00:01 - 15/09/25

Μέτρα

Πρόσφατα είχαμε εκφράσει την άποψή μας για τις εξαγγελίες της κυβέρνησης, και ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα συμπεράσματα της Alpha Bank στο τελευταίο της Report.

Η τράπεζα εκτιμά ότι τα μέτρα που ανακοινώθηκαν στη ΔΕΘ θα ενισχύσουν τη φορολογική δικαιοσύνη και θα τονώσουν την ιδιωτική κατανάλωση, αποκαθιστώντας τις απώλειες των πραγματικών αμοιβών των νοικοκυριών λόγω της ενεργειακής και πληθωριστικής κρίσης. Παράλληλα, προβλέπεται μείωση του μη μισθολογικού κόστους της εργασίας, ενισχύοντας τα κίνητρα για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και την αύξηση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας.

Το Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Alpha Bank επισημαίνει ότι η θετική δημοσιονομική πορεία της χώρας συνεχίζεται και το 2025, με το πρωτογενές πλεόνασμα της Γενικής Κυβέρνησης να ανέρχεται σε 9,1 δισ. ευρώ το πρώτο επτάμηνο, έναντι 5,3 δισ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα πέρυσι. Η τριετής διατήρηση πρωτογενών πλεονασμάτων (4,8% του ΑΕΠ το 2024) οφείλεται, μεταξύ άλλων, στον περιορισμό της φοροδιαφυγής και δημιουργεί δημοσιονομικό χώρο για μόνιμες αναπτυξιακές παρεμβάσεις, που μπορούν να αντιμετωπίσουν προβλήματα όπως το στεγαστικό, το δημογραφικό, το υψηλό φορολογικό βάρος και τη χαμηλή συμμετοχή των νέων στην αγορά εργασίας.

Ένας από τους βασικούς παράγοντες αύξησης του πρωτογενούς πλεονάσματος ήταν η άνοδος των φορολογικών εσόδων κατά 2,5 δισ. ευρώ, τόσο από άμεσους όσο και από έμμεσους φόρους, λόγω:

της ενίσχυσης των εισοδημάτων,

της αύξησης των απασχολούμενων,

της ανόδου των τουριστικών εισπράξεων,

και της ενίσχυσης της ιδιωτικής κατανάλωσης.

Στο πρώτο εξάμηνο του 2025, το ΑΕΠ σε σταθερές τιμές αυξήθηκε κατά 2% σε ετήσια βάση, έναντι 1,6% στην ΕΕ-27, με την ιδιωτική κατανάλωση να συμβάλλει 1,5% στην άνοδο. Οι επενδύσεις αυξήθηκαν 2,1% ετησίως, με σημαντική άνοδο 6,5% το δεύτερο τρίμηνο.

Η δημιουργία δημοσιονομικού χώρου επέτρεψε την ανακοίνωση νέων μέτρων στη ΔΕΘ, με κόστος 1,76 δισ. ευρώ για το 2026 και 2,46 δισ. ευρώ για το 2027, τα οποία περιλαμβάνουν:

αναμόρφωση φορολογικής κλίμακας και μειώσεις για οικογένειες και νέους έως 30 ετών,

αυξήσεις μισθών και συντάξεων, με σταδιακή κατάργηση της προσωπικής διαφοράς,

μείωση τεκμαρτού εισοδήματος για ελεύθερους επαγγελματίες σε μικρούς οικισμούς,

νέο συντελεστή φορολόγησης εισοδημάτων από ενοίκια,

μείωση/κατάργηση ΕΝΦΙΑ για κύριες κατοικίες σε μικρούς οικισμούς,

εξορθολογισμό συστήματος τεκμηρίων διαβίωσης,

και μείωση ΦΠΑ κατά 30% στα ακριτικά νησιά.

Αναμενόμενες επιπτώσεις:

Διαθέσιμο εισόδημα και αγορά εργασίας: Η αναμόρφωση της φορολογικής κλίμακας θα αποκαταστήσει τις απώλειες των πραγματικών αμοιβών λόγω της ενεργειακής κρίσης, ενισχύοντας τη φορολογική δικαιοσύνη και την κατανάλωση. Η μείωση του μη μισθολογικού κόστους αναμένεται να ενισχύσει την απασχόληση, να προσελκύσει επενδύσεις και να περιορίσει την αδήλωτη εργασία. Ιδιαίτερα για τους νέους, η αύξηση της συμμετοχής τους στην αγορά εργασίας είναι κρίσιμη για τη μείωση της ανεργίας και την κάλυψη ελλείψεων σε τομείς όπως ο τουρισμός.

Δημογραφία και περιφερειακή ανάπτυξη: Τα μέτρα για νέους και οικογένειες δείχνουν πρόθεση αντιμετώπισης του δημογραφικού προβλήματος, καθώς ο δείκτης γονιμότητας μειώθηκε σε 1,26 παιδιά ανά γυναίκα το 2023, κάτω από τον μέσο όρο ΕΕ-27 (1,38) και πολύ κάτω από το επίπεδο αναπλήρωσης (2,1). Η φορολογική στήριξη συνδυάζεται με μέτρα βελτίωσης του κράτους πρόνοιας και της περιφερειακής ανάπτυξης μέσω μειώσεων ΦΠΑ και ΕΝΦΙΑ σε μικρές περιοχές.

Αγορά κατοικίας/στεγαστικό: Η εφαρμογή νέων παρεμβάσεων και μέτρων όπως η επιστροφή μέρους ενοικίου και η κοινωνική αντιπαροχή αναμένεται να αυξήσει την προσφορά κατοικιών και να αντιμετωπίσει το στεγαστικό ζήτημα.

Το αγροτικό ισοζύγιο σε αρνητική τροχιά

Ανατροπή σημειώνεται στο εμπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων, το οποίο γύρισε ξανά σε αρνητικό πεδίο ύστερα από αρκετούς μήνες θετικών ενδείξεων.

Σύμφωνα με ανάλυση του Συνδέσμου Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής και Διακίνησης Φρούτων, Λαχανικών και Χυμών Incofruit Hellas, με βάση τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, η χρονιά ξεκίνησε με πλεονασματική εικόνα, ωστόσο στο διάστημα Ιανουαρίου – Ιουλίου 2025 καταγράφηκε εμπορικό έλλειμμα 66,1 εκατ. ευρώ. Η σύγκριση με το αντίστοιχο επτάμηνο του 2024 είναι απογοητευτική, αφού τότε υπήρχε πλεόνασμα 177,2 εκατ. ευρώ.

Από τα πλεονάσματα στα ελλείμματα

Παρά το αρνητικό αποτέλεσμα, ο ειδικός σύμβουλος του Συνδέσμου, Γιώργος Πολυχρονάκης, εκτίμησε ότι στο σύνολο του έτους το ισοζύγιο ενδέχεται να κλείσει οριακά θετικό. Ωστόσο, η εικόνα της τελευταίας πενταετίας είναι ανησυχητική, καθώς η σταδιακή επιδείνωση του ισοζυγίου εγείρει ερωτήματα τόσο για τη διατροφική αυτάρκεια της Ελλάδας όσο και για τη μελλοντική πορεία των τιμών.

Το 2020, πριν την κορύφωση της κρίσης του πληθωρισμού αλλά και εν μέσω της πανδημίας που είχε «παγώσει» το διεθνές εμπόριο, η χώρα εμφάνιζε πλεόνασμα περίπου 511 εκατ. ευρώ στα αγροτικά προϊόντα. Καθοριστική ήταν τότε η συμβολή του τομέα φρούτων και λαχανικών, όπου οι εξαγωγές ξεπερνούσαν τις εισαγωγές κατά 1,6 δισ. ευρώ.

Σύμφωνα με τον κ. Πολυχρονάκη, η τωρινή αρνητική μεταβολή οφείλεται κυρίως στις αυξημένες εισαγωγές κρέατος και γαλακτοκομικών, αλλά και στη μείωση των εξαγωγών ελαιολάδου. Αντίθετα, οι εξαγωγές φρούτων και λαχανικών κατέγραψαν άνοδο 15,8% σε αξία (φτάνοντας τα 1,33 δισ. ευρώ) και 2,6% σε όγκο (1,189 εκατ. τόνοι).

Ισοζύγιο τροφίμων: έλλειμμα μισού δισ. ευρώ

Πιο διευρυμένο είναι το έλλειμμα στο εμπόριο τροφίμων και ζώντων ζώων. Στο πρώτο επτάμηνο του 2025, οι ελληνικές εξαγωγές ανήλθαν σε 5,43 δισ. ευρώ (3,88 δισ. προς ΕΕ και 1,55 δισ. προς τρίτες χώρες). Οι εισαγωγές, όμως, άγγιξαν τα 6 δισ. ευρώ (4,54 δισ. από ΕΕ και 1,42 δισ. από τρίτες χώρες), με αποτέλεσμα να προκύψει εμπορικό έλλειμμα 528,6 εκατ. ευρώ.

Το συνολικό εμπορικό ισοζύγιο

Σε επίπεδο συνόλου οικονομίας, το εμπορικό έλλειμμα Ιανουαρίου – Ιουλίου 2025 διαμορφώθηκε στα 19,48 δισ. ευρώ, ελαφρώς χαμηλότερο σε σχέση με το 2024 (-0,5%). Ωστόσο, αυτή η μικρή βελτίωση οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στις συναλλαγές πετρελαιοειδών. Χωρίς αυτά, το έλλειμμα θα ήταν υψηλότερο κατά 524 εκατ. ευρώ, δηλαδή σχεδόν όσο και το έλλειμμα των τροφίμων.

Έκρηξη εισαγωγών τροφίμων την τελευταία πενταετία

Η τάση επιδείνωσης είναι σαφής αν συγκριθούν τα στοιχεία με το 2020. Τότε, οι εισαγωγές τροφίμων και ζώντων ζώων κόστισαν 3,28 δισ. ευρώ, ενώ οι εξαγωγές έφτασαν τα 3,1 δισ. ευρώ, αφήνοντας έλλειμμα 188 εκατ. ευρώ. Σήμερα, το έλλειμμα έχει εκτιναχθεί στα 528 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 181% μέσα σε πέντε χρόνια. Στο ίδιο διάστημα, η αξία των εισαγωγών τροφίμων έχει αυξηθεί πάνω από 80%.

Πληθωρισμός και ανατιμήσεις στην αγορά

Ο πληθωρισμός στα τρόφιμα παρέμεινε στο 2,2% τον Αύγουστο του 2025, επηρεασμένος κυρίως από τη σημαντική μείωση στην τιμή του ελαιολάδου (-33%), σε σχέση με την περσινή «έκρηξη». Παρά τη συγκράτηση αυτού του δείκτη, οι αυξήσεις σε βασικά αγαθά είναι εντονότερες:

Καφές: +18,5%

Φρούτα: +11,6%

Κρέας: +7,5%

Στην πράξη, σύμφωνα με δειγματοληπτικές έρευνες της αγοράς, οι αυξήσεις είναι πολύ μεγαλύτερες. Το μοσχαρίσιο κρέας έχει ακριβύνει έως και 50% σε σχέση με πέρυσι, ενώ τα φρούτα κατά περίπου 20%.

Εκπαίδευση

Σημαντικές αδυναμίες στην κατανόηση γραπτού λόγου και στα μαθηματικά δεξιότητες εντοπίζονται σε μεγάλο μέρος του ενήλικου πληθυσμού, σύμφωνα με τον Αντρέας Σλάιχερ, επικεφαλής του τομέα Εκπαίδευσης και Δεξιοτήτων. Κατά την παρουσίαση της ετήσιας μελέτης του ΟΟΣΑ με τίτλο «Ματιές στην Εκπαίδευση», ο Σλάιχερ επισήμανε ενδεικτικά ότι ακόμη και σε χώρες με υψηλά επίπεδα σπουδών, όπως η Γαλλία, υπάρχουν ενήλικοι που, παρά τα χρόνια φοίτησης στο σχολείο και ενίοτε στο πανεπιστήμιο, αδυνατούν να διαβάσουν και να κατανοήσουν κείμενα στο επίπεδο ενός δεκάχρονου παιδιού.

Παρά τις διαπιστώσεις αυτές, η έκθεση καταγράφει σαφή πρόοδο τις τελευταίες δύο δεκαετίες, καθώς ολοένα και περισσότεροι νέοι αποκτούν πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ανεβάζοντας αισθητά τον μέσο όρο στον ΟΟΣΑ.

Ο Σλάιχερ, δημιουργός του διεθνούς συστήματος αξιολόγησης μαθητών PISA, είχε βρεθεί τον περασμένο Μάρτιο στην Ελλάδα για συνομιλίες με την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας, με στόχο την ανταλλαγή εμπειριών και πρακτικών που εφαρμόζονται διεθνώς. Όπως τόνισε, η χώρα μας οφείλει να χαράξει τις δικές της μεταρρυθμιστικές επιλογές, προσαρμόζοντάς τες στις ιδιαίτερες ανάγκες του εκπαιδευτικού της συστήματος. Τα αποτελέσματα παλαιότερων ερευνών δείχνουν ότι οι Έλληνες μαθητές εξακολουθούν να προσεγγίζουν τη μάθηση κυρίως μέσα από την αποστήθιση, γεγονός που δημιουργεί κενά στις δεξιότητες κριτικής σκέψης και έρευνας.

Το ζήτημα των εκπαιδευτικών

Η έκθεση τονίζει ότι οι επιδόσεις ενός εκπαιδευτικού συστήματος συνδέονται άμεσα με την ποιότητα των δασκάλων και καθηγητών του. Παρά την προσπάθεια να καλύπτονται τα κενά στις θέσεις διδασκαλίας, δεν είναι πάντα εύκολο να προσελκύονται οι πιο καταρτισμένοι υποψήφιοι. Σε αρκετές χώρες, όπως η Αυστρία, η Ολλανδία και η Σουηδία, ένα μικρό αλλά σημαντικό ποσοστό θέσεων μένει κενό στην αρχή της σχολικής χρονιάς. Επιπλέον, σχεδόν το 7% των καθηγητών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στα κράτη-μέλη του ΟΟΣΑ δεν πληροί πλήρως τα τυπικά προσόντα.

Η κινητικότητα του προσωπικού προσθέτει επιπλέον δυσκολίες. Σε χώρες όπως η Δανία, η Εσθονία και η Αγγλία, σχεδόν ένας στους δέκα εκπαιδευτικούς εγκαταλείπει κάθε χρόνο το επάγγελμα, αναγκάζοντας τα σχολεία να προχωρούν σε μαζικές προσλήψεις. Αντίθετα, σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Γαλλία και η Ιρλανδία, οι αποχωρήσεις είναι ελάχιστες, γεγονός που διασφαλίζει σταθερότητα αλλά περιορίζει την ανανέωση του ανθρώπινου δυναμικού.

Η τριτοβάθμια εκπαίδευση

Σήμερα, περίπου οι μισοί νέοι ενήλικοι στις χώρες του ΟΟΣΑ διαθέτουν πανεπιστημιακό τίτλο, όταν το αντίστοιχο ποσοστό στις αρχές της δεκαετίας του 2000 ήταν μόλις στο ένα τέταρτο. Οι μεγαλύτερες βελτιώσεις παρατηρούνται στην Ιρλανδία και τη Νορβηγία, ενώ ακολουθούν χώρες όπως η Ισπανία, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Πορτογαλία. Παρά την πρόοδο, εξακολουθούν να υφίστανται κοινωνικές και γεωγραφικές ανισότητες στην πρόσβαση, αλλά και σημαντικές διαφορές στο επίπεδο δεξιοτήτων των αποφοίτων.

Εκπαίδευση  - Ανεργία στους νέους

Η μελέτη αναδεικνύει επίσης το σοβαρό πρόβλημα της ανεργίας στις ηλικίες 18–24. Σε ορισμένες χώρες, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, τα ποσοστά παρατεταμένης ανεργίας υπερβαίνουν το 3%, ενώ σε άλλα κράτη, όπως ο Καναδάς και η Νορβηγία, παραμένουν σχεδόν μηδενικά. Οι ειδικοί του ΟΟΣΑ υπογραμμίζουν ότι οι πρώτες εμπειρίες στην αγορά εργασίας είναι καθοριστικές: κάθε μέρα ανεργίας στα πρώτα χρόνια επηρεάζει μακροπρόθεσμα τις προοπτικές απασχόλησης και το εισόδημα.

Η παρατεταμένη ανεργία, όταν δεν συνοδεύεται από εκπαίδευση ή επαγγελματική κατάρτιση, μπορεί να εγκλωβίσει τους νέους σε χαμηλής ποιότητας θέσεις και να περιορίσει τις μελλοντικές τους ευκαιρίες. Ως απάντηση, πολλοί νέοι στρέφονται ξανά στις σπουδές ή σε εξειδικεύσεις, αν και όσοι είναι ήδη αποκλεισμένοι από την αγορά εργασίας σπανίως αξιοποιούν τέτοιες δυνατότητες, γεγονός που ενισχύει την ανάγκη στοχευμένων πολιτικών και συμβουλευτικών υπηρεσιών.

…. ολιστική αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης…

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (EESC) κάλεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει άμεση δράση για την αντιμετώπιση της έλλειψης προσιτής στέγης, ζητώντας την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για τη νομική κατοχύρωση του θεμελιώδους δικαιώματος στη στέγαση. Παράλληλα, τόνισε την ανάγκη ενίσχυσης της κοινωνικής στέγασης, δίνοντας την ευκαιρία να μελετηθεί η διασύνδεση μεταξύ στέγης, ενέργειας και μεταφορών – ένα τρίγωνο κρίσιμων παραμέτρων για την καθημερινή ζωή των πολιτών.

Η EESC ζητά μια ολιστική ευρωπαϊκή στρατηγική που να διασφαλίζει προσιτή και βιώσιμη στέγαση και να ενσωματώνει προγράμματα «Πρώτα η Στέγαση» σε όλα τα κράτη μέλη, με στόχο την καταπολέμηση της αστεγίας και τη μείωση της κοινωνικής ανισότητας και της φτώχειας.

Η στεγαστική κρίση και η αλληλεπίδραση με ενέργεια και μεταφορές

Το υψηλό κόστος κατοικίας αναγκάζει πολλούς ανθρώπους να μετακινούνται σε περιοχές με περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες, αυξάνοντας την εξάρτηση από δαπανηρές μετακινήσεις και από κατοικίες χαμηλής ενεργειακής απόδοσης. Το αποτέλεσμα είναι υψηλότερα έξοδα για θέρμανση και μεταφορές, τα οποία επιβαρύνουν ιδιαίτερα τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο οικονομικής πίεσης.

Σύμφωνα με έρευνα του 2024 με τίτλο «Φτώχεια: Παγιδευμένοι στον κοινωνικό αποκλεισμό», οι δαπάνες για στέγαση, ενέργεια και μεταφορές αλληλεπιδρούν στενά, επηρεάζοντας τον τρόπο που τα νοικοκυριά διαχειρίζονται τον προϋπολογισμό τους και την ποιότητα ζωής τους. Η επιλογή κατοικίας καθορίζει την πρόσβαση σε θέρμανση και συγκοινωνίες, ενώ η στεγαστική κρίση και οι μηχανισμοί της αγοράς ενισχύουν την «παγίδα κόστους» για τα νοικοκυριά.

Οι επιπτώσεις της τοποθεσίας και της αγοράς κατοικίας

Η γεωγραφική θέση της κατοικίας επηρεάζει άμεσα τα έξοδα για ενέργεια και μεταφορές. Σε απομακρυσμένες περιοχές, τα νοικοκυριά αντιμετωπίζουν υψηλότερο κόστος μετακινήσεων και περιορισμένη πρόσβαση σε δημόσια μέσα, ενώ στις αστικές περιοχές, η οικονομική προσβασιμότητα μειώνεται λόγω φαινομένων όπως η βραχυχρόνια μίσθωση και η gentrification, οδηγώντας σε χαμηλής απόδοσης ενεργειακές κατοικίες. Αυτό συχνά αναγκάζει τους ανθρώπους να χρησιμοποιούν ιδιωτικά οχήματα, αυξάνοντας το κόστος μετακίνησης και το χρόνο που ξοδεύεται καθημερινά στις διαδρομές.

Το κόστος στέγασης δεν είναι μόνο το ενοίκιο

Σύμφωνα με την EESC, οι δαπάνες στέγασης περιλαμβάνουν όχι μόνο το ενοίκιο ή τις υποθήκες, αλλά και τα κόστη κοινής ωφέλειας (ηλεκτρικό, φυσικό αέριο, ύδρευση, θέρμανση), συντήρηση και ανακαίνιση. Από το 2010, οι τιμές κατοικιών και ενοικίων στην ΕΕ έχουν αυξηθεί σταθερά, ενώ ένας αυξανόμενος αριθμός νοικοκυριών δεν έχει πρόσβαση σε βασικές ενεργειακές υπηρεσίες λόγω υψηλού κόστους ή χαμηλού εισοδήματος, με αποτέλεσμα πολλοί να μένουν χωρίς επαρκή θέρμανση.

Η χαμηλή ενεργειακή απόδοση των κτιρίων αποτελεί σοβαρό πρόβλημα, καθώς επηρεάζει την ενεργειακή φτώχεια, την κλιματική αλλαγή και την υγεία των κατοίκων. Η EESC τονίζει ότι η επανένταξη κοινωνικών κατοικιών και η αντιμετώπιση της στεγαστικής, ενεργειακής και μεταφορικής κρίσης ως ενιαίας πρόκλησης είναι απαραίτητη. Αυτό περιλαμβάνει βελτιώσεις στις δημόσιες συγκοινωνίες και την ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών για τη μείωση των δαπανών των νοικοκυριών και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής.