00:01 - 17/10/25

Ελληνική Οικονομία

Με δεδομένο πως ασχολούμαστε συνεχώς με τα ζητήματα ανταγωνιστικότητας και του δημογραφικού. Δε γίνεται να μην σταθούμε στην τελευταία ανάλυση των οικονομολόγων της Eurobank.

Η ελληνική οικονομία, ύστερα από μια μακρά περίοδο ύφεσης και στασιμότητας, βρίσκεται πλέον σε τροχιά ανάκαμψης, εμφανίζοντας αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα απέναντι σε ένα διεθνές περιβάλλον αυξανόμενων κινδύνων. Ωστόσο, όπως επισημαίνει η πρόσφατη μελέτη της Eurobank Research, δύο παράγοντες εξακολουθούν να περιορίζουν τη μακροπρόθεσμη αναπτυξιακή της δυναμική: η χαμηλή παραγωγικότητα της εργασίας και το έντονο δημογραφικό πρόβλημα.

Ανθεκτικότητα μέσα σε ένα ασταθές διεθνές σκηνικό

Η έκθεση αναγνωρίζει ότι, παρά τις διεθνείς αναταράξεις — από την ενεργειακή αβεβαιότητα και τις γεωπολιτικές εντάσεις έως τους εμπορικούς πολέμους και την άνοδο του προστατευτισμού — η Ελλάδα διατηρεί ρυθμούς ανάπτυξης υψηλότερους από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Αυτή η ανθεκτικότητα αποδίδεται σε έναν συνδυασμό παραγόντων: την αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, τη βελτιωμένη τραπεζική χρηματοδότηση, την επιτάχυνση των δημοσίων έργων υποδομών, την ισχυρή ανάκαμψη του τουρισμού, τις μεταρρυθμίσεις των προηγούμενων ετών και τη δημοσιονομική πειθαρχία που έχει εδραιωθεί.

Το ΑΕΠ παραμένει κάτω από τα προ κρίσης επίπεδα

Παρά τη βελτίωση, η ελληνική οικονομία δεν έχει ακόμη ανακτήσει πλήρως το χαμένο έδαφος της κρίσης. Το πραγματικό ΑΕΠ του 2024 παραμένει κατά 15,1% χαμηλότερο σε σχέση με το 2008. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ αντιστοιχεί στο 70% του μέσου όρου της Ε.Ε. και στο 67,3% της Ευρωζώνης, ενώ ο πληθωρισμός επιμένει, κυρίως λόγω των αυξημένων τιμών στις υπηρεσίες. Επιπλέον, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών εξακολουθεί να εμφανίζει έλλειμμα, στοιχείο που υποδηλώνει διαρθρωτικές αδυναμίες.

Πού οφείλεται η ανάπτυξη

Η ανάλυση της Eurobank δείχνει ότι την περίοδο 2017–2024 η αύξηση του ΑΕΠ, με μέσο ετήσιο ρυθμό 1,8%, προήλθε σχεδόν εξ ολοκλήρου από την άνοδο της απασχόλησης, δηλαδή τη μείωση της ανεργίας. Αντιθέτως, η παραγωγικότητα της εργασίας παρέμεινε στάσιμη, ενώ ο πληθυσμός συνέχισε να μειώνεται. Αυτοί οι δύο παράγοντες ευθύνονται, σύμφωνα με την έκθεση, για πάνω από το 80% της απόκλισης του σημερινού ΑΕΠ από τα προ κρίσης επίπεδα.

«Το προϊόν που παράγει ο μέσος εργαζόμενος στην Ελλάδα παραμένει χαμηλότερο από τα επίπεδα πριν την κρίση, κυρίως εξαιτίας της μείωσης του φυσικού κεφαλαίου ανά απασχολούμενο και της παρατεταμένης ανεργίας των προηγούμενων ετών», τονίζει η Eurobank.

Αγορά εργασίας: πρόοδος με εκκρεμότητες

Η ανεργία έχει μειωθεί αισθητά αλλά παραμένει 10,1%, έναντι 6,5% στην Ευρωζώνη, ενώ το ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό είναι 52,7%, έναντι 57,9% στην Ευρωζώνη. Η έκθεση επισημαίνει ότι η περαιτέρω μείωση της ανεργίας και η αύξηση της συμμετοχής μπορούν να αντισταθμίσουν βραχυπρόθεσμα τις δημογραφικές πιέσεις. Ωστόσο, μακροπρόθεσμα, η παραγωγικότητα και η δημογραφική ανανέωση θα καθορίσουν την αναπτυξιακή πορεία της χώρας.

Εμβάθυνση των μεταρρυθμίσεων

Η Eurobank υπογραμμίζει πως η ενίσχυση της παραγωγικότητας αποτελεί κλειδί για τη διατήρηση σταθερής και βιώσιμης ανάπτυξης. Για τον σκοπό αυτό, απαιτείται συνέχιση και εμβάθυνση μεταρρυθμίσεων στους εξής τομείς:

Απλοποίηση γραφειοκρατίας και διοικητικών διαδικασιών,

Επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης,

Κίνητρα για επενδύσεις και καινοτομία,

Αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος με σύνδεση στην αγορά εργασίας,

Περιορισμός φοροδιαφυγής,

Μείωση του ενεργειακού κόστους για τις επιχειρήσεις.

«Η υλοποίηση αυτών των πολιτικών δεν ενισχύει μόνο τα εισοδήματα και τον δυνητικό ρυθμό μεγέθυνσης», σημειώνει η έκθεση, «αλλά και τη θωράκιση της ελληνικής οικονομίας απέναντι σε μελλοντικές διεθνείς κρίσεις».

Από την ανάκαμψη στη σύγκλιση

Η Ελλάδα έχει ανακτήσει σε μεγάλο βαθμό τη σταθερότητα και την εμπιστοσύνη που είχε απολέσει κατά τη δεκαετία της κρίσης. Ωστόσο, χωρίς ουσιαστική αύξηση της παραγωγικότητας και αντιστροφή των δημογραφικών τάσεων, η σημερινή αναπτυξιακή δυναμική δύσκολα θα διατηρηθεί.

Η Eurobank καταλήγει ότι η επόμενη δεκαετία θα αποτελέσει κομβική περίοδο: θα δείξει αν η χώρα μπορεί να περάσει από την απλή οικονομική ανάκαμψη στη διατηρήσιμη σύγκλιση με τις ανεπτυγμένες οικονομίες της Ευρώπης — μια πρόκληση που θα καθορίσει το μέλλον της ελληνικής οικονομίας για τα επόμενα χρόνια.

Μισθοί

Να θυμίσουμε κάποια σχετικά στοιχεία για τους μισθούς. Από τους 2,55 εκατομμύρια ασφαλισμένους μισθωτούς στον ιδιωτικό τομέα, περίπου 1,9 εκατομμύρια απασχολούνται σε επιχειρήσεις με περισσότερους από 10 εργαζόμενους.

Σε αυτές, ο μέσος μεικτός μισθός διαμορφώνεται στα 1.296 ευρώ (ή 1.470 ευρώ για πλήρη απασχόληση). Αντίθετα, στις μικρότερες επιχειρήσεις με λιγότερους από 10 εργαζομένους, ο μέσος μεικτός μισθός φθάνει μόλις τα 818 ευρώ (700 καθαρά). Για τους εργαζόμενους πλήρους απασχόλησης, ο μισθός φτάνει τα 1.023 ευρώ μεικτά ή 840 ευρώ καθαρά.

Η μισθολογική διαφορά μεταξύ μικρών και μεγαλύτερων επιχειρήσεων προσεγγίζει τα 450 ευρώ μεικτά, δηλαδή περίπου 43%.

Κατανομή της απασχόλησης

Περισσότεροι από ένας στους τέσσερις ασφαλισμένους (25,5%) εργάζονται ως υπάλληλοι γραφείου. Ακολουθούν οι εργαζόμενοι στην παροχή υπηρεσιών, το εμπόριο και τις υπαίθριες αγορές (20%) και οι ανειδίκευτοι εργάτες, χειρώνακτες και μικροεπαγγελματίες (15,4%).

Περίπου το 10% είναι τεχνολόγοι ή τεχνικοί βοηθοί, ενώ λιγότερο από 8% απασχολούνται σε επιστημονικά ή καλλιτεχνικά επαγγέλματα. Οι ειδικευμένοι βιομηχανικοί εργάτες αποτελούν επίσης περίπου το 8%, ενώ οι εργαζόμενοι στον πρωτογενή τομέα δεν ξεπερνούν το 0,3% του συνόλου.

Τα υψηλότερα και χαμηλότερα ημερομίσθια

Στις επιχειρήσεις με τουλάχιστον 10 εργαζόμενους, τα υψηλότερα ημερομίσθια καταγράφονται στη δασοκομία-υλοτομία (125 ευρώ μεικτά), αν και ο κλάδος απασχολεί λιγότερο από το 1% των ασφαλισμένων.

Ακολουθεί η παραγωγή προϊόντων διύλισης πετρελαίου με μέσο ημερομίσθιο άνω των 120 ευρώ και οι υδάτινες μεταφορές με περίπου 115 ευρώ. Πάνω από 100 ευρώ την ημέρα κερδίζουν επίσης οι εργαζόμενοι στους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς.

Στον αντίποδα, τα χαμηλότερα ημερομίσθια εντοπίζονται στο λιανεμπόριο, στα ξενοδοχεία και στα εστιατόρια (48–52 ευρώ μεικτά), έναντι 61 ευρώ του μέσου όρου.

Στις μικρές επιχειρήσεις με κάτω από 10 εργαζόμενους, το μέσο ημερομίσθιο περιορίζεται στα 44 ευρώ, ενώ οι χαμηλότερες αποδοχές παρατηρούνται στην εκπαίδευση (33 ευρώ ημερησίως). Ακολουθούν οι κλάδοι του λιανεμπορίου, της υγείας – κοινωνικής μέριμνας και των ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων, με ημερομίσθια περίπου 40 ευρώ.

Πληροφορική και Έρευνα & Ανάπτυξη

Οι θέσεις εργασίας στην έρευνα και ανάπτυξη αντιστοιχούν μόλις στο 0,6% των ασφαλισμένων σε επιχειρήσεις άνω των 10 εργαζομένων, με μέσο ημερομίσθιο 80 ευρώ. Στην πληροφορική το ποσοστό απασχόλησης ανέρχεται σε 3,5%, με μέσο ημερομίσθιο 88 ευρώ.

Στις πολύ μικρές επιχειρήσεις, οι εργαζόμενοι σε επαγγέλματα πληροφορικής αντιστοιχούν σε περίπου 2% του συνόλου, με μέσο ημερομίσθιο 60 ευρώ, ενώ στην έρευνα και ανάπτυξη το ποσοστό δεν ξεπερνά το 0,25%, με ημερομίσθιο 68 ευρώ.

Τα στοιχεία αυτά αναδεικνύουν την περιορισμένη παρουσία επαγγελμάτων υψηλής τεχνολογικής εξειδίκευσης στην ελληνική αγορά εργασίας, γεγονός που αντικατοπτρίζει τη συνολική παραγωγική υστέρηση της χώρας.

Θα σκάσει αλλά το θέμα είναι πότε

Σχολιάζοντας τώρα την τελευταία έκθεση του χρέους για το παγκόσμιο χρέος. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι κάποια στιγμή θα σκάσει, το θέμα είναι πότε …. Συγκεκριμένα, το παγκόσμιο δημόσιο χρέος οδεύει να ξεπεράσει εκ νέου το 100% του ΑΕΠ έως το τέλος της δεκαετίας, φτάνοντας στο υψηλότερο επίπεδο από το 1948, σύμφωνα με τη νέα έκθεση Fiscal Monitor του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ). Το Ταμείο προειδοποιεί ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να δημιουργήσουν δημοσιονομικά αποθέματα ασφαλείας, ώστε να είναι καλύτερα προετοιμασμένες απέναντι σε μελλοντικούς οικονομικούς κραδασμούς, ενώ καλεί τις Ηνωμένες Πολιτείες να σταθεροποιήσουν το χρέος τους μέσω περιορισμού του ελλείμματος.

Ο επικεφαλής του δημοσιονομικού τομέα του ΔΝΤ, Βίτορ Γκάσπαρ, περιέγραψε ένα «δυσμενές αλλά ρεαλιστικό σενάριο», σύμφωνα με το οποίο το παγκόσμιο χρέος θα μπορούσε να αυξηθεί έως και στο 123% του ΑΕΠ έως το 2030, πλησιάζοντας το ιστορικό ρεκόρ του 132% που καταγράφηκε αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Γκάσπαρ προειδοποίησε ότι μια ενδεχόμενη χρηματοπιστωτική αναταραχή θα μπορούσε να προκαλέσει έναν «δημοσιονομικό-χρηματοοικονομικό φαύλο κύκλο», όπως εκείνον που βίωσε η Ευρώπη κατά την κρίση χρέους του 2010.

Το βάρος του κόστους εξυπηρέτησης του χρέους

Το ΔΝΤ σημειώνει ότι το αυξανόμενο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους επιβαρύνει ήδη τους κρατικούς προϋπολογισμούς, σε συνδυασμό με την άνοδο των αμυντικών δαπανών και τη γήρανση του πληθυσμού. Όπως αναφέρει η έκθεση, «ξεκινώντας από ήδη υψηλά επίπεδα ελλειμμάτων, η διατήρηση των δαπανών πάνω από τα φορολογικά έσοδα θα ωθήσει το χρέος σε μη βιώσιμη πορεία, απειλώντας τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα».

Η περίοδος φθηνού δανεισμού που ακολούθησε την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και την πανδημία έχει πλέον τερματιστεί. Τα επιτόκια στις διεθνείς αγορές έχουν αυξηθεί σημαντικά, ενώ η μελλοντική τους πορεία θεωρείται αβέβαιη. Σύμφωνα με το Ταμείο, περίπου το ένα τέταρτο των δημοσίων δαπανών στις προηγμένες οικονομίες αφορά μισθούς, ποσοστό που φτάνει το 28% στις αναδυόμενες αγορές, ενώ οι δαπάνες για συντάξεις, υγεία και εκπαίδευση παραμένουν επίμονες και δύσκολα περιορίζονται.

Ανάγκη για «μαξιλάρι ασφαλείας»

Το ΔΝΤ καλεί τόσο τις ανεπτυγμένες όσο και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες να επιδιώξουν μείωση ελλειμμάτων και χρέους, ώστε να αποκτήσουν δημοσιονομικό χώρο για μελλοντικές κρίσεις. Προηγούμενη μελέτη του Ταμείου έχει δείξει ότι οι χώρες που διέθεταν αποθεματικά ασφαλείας μπόρεσαν να περιορίσουν πιο αποτελεσματικά τις επιπτώσεις μεγάλων χρηματοπιστωτικών σοκ στην απασχόληση και την παραγωγή.

Οι «μεγάλοι οφειλέτες» – ΗΠΑ και Κίνα στο επίκεντρο

Σύμφωνα με το Fiscal Monitor, οι πλούσιες οικονομίες βρίσκονται ήδη πάνω από το όριο του 100% του ΑΕΠ ή αναμένεται να το ξεπεράσουν σύντομα. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται οι ΗΠΑ, Καναδάς, Κίνα, Γαλλία, Ιταλία, Ιαπωνία και Βρετανία. Παρότι οι χώρες αυτές διαθέτουν πιο ανεπτυγμένες αγορές ομολόγων και ευρύτερα περιθώρια πολιτικής παρέμβασης, οι αναδυόμενες αγορές αντιμετωπίζουν υψηλότερο κόστος δανεισμού και περιορισμένους πόρους, καθιστώντας τες πιο ευάλωτες.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το δημόσιο χρέος έχει ήδη υπερβεί το ρεκόρ της μεταπολεμικής περιόδου και προβλέπεται να αγγίξει το 140% του ΑΕΠ έως το 2030. Ο Γκάσπαρ δήλωσε ότι το ΔΝΤ θα ενθαρρύνει την αμερικανική κυβέρνηση να μειώσει το έλλειμμα του προϋπολογισμού, προκειμένου να αποκατασταθεί η ισορροπία της οικονομίας και να μειωθούν οι πιέσεις στα επιτόκια παγκοσμίως.

Στην Κίνα, το δημόσιο χρέος εκτιμάται ότι θα αυξηθεί από 88,3% του ΑΕΠ το 2024 σε 113% έως το 2029, αντανακλώντας τη συνεχιζόμενη δημοσιονομική στήριξη και τις πιέσεις από τον τομέα των ακινήτων.

ΗΠΑ και Κίνα στη Στρογγυλή Τράπεζα για το Παγκόσμιο Χρέος

Η συζήτηση για τη διαφάνεια του παγκόσμιου χρέους θα συνεχιστεί στη Στρογγυλή Τράπεζα για το Παγκόσμιο Κρατικό Χρέος, που πραγματοποιείται στην Ουάσιγκτον, με τη συμμετοχή κορυφαίων αξιωματούχων από τις ΗΠΑ και την Κίνα. Η επικεφαλής στρατηγικής του ΔΝΤ, Ceyla Pazarbasioglu, ανέφερε ότι η ενεργή συμμετοχή των δύο μεγαλύτερων οικονομιών δείχνει τη δέσμευσή τους να συμβάλουν στη διαχείριση του παγκόσμιου χρέους, παρά τις εμπορικές εντάσεις που τις χωρίζουν.

Η ίδια υπογράμμισε ότι η στρογγυλή τράπεζα, η οποία ιδρύθηκε το 2023, έχει ήδη οδηγήσει σε ταχύτερες διαδικασίες αναδιάρθρωσης για ορισμένες χώρες, αν και παραμένουν προκλήσεις σχετικά με το μη ομολογιακό χρέος και τη διαφάνεια των δανείων.

Οι υπουργοί Οικονομικών και οι κεντρικοί τραπεζίτες συναντώνται αυτή την εβδομάδα στην Ουάσιγκτον, στο πλαίσιο των ετήσιων συνεδριάσεων του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, με στόχο την εξεύρεση πολιτικών λύσεων για τη χαμηλή ανάπτυξη, τον επίμονο πληθωρισμό και τους δημοσιονομικούς περιορισμούς που επιβαρύνουν τις οικονομίες διεθνώς.