00:01 - 20/08/25

Δημογραφικός κατήφορος: Τα «χαμένα» πρωτάκια και η γήρανση της Ελλάδας

Την περίοδο 2025-2026, μόλις 71.181 παιδιά ξεκινούν το ταξίδι τους στην Α’ Δημοτικού – ο μικρότερος αριθμός που έχει καταγραφεί ποτέ στη σύγχρονη Ελλάδα. Το στοιχείο αυτό αποτελεί ζωντανό καθρέπτη της δημογραφικής κρίσης που βαθαίνει συνεχώς, με την υπογεννητικότητα να προοιωνίζεται έναν αργό αλλά βέβαιο μαρασμό.

Οι μαθητές αυτοί, γεννημένοι το 2019, προέρχονται κατά κύριο λόγο από ελληνικές οικογένειες, σε αναλογία περίπου 9 προς 1 σε σχέση με τα παιδιά αλλοδαπών. Ωστόσο, οι επίσημες γεννήσεις εκείνης της χρονιάς ανήλθαν σε 83.756, αριθμός που φανερώνει ότι περίπου 12.575 παιδιά –ή αλλιώς το 15%– δεν εμφανίζονται σήμερα στα σχολικά μητρώα.

Η πορεία προς το «κραχ»

Αν η τάση αυτή συνεχιστεί, το 2030-2031 τα «πρωτάκια» μπορεί να μην ξεπερνούν τα 60.000, καθώς τα παιδιά που θα εγγραφούν τότε έχουν γεννηθεί το 2024 – μια χρονιά που οι γεννήσεις υποχώρησαν κάτω από τις 70.000. Εύκολα διαπιστώνεται ότι η πρώτη τάξη του Δημοτικού λειτουργεί ως ο πιο σαφής δείκτης της συρρίκνωσης του πληθυσμού, με την εικόνα να μεταφέρεται σταδιακά σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.

Το πραγματικό πλήγμα εκτιμάται ότι θα γίνει ορατό στα μέσα της επόμενης τριετίας (2028-2029), όταν η μείωση μαθητών θα έχει τέτοια ένταση ώστε να καταγραφεί καθαρά στις εισαγωγικές εξετάσεις και σε ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα. Χαρακτηριστικά, ενώ το 2010 οι εγγραφές στην Α’ Δημοτικού πλησίαζαν τις 115.000, το 2025 περιορίζονται στις 71.181 – δηλαδή χάθηκαν σχεδόν 4 στα 10 παιδιά. Πρόκειται για 44.000 «ανύπαρκτα» πρωτάκια, που θα μπορούσαν να γεμίσουν 1.760 σχολικές αίθουσες, αλλά δεν γεννήθηκαν ποτέ.

Οι επιπτώσεις στην εκπαίδευση

Η μείωση μαθητών οδηγεί το Υπουργείο Παιδείας σε αναγκαστικές αναδιαρθρώσεις: συγχωνεύσεις σχολείων, κατάργηση μονάδων, διαφορετική κατανομή πόρων. Από τη μια, οι μικρότερες τάξεις βελτιώνουν το παιδαγωγικό αποτέλεσμα, με περισσότερη προσοχή στον κάθε μαθητή. Από την άλλη, όταν προκύπτει ανάγκη συγχώνευσης, δημιουργούνται πολυπληθείς αίθουσες που δυσχεραίνουν τη μάθηση.

Παρ’ όλα αυτά, η Ελλάδα εμφανίζει την καλύτερη αναλογία μαθητών ανά διδάσκοντα στην ΕΕ: περίπου 8 παιδιά ανά δάσκαλο, έναντι 13,4 του ευρωπαϊκού μέσου όρου και 18,4 στη Ρουμανία. Μόνο που η ευνοϊκή αυτή αναλογία δεν οφείλεται σε επενδύσεις, αλλά στη συνεχή μείωση του μαθητικού πληθυσμού.

Η δημογραφική εικόνα

Το πρόβλημα είναι ακόμη πιο εμφανές στα επίσημα στοιχεία: το 2024 καταγράφηκαν 69.675 γεννήσεις έναντι 128.259 θανάτων – σχεδόν 2 θάνατοι για κάθε μία γέννηση. Η τελευταία χρονιά θετικού ισοζυγίου ήταν το 2010, με τις γεννήσεις να υπερβαίνουν οριακά τους θανάτους (114.766 έναντι 109.084). Από το 2011 και μετά, η χώρα βιώνει σταθερά πληθυσμιακή απώλεια.

Συγκριτικά, το 2008 είχε σημειωθεί ρεκόρ 118.302 γεννήσεων. Από τότε μέχρι το 2024, οι γεννήσεις μειώθηκαν κατά 41,1%, ενώ σε σχέση με το 2010 η πτώση φθάνει το 39,3%.

Η Ελλάδα που γερνάει

Η απογραφή του 2021 κατέγραψε 10,48 εκατ. κατοίκους, 334.000 λιγότερους από το 2011. Παράλληλα, το ηλικιακό προφίλ του πληθυσμού μετατοπίστηκε δραματικά: οι υπερήλικες (80+) αυξήθηκαν κατά 31,3%, οι 60-69 κατά 16,8%, ενώ οι νεότερες παραγωγικές ηλικίες (20-39 ετών) συρρικνώθηκαν πάνω από 22%.

Αποτέλεσμα; Το 2021, σχεδόν 6 στους 10 Έλληνες ήταν άνω των 40 ετών, έναντι 5 στους 10 μόλις δέκα χρόνια πριν. Στην ίδια δεκαετία (2011-2021), τα παιδιά 0-9 ετών μειώθηκαν κατά 16,3%, με τη χώρα να βυθίζεται στην πιο βαθιά δημογραφική κρίση της σύγχρονης ιστορίας της. 

Αγορά Εργασίας

«Ενδιαφέρουσα έρευνα, η οποία αποκτά ιδιαίτερη σημασία για τη χώρα μας, καθώς συγκαταλέγεται στις πρώτες θέσεις παγκοσμίως σε ώρες εργασίας. Ευρήματα που αξίζει να ληφθούν σοβαρά υπόψη.»

Η μετάβαση στην 32ωρη εργάσιμη εβδομάδα φαίνεται να ενισχύει σημαντικά την ψυχική υγεία και την παραγωγικότητα, σύμφωνα με νέα έρευνα του Mental Health Foundation, ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού με έδρα τη Βρετανία.
Ενώ στην Ελλάδα η κυβέρνηση προωθεί νομοθετικά την 13ωρη ημερήσια εργασία, αρκετές ευρωπαϊκές χώρες κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Το Mental Health Foundation ξεκίνησε πιλοτικό πρόγραμμα μείωσης της εβδομαδιαίας εργασίας στις 32 ώρες χωρίς αντίστοιχη μείωση μισθού, διάρκειας ενός έτους. Ο οργανισμός ήδη εφαρμοζε το 35ωρο, συνεπώς η μείωση ήταν μόλις 3 ώρες εβδομαδιαίως. Πάνω από 230 επιχειρήσεις και οργανισμοί έχουν ήδη υιοθετήσει ανάλογα προγράμματα, συμμετέχοντας στην πρωτοβουλία του 4 Day Week Foundation για την καθιέρωση της τετραήμερης εβδομάδας εργασίας.

Το πιλοτικό πρόγραμμα, που εφαρμόστηκε από τον Απρίλιο 2024 έως τον Απρίλιο 2025, δημοσιοποιήθηκε τον Αύγουστο. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η πλειονότητα των εργαζομένων ανέφερε βελτίωση της ψυχικής τους υγείας, μείωση του στρες και μεγαλύτερη ικανοποίηση τόσο στην επαγγελματική όσο και στην προσωπική τους ζωή. Με βάση αυτά τα ευρήματα, ο οργανισμός υιοθέτησε μόνιμα τη 32ωρη εβδομάδα.

Σε αντίθεση με τα αυστηρά τετραήμερα προγράμματα άλλων οργανισμών, οι εργαζόμενοι είχαν τη δυνατότητα να καθορίσουν οι ίδιοι το ωράριό τους, παρέχοντας ιδιαίτερη ευελιξία σε γονείς, φροντιστές και άτομα με μακροχρόνιες παθήσεις ή αναπηρίες.

Λιγότερες ώρες, λιγότερο άγχος

Τα στοιχεία ήταν ξεκάθαρα: περίπου επτά στους δέκα υπαλλήλους (69%) ανέφεραν σημαντικά μειωμένο εργασιακό στρες, πάνω από τα δύο τρίτα (68%) βελτίωση της ψυχικής ευεξίας, ενώ σχεδόν οκτώ στους δέκα (79%) δήλωσαν καλύτερη ισορροπία επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Εξάλλου, έξι στους δέκα (64%) ένιωσαν μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη ζωή τους συνολικά.

Η Νάταλι Φρεντ, Διευθύντρια Ανθρώπινου Δυναμικού στο Mental Health Foundation, περιέγραψε πώς η τετραήμερη εργασία βελτίωσε την καθημερινότητά της ως μητέρα μονογονεϊκής οικογένειας. «Τώρα εργάζομαι τέσσερις ημέρες την εβδομάδα και τελειώνω την Πέμπτη, χωρίς ξυπνητήρι την επόμενη μέρα. Αξιοποιώ τον χρόνο για κολύμπι, γυμναστική ή χαλάρωση. Μου δίνει περισσότερο χώρο για τις καθημερινές υποχρεώσεις και απελευθερώνει το Σαββατοκύριακο», ανέφερε.

Οι συνάδελφοί της αξιοποίησαν τον επιπλέον χρόνο σε ποικίλες δραστηριότητες, όπως φροντίδα παιδιών, άσκηση, χόμπι και ακόμη και παρασκευή τυριού. Το πρόγραμμα παρείχε στο προσωπικό όχι μόνο ανάπαυση αλλά και μεγαλύτερο έλεγχο στη διαχείριση της ενέργειάς τους.

Μείωση ανισοτήτων

Η αξιολόγηση του πιλοτικού προγράμματος έδειξε ότι οι λιγότερες ώρες εργασίας συνέβαλαν στην αντιμετώπιση των ανισοτήτων. Οι εργαζόμενοι μερικής απασχόλησης ανέφεραν ακόμα μεγαλύτερη μείωση του στρες σε σχέση με τους πλήρους απασχόλησης. Επίσης, άτομα με αναπηρίες, νευροδιαφορετικοί και φροντιστές περιέγραψαν την εμπειρία ως «μεταμορφωτική». Η μείωση της πίεσης χρόνου έκανε την εργασία πιο διαχειρίσιμη και βιώσιμη.

Οφέλη στην προσέλκυση και διατήρηση προσωπικού

Παράλληλα με τα οφέλη για την υγεία, η φιλανθρωπική οργάνωση διαπίστωσε οφέλη στην πρόσληψη και διατήρηση προσωπικού. Οι αιτήσεις για θέσεις εργασίας σχεδόν διπλασιάστηκαν κατά τη διάρκεια του πιλοτικού προγράμματος, με το 28% των υποψηφίων να αναφέρει τη 32ωρη εβδομάδα ως κύριο λόγο υποβολής αίτησης. Οι προθέσεις αποχώρησης μειώθηκαν κατά το ήμισυ, ενώ το 100% του προσωπικού επιθυμεί τη συνέχιση του μέτρου.

Καλύτερη υγεία, αυξημένη παραγωγικότητα

Η παραγωγικότητα δεν επηρεάστηκε αρνητικά· το 55% των εργαζομένων ανέφερε μεγαλύτερη παραγωγικότητα και καλύτερη διαχείριση φόρτου εργασίας. Ορισμένες ομάδες βελτίωσαν την απόδοσή τους μέσω πιο αποτελεσματικής εργασίας. Ο διευθύνων σύμβουλος Μαρκ Ρόουλαντ δήλωσε: «Η παραγωγικότητα παρέμεινε σταθερή ή βελτιώθηκε, ενώ σε πολλές περιπτώσεις αναβαθμίστηκε η ποιότητα της εργασίας χάρη στην καλύτερη ιεράρχηση προτεραιοτήτων και μεθόδων εργασίας».

Τα αποτελέσματα ξεπέρασαν τις προσδοκίες, με αποτέλεσμα η 32ωρη εβδομάδα να γίνει μόνιμη, φέρνοντας θετικό αντίκτυπο τόσο στην εργασία όσο και στο προσωπικό.

Από το 8ωρο πενθήμερο στο 7ωρο τετραήμερο

Η αλλαγή σημειώνεται σε μια περίοδο που όλο και περισσότεροι εργοδότες στο Ηνωμένο Βασίλειο εξερευνούν τα οφέλη της συντομότερης εβδομάδας εργασίας. Όπως αναφέρει ο Σαμ Σινκλέρ, η τετραήμερη εβδομάδα προσφέρει στους εργαζόμενους τη δυνατότητα να ζήσουν μια πιο ισορροπημένη και ποιοτική ζωή, ενώ παράλληλα ωφελεί εργοδότες και προσωπικό.

Ερχεται θερμό φθινόπωρο στα ελληνοτουρκικά

Όπως τουλάχιστον τώρα έγραφε ο Βηματοδότης. Αν η κυβέρνηση θέλει να ανακάμψει, εκτός από τις οικονομικές παροχές, γνωρίζει ότι πρέπει να ενεργοποιήσει και την εθνική ατζέντα. Με πράξεις, όχι στα λόγια. Κι επειδή κατά τη διάρκεια του θέρους οι πολίτες ρωτούν – και μάλιστα επιτακτικά – τι θα γίνει τελικά με το περιβόητο καλώδιο, φαίνεται ότι στο Μέγαρο Μαξίμου προετοιμάζονται για θερμό φθινόπωρο.

Η Τουρκία δεν πείθεται και επαναλαμβάνει ότι για κάθε ενεργειακό εγχείρημα απαιτείται η δική της άδεια. Τι σημαίνει αυτό; Οτι αν τα ερευνητικά της Nexans επανεμφανιστούν στην Ανατολική Μεσόγειο θα γίνουν δεκτά από τουρκικές φρεγάτες.

O Κυριάκος Μητσοτάκης δεν έχει πολλές επιλογές. Θα πρέπει να προστατεύσει τις εργασίες βγάζοντας στην περιοχή ελληνικά πολεμικά. Αντέχει άραγε η Αθήνα μια τέτοια στρατιωτικοποίηση, και μάλιστα στην εποχή της απόλυτης ρευστότητας;