Λογιστική φτώχια

Μια εικόνα «λογιστικής φτώχειας» εξακολουθούν να παρουσιάζουν οι ελεύθεροι επαγγελματίες, τουλάχιστον σύμφωνα με τα φορολογικά τους στοιχεία. Σχεδόν ένας στους δύο (49,7%) δηλώνει τόσο χαμηλές αποδοχές, ώστε φορολογείται τελικά με βάση τα τεκμήρια. Το μέσο ετήσιο εισόδημα όσων πιάστηκαν στην παγίδα των τεκμηρίων περιορίζεται στα 3.665 ευρώ – μόλις 305 ευρώ τον μήνα. Έτσι ενεργοποιήθηκαν τα τεκμήρια για 387.532 επαγγελματίες από τους συνολικά 714.465, ανεβάζοντας το «τεκμαρτό» εισόδημά τους στις 13.107 ευρώ και οδηγώντας τους σε μέσο φόρο 1.815 ευρώ.

Τα στοιχεία αυτά ενισχύουν τη θέση της Πολιτείας ότι το ισχύον μοντέλο φορολόγησης με τεκμήρια και ελάχιστες αποδοχές παραμένει αναγκαίο, καθώς συνεχίζεται η πρακτική μεγάλης απόκρυψης εισοδημάτων. Όπως προκύπτει από την ανάλυση των δεδομένων της ΑΑΔΕ, τα δηλωθέντα ποσά είναι τόσο χαμηλά που δύσκολα θεωρούνται ρεαλιστικά.

Παράλληλα, φαίνεται πως η διαχρονική πρακτική δήλωσης ζημιών υποχωρεί σε αρκετά επαγγέλματα, καθώς η συνεχής εμφάνιση μηδενικών αποτελεσμάτων θεωρείται «κόκκινη σημαία» για τους ελεγκτές. Ωστόσο, υπάρχουν κλάδοι που εξακολουθούν να εμφανίζουν αρνητικά ή οριακά αποτελέσματα – όπως μπαρ, εστιατόρια, κομμωτήρια, κτηνιατρεία και συνεργεία αυτοκινήτων – παρότι η δραστηριότητα πολλών από αυτά στην πραγματικότητα φαίνεται έντονη.

Αξίζει να σημειωθεί ότι αν πράγματι σχεδόν οι μισοί επαγγελματίες ζούσαν με 305 ευρώ τον μήνα, πολλοί θα είχαν εγκαταλείψει το επάγγελμά τους για μια μισθωτή θέση εργασίας, όπου ο κατώτατος μισθός βρίσκεται στα 880 ευρώ.

Με βάση τα στοιχεία ακόμη και μετά τη διόρθωση των εισοδημάτων μέσω των τεκμηρίων, οι επαγγελματίες εξακολουθούν να εμφανίζουν χαμηλότερες αποδοχές από μισθωτούς, συνταξιούχους και αγρότες. Συγκεκριμένα, το μέσο εισόδημα των μισθωτών ανέρχεται σε 17.668 ευρώ, των συνταξιούχων σε 13.845 ευρώ και των αγροτών σε 15.138 ευρώ.

Λογιστική φτώχια 2

Αντίθετα, όσοι επαγγελματίες «πιάστηκαν» στα τεκμήρια δήλωσαν κατά μέσο όρο μόλις 3.665 ευρώ. Μετά την τεκμαρτή προσαρμογή, το εισόδημά τους ανεβαίνει στα 13.107 ευρώ, με μέσο φόρο 1.815 ευρώ – ελαφρώς υψηλότερο από πέρυσι. Για σύγκριση, οι μισθωτοί πλήρωσαν μέσο φόρο 2.023 ευρώ.

Οι υπόλοιποι 392.128 επαγγελματίες, που δεν εμπίπτουν στα τεκμήρια, δήλωσαν μέσο εισόδημα 14.552 ευρώ – επίσης χαμηλότερο από αυτό των μισθωτών. Ο μέσος φόρος τους διαμορφώθηκε στα 3.334 ευρώ, μειωμένος κατά 89 ευρώ σε σχέση με πέρυσι.

Από την αναλυτικότερη εξέταση των κλάδων προκύπτουν ενδεικτικά τα εξής:

• Μόνο το 32% των ιδιοκτητών μπαρ εμφανίζει κέρδη, με μέσο μηνιαίο εισόδημα 801 ευρώ (ετήσιο 9.616 ευρώ).
• Το 53% των επιχειρήσεων εστίασης δηλώνει ζημιές ή μηδενικά κέρδη, με μέσο μηνιαίο καθαρό ποσό 1.500 ευρώ (ετήσιο 18.002 ευρώ).
• Στα κομμωτήρια, μόλις το 41% εμφανίζει κέρδη, με 409 ευρώ μηνιαίο εισόδημα (4.918 ευρώ ετησίως).
• Στα συνεργεία αυτοκινήτων, το 50% δηλώνει κέρδη και μέσο μηνιαίο εισόδημα 755 ευρώ (9.060 ευρώ ετησίως).
• Οι κτηνίατροι δηλώνουν κέρδη σε ποσοστό 52%, με 937 ευρώ τον μήνα (11.250 ευρώ τον χρόνο).
• Οι υδραυλικοί εμφανίζουν τα υψηλότερα ποσοστά κερδοφορίας, με το 67% να δηλώνει κέρδη και μέσο μηνιαίο εισόδημα 941 ευρώ (11.295 ευρώ ετησίως).

Παρά το γεγονός ότι όσοι θεωρούν ότι αδικούνται έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν το τεκμήριο, οι σχετικές ενστάσεις είναι ελάχιστες. Από τους 387.532 φορολογούμενους που φορολογήθηκαν τεκμαρτά, λιγότεροι από 200 υπέβαλαν αμφισβήτηση. Ο βασικός λόγος είναι ότι κανένας δεν θέλει να περιγράψει αναλυτικά την περιουσιακή και οικογενειακή του κατάσταση στο ειδικό ερωτηματολόγιο.

Σε κάθε περίπτωση, οι ελεγκτικές υπηρεσίες υποχρεούνται να προσδιορίζουν το εισόδημα με βάση κάθε διαθέσιμη πληροφορία ή και με έμμεσες τεχνικές ελέγχου. Επιπλέον, έχουν τη δυνατότητα να επεκτείνουν τον έλεγχο σε προηγούμενες χρήσεις ή και άλλες φορολογίες, αν διαπιστωθεί ότι τα στοιχεία που δίνονται δεν αντανακλούν την πραγματική οικονομική κατάσταση του επαγγελματία.

Στέγαση στην Ελλάδα: Η πρόσβαση σε ιδιοκατοίκηση γίνεται όλο και πιο ανέφικτη

Η απόκτηση κατοικίας στην Ελλάδα εξελίσσεται σε όλο και μεγαλύτερη πρόκληση για τον μέσο πολίτη, καθώς οι τιμές αυξάνονται διαρκώς ενώ τα εισοδήματα παραμένουν στάσιμα, μεγαλώνοντας το χάσμα ανάμεσα στο κόστος και τις δυνατότητες των νοικοκυριών. Σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα της Deloitte για την ευρωπαϊκή αγορά κατοικίας, η Αθήνα έχει ανέβει στη δεύτερη θέση των πιο ακριβών πόλεων για νεόδμητα ακίνητα στην Ευρώπη, μετά το Άμστερνταμ. Ένα διαμέρισμα 70 τετραγωνικών απαιτεί εισόδημα που ισοδυναμεί με 15,3 χρόνια εργασίας, καθιστώντας την ιδιοκατοίκηση σχεδόν ανέφικτη για τους περισσότερους.

Το πρόβλημα δεν περιορίζεται στην Αθήνα. Η Θεσσαλονίκη κατατάσσεται στις πρώτες δέκα δυσπρόσιτες πόλεις της Ευρώπης, με 11,4 χρόνια μισθού απαραίτητα για νεόδμητο διαμέρισμα αντίστοιχου μεγέθους. Στην Πάτρα, παρά τις σχετικά χαμηλότερες τιμές (1.457 ευρώ/τ.μ.), η περιορισμένη αγοραστική δύναμη ανεβάζει το απαιτούμενο εισόδημα σε 8,1 έτη εργασίας. Συμπερασματικά, η στεγαστική κρίση τείνει να επηρεάσει σχεδόν ολόκληρη τη χώρα.

Στην Αττική, η μέση τιμή πώλησης κατοικίας στην Αθήνα φτάνει τα 8.475 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο, καταγράφοντας ετήσια άνοδο 10,1%. Οι νεόδμητες κατοικίες κυμαίνονται γύρω στα 4.100 ευρώ/τ.μ., δηλαδή περίπου 287.000 ευρώ για διαμέρισμα 70 τ.μ., τιμή που υπερβαίνει κατά 2,3 φορές τον εθνικό μέσο όρο και καταδεικνύει τη συγκέντρωση ζήτησης στο Λεκανοπέδιο. Παρόμοιες ανισορροπίες παρατηρούνται και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, όπως το Παρίσι, όπου οι τιμές υπερβαίνουν κατά 3,3 φορές τον εθνικό μέσο όρο. Ωστόσο, η Ελλάδα ξεχωρίζει λόγω της σημαντικής μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών την τελευταία δεκαετία, που σύμφωνα με τον Γιάννη Δεληκανάκη της Southrock Asset Management έχει υποχωρήσει στο 68% του επιπέδου του 2010, ενώ σε χώρες όπως η Ρουμανία και η Τσεχία έχει αυξηθεί σημαντικά. Οι συνθήκες αυτές καθιστούν τη στεγαστική κρίση σχεδόν αναπόφευκτη, καθώς η άνοδος των τιμών πώλησης, ενοικίων, οικοπέδων και υλικών δημιουργεί ένα ιδιαίτερα δυσπρόσιτο περιβάλλον.

Η προσφορά νέων κατοικιών παραμένει περιορισμένη. Παρά την άνοδο της οικοδομικής δραστηριότητας το 2024, η Ελλάδα βρίσκεται ακόμη χαμηλά στην ευρωπαϊκή κατάταξη, με μόλις 2,95 νέες μονάδες ανά 1.000 κατοίκους. Το 2025 αναμένεται πτώση, καθώς η κατάργηση των μπόνους δόμησης οδήγησε σε μείωση των οικοδομικών αδειών κατά 10% στο πρώτο επτάμηνο και σε σημαντική υποχώρηση της συνολικής επιφάνειας και του όγκου των νέων κατασκευών (18,4% και 11,3% αντίστοιχα). Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι χωρίς ουσιαστικά κίνητρα για νέες κατασκευές, χωρίς αποκέντρωση και χωρίς ενίσχυση των εισοδημάτων, η πίεση στην αγορά κατοικίας θα παραμείνει, καθιστώντας τη στεγαστική κρίση ένα από τα πιο σύνθετα και επίμονα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας.

Ακίνητα - Εντυπωσιακό

Σε ένα θέμα τώρα που είχε βγει πριν από περίπου 1 εβδομάδα και μας είχε κάνει εντύπωση. Εδραιώνει τη θέση της στην πανευρωπαϊκή λίστα των αγορών με τις περισσότερες πολυτελείς κατοικίες η Ελλάδα, δείγμα της αύξησης των επενδύσεων που γίνονται στον τομέα αυτόν προκειμένου να καλυφθεί η όλο και υψηλότερη ζήτηση, κυρίως από το εξωτερικό. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της eXp Greece, το 2,3% του συνόλου των πωλούμενων κατοικιών στην Ελλάδα, ή 6.856 επί συνόλου 300.019 κατοικιών, αφορά ακίνητα με ζητούμενη τιμή πώλησης από 2 εκατ. ευρώ και πάνω.

Όπως σημειώνει ρεπορτάζ της Καθημερινής, πρόκειται για επίδοση που κατατάσσει την Ελλάδα υψηλότερα (αναλογικά) σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως η Ιταλία, όπου το 0,9% των πωλούμενων κατοικιών κοστίζει πάνω από 2 εκατ. ευρώ, αλλά και η Γαλλία, όπου το σχετικό ποσοστό διαμορφώνεται σε 1,4%. Από την άλλη πλευρά, οι χώρες της Ιβηρικής Χερσονήσου συνεχίζουν να ηγούνται της αγοράς πολυτελών κατοικιών, καθώς στη μεν Ισπανία το 3,8% των πωλούμενων κατοικιών είναι αξίας άνω των 2 εκατ. ευρώ, στη δε Πορτογαλία διαμορφώνεται ακόμα υψηλότερα, σε 4,7%.

Στην Ελλάδα, η Μύκονος συνεχίζει να αποτελεί τη «Μέκκα» των πολυτελών ακινήτων, καθώς πάνω από το 1/3 των πωλούμενων κατοικιών κοστίζει πάνω από 2 εκατ. ευρώ. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Spitogatos.gr, για λογαριασμό της eΧp Greece, το 36,4%, ή 420 κατοικίες επί συνόλου 1.155 πωλούμενων ακινήτων, στοιχίζει τουλάχιστον 2 εκατ. ευρώ.

Πρόκειται για μια σαφή διαφοροποίηση σε σχέση με την υπόλοιπη χώρα, που καταδεικνύει όχι μόνο τον χαρακτήρα της τοπικής αγοράς κατοικίας και του κοινού στο οποίο απευθύνεται, αλλά και τη σημαντική αύξηση των τιμών που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια, ιδίως την περίοδο από το 2019 έως και το 2023, καθώς έκτοτε έχει αρχίσει να παρατηρείται σταθεροποίηση των αξιών.

Στη δεύτερη θέση των περιοχών με την υψηλότερη συγκέντρωση πολυτελών κατοικιών βρίσκεται το νησί των Σπετσών, επίσης γνωστό για τον κοσμοπολίτικο και πολυτελή χαρακτήρα του. Ενας επιπλέον παράγοντας που συντηρεί τις τιμές σε υψηλό επίπεδο είναι και το σημαντικό έλλειμμα προσφοράς λόγω των περιορισμών δόμησης που ισχύουν. Στο πλαίσιο αυτό, το 17,4% των πωλούμενων κατοικιών, ή 33 επί συνόλου 190, κοστολογείται άνω των 2 εκατ. ευρώ.

Την πρώτη πεντάδα συμπληρώνουν η Σκιάθος με 15,4%, οι Παξοί με 13,6% και η Κέρκυρα με 7,1%, ενώ στην Αττική, ακόμα και με τον όγκο των νέων επενδύσεων, το σχετικό ποσοστό των πολυτελών κατοικιών δεν ξεπερνά το 3,1%, όντας όμως οι περισσότερες πανελλαδικά, 4.206 ακίνητα επί συνόλου 135.170. Αντιθέτως, σε Πειραιά και Θεσσαλονίκη τα αντίστοιχα ποσοστά δεν ξεπερνούν το 0,7% και το 0,3%. Οπως αναφέρει ο κ. Ανταμ Ντέι, επικεφαλής της eΧp για την Ευρώπη και το Ην. Βασίλειο, «η Ελλάδα συνεχίζει να αποτελεί έναν από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς για τους ξένους επενδυτές πολυτελών ακινήτων, ειδικά μεταξύ εκείνων που προέρχονται από το Ην. Βασίλειο και τις ΗΠΑ κι επιθυμούν να συνδυάσουν μακροχρόνια σταθερότητα και ποιοτικό τρόπο ζωής. Πολλοί αγοραστές από το Ην. Βασίλειο εξακολουθούν να ερευνούν αγορές του εξωτερικού για την εγκατάστασή τους, μετά τις αυξήσεις στη φορολογία και τα μειωμένα κίνητρα για επενδυτές που ψηφίστηκαν. Επίσης, το βασικότερο κίνητρο για τους εύπορους επενδυτές από τις ΗΠΑ είναι οι πολιτικές αντιπαραθέσεις και διαφωνίες και η οικονομική αβεβαιότητα».

Generation Z

Οι πιο «ιδανικοί» συγκάτοικοι για έναν νέο ενήλικο φαίνεται πως είναι εκείνοι που πληρώνουν το στεγαστικό δάνειο, καλύπτουν τα έξοδα του σπιτιού, φροντίζουν το ψυγείο να είναι γεμάτο και συνήθως ονομάζονται… «Μαμά» και «Μπαμπάς».

Μια νέα τάση που κυριαρχεί πλέον στις δυτικές κοινωνίες δείχνει ότι μεγάλο μέρος της Γενιάς Ζ, αφού ολοκληρώσει το Λύκειο ή τις σπουδές του, δεν ξεκινά αυτόνομη ζωή αλλά παραμένει στο παιδικό του δωμάτιο.

Το φαινόμενο αυτό δεν επηρεάζει μόνο τους ίδιους τους νέους, αλλά αφήνει και σημαντικό οικονομικό αποτύπωμα.

Σύμφωνα με έκθεση με τίτλο «Τα παιδιά δεν είναι καλά», η παρατεταμένη παραμονή των νέων στο οικογενειακό σπίτι οδηγεί σε απώλεια 12 δισ. δολαρίων ετησίως, καθώς περιορίζεται η κατανάλωση σε στέγαση, μετακινήσεις και τρόφιμα.

Η Gen Z παραμένει με τους γονείς της

Στις ΗΠΑ, περίπου ένας στους τρεις νέους της Γενιάς Ζ ζει με τους γονείς του. Παρόμοια εικόνα παρατηρείται και στην Ευρώπη.

Στη Νότια και Ανατολική Ευρώπη το ποσοστό ξεπερνά το 40% και φτάνει έως το 69% σε ορισμένες χώρες, ενώ στη Δυτική και Βόρεια Ευρώπη είναι αισθητά χαμηλότερο.

Στην Ελλάδα, τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι το 45% των νέων εξακολουθεί να διαμένει με την οικογένειά του.

Οι σκανδιναβικές χώρες καταγράφουν τα χαμηλότερα ποσοστά συγκατοίκησης με τους γονείς, καθώς οι περισσότεροι νέοι ηλικίας 25-34 ετών επιλέγουν να ζήσουν μόνοι τους.

Αντίθετα, στα Βαλκάνια τα ποσοστά είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη, με το Μαυροβούνιο να φθάνει στο 69%.

Για σύγκριση, στις ΗΠΑ το ποσοστό συγκατοίκησης για τους 25-34 ετών είναι περίπου 19,2%.

«Τα παιδιά δεν είναι καλά»

Η Oxford Economics, σε μια εκτενή ανάλυση για τις οικονομικές προοπτικές της Γενιάς Ζ, καταλήγει πως η γενιά αυτή αντιμετωπίζει σοβαρές δυσκολίες.

Η αδύναμη αγορά εργασίας, η έλλειψη προσιτής στέγασης και οι χαμηλές αυξήσεις μισθών δημιουργούν «μακροχρόνιες ουλές» στους νεότερους.

Η έκθεση υπολογίζει τόσο την οικονομική δραστηριότητα που χάνεται επειδή οι νέοι δεν μπαίνουν έγκαιρα στην αγορά εργασίας, όσο και το κόστος που συνεπάγεται η παραμονή στο πατρικό και η μειωμένη κατανάλωση.

Επιπτώσεις στην οικονομία

Οι νέοι που δεν εργάζονται ή έχουν χαμηλά εισοδήματα δεν έχουν τη δυνατότητα να ανεξαρτητοποιηθούν και να αναλάβουν βασικά έξοδα, όπως ενοίκιο, λογαριασμούς και τρόφιμα.

Έτσι, παρατείνεται η οικονομική τους εξάρτηση από την οικογένεια – όχι από επιλογή, αλλά από ανάγκη.

«Υπολογίζουμε ότι περίπου ένα εκατομμύριο επιπλέον νέοι 22-28 ετών ζουν σήμερα με τους γονείς τους σε σχέση με την περίοδο πριν από την πανδημία», αναφέρει η αναπληρώτρια οικονομολόγος Grace Zwemmer.

Η ίδια επισημαίνει ότι, σύμφωνα με στοιχεία της Fed Νέας Υόρκης, η μείωση της κατανάλωσης που προκαλείται από αυτό το φαινόμενο κοστίζει στην αμερικανική οικονομία 12 δισ. δολάρια τον χρόνο.

Κοινοί λόγοι σε Ευρώπη και ΗΠΑ

Στις ΗΠΑ, οι δυσμενείς συνθήκες στην αγορά εργασίας είναι καθοριστικός παράγοντας. Το ποσοστό προσλήψεων έχει υποχωρήσει στο 3,2%, στα ίδια επίπεδα με την περίοδο της πανδημίας.

Οι νέοι, χωρίς συσσωρευμένο πλούτο, πλήττονται περισσότερο από μια αγορά εργασίας χαμηλής δυναμικότητας.

Στην Ευρώπη, τα δεδομένα του Eurofound δείχνουν ότι η στεγαστική κρίση είναι ο βασικότερος λόγος που οι νέοι παραμένουν στο σπίτι των γονιών τους.

Τα ενοίκια και οι τιμές των ακινήτων αυξάνονται ταχύτερα από τους μισθούς, καθιστώντας την αυτόνομη διαβίωση απαγορευτική.

Ακόμη και μια συνηθισμένη επίσκεψη στο σούπερ μάρκετ γίνεται δυσβάσταχτη για έναν νέο που πληρώνει ενοίκιο, λογαριασμούς και μετακινήσεις.

Πολιτικές χωρίς αποτέλεσμα

Παρά τις πολιτικές που εφαρμόζονται σε Ευρώπη και ΗΠΑ για την αντιμετώπιση των αυξήσεων στα ενοίκια και στο κόστος ζωής, η τάση παραμονής των νέων στο πατρικό τους σπίτι δεν ανακόπτεται.

Οι κυβερνήσεις, παρά τις προειδοποιήσεις για τις κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες, δεν έχουν υιοθετήσει αποτελεσματικές λύσεις.

Έτσι, η Γενιά Ζ αναγκάζεται να ζει σε συνθήκες που απέχουν πολύ από το να θεωρηθούν φυσιολογικές για νέους ενήλικες.