00:01 - 26/08/25

Η στεγαστική κρίση στα Βαλκάνια – Ένα χρόνιο αδιέξοδο χωρίς διέξοδο

Η στεγαστική κρίση δεν αποτελεί πλέον φαινόμενο μόνο για τις μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, αλλά πλήττει ιδιαίτερα και τα Βαλκάνια, όπου η κατάσταση παραμένει ασφυκτική, χωρίς ενδείξεις ουσιαστικής βελτίωσης.

Το μεγαλύτερο πλήγμα δέχονται οι νέες γενιές, που έρχονται αντιμέτωπες με μια κατακερματισμένη οικονομία, η οποία καθιστά δυσχερή την πρόσβαση σε κατοικία είτε μέσω αγοράς είτε μέσω ενοικίασης σε λογικές τιμές.

Η καθημερινότητα μιας νέας εργαζόμενης στη Σερβία

Η περίπτωση της 26χρονης Ντεγιάνα Στόσιτς από τη Σερβία είναι χαρακτηριστική. Εδώ και επτά χρόνια ζει στο Βελιγράδι νοικιάζοντας διαμέρισμα με συγκάτοικους. Παρά την καλύτερη θέση εργασίας που βρήκε πρόσφατα, το υψηλό κόστος ζωής την αναγκάζει να παραμένει σε μεγάλη απόσταση από το γραφείο της, ξοδεύοντας πάνω από τον μισό μισθό της σε ενοίκιο και λογαριασμούς.

Μια ΜΚΟ με έδρα το Βελιγράδι, το Ministry of Space, είχε χαρτογραφήσει την αγορά ακινήτων συγκρίνοντάς την με τους μέσους μισθούς. Σχεδόν όλος ο χάρτης «κοκκίνιζε», καταδεικνύοντας ότι η στέγαση παραμένει απρόσιτη για τον μέσο εργαζόμενο.

Η κυβέρνηση προσπάθησε να παρέμβει, εγκαινιάζοντας πρόγραμμα στεγαστικών δανείων για πολίτες 20–35 ετών με ελάχιστη προκαταβολή 1%. Αρχικά, η απαίτηση για σύμβαση αορίστου χρόνου απέκλειε πολλούς, όμως μετά από αντιδράσεις επετράπη η συμμετοχή και όσων έχουν συμβάσεις ορισμένου χρόνου, υπό την προϋπόθεση ύπαρξης εγγυητή. Έτσι, άνοιξε και για την περίπτωση της Στόσιτς η δυνατότητα ένταξης.

Οι αριθμοί που αποτυπώνουν το αδιέξοδο

Σύμφωνα με το Numbeo, η μίσθωση ενός διαμερίσματος ενός υπνοδωματίου στο κέντρο του Βελιγραδίου κυμαίνεται από 600 έως 1.200 ευρώ, ενώ στα προάστια από 300 έως 650 ευρώ, χωρίς να υπολογίζονται τα πάγια έξοδα.

Με δεδομένο ότι η Eurostat θεωρεί προσιτή στέγη εκείνη που δεν ξεπερνά το 40% του εισοδήματος, οι τιμές αυτές βρίσκονται εκτός πραγματικότητας. Ο μέσος μισθός στη Σερβία τον Δεκέμβριο 2024 ήταν 837 ευρώ, αλλά ο διάμεσος —δηλαδή αυτός που αντικατοπτρίζει καλύτερα την πραγματικότητα— δεν ξεπέρασε τα 678 ευρώ. Έτσι, μια οικογένεια με δύο τέτοιους μισθούς μπορεί να διαθέσει το πολύ 400 ευρώ για στέγαση χωρίς να επιβαρυνθεί υπερβολικά. Ωστόσο, τα διαμερίσματα σε αυτό το επίπεδο είναι κυρίως μικρές γκαρσονιέρες.

Το κύμα ακρίβειας εξαπλώνεται

Η πανδημία, ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι γενικότερες πληθωριστικές πιέσεις επιβάρυναν την κατάσταση. Στα Δυτικά Βαλκάνια οι τιμές κατοικιών σημείωσαν από τις πιο απότομες αυξήσεις στην Ευρώπη την τελευταία πενταετία, μετατρέποντας το κόστος στέγασης σε βαρύ φορτίο για τα περισσότερα νοικοκυριά.

Σε πόλεις όπως Βελιγράδι, Τίρανα και Πρίστινα, το ενοίκιο μαζί με τους λογαριασμούς συχνά ισοδυναμεί ή και ξεπερνά τον μηνιαίο μισθό, κάνοντας την ανεξάρτητη διαβίωση σχεδόν αδύνατη.

Το Κόσοβο και η πίεση της αστικοποίησης

Στο Κόσοβο, για πρώτη φορά το 2024 πάνω από τον μισό πληθυσμό ζει σε αστικές περιοχές. Ο πόλεμος του 1998–1999 είχε καταστρέψει περίπου το 40% των κατοικιών, οδηγώντας χιλιάδες οικογένειες στις πόλεις. Οι νέες πολυκατοικίες που υψώθηκαν, συχνά χωρίς πολεοδομικό σχεδιασμό, επιδείνωσαν την πίεση στις υποδομές.

Στην Πρίστινα, η ενοικίαση διαμερίσματος ενός υπνοδωματίου κοστίζει τουλάχιστον 225 ευρώ στα προάστια και πάνω από 300 στο κέντρο, ενώ οι τριών υπνοδωματίων κατοικίες ξεπερνούν τα 600 ευρώ. Σύμφωνα με ειδικούς, ένας εργαζόμενος με μέσο μισθό χρειάζεται περίπου δύο μήνες πλήρους εργασίας για να αγοράσει μόλις ένα τετραγωνικό μέτρο σπιτιού — χρόνος σχεδόν διπλάσιος από αυτόν που απαιτείται σε χώρες της ΕΕ.

Η πραγματικότητα στην Αλβανία

Στα Τίρανα, οι τιμές ενοικίασης κυμαίνονται από 500 έως 900 ευρώ για ένα μικρό διαμέρισμα στο κέντρο, ενώ στα προάστια από 350 έως 500 ευρώ. Οι μισθοί όμως παραμένουν χαμηλοί, με αποτέλεσμα πολλοί νέοι να συνεχίζουν να ζουν με τους γονείς τους. Υπολογίζεται ότι περίπου το 70% των νέων Αλβανών εξακολουθούν να μένουν στο πατρικό τους.

Το κρατικό πρόγραμμα στεγαστικής ενίσχυσης για νεόνυμφα ζευγάρια έχει κριθεί ανεπαρκές, αφού καλύπτει περιορισμένο αριθμό αιτήσεων, αφήνοντας εκτός την πλειοψηφία όσων χρειάζονται στήριξη.

Η ελληνική διάσταση

Στην Ελλάδα, η αντίφαση είναι έντονη: εκατομμύρια κατοικίες παραμένουν άδειες, ενώ τα ενοίκια συνεχίζουν να ανεβαίνουν. Σύμφωνα με μελέτη του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, περισσότερα από 2,2 εκατομμύρια σπίτια είναι ακατοίκητα, εκ των οποίων πάνω από 500.000 στην Αττική.

Παράλληλα, η εξάπλωση των βραχυχρόνιων μισθώσεων επιδεινώνει την έλλειψη στέγης για τους μόνιμους κατοίκους. Το 2024, τα καταλύματα Airbnb ξεπέρασαν για πρώτη φορά σε διαθέσιμες κλίνες τα ξενοδοχεία της χώρας.

Με το μέσο ενοίκιο να φτάνει τα 440 ευρώ τον Απρίλιο 2025, σε συνδυασμό με τους χαμηλούς μισθούς, οι περισσότεροι πολίτες θεωρούν την αγορά κατοικίας ή την ενοικίαση υπερβολικά ακριβή. Οι αυξήσεις συνεχίζονται, πλήττοντας ιδιαίτερα τις οικογένειες φοιτητών που αδυνατούν να στείλουν τα παιδιά τους σε άλλες πόλεις λόγω κόστους. Μόνο το δεύτερο τρίμηνο του 2025, τα φοιτητικά ενοίκια αυξήθηκαν κατά 7% σε πανελλαδικό επίπεδο, με τη Θεσσαλονίκη να καταγράφει άνοδο σχεδόν 11%.

Δημογραφικό

Αναφερόμαστε συνεχώς στο δημογραφικό πρόβλημα της χώρας, χαρακτηρίζοντας το ως ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα της χώρας. Όχι ότι δεν τα ξέρουμε, αλλά χαρακτηριστική είναι η παρακάτω είδηση.

Σε 38 σχολικές μονάδες της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην Ηπειρο δε θα ακουστεί φέτος το πρώτο κουδούνι, καθώς αποφασίστηκε η αναστολή λειτουργίας τους για τη σχολική χρονιά 2025 2026.

Πρόκειται για 25 Νηπιαγωγεία και 13 Δημοτικά σχολεία που βρίσκονται και στους τέσσερις νομούς της Περιφέρειας, τα οποία θα παραμείνουν κλειστά εξαιτίας της έλλειψης μαθητών — σε αρκετές περιπτώσεις δε συγκεντρώνεται ο απαραίτητος αριθμός, ενώ σε άλλες δεν υπάρχει κανένας μαθητής.

Η σχετική απόφαση ελήφθη από την Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Ηπείρου, κατόπιν εισηγήσεων των τοπικών Διευθύνσεων Εκπαίδευσης.

A.I.

Σε μια ενδιαφέρουσα ανάλυση για την Α.Ι. και την αγορά εργασίας … Η διείσδυση της τεχνητής νοημοσύνης στην επαγγελματική καθημερινότητα μεταβάλλει ήδη τη διεθνή αγορά εργασίας και αναμένεται να επηρεάσει ακόμη περισσότερο ορισμένους τομείς. Σύμφωνα με ανάλυση της JP Morgan, υπάρχει μια κατηγορία εργαζομένων που κινδυνεύει να εξαφανιστεί εξαιτίας της ανόδου της ΑΙ.

Ο αναλυτής της τράπεζας, Murat Tasci, εκτιμά ότι η τεχνητή νοημοσύνη απειλεί κυρίως υπαλλήλους γραφείου με γνωστικά καθήκοντα, δηλαδή μη χειρωνακτικές και μη ρουτινιασμένες εργασίες. Σε αυτήν την ομάδα ανήκουν, για παράδειγμα, οικονομικοί αναλυτές, σύμβουλοι, ερευνητές και επαγγελματίες της ανάπτυξης λογισμικού. Το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι μια «ανάκαμψη χωρίς θέσεις εργασίας», δηλαδή μια κατάσταση όπου οι συγκεκριμένοι εργαζόμενοι αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο ανεργίας, παρά το γεγονός ότι ο κλάδος τους συνεχίζει να αναπτύσσεται, όπως σημείωσε ο Tasci σε ενημερωτικό σημείωμα προς τους πελάτες της JP Morgan. 

Μια τέτοια εξέλιξη, σύμφωνα με τον ίδιο, θα μπορούσε να έχει αρνητικές συνέπειες για το σύνολο της οικονομίας. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι εργαζόμενοι γραφείου αυτού του τύπου αντιπροσωπεύουν περίπου το 45% της απασχόλησης. «Ένας σαφώς αυξημένος κίνδυνος ανεργίας και οι ασθενείς προοπτικές ανάκαμψης για αυτούς τους υπαλλήλους μπορεί να κάνουν την επόμενη επιβράδυνση στην αγορά εργασίας ιδιαίτερα έντονη», ανέφερε, εκτιμώντας ότι σε ένα τέτοιο σενάριο οι αρχές θα αναγκαστούν να χαλαρώσουν τη νομισματική πολιτική ή να διοχετεύσουν ρευστότητα στην οικονομία, ώστε οι εργαζόμενοι να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες.

Η συζήτηση για πιθανή απώλεια θέσεων εργασίας λόγω τεχνητής νοημοσύνης απασχολεί τη Wall Street εδώ και καιρό. Ωστόσο, όπως σημείωσε ο Tasci, υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι το φαινόμενο έχει ξεκινήσει σε ορισμένους κλάδους, όπως μεταξύ των νέων που δεν διαθέτουν επαγγελματική εμπειρία. Η JP Morgan είχε επισημάνει σε προηγούμενη έκθεση ότι η αύξηση της ανεργίας στους πρόσφατους αποφοίτους σχετίζεται με την έντονη τάση γύρω από την ΑΙ.

Παράλληλα, η τράπεζα παρατηρεί ότι το ποσοστό ανεργίας έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια και στους υπαλλήλους γραφείου με μη ρουτινιασμένα καθήκοντα. Αντίθετα, όσοι εκτελούν εργασίες ρουτίνας, όπως οι πωλητές, έχουν ήδη βιώσει μια παλαιότερη «ανάκαμψη χωρίς θέσεις εργασίας». Είναι ενδεικτικό ότι το ποσοστό των Αμερικανών εργαζομένων σε θέσεις «ρουτίνας» έχει μειωθεί από περίπου 55% στο 40% μέσα σε τέσσερις δεκαετίες.

Παρόλα αυτά, ο Tasci διευκρινίζει ότι ο αντίκτυπος της ΑΙ δεν έχει ακόμη αποτυπωθεί ουσιαστικά στα συνολικά στοιχεία απασχόλησης. Το ποσοστό ανεργίας στις ΗΠΑ παραμένει σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, γύρω στο 4,2%. Ωστόσο, σε βάθος χρόνου, οι πιέσεις στους υπαλλήλους γραφείου ενδέχεται να ενταθούν.

Ακόμη πιο κρίσιμο, κατά τον ίδιο, είναι ότι «στις υφέσεις των τελευταίων 40 ετών, κάθε φορά απαιτήθηκε περισσότερος χρόνος για την αποκατάσταση των θέσεων που χάθηκαν σε επαγγέλματα ρουτίνας». «Δεν διαπιστώνουμε άμεσο κίνδυνο ύφεσης στην αγορά εργασίας, αλλά οι κίνδυνοι έχουν αυξηθεί σε σχέση με έναν μήνα πριν», κατέληξε.