00:01 - 31/07/25

Τα ελληνικά νοικοκυριά αντιμέτωπα με το υψηλό κόστος στέγασης

Για ακόμη μια φορά θα ασχοληθούμε με το μεγάλο πρόβλημα του κόστους στέγασης των ελληνικών νοικοκυριών. Το βάρος του κόστους στέγασης πλήττει έντονα τα ελληνικά νοικοκυριά, με τις επιπτώσεις να είναι ιδιαιτέρως οδυνηρές για τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα. Παρά τις παρεμβάσεις που έχουν εξαγγελθεί από την κυβέρνηση τα τελευταία χρόνια, δεν έχει ανακοπεί η έντονη άνοδος των τιμών στην αγορά κατοικίας, η οποία έχει συμπαρασύρει και τα ενοίκια προς τα πάνω. Ενδεικτικά, τα φτωχά νοικοκυριά δαπανούν σχεδόν τα δύο τρίτα του διαθέσιμου εισοδήματός τους για δαπάνες σχετικές με τη στέγαση. Σε γενικές γραμμές, το μέσο ελληνικό νοικοκυριό κατευθύνει το 35,5% του εισοδήματός του σε στεγαστικές ανάγκες, όταν το αντίστοιχο ποσοστό στη Δανία είναι 26,3%, ενώ ο μέσος όρος στην Ε.Ε. ανέρχεται σε 19,2%.

Το ζήτημα αυτό εξετάζεται αναλυτικά σε νέα παρέμβαση του Κύκλου Οικονομικής & Κοινωνικής Ανάλυσης του ΕΝΑ, στο πλαίσιο της σειράς Focus ENA | Οικονομία, η οποία περιλαμβάνει σύντομες ερμηνευτικές αναλύσεις μακροοικονομικών μεγεθών.

Πέρα από το ενοίκιο – Τι περιλαμβάνει το κόστος στέγασης

Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Eurostat για το 2024, το κόστος στέγασης ως ποσοστό του διαθέσιμου εισοδήματος αφορά όχι μόνο το ενοίκιο ή τη μηνιαία δόση στεγαστικού δανείου, αλλά και όλες τις επιμέρους δαπάνες που σχετίζονται με τη διαμονή: λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος, ύδρευσης, πετρελαίου ή φυσικού αερίου, καθώς και φόρους και τέλη ιδιοκτησίας. Σημειώνεται πως από τον υπολογισμό έχουν αφαιρεθεί τυχόν στεγαστικά επιδόματα.

Το διαθέσιμο εισόδημα ορίζεται ως το ισοδύναμο εισόδημα των νοικοκυριών μετά την αφαίρεση φόρων εισοδήματος και ασφαλιστικών εισφορών και εκφράζεται σε μονάδες αγοραστικής δύναμης.

Δυσανάλογο βάρος για τα φτωχότερα νοικοκυριά

Η Ελλάδα κατέχει με διαφορά την πρώτη θέση στην Ε.Ε. όσον αφορά την επιβάρυνση των νοικοκυριών από το κόστος στέγασης. Όπως ήδη αναφέρθηκε, ο μέσος όρος δαπάνης φτάνει το 35,5% του διαθέσιμου εισοδήματος, ενώ στη δεύτερη θέση βρίσκεται η Δανία με ποσοστό 26,3% και ο μέσος ευρωπαϊκός όρος είναι μόλις 19,2%. Τα στοιχεία καταδεικνύουν τον βαθύ αντίκτυπο της στεγαστικής κρίσης για τα ελληνικά νοικοκυριά.

Η εικόνα γίνεται ακόμη πιο δυσμενής όταν εξετάζεται η περίπτωση των φτωχότερων νοικοκυριών, δηλαδή όσων έχουν εισόδημα κάτω από το 60% του εθνικού διάμεσου. Σε αυτή την κατηγορία, η δαπάνη για στέγαση αγγίζει τα δύο τρίτα του διαθέσιμου εισοδήματος. Η Ελλάδα διατηρεί την πρώτη θέση και σε αυτή την κατάταξη, με τη Δανία να ακολουθεί. Στην Ε.Ε., ο μέσος όρος δαπάνης για τα φτωχά νοικοκυριά είναι 36,9% – σχεδόν ίσος με εκείνον των ελληνικών νοικοκυριών συνολικά. Αυτό σημαίνει ότι ένα μέσο ελληνικό νοικοκυριό δαπανά για στέγαση περίπου ό,τι ένα φτωχό νοικοκυριό σε άλλες χώρες της Ε.Ε.

Ένα χρόνιο πρόβλημα – Η ιστορική διαδρομή του στεγαστικού κόστους

Αξίζει να εξεταστεί η χρονική πορεία του κόστους στέγασης για να φανεί εάν πρόκειται για πρόσφατο φαινόμενο ή εάν η κατάσταση έχει βαθιές ρίζες. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, το 2010 το κόστος στέγασης στην Ελλάδα ανερχόταν στο 29% του διαθέσιμου εισοδήματος, ενώ στην Ε.Ε. ήταν 21,5%. Αν και η διαφορά ήταν ήδη αξιοσημείωτη, το χάσμα διευρύνθηκε τα επόμενα χρόνια: το 2014, στην Ελλάδα το ποσοστό ανήλθε στο 42,5%, σχεδόν διπλάσιο από τον αντίστοιχο μέσο όρο της Ε.Ε. (22,4%).

Η περίοδος των μνημονίων και των έντονων περικοπών στα εισοδήματα επιδείνωσε περαιτέρω το πρόβλημα. Από το 2015 και μετά παρατηρήθηκε σταδιακή αποκλιμάκωση, με το ποσοστό να μειώνεται στο 40,9% το 2018 και να υποχωρεί περαιτέρω στο 34,2% το 2021. Ωστόσο, από το 2022 καταγράφεται νέα άνοδος, με το κόστος στέγασης να φτάνει το 35,5% το 2024, γεγονός που σηματοδοτεί αναζωπύρωση της στεγαστικής πίεσης στα ελληνικά νοικοκυριά.

Αγορά Εργασίας

Πολύ ενδιαφέρουσα και μια τελευταία διεθνής έρευνα για την αγορά εργασίας.

«Οι εργαζόμενοι σε όλο τον κόσμο είναι πιο εξειδικευμένοι και σίγουροι από ποτέ, όμως αυτή η εμπιστοσύνη δεν μεταφράζεται σε ικανοποίηση ή αφοσίωση στην εργασία». Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Βαρόμετρο Ανθρώπινου Δυναμικού του ομίλου ManpowerGroup, το 89% των εργαζομένων είναι σίγουρο για τις δεξιότητες και την εμπειρία του, για να εκτελέσει την εργασία του, αλλά μόλις το 62% δηλώνει ικανοποιημένο από τον ρόλο του. Επίσης, το ένα τρίτο αναφέρει ότι δεν έχει επαρκείς ευκαιρίες, για να επιτύχει τους επαγγελματικούς στόχους του στον τρέχοντα εργοδότη.

Το ολοένα και μεγαλύτερο αυτό χάσμα αποτυπώνει την ταχεία απόκτηση νέων δεξιοτήτων από τους εργαζόμενους, ιδιαίτερα σε αναδυόμενους τομείς, όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI), την ώρα που πολλοί εργοδότες δυσκολεύονται να συμβαδίσουν. Όπως προκύπτει από νέα έρευνα της ManpowerGroup για την Τεχνητή Νοημοσύνη στο εργασιακό περιβάλλον, το 81% των τεχνολογικών ηγετών δηλώνει ότι οι εταιρίες τους βρίσκονται ακόμη σε δοκιμαστικά ή πιλοτικά στάδια υιοθέτησης της AI, ενώ μόλις το 10% την έχει πλήρως ενσωματώσει σε όλες τις λειτουργίες. Αυτό το κενό αφήνει πολλούς εργαζόμενους να νιώθουν αναξιοποίητοι, υποτιμημένοι και ανεπαρκώς υποστηριζόμενοι.

«Η πρόοδος της Τεχνητής Νοημοσύνης αναγκάζει κάθε εταιρία να μετασχηματιστεί, προκειμένου να επιβιώσει και να αναπτυχθεί. Ωστόσο, ο ψηφιακός μετασχηματισμός αφορά εξίσου τους ανθρώπους και την τεχνολογία», τονίζει η Becky Frankiewicz, President & Chief Strategy Officer, ManpowerGroup. «Το μέλλον της εργασίας δεν σχετίζεται με τον έλεγχο, αλλά με τη συνεργασία. Όταν οι εταιρίες επενδύουν στους ανθρώπους, οι άνθρωποι ανταποδίδουν. Αυτήν τη στιγμή, οι εργαζόμενοι ζητούν περισσότερα: περισσότερη ισορροπία, μεγαλύτερη ευελιξία, περισσότερη προτεραιότητα στον άνθρωπο και, πάνω απ’ όλα, περισσότερες ευκαιρίες ανάπτυξης».

Κύρια ευρήματα: Η εμπιστοσύνη αυξάνεται, αλλά και το άγχος

Ο συνολικός Δείκτης Εμπιστοσύνης φτάνει το 68%, αυξημένος κατά 1 μονάδα από το 67% του προηγούμενου έτους, σύμφωνα με το Βαρόμετρο, που βασίζεται σε απαντήσεις 13.700 εργαζομένων σε 19 χώρες.

Τα βασικά ευρήματα δείχνουν ένα ανθρώπινο δυναμικό σε συνεχή μεταβολή:

- Το 82% των εργαζομένων θεωρεί ότι η εργασία του έχει νόημα (αύξηση 2% από το 2024).
- Η εμπιστοσύνη ανέρχεται στο 76% (αύξηση 2 μονάδων).
- Η εργασιακή ικανοποίηση μειώθηκε στο 62% (πτώση 1 μονάδας), δείχνοντας το χάσμα δεξιοτήτων και εμπειρίας.
- Μόνο το 65% νιώθει εργασιακή ασφάλεια για τους επόμενους έξι μήνες (πτώση 6 μονάδων).
- Το 49% βιώνει μέτριο έως υψηλό καθημερινό άγχος, με κορυφαία τα μεσαία στελέχη (82%) και την Gen Z να ακολουθεί (56%).

Τρεις κρίσιμες προκλήσεις

Η σχέση μεταξύ εργασιακού άγχους και διακράτησης προσωπικού

Παρότι το 82% των εργαζομένων βρίσκει νόημα στην εργασία του, το 49% αναφέρει καθημερινό άγχος, ποσοστό που συνεχίζει να αυξάνεται.

Η Gen Z εξακολουθεί να καταγράφει τα υψηλότερα ημερήσια επίπεδα άγχους (56%), παρά το γεγονός ότι νιώθει μεγαλύτερη υποστήριξη, ενώ τα μεσαία στελέχη καταγράφουν τα μεγαλύτερα ποσοστά άγχους (82%).

Την ίδια στιγμή, οι βασικοί εργαζόμενοι αναφέρουν τη χαμηλότερη ευθυγράμμιση με τις αξίες της εταιρίας, γεγονός που εντείνει την πίεση στους ρόλους πρώτης γραμμής. Αυτή η αποσύνδεση εξηγεί, γιατί αποχωρούν εργαζόμενοι που νιώθουν σίγουροι για τις δεξιότητές τους ή την επαγγελματική τους πορεία.

Με βάση τα στοιχεία της έρευνας, η ουσιαστική εργασία δεν αρκεί, για να αντισταθμίσει την επαγγελματική εξουθένωση, ειδικά όταν οι ευκαιρίες ανάπτυξης είναι περιορισμένες και η υποστήριξη ανεπαρκής.

Η πρόκληση των μεσαίων στελεχών

Τα μεσαία στελέχη βρίσκονται υπό έντονη πίεση, καθώς δέχονται απαιτήσεις από όλες τις κατευθύνσεις.

Το 34% φοβάται ότι μπορεί να χάσει την εργασία του στους επόμενους έξι μήνες, λόγω αναδιοργανώσεων μέσα στον οργανισμό ή αυξανόμενης επιρροής της Τεχνητής Νοημοσύνης.

Παράλληλα, σχεδόν οκτώ στους δέκα (77%) αναφέρουν ως κύριες επαγγελματικές ανησυχίες την οικονομική αστάθεια, τις αλλαγές στη δομή των οργανισμών και την Τεχνητή Νοημοσύνη.

Παρότι η εμπιστοσύνη των εργαζομένων προς την ηγεσία αυξήθηκε (+4% σε σύγκριση με το 2024), η εξέλιξη αυτή εντείνει την πίεση σε όσους έχουν την ευθύνη ανάπτυξης και υποστήριξης άλλων, την ίδια στιγμή που οι ίδιοι αντιμετωπίζουν προσωπική αβεβαιότητα.

Οι Millennials εμφανίζουν τη μεγαλύτερη μείωση στην εργασιακή ικανοποίηση (-11% σε ετήσια βάση), με τις γυναίκες της γενιάς αυτής να καταγράφουν τα χαμηλότερα επίπεδα συνολικά.

Επιπλέον, οι εργαζόμενοι με πλήρη φυσική παρουσία στον χώρο εργασίας είναι λιγότερο πιθανόν να παραιτηθούν (63%) σε σύγκριση με τους απομακρυσμένους (43%), αλλά δηλώνουν χαμηλότερη ευημερία (63% έναντι 72% στους υβριδικούς) και υψηλότερα επίπεδα άγχους. Αυτό δείχνει ότι τα άκαμπτα εργασιακά μοντέλα παγιδεύουν τους εργαζόμενους σε ρόλους που δεν τους ικανοποιούν, ενώ όσοι εργάζονται εξ αποστάσεως εκμεταλλεύονται την ευελιξία, για να αποχωρούν, όταν το επιθυμούν.

Η ανάπτυξη ως δείκτης εμπιστοσύνης

Τα δεδομένα αποδεικνύουν τη στενή σύνδεση ανάμεσα στις επενδύσεις για ανάπτυξη και στη διακράτηση ταλέντων.

Οι εργαζόμενοι που αναφέρουν ότι έχουν ευκαιρίες επαγγελματικής εξέλιξης εμφανίζουν επίπεδα εμπιστοσύνης 77% (αύξηση 4 ποσοστιαίων μονάδων σε σχέση με το 2024), ενώ όσοι διαθέτουν σαφή πορεία καριέρας καταγράφουν ικανοποίηση 62% (αύξηση 5 ποσοστιαίων μονάδων). Οι εργαζόμενοι που ακολουθούν υβριδικό μοντέλο εργασίας παρουσιάζουν καλύτερες επιδόσεις σε όλους τους δείκτες εμπιστοσύνης.

Ωστόσο, η ποιότητα της ανάπτυξης παραμένει καθοριστικός παράγοντας. Παρά το γεγονός ότι περίπου ένας στους τρεις εργοδότες αναγνωρίζει πως η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν μπορεί να αντικαταστήσει ανθρωποκεντρικές δεξιότητες, όπως η ηθική κρίση (33%), η εξυπηρέτηση πελατών (31%) και η διοίκηση ομάδων (30%), πολλοί εργοδότες εξακολουθούν να δυσκολεύονται να παρέχουν την εκπαίδευση στην ενσωμάτωση της Τεχνητής Νοημοσύνης, που πλέον θεωρείται βασική προσδοκία των εργαζομένων.

Οι απαντήσεις της έρευνας συλλέχθηκαν από 13.771 εργαζόμενους σε 19 χώρες κατά το διάστημα από τις 14 Μαρτίου έως τις 11 Απριλίου 2025. Όπως επισημαίνεται σε σχετική ανακοίνωση, όλα τα δεδομένα έχουν σταθμιστεί, προκειμένου να ανταποκρίνονται στον πληθυσμό εργαζομένων κάθε χώρας ανά φύλο, ηλικία και γεωγραφική περιοχή, ενώ όλες οι χώρες έχουν σταθμιστεί, ώστε να εκπροσωπούνται ισότιμα.

Οι χώρες, που συμμετείχαν στην έρευνα, είναι οι εξής: Αυστραλία, Καναδάς, Γαλλία, Γερμανία, Ινδία, Ισραήλ, Ιταλία, Ιαπωνία, Μαλαισία, Μεξικό, Ολλανδία, Νορβηγία, Πολωνία, Σιγκαπούρη, Ισπανία, Σουηδία, Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ηνωμένες Πολιτείες.