του Χρίστου Αλεξόπουλου

Η πραγματικότητα και η προοπτική της δεν προκαλούν αισιοδοξία για το μέλλον στους πολίτες, όταν προσεγγίζουν την δυναμική, που βιώνουν καθημερινά στην κοινωνία αναφοράς τους ή σε υπερεθνικό επίπεδο στο πλαίσιο της ενημέρωσης και των γενικευμένων επιπτώσεων της ακολουθούμενης πορείας από την παγκόσμια κοινότητα, επειδή υπάρχει μεγάλη αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση μεταξύ των κοινωνιών σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης.

Εάν συνεχισθεί αυτή η μη αισιόδοξη κοινωνική δυναμική, θα προκληθούν αποσταθεροποιητικές τάσεις ως προς την κοινωνική συνοχή και την πολιτική λειτουργία στο πλαίσιο του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Η πραγματικότητα είναι αποκαλυπτική, όταν γίνει προσέγγιση και ανάλυση του κλίματος, που διαμορφώνεται στις κοινωνίες.

Τις ημέρες των Χριστουγέννων του 2022 στην Βόρεια Αμερική και κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και στον Καναδά οι άνθρωποι βίωσαν συνθήκες ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως είναι οι υψηλές χιονοπτώσεις και η πτώση της θερμοκρασίας στους -50 βαθμούς Κελσίου, με περισσότερους από 60 νεκρούς στις ΗΠΑ, ενώ την ίδια χρονική περίοδο στην Ελλάδα η θερμοκρασία κυμάνθηκε από 18 έως 20 βαθμούς Κελσίου.

Ο καθηγητής φυσικής της ατμόσφαιρας Χρήστος Ζερεφός σχολίασε στον τηλεοπτικό σταθμό OPEN, ότι «τέτοια φαινόμενα αυτής της έντασης συμβαίνουν μια φορά στα 60, 70 ή και 80 χρόνια. Ο άνθρωπος έχει αρχίσει να δημιουργεί προβλήματα στο περιβάλλον και όπως έχω τονίσει πολλές φορές, όταν το ακραίο γίνεται σύνηθες, τότε τα πράγματα δεν έχουν επιστροφή».

Ο δε καθηγητής φυσικών καταστροφών Κώστας Συνολάκης επεσήμανε, ότι «η ανθρωπότητα μπορεί να μην επιζήσει έτσι, όπως την ξέρουμε, στον επόμενο αιώνα, εάν το κλίμα αποσταθεροποιηθεί τελείως».

Στην Ελλάδα (και όχι μόνο) οι πολιτικές επιλογές και αποφάσεις καθώς και οι κοινωνικές αντιδράσεις ακόμη δεν δείχνουν, ότι έχει συνειδητοποιηθεί επαρκώς η επικίνδυνη κατεύθυνση της ανθρώπινης πορείας, ώστε να υπάρξει αντίδραση και να αναπτυχθεί αισιόδοξη κοινωνική δυναμική.

Θα μπορούσε όμως άμεσα να αρχίσει να αναπτύσσεται θετική και βιώσιμη δυναμική ακόμη και σε σχέση με τα κτίρια, που κατοικούν οι πολίτες, με την διαμόρφωση θετικών συνθηκών με την προώθηση της κλιματικής τους ουδετερότητας.

Το 2021 σύμφωνα με έρευνα της Eurostat, σχεδόν 3 στα 4 νοικοκυριά ζούσαν σε ιδιόκτητα σπίτια, μικρά στην πλειοψηφία τους, τα οποία οι ιδιοκτήτες δεν θέρμαιναν επαρκώς. Το 73,3% των Ελλήνων πολιτών μένουν σε ιδιόκτητα σπίτια και μόνο το 26,7% κατοικεί σε ενοικιαζόμενα. Το ποσοστό ιδιοκτησίας στην Ελλάδα είναι πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (69,9%) το 2021. Το 17,5% του πληθυσμού όμως δεν μπορούσε να διατηρεί το σπίτι του επαρκώς ζεστό το 2021.

Παράλληλα σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ στην απογραφή του 2011 κατεγράφησαν 897.968 κενές κατοικίες κατάλληλες για ενοικίαση, πώληση ή κατεδάφιση. Σύμφωνα δε με το Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή Eteron η Ελλάδα έχει ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά κενών κατοικιών στην Ευρώπη, με μεγάλες συγκεντρώσεις στα αστικά κέντρα.

Σύμφωνα με στοιχεία της κυβέρνησης, όπως δημοσιοποιήθηκαν από τον υπουργό Επικρατείας Άκη Σκέρτσο, 750.000 ακίνητα δηλώνονται στην ΑΑΔΕ ως κενά/κλειστά. Βασικότερη αιτία για αυτή την κατάσταση, επισημαίνει το Eteron είναι οι ιδιοκτήτες, διότι δεν θέλουν να επιβαρυνθούν με προβλήματα, που σχετίζονται με την ενοικίαση (π.χ. κακή συνεργασία με ενοικιαστές, κακοπληρωτές, ανάγκες συντήρησης ή ανήκουν σε κληρονόμους).

Αυτές οι συνθήκες βέβαια οδηγούν σε αύξηση των ενοικίων. Εκείνο, που δεν γίνεται, είναι η συμπόρευση με την επίτευξη του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας των κτηρίων, η οποία θα μπορούσε να δρομολογηθεί με την συμβολή του κράτους.

Το πολιτικό σύστημα γενικά και η κυβερνητική του εκδοχή ειδικότερα θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν την γερμανική πρακτική. Το γερμανικό κράτος δαπάνησε το 2022 με την μορφή επιδόματος στους πολίτες 10 δισεκατομμύρια ευρώ για την προώθηση της κλιματικής ουδετερότητας των κτηρίων, ενώ στοχεύει στην ολοκλήρωση του προγράμματος το 2045.

Οι ιδιοκτήτες σπιτιών και διαμερισμάτων ενισχύονται οικονομικά για την αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στον τομέα της θέρμανσης και για την μόνωση των κτηρίων (εξωτερικούς τοίχους, σκεπές, παράθυρα και πόρτες). Για το 2023 προβλέπονται 13 δισεκατομμύρια ευρώ για την προώθηση της κλιματικής ουδετερότητας των κτηρίων.

Μια ανάλογη οπτική στην Ελλάδα, εκτός από την επίτευξη του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας των κτηρίων, θα συνέβαλε και στην ομαλοποίηση της ζωής των ανθρώπων με την βελτίωση των συνθηκών θέρμανσης, διότι η άνοδος των τιμών των ορυκτών καυσίμων αναγκάζει πολλούς να κρυώνουν, επειδή δεν μπορούν να ανταποκριθούν οικονομικά.

Η οικονομική πορεία δε σε πλανητικό επίπεδο παράγει και διευρύνει τις ανισότητες στις κοινωνίες, ενώ παράλληλα διαμορφώνει συνθήκες αποσταθεροποίησης. Έχει πολύ ενδιαφέρον δημοσκόπηση της Alco για τον τηλεοπτικό σταθμό Alpha, η οποία πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο 2022 σε πανελλαδικό επίπεδο σε δείγμα 1.134 ατόμων ηλικίας 17 έως 34 ετών.

Το 19% απαντά, ότι το εισόδημα του επιτρέπει να ζει καλά. Το 48% απαντά, ότι το εισόδημα του αρκεί μόνο για να καλύψει τις υποχρεώσεις του, ενώ το 26% θεωρεί, ότι το εισόδημα του δεν είναι επαρκές και αντιμετωπίζει δυσκολίες.

Σε σχέση με την συμμετοχή στις εκλογές το 27% θα απέχει, με αιτιολογία την διαφθορά του πολιτικού συστήματος, ενώ το 66% θα ψηφίσει και το 7% δεν ξέρει ή δεν απαντά. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει, ότι το 46% δήλωσε, ότι έχει βιώσει κοινωνικό αποκλεισμό ή bullying.

Αυτά τα ευρήματα δείχνουν, ότι διαμορφώνονται συνθήκες μη αισιόδοξες ως προς την κοινωνική δυναμική, διότι αποσταθεροποιείται η κοινωνική συνοχή από το ένα μέρος και από το άλλο δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την υπόσκαψη της πορείας προς το μέλλον.

Βέβαια αυτά τα αρνητικά δεδομένα δεν περιορίζονται μόνο στην Ελλάδα. Σε πλανητικό επίπεδο διευρύνονται οι κοινωνικές ανισότητες, οι οποίες στην προοπτική του χρόνου θα προκαλέσουν ισχυρές αναταράξεις, εάν δεν αντιμετωπισθούν εγκαίρως.

Στην Μεγάλη Βρετανία, για παράδειγμα, ο ιδρυτής της εφημερίδας του δρόμου The Big Issue λόρδος John Bird γνωστοποίησε, ότι υπάρχουν τουλάχιστον 1 εκατομμύριο άνθρωποι, που κινδυνεύουν να εισέλθουν σε κατάσταση φτώχειας και να μείνουν άστεγοι.

Επίσης, αν και η ανθρωπότητα διανύει τον 21ο αιώνα, η ισότητα των δυο φύλων παραμένει ακόμη «μακροπρόθεσμος» στόχος σε παγκόσμιο επίπεδο. Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και η Διεθνής Αμνηστία έχουν διαπιστώσει δεκάδες περιπτώσεις σεξουαλικών επιθέσεων σε γυναίκες, ενώ το CNN παρουσίασε με ρεπορτάζ την χρησιμοποίηση του βιασμού ως όπλου κατά των γυναικών, που διαδηλώνουν στο Ιράν κατά του ισλαμικού ολοκληρωτικού καθεστώτος.

Στο Αφγανιστάν οι Ταλιμπάν απαγόρευσαν στις γυναίκες να εργάζονται για ανθρωπιστικές οργανώσεις. Περιττό να αναφερθεί, ότι εκατομμύρια Αφγανοί εξαρτώνται από την ανθρωπιστική βοήθεια. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών 38 εκατομμύρια Αφγανοί χρειάζονται ανθρωπιστική βοήθεια.

Και ενώ το φυσικό περιβάλλον σε πλανητικό επίπεδο καταστρέφεται και έχει μετατραπεί σε «χώρο αποθήκευσης» των σκουπιδιών, που παράγει η ανθρώπινη δραστηριότητα, με πολύ αρνητικές παρενέργειες για τον άνθρωπο και την βιοποικιλότητα, η Ιαπωνία επενδύει στην πυρηνική ενέργεια, αν και είναι μια σεισμογενής χώρα με πολύ οδυνηρές εμπειρίες στο παρελθόν.

Μετά το πυρηνικό ατύχημα στην Fukushima το 2011 είχε αποφασίσει την έξοδο από την πυρηνική ενέργεια. Όμως μετά την ενεργειακή κρίση, που ξέσπασε λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και τον τρόπο διαχείρισης του από όλες τις πλευρές (Δύση και Ρωσία), η ιαπωνική κυβέρνηση αποφάσισε την επιμήκυνση της παραγωγής πυρηνικής ενέργειας για ακόμη 60 χρόνια και άρχισε την κατασκευή αντιδραστήρων.

Δεν λαμβάνεται υπόψη η εμπειρία του ατυχήματος στην Fukushima ούτε και η παραγωγή πυρηνικών αποβλήτων. Βέβαια το ίδιο ισχύει και για το σύνολο των χωρών, που παράγουν πυρηνική ενέργεια.

Αυτές οι συνθήκες δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη αισιόδοξης κοινωνικής δυναμικής, η οποία υπερβαίνει την ψυχολογική και συναισθηματική της αναφορά και στηρίζεται στην αντικειμενική και ρεαλιστική οπτική της ομαλής και βιώσιμης πορείας των κοινωνιών σε συνθήκες δημοκρατικής λειτουργίας και πραγμάτωσης του κοινωνικού και του ανθρώπινου συμφέροντος.

Αυτό σημαίνει, ότι πρέπει να επανεξετασθεί το σύστημα λειτουργίας των κοινωνιών τόσο στο εσωτερικό τους όσο και στο υπερεθνικό πεδίο στο πλαίσιο της παγκόσμιας κοινότητας και να σχεδιασθεί και προωθηθεί άμεσα μια διαφορετική αισιόδοξη κοινωνική δυναμική, στο πλαίσιο της οποίας οι πολίτες θα συμμετέχουν ως ατομικά ή συλλογικά υποκείμενα στην πορεία προς το μέλλον, ώστε να αποφεύγονται επικίνδυνες αναταράξεις και η πρόκληση δύσκολα ελεγχόμενων ανισορροπιών σε συνθήκες υψηλού βαθμού πολυπλοκότητας. Η ευθύνη δεν βαρύνει μόνο το πολιτικό σύστημα αλλά και την κοινωνία πολιτών και την επιστημονική κοινότητα.

Σε αυτή την προσπάθεια των τριών παραγόντων στο πλαίσιο του διαλόγου, που επείγει να δρομολογηθεί, πρέπει από το ένα μέρος να αποφευχθεί ο γενικευτικός πολιτικός λόγος και η ανάλογη οπτική, που «τσουβαλιάζει» με φαντασιώσεις και αυταπάτες την κοινωνική πραγματικότητα και από το άλλο η προσέγγιση και ανάλυση της πραγματικότητας να στηριχθεί στην επιστημονική γνώση και στην ορθολογική σκέψη των πολιτών, η οποία θα συνοδεύεται και από τον προσανατολισμό στο ανθρώπινο και στο κοινωνικό συμφέρον.

*πρώτη δημοσίευση: Metarithmisi.gr