Γιατί τόση αντίδραση; Τι συμβαίνει ακριβώς;

Σήμερα στη Γαλλία μπορεί κάποιος να συνταξιοδοτηθεί εφόσον έχει συμπληρώσει το 62o έτος και 42 πλήρη χρόνια εργασίας (43 για όσους έχουν γεννηθεί μετά το 1973). Τα 62 είναι μάλλον το χαμηλότερο ηλικιακό έτος κατοχύρωσης δικαιώματος συνταξιοδότησης μεταξύ των χωρών της Ε.Ε.

Η κυβέρνηση της Ελιζαμπέτ Μπορν προτείνει τη σταδιακή αύξηση αυτού του ορίου στα 64 έτη μέχρι το 2030.

Στα 67 μπορεί κάποιος να βγει στη σύνταξη, ανεξάρτητα από το πόσα χρόνια έχει εργαστεί. Αν δεν έχει συμπληρώσει 42 χρόνια, η σύνταξή του θα μειωθεί, ανάλογα με το πόσο έχει συνεισφέρει στο σύστημα. Η πλήρης σύνταξη υπολογίζεται ως το 50% του μέσου όρου των 25 ετών κατά τα οποία ο εργαζόμενος είχε τις υψηλότερες αποδοχές.

Εκτός από αυτό το γενικό σύστημα κύριας σύνταξης, ισχύουν 42 ειδικά καθεστώτα. Μεταξύ αυτών, δέκα ειδικά καθεστώτα αφορούν συγκεκριμένες περιπτώσεις όπως τους οδηγούς τραίνων, τους οδηγούς του μετρό του Παρισιού, τους εργαζόμενους στις εταιρίες ενέργειας και φυσικού αερίου, τα στελέχη της αστυνομίας και των σωμάτων ασφαλείας. Η ιδιαιτερότητα αυτών των δέκα καθεστώτων είναι ότι όσοι εντάσσονται σε αυτά μπορούν να σταματήσουν να εργάζονται και να βγουν στη σύνταξη ακόμα και πριν το 60ο έτος της ηλικίας τους, έχοντας εργαστεί λιγότερα χρόνια και έχοντας πληρώσει λιγότερες ασφαλιστικές εισφορές. Η σύνταξή τους υπολογίζεται στον μέσο όρο των έξι τελευταίων μηνών εργασίας τους, συμπεριλαμβανομένων τυχόν έκτακτων αποδοχών όπως μπόνους.

Είναι προφανές ότι αυτά τα ειδικά καθεστώτα είναι εξόχως ευνοϊκά για όσους εντάσσονται σε αυτά. Οι ασφαλισμένοι μπορούν να βγουν στη σύνταξη πολύ νωρίτερα από τον γενικό πληθυσμό, έχοντας πληρώσει λιγότερες εισφορές και με τη δυνατότητα να έχουν μεγαλύτερη σύνταξη (δεδομένου του τρόπου υπολογισμού της), την οποία θα απολαμβάνουν για μεγαλύτερο διάστημα.

Το πρώτο άρθρο του νέου νόμου προτείνει την κατάργηση αυτών των ειδικών καθεστώτων.

Για το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των εργαζομένων πάντως, το 67o έτος είναι το βασικό έτος συνταξιοδότησης, ανεξάρτητα από το αν κάποιος έχει συμπληρώσει ή όχι 42 χρόνια εργασίας, κατά τα οποία πλήρωσε ασφαλιστικές εισφορές.

Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι οι συντάξεις των Γαλλίδων είναι κατά 39% χαμηλότερες από τις συντάξεις των Γάλλων. Ειδικότερα, οι γυναίκες συνταξιούχοι λαμβάνουν κατά μέσο όρο 1.065 ευρώ μεικτά, έναντι 1.739 για τους άνδρες συνταξιούχους. Το φαινόμενο οι συντάξεις των γυναικών να υπολείπονται σημαντικά έναντι αυτών των ανδρών ισχύει σε όλη την Ευρώπη, και έχει ως αποτέλεσμα το 22% των γυναικών άνω των 65 ετών να κινδυνεύουν από φτώχεια, έναντι 16% των ανδρών. Στην πλούσια Ελβετία, η διαφορά ανέρχεται στο 37%.

Στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. γίνεται προσπάθεια η συνταξιοδότηση να γίνεται στα 67, με σταδιακή αύξηση των υφιστάμενων ορίων και εξίσωση των διαφορών μεταξύ των φύλων, όπου ακόμα υπάρχουν διαφορές. Στη Δανία από το 2030 το έτος συνταξιοδότησης θα είναι το 68o για όλους.

Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι σε γενικές γραμμές το συνταξιοδοτικό σύστημα της Γαλλίας δεν αντιμετωπίζει κρίσιμο πρόβλημα για τις επόμενες δεκαετίες. Η Γαλλία, με το υψηλότερο ποσοστό γονιμότητας (γεννήσεων ανά γυναίκα) στην Ευρωπαϊκή Ένωση (1,8 με μέσο όρο το 1,6 στην Ε.Ε. – απαιτούνται πάντως 2,1 παιδιά/γυναίκα για να παραμένει ο πληθυσμός σταθερός), έχει μία αρκετά καλή διάρθρωση της ηλικιακής της πυραμίδας (βλ. στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων προβλέψεων μέχρι το 2070, από τη γαλλική στατιστική υπηρεσία Insee εδώ). Το προσδόκιμο ζωής είναι στα 82,7 χρόνια.

Ωστόσο, δεν έχει μόνο αυτό σημασία, αλλά και ο λόγος μεταξύ των συνταξιούχων και των εργαζομένων. Σε ολόκληρη την Ευρώπη το ποσοστό αυτό αυξήθηκε, από 28,3% το 2014 σε 35,5% το 2021. Στη Γαλλία, την ίδια περίοδο, αυξήθηκε από 28,3% σε 33,6% και εκτιμάται ότι θα ανέλθει στο 45,3% το 2046. Στην Ελλάδα το 2021 ήταν ήδη 35,6% και αυτό θα πρέπει να μας ανησυχεί (βλ. Eurostat, εδώ).

Η Γαλλία δαπανά ποσοστό 14,4% του ΑΕΠ της στις συντάξεις (2020), με τάση να ανέλθει στο 15,1% το 2050. Αυτό είναι αρκετά υψηλότερο από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο, που ήταν 11,3% το 2020, και αναμένεται να φτάσει το 12,8% το 2050. Στην Ελλάδα είναι, 15,4%. Και αυτό θα πρέπει να μας ανησυχεί (βλ. Eurostat εδώ). Ωστόσο, η συνολική κρατική δαπάνη που αφορά την τρίτη ηλικία, συμπεριλαμβανομένων των συντάξεων, προβλέπεται ότι θα μειωθεί στη Γαλλία (ενώ θα αυξηθεί κατά 1,9 μονάδες του ΑΕΠ κατά μέσο όρο στο σύνολο της Ε.Ε.).

Το πιο συγκλονιστικό σε αυτή την ιστορία –σε κάθε ιστορία που αφορά το όριο συνταξιοδότησης– είναι το πόσο πολύ οι άνθρωποι θέλουν διακαώς να σταματήσουν να εργάζονται. Φαίνεται ότι οι περισσότεροι υπάλληλοι (μάλλον όμως όχι και οι ελεύθεροι επαγγελματίες) δεν απολαμβάνουν την εργασία τους. Περιμένουν το Σαββατοκύριακο, την άδεια, τις αργίες και, τελικά τη σύνταξη.

Αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να προβληματίσει τους νομοθέτες και τους εργοδότες. Ένας κόσμος όπου οι περισσότεροι εργαζόμενοι θα ήταν ευχαριστημένοι από τις δουλειές τους, θα αισθάνονταν δημιουργικοί και θα ήθελαν να συνεχίσουν να εργάζονται, θα ήταν ένας καλύτερος και πλουσιότερος κόσμος.

Γεωργία Πανοπούλου (Athens Voice)