|
Από αυτή την άποψη η 55η σύνοδος κορυφής του
Νταβός ήταν η συνέχεια μιας μακροχρόνιας
παράδοσης. Και όμως, τίποτα όσον αφορά τη φετινή
συνάντηση δεν ήταν φυσιολογικό, γιατί συνέπεσε
ακριβώς με τη δεύτερη ορκωμοσία του Τραμπ ως
προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών. Η επιστροφή του
Τραμπ στον Λευκό Οίκο σηματοδοτεί την έναρξη
μιας εποχής ενάντια στο Νταβός.
Εχει χαθεί κάθε αίσθηση μιας παγκόσμιας τάξης
στο πλαίσιο της οποίας οι χώρες επιδιώκουν
κοινές λύσεις σε κοινά προβλήματα. Μπαίνουμε σε
έναν «πολυκόσμο» που διέπεται από τον
πολυκεντρισμό, την πολυκρίση και την πολυσημία.
Ενας πολυκεντρικός κόσμος στερείται όχι μόνο
μιας ενιαίας τάξης, αλλά και κάθε επιθυμίας
δημιουργίας μιας τάξης. Ο νέος υπουργός
Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, κατέστησε
σαφή τη θέση της κυβέρνησης κατά την ακρόαση για
τον διορισμό του:
«Η μεταπολεμική παγκόσμια τάξη πραγμάτων δεν
είναι απλώς ξεπερασμένη, έχει πλέον γίνει όπλο
που χρησιμοποιείται εναντίον μας». Remaining
Time-0:23 Fullscreen Mute Και παρά τα όσα λένε
οι κινέζοι ηγέτες στις παγκόσμιες συγκεντρώσεις,
δεν επιδιώκουν να δημιουργήσουν μια νέα τάξη:
όταν ο κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ μιλάει για
«μεγάλες αλλαγές που δεν έχουν παρατηρηθεί εδώ
και έναν αιώνα», δεν αναφέρεται στην ανάδυση
ενός κόσμου υπό κινεζική ηγεσία.
Αντιθέτως, υποδεικνύει στην κινεζική κοινωνία να
προετοιμαστεί για μια μακρά περίοδο χάους και
αναταραχής. Επιπλέον, η επιθυμία του Τραμπ να
ανατρέψει την παγκόσμια τάξη πραγμάτων είναι
εκπληκτικά δημοφιλής σε όλον τον κόσμο. Το
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR)
μόλις διεξήγαγε μια δημοσκόπηση που δείχνει ότι
οι περισσότεροι άνθρωποι παγκοσμίως υποδέχονται
τον Τραμπ με ανοιχτές αγκάλες.
Πιστεύουν ότι θα είναι καλός για την Αμερική,
καλός για τις χώρες τους, και πως θα συμβάλει
στην παγκόσμια ειρήνη. Τους αρέσει η ιδέα να
γίνουν οι ΗΠΑ μια «κανονική δύναμη». Δεν
μπορούμε πλέον να περιμένουμε από μεσαίες
δυνάμεις όπως η Ινδία, η Βραζιλία, η Τουρκία, η
Ινδονησία ή η Νότια Αφρική να υποστηρίζουν μια
ενιαία τάξη με επίκεντρο τις ΗΠΑ. Στον
πολυκεντρικό κόσμο καθεμία από αυτές τις χώρες
θεωρεί πως είναι μια σημαντική δύναμη – ένα από
τα κέντρα, παρά μέρος της περιφέρειας.
Οι μόνες χώρες που ανησυχούν για τον Τραμπ είναι
οι στενότεροι σύμμαχοι της Αμερικής στην Ευρώπη
και στην Ασία, καθώς βασίζονται εδώ και καιρό
(για την ασφάλεια και την ευημερία τους) στην
έννοια της εξαιρετικότητας των ΗΠΑ. Το δεύτερο
χαρακτηριστικό της παρούσας φάσης είναι η
πολυκρίση. Η κλιματική αλλαγή, οι νέες
τεχνολογίες, οι δημογραφικές τάσεις και η
μεταβαλλόμενη φύση του καπιταλισμού θα προκαλούν
συνεχείς αναταραχές. Αλλά, σε αντίθεση με
μεμονωμένες οξείες κρίσεις (όπως μια οικονομική
κατάρρευση), η πολυκρίση δεν θα ενισχύσει την
ενότητα ή την επιθυμία για κοινούς κανόνες.
Αντιθέτως, οι πολλές ταυτόχρονες προκλήσεις θα
ανταγωνίζονται για προσοχή: το κλίμα θα πρέπει
να ανταγωνιστεί με τη μετανάστευση, η Γάζα με
την Ουκρανία κ.ο.κ.
Το αποτέλεσμα είναι ένας κατακερματισμένος
κόσμος διαφορετικών φυλών με διαφορετικές
προτεραιότητες. Καθώς οι κρίσεις επιδεινώνονται,
η καθεμία από αυτές θα χρησιμοποιείται με
τρόπους που οδηγούν σε περαιτέρω κατακερματισμό.
Δεδομένου ότι το πρώτο που συμβαίνει σε μια
κρίση είναι η αναστολή των κανόνων, η τάξη που
βασίζεται σε κανόνες θα δώσει τη θέση της σε μια
διαρκή κατάσταση εξαίρεσης.
Το τρίτο χαρακτηριστικό είναι η πολυσημία. Οι
νέες κρίσεις μάς οδηγούν σε άγνωστα εδάφη,
κυρίως επειδή αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με
πολύπλοκους και απρόβλεπτους τρόπους. Ο καθένας
θα πιστεύει αυτό που θέλει να πιστεύει. Πώς
μπορούμε να συμφωνήσουμε σε κανόνες όταν δεν
συμφωνούμε πλέον στα βασικά στοιχεία; Η
καθοριστική παγκόσμια πρόκληση δεν είναι πια η
καταπολέμηση της αταξίας, επειδή μια κατάσταση
αταξίας συνεπάγεται μια κάποια συναίνεση σχετικά
με το πώς πρέπει να είναι η τάξη. Αντιθέτως,
αυτό που αντιμετωπίζουμε είναι η «ακύρωση της
τάξης» (unorder): η ιδέα της τάξης έχει
ξεπεραστεί από τα γεγονότα.
Σε μια κατ’ ιδίαν συνάντηση στο Νταβός άκουσα
έναν πολιτικό ηγέτη να συμβουλεύει άλλους να
«χαλαρώσουν» και να μην αισθάνονται υποχρεωμένοι
να απαντούν σε όλα όσα λέει ο Τραμπ για δασμούς
και εδαφική επέκταση. Αντί να οργανώνουν την
παγκόσμια αντίσταση στον Τραμπ, οι περισσότεροι
αναζητούν τρόπους για να προωθήσουν τους
παγκοσμιοποιητικούς στόχους του Παγκόσμιου
Οικονομικού Φόρουμ σε έναν νέο, πολυκεντρικό
κόσμο. Αλλά τώρα που ο Τραμπ αρχίζει να
εφαρμόζει τις πολιτικές του, θα δούμε αν θα
διαρκέσει ο ενθουσιασμός του Παγκόσμιου Νότου. Ο
Τραμπ δεν θα σημάνει το τέλος του Νταβός.
Οι επιχειρηματίες και οι πολιτικοί ηγέτες θα
συνεχίσουν να συγκεντρώνονται εκεί για πολύ
καιρό αφότου αποχωρήσει. Αλλά η φιλελεύθερη
διεθνής τάξη, της οποίας το Φόρουμ ήταν πυλώνας,
είναι απίθανο να αποκατασταθεί στη μεταπολεμική
μορφή της. Η ατζέντα –τόσο εκεί όσο και στα
Ηνωμένα Εθνη, στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο,
στην Παγκόσμια Τράπεζα και σε άλλους θεσμούς– θα
πρέπει να αναθεωρηθεί αναλόγως.
Ο Mark Leonard είναι διευθυντής του Ευρωπαϊκού
Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων και συγγραφέας του
βιβλίου «The Age of Unease: How Connectivity
Causes Conflict» (Bantam Press, 2021).
Πηγή: Project Syndicate
|
