|
--------------------
Στις 21 Σεπτεμβρίου του
2022, όταν ο Ρώσος
πρόεδρος, Βλαντιμίρ
Πούτιν, ανακοίνωσε την
μεγάλης κλίμακας
επιστράτευση ανδρών σε
ηλικία μάχης, θεωρήθηκε
ως μια δραματική κίνηση
προς τον ολοκληρωτικό
πόλεμο. Το Κρεμλίνο δεν
μπορούσε πλέον να
υποβαθμίσει τον πόλεμο
στην Ουκρανία ως μια
τυπική «ειδική
επιχείρηση» στην οποία
οι απλοί Ρώσοι είχαν
μικρή συμμετοχή.
Φοβούμενοι αυτό που
επρόκειτο να συμβεί,
εκατοντάδες χιλιάδες
νέοι άνδρες εγκατέλειψαν
την χώρα, καθώς
κυκλοφορούσαν φήμες ότι
οι υπηρεσίες ασφαλείας
επρόκειτο να κλείσουν τα
σύνορα για να εμποδίσουν
περισσότερους ανθρώπους
να φύγουν -και να λάβουν
δραστικά μέτρα για να
πιέσουν όσους είχαν
φύγει να επιστρέψουν και
να πολεμήσουν. Πολλοί
υπέθεσαν επίσης ότι την
διαταγή του Πούτιν θα
ακολουθούσε μια δεύτερη,
ακόμη ευρύτερη
επιστράτευση, και ότι
ολόκληρη η ρωσική
κοινωνία θα βρισκόταν
σύντομα σε συνεχή
πολεμική κατάσταση.
Τα αποτελέσματα μιας
ρωσικής στρατιωτικής
επίθεσης, στην περιοχή
της Ντόνετσκ, στην
Ουκρανία, τον Φεβρουάριο
του 2023. Yevhen Titov /
Reuters
-----------------------------------------------------------
Ωστόσο, λίγες από αυτές
τις φήμες αποδείχθηκαν
αληθινές. Για το
υπόλοιπο του 2022, ακόμη
και μέχρι την πρώτη
επέτειο του πολέμου στα
τέλη του Φεβρουαρίου, τα
σύνορα της Ρωσίας
παρέμειναν ανοιχτά και
μια δεύτερη επιστράτευση
δεν έγινε ποτέ.
Αντιθέτως, η χώρα έμεινε
σε κατάσταση «μερικής
επιστράτευσης», όπως την
είχε αποκαλέσει ο
Πούτιν. Πράγματι, παρά
τον τεράστιο αριθμό των
ρωσικών απωλειών στην
Ουκρανία, δεν έχει
επηρεαστεί κάθε
οικογένεια και για
πολλούς Ρώσους της
μεσαίας τάξης, η ζωή
συνεχίστηκε σχεδόν όπως
και πριν.
Η εκπληκτική
πραγματικότητα της
επιστράτευσης του
Σεπτεμβρίου ανέδειξε ένα
ευρύτερο χαρακτηριστικό
του πολέμου του Πούτιν
στην Ουκρανία. Συχνά, το
Κρεμλίνο φαινόταν αρχικά
να ακολουθεί μια
μαξιμαλιστική πορεία.
Αντί να εισβάλει στην
ανατολική Ουκρανία,
εξαπέλυσε μια πλήρους
κλίμακας επίθεση σε
ολόκληρη την χώρα και
προσπάθησε να καταλάβει
το Κίεβο. Εκτός από την
ανάπτυξη αρμάτων μάχης,
πυραύλων, και βαρέος
πυροβολικού, ο Πούτιν
έχει επανειλημμένα
διατυπώσει απειλές για
την χρήση πυρηνικών
όπλων. Και φαίνεται ότι
ήταν πρόθυμος να
θυσιάσει δεκάδες
χιλιάδες άνδρες για να
τροφοδοτήσει τον πόλεμό
του. Στο εσωτερικό, εν
τω μεταξύ, η κυβέρνηση
έχει ανακοινώσει ακραία
μέτρα για την καταστολή
των ρωσικών μέσων
ενημέρωσης και της
λαϊκής διαφωνίας, καθώς
και για να θέσει την
ρωσική οικονομία σε
πολεμική βάση.
Ωστόσο, πολλές από αυτές
τις κινήσεις ήταν στην
πράξη πολύ λιγότερο
σοβαρές από όσο
φαίνονται στα χαρτιά.
Στην Ουκρανία, παρά τις
αυξανόμενες επιθέσεις σε
μη στρατιωτικές
περιοχές, η Ρωσία
απέφυγε να
χρησιμοποιήσει το πλήρες
οπλοστάσιό της. Και
παρόλο που ο Πούτιν έχει
κάνει πολλά για να
αυξήσει τoν έλεγχό του
στην ρωσική κοινωνία
κατά το έτος που
μεσολάβησε από την
εισβολή, πολλά από τα
πιο εκτεταμένα εσωτερικά
μέτρα του έχουν
εφαρμοστεί ελλιπώς. Ξανά
και ξανά, το Κρεμλίνο
έχει αποτύχει να φτάσει
την πλήρη
στρατιωτικοποίηση και
την πλήρη επιστράτευση
-είτε της οικονομίας
είτε της κοινωνίας στο
σύνολό της.
Σύμφωνα με πολλές
ενδείξεις, αυτή η μερική
προσέγγιση στον
ολοκληρωτικό πόλεμο δεν
είναι τυχαία, ούτε είναι
απλώς το αποτέλεσμα μιας
αποτυχημένης εκτέλεσης.
Αντιθέτως, η Ρωσία
φαίνεται να ακολουθεί
μια σκόπιμη στρατηγική
που στοχεύει τόσο στην
Δύση όσο και στον ίδιο
της τον πληθυσμό. Με την
χάραξη μιας
μαξιμαλιστικής στάσης
στον πόλεμο, το Κρεμλίνο
μπορεί να υποδηλώσει
στην Δύση ότι είναι
έτοιμο να κάνει ό,τι
χρειαστεί για να
κερδίσει στην Ουκρανία,
χωρίς απαραίτητα να
χρειαστεί να κάνει πράξη
τις απειλές του. Εν τω
μεταξύ, στο εσωτερικό
της χώρας, η ρωσική
κυβέρνηση μπορεί να
μεταφέρει [το μήνυμα]
στους απλούς Ρώσους ότι
έχει την δυνατότητα να
σφίξει τα λουριά
περαιτέρω, αλλά ότι δεν
πρόκειται να αποξενώσει
τον πληθυσμό. Και στις
δύο περιπτώσεις, η
στρατηγική προσφέρει
στον Πούτιν έναν ανοιχτό
δρόμο προς την περαιτέρω
κλιμάκωση, αλλά χωρίς το
άμεσο κόστος.
ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΗ ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ,
ΣΤΕΝΗ ΕΘΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ
Από τις πρώτες εβδομάδες
της εισβολής τον
Φεβρουάριο του 2022, οι
στοχευμένες ενέργειες
του Κρεμλίνου συχνά
αψηφούσαν την ρητορική
του περί ολοκληρωτικού
πολέμου. Σκεφτείτε το
πώς η κυβέρνηση
προσπάθησε να
διαχειριστεί την ρωσική
κοινωνία. Σχεδόν αμέσως,
η στρατιωτική επίθεση
ακολουθήθηκε από μια
κατά μέτωπο επίθεση στα
ανεξάρτητα μέσα
ενημέρωσης και την
κοινωνία των πολιτών της
Ρωσίας. Τον Μάρτιο, ο
δημοφιλής φιλελεύθερος
ραδιοφωνικός σταθμός,
Ekho Moskvy, και η
ανεξάρτητη εφημερίδα,
Novaya Gazeta, έκλεισαν˙
δημοσιογράφοι
αναγκάστηκαν [να
οδηγηθούν] στην εξορία˙
και εισήχθησαν νέοι
δρακόντειοι νόμοι περί
λογοκρισίας. Το πιο
σημαντικό, η κυβέρνηση
έβαλε στο στόχαστρο τα
μέσα κοινωνικής
δικτύωσης, επιδιώκοντας
προφανώς να φιμώσει κάθε
κυκλοφορία ανεξάρτητων
πληροφοριών για τον
πόλεμο.
Ωστόσο, τα μέτρα ήταν
παραδόξως ελλιπή. Οι
ρωσικές Αρχές έθεσαν
γρήγορα εκτός νόμου και
μπλόκαραν το Facebook,
καθώς και ορισμένες
άλλες πλατφόρμες,
συμπεριλαμβανομένου του
Instagram. Για χρόνια,
το Facebook ήταν γνωστό
ως ένας από τους μόνους
διαδικτυακούς χώρους
όπου οι φιλελεύθεροι
Ρώσοι μπορούσαν να
μιλήσουν ελεύθερα για
την πολιτική˙ όπως ήταν
αναμενόμενο, η κυβέρνηση
χαρακτήρισε το Facebook
ως εταιρεία που
διεξήγαγε «εξτρεμιστικές
δραστηριότητες». Πολλοί
χρήστες των μέσων
κοινωνικής δικτύωσης
θεώρησαν ότι αυτό το
βήμα σήμαινε πως ακόμη
και η σύνδεση στο
Facebook θα μπορούσε να
οδηγήσει σε ποινική
δίωξη, και χιλιάδες
άνθρωποι διέγραψαν την
εφαρμογή Facebook από τα
smartphones τους σε
περίπτωση που τους
σταματούσε η αστυνομία
και έψαχνε τα τηλέφωνά
τους. Αλλά η επιβολή της
νομοθεσίας δεν
ακολούθησε ποτέ. Ακόμη
πιο εντυπωσιακός ήταν ο
επιλεκτικός χαρακτήρας
της καταστολής των μέσων
κοινωνικής δικτύωσης. Η
κυβέρνηση δεν λογόκρινε
το YouTube ή το
Telegram, την εφαρμογή
ανταλλαγής μηνυμάτων,
που είναι δύο από τις
πιο δημοφιλείς
πλατφόρμες στην Ρωσία.
Αντιθέτως, τους επέτρεψε
να ανθίσουν και να
γίνουν ακόμη πιο
σημαντικές, καθώς ο
πόλεμος προχωρούσε.
Ένα παρόμοιο μοτίβο
εκτυλίχθηκε με τις
οικονομικές πολιτικές
του Πούτιν. Την άνοιξη
του 2022, το Κρεμλίνο
φαινόταν έτοιμο να λάβει
εκτεταμένα μέτρα για την
επέκταση του
κυβερνητικού ελέγχου επί
της οικονομίας. Ένα
σχέδιο νόμου για ένα
πρόγραμμα εθνικοποιήσεων
ετοιμάστηκε αμέσως και
στάλθηκε στην Δούμα (την
κάτω βουλή της
Ομοσπονδιακής Συνέλευσης
της Ρωσίας), και οι
ξένες εταιρείες
ανησυχούσαν ότι τα
περιουσιακά τους
στοιχεία και οι
δραστηριότητές τους θα
κατασχεθούν. Για πολλούς
παρατηρητές, υπήρχε
επίσης μια λογική για
τέτοιες κινήσεις: οι
ξένες εταιρείες
εγκατέλειπαν με ταχείς
ρυθμούς την χώρα,
εγείροντας το φάσμα
μαζικών απολύσεων και
πιθανών κοινωνικών
αναταραχών -ένα σενάριο
που το Κρεμλίνο ήθελε να
αποφύγει. Ήταν για
περίπου τους ίδιους
λόγους που οι
Μπολσεβίκοι είχαν αρχικά
εθνικοποιήσει τα
εργοστάσια και τις
τράπεζες μετά την Ρωσική
Επανάσταση του 1917.
Ωστόσο, το σχέδιο νόμου
του 2022 δεν υπογράφηκε
ποτέ σε νόμο και οι
ξένες εταιρείες αφέθηκαν
ως επί το πλείστον να
κάνουν τις δικές τους
ρυθμίσεις σχετικά με τα
ρωσικά περιουσιακά τους
στοιχεία. Τον Οκτώβριο,
η κυβέρνηση διέταξε οι
βιομηχανίες που ήταν
ζωτικής σημασίας για την
πολεμική προσπάθεια να
τεθούν υπό άμεσο κρατικό
έλεγχο μέσω ενός νέου
ειδικού συντονιστικού
συμβουλίου για τις
στρατιωτικές προμήθειες.
Αλλά οι φόβοι για μια
πλήρως
στρατιωτικοποιημένη
οικονομία αποδείχθηκαν
υπερβολικοί.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΠΟΥΤΙΝ, ΟΧΙ
ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΣΤΑΛΙΝ
Στον βαθμό που η Ρωσία
επιδιώκει να διεξάγει
έναν ολοκληρωτικό
πόλεμο, όπως πολλοί
Δυτικοί σχολιαστές έχουν
προτείνει, ο χειρισμός
του ζητήματος της
επιστράτευσης από τον
Πούτιν ήταν ιδιαίτερα
εντυπωσιακός. Το
Κρεμλίνο όχι μόνο έχει
αποφύγει ένα δεύτερο
κύμα επιστράτευσης, παρά
τις σημαντικές
απαιτήσεις σε ανθρώπινο
δυναμικό, αλλά έχει
επίσης κάνει εκτεταμένη
χρήση μισθοφόρων από την
Ομάδα Βάγκνερ, ορισμένοι
από τους οποίους έχουν
στρατολογηθεί από
ρωσικές φυλακές. Με
αυτόν τον τρόπο, αντί να
επιδιώξει μια
επιστράτευση πλήρους
κλίμακας, η ρωσική
κυβέρνηση επέλεξε προς
το παρόν να
χρησιμοποιήσει άλλους
πόρους, διατηρώντας την
επιστράτευση μόνο
μερική. Η τακτική αυτή
φαίνεται να εξυπηρετεί
τον σκοπό της: τις
τελευταίες εβδομάδες, η
Ομάδα Βάγκνερ ήταν η
μόνη μονάδα που
βρισκόταν στην επίθεση,
και παρόλο που έχει
υποστεί σοβαρές
απώλειες, οι απώλειές
της δεν προκαλούν
ανησυχία στον στρατό.
Ταυτόχρονα, ο Πούτιν
έχει επιδείξει σχετική
αυτοσυγκράτηση απέναντι
σε αξιωματούχους ή
υπηρεσίες εντός της
κυβέρνησης που
εμπλέκονται σε ορισμένες
από τις αποτυχίες του
πολέμου ή που φαίνεται
να διαφωνούν με τις
δικές του πολιτικές.
Ιστορικά, όταν τα
αυταρχικά καθεστώτα
διεξάγουν πόλεμο,
χρησιμοποιούν σχεδόν
πάντα την καταστολή για
να κάνουν την χώρα πιο
ενοποιημένη, συνήθως
επιτιθέμενα ανελέητα
στους αντιληπτούς
εσωτερικούς εχθρούς.
Κατά κανόνα, τέτοιες
καταστολές στοχεύουν σε
όσους διαφωνούν με τις
απόψεις του ηγέτη, καθώς
και στις ελίτ για να
βεβαιωθούν ότι δεν
παρεκκλίνουν από την
επίσημη γραμμή. Η
καταστολή αυτή μπορεί
μερικές φορές να είναι
συστηματική, όπως για
παράδειγμα στην ίδια την
Ρωσία υπό τον Στάλιν και
άλλους ηγέτες. Πράγματι,
ο Πούτιν φάνηκε να
βρίσκεται σταθερά σε
αυτόν τον δρόμο ακόμη
και πριν από την
εισβολή, στέλνοντας στην
φυλακή κατά δεκάδες
υψηλόβαθμους
αξιωματούχους και
κυβερνήτες, καθώς και
αξιωματικούς της ρωσικής
υπηρεσίας ασφαλείας FSB.
Ωστόσο, όταν ξεκίνησε η
εισβολή και γρήγορα
εξελίχθηκε άσχημα, ο
Πούτιν περιόρισε την
οργή του μόνο προς τους
siloviki, την ελίτ της
ασφάλειας. Η Πέμπτη
Υπηρεσία της FSB, ο
βραχίονας της υπηρεσίας
που είναι υπεύθυνος για
την παρακολούθηση των
άμεσων γειτόνων της
Ρωσίας, ήταν η πρώτη που
δέχθηκε την οργή του
προέδρου. Ήταν η Πέμπτη
Υπηρεσία που είχε
ενημερώσει τον Πούτιν
για την πολιτική
κατάσταση στην Ουκρανία
και είχε υποδείξει,
λανθασμένα, ότι η
κυβέρνηση στο Κίεβο θα
κατέρρεε γρήγορα. Τον
Μάρτιο του 2022, ο
επικεφαλής της
υπηρεσίας, Sergei
Beseda, τέθηκε κρυφά σε
κατ' οίκον περιορισμό
και σύντομα μεταφέρθηκε
στις φυλακές Λεφόρτοβο
-την διαβόητη φυλακή
όπου εδώ και καιρό
στέλνονται κορυφαίοι
πολιτικοί κρατούμενοι
και κατάσκοποι.
Στην συνέχεια, ήταν η
σειρά της Εθνικής
Φρουράς: τον ίδιο μήνα,
ο αναπληρωτής επικεφαλής
της Εθνικής Φρουράς,
Roman Gavrilov,
αναγκάστηκε να
συνταξιοδοτηθεί πρόωρα:
ήταν υπεύθυνος για τον
εφοδιασμό των ειδικών
δυνάμεων της Εθνικής
Φρουράς, οι οποίες είχαν
σταλεί στον πόλεμο
θλιβερά υποεξοπλισμένες.
Σε ορισμένες μονάδες
είχε δοθεί εξοπλισμός
για την καταστολή
εξεγέρσεων αντί για
τεθωρακισμένο εξοπλισμό
και πυρομαχικά, σαν να
περίμεναν να συναντήσουν
διαδηλωτές στους δρόμους
του Κιέβου και όχι
ουκρανικά στρατεύματα.
Υπήρχαν φήμες ότι ο
Gavrilov είχε συλληφθεί
και ότι διάφοροι
στρατηγοί του στρατού
σύντομα θα απολύονταν ή
θα φυλακίζονταν ως
αντίποινα για την κακή
επίδοση του στρατού στο
πεδίο της μάχης.
Αλλά αργότερα, μέσα σε
λίγες εβδομάδες, οι
καταστολές σταμάτησαν
ξαφνικά. Κάποιες μάλιστα
αναιρέθηκαν: Ο Sergei
Beseda αφέθηκε ελεύθερος
και επέστρεψε στο
γραφείο του στην
Λουμπιάνκα και στην
συνέχεια εμφανίστηκε
σκόπιμα σε διάφορες
δημόσιες εκδηλώσεις.
Επιπλέον, τον Φεβρουάριο
του 2023, ο γιος του,
Alexander Beseda, έλαβε
μια αξιοσημείωτη
προαγωγή και έγινε
επικεφαλής του
κυβερνητικού τμήματος
που επιβλέπει όλες τις
υπηρεσίες ασφαλείας.
Με την Ρωσία να
αντιμετωπίζει αυξανόμενη
πίεση από την Δύση και
ταπείνωση στο πεδίο της
μάχης, σκληροπυρηνικοί
βουλευτές,
προπαγανδιστές, και μέλη
των μυστικών υπηρεσιών
επικαλούνται τον
σταλινισμό ως παράδειγμα
του τρόπου σωστής
διακυβέρνησης της χώρας
σε καιρό πολέμου. Και
ορισμένοι παρατηρητές,
σημειώνοντας τα ακραία
μέτρα που έχουν
συζητηθεί, έχουν
προτείνει ότι ο Πούτιν
ακολουθεί ήδη ένα
σταλινικό εγχειρίδιο.
Αλλά μια τέτοια
προσέγγιση θα απαιτούσε
πολύ πιο δραματικά
βήματα από αυτά που έχει
λάβει στην
πραγματικότητα ο Πούτιν.
Κατά την διάρκεια του Β'
Παγκοσμίου Πολέμου,
ολόκληρη η σοβιετική
κυβέρνηση
στρατιωτικοποιήθηκε˙
ακόμη και ο Στάλιν και
οι υπουργοί του φορούσαν
στολές και ανέλαβαν τον
βαθμό του στρατηγού. Η
οικονομία και η κοινωνία
στο σύνολό της
κινητοποιήθηκαν πλήρως
και μετατράπηκαν σε αυτό
που έγινε γνωστό ως
«εσωτερικό μέτωπο», με
τμήματα του πληθυσμού
και ολόκληρα εργοστάσια
να μεταφέρονται σε άλλες
περιοχές υπό τις
διαταγές της κυβέρνησης
του Στάλιν. Παρ' όλες
τις συζητήσεις, η ρωσική
κυβέρνηση δεν υιοθέτησε
ποτέ μια πλήρη σταλινική
προσέγγιση για την
διαχείριση του πολέμου
στο εσωτερικό.
Τέλος, υπάρχει το ζήτημα
των πυρηνικών όπλων.
Τουλάχιστον από το
καλοκαίρι του 2022, ο
Πούτιν έχει θέσει στο
τραπέζι την επιλογή της
χρήσης ενός τακτικού
πυρηνικού όπλου για να
αλλάξει την κατάσταση
υπέρ της Ρωσίας. (Τον
Σεπτέμβριο ανακοίνωσε
ότι η Ρωσία είναι έτοιμη
να χρησιμοποιήσει «όλα
τα διαθέσιμα μέσα» στον
πόλεμό της και ότι «αυτό
δεν ήταν μπλόφα»). Ακόμα
και αν παραμεριστεί η
ρητορική του Κρεμλίνου,
σκληροπυρηνικοί που
πρόσκεινται στο καθεστώς
έχουν προτείνει ότι ο
ρωσικός στρατός και ο
Πούτιν εξέταζαν το
ενδεχόμενο να
χρησιμοποιήσουν ένα
τακτικό πυρηνικό όπλο
-για παράδειγμα,
εναντίον των
υπερασπιστών της
Μαριούπολης την άνοιξη
του 2022. Παρά τις
μεγάλες ρωσικές
αποτυχίες, ωστόσο, ο
Πούτιν δεν επέλεξε αυτόν
τον δρόμο. Αντ' αυτού,
ενέτεινε τις προσπάθειές
του σε έναν συμβατικό
πόλεμο, τον οποίο
ενίσχυσε μέσω
επιστρατεύσεων και
μαζικών αεροπορικών
επιδρομών σε ουκρανικές
υποδομές.
ΧΩΡΟΣ ΓΙΑ ΚΛΙΜΑΚΩΣΗ
Κατά την διάρκεια του
περασμένου έτους,
αναμφισβήτητα το πιο
δύσκολο έτος για τον
Πούτιν σε περισσότερες
από δύο δεκαετίες στην
εξουσία, ο Ρώσος
πρόεδρος κλιμάκωσε ξανά
και ξανά σε πολλά
μέτωπα, στο εσωτερικό
και στο πεδίο της μάχης.
Και όμως, ποτέ δεν
ολοκλήρωσε την
προσπάθειά του να
οδηγήσει την Ρωσία σε
έναν ολοκληρωτικό
πόλεμο. Γιατί;
Από τα πρώτα στάδια του
πολέμου, η έννοια του
ολοκληρωτικού πολέμου
ήταν σαφώς στις σκέψεις
του Πούτιν. Τον Απρίλιο
του 2022, ο Πούτιν
δήλωσε στην Δούμα ότι
«όλα τα κοινοβουλευτικά
κόμματα, παρά τον μεταξύ
τους ανταγωνισμό,
καταλήγουν πάντοτε σε
μια ενιαία θέση όταν
πρόκειται για βασικά
εθνικά συμφέροντα, για
την επίλυση ζητημάτων
άμυνας και ασφάλειας της
πατρίδας μας»,
ξεκαθαρίζοντας ότι δεν
θα γινόταν ανεκτή καμία
συζήτηση για τον πόλεμο.
Στην συνέχεια, τον
Ιούλιο, ο Πούτιν δήλωσε
στους ηγέτες των
πολιτικών κομμάτων της
Ρωσίας ότι η συλλογική
Δύση ήταν αυτή που
ξεκίνησε τον πόλεμο στην
Ουκρανία, υποδεικνύοντας
ότι ο πόλεμος στην
Ουκρανία αποτελεί μέρος
της μακραίωνης
υπαρξιακής μάχης μεταξύ
της Ρωσίας και της
Δύσης. Και εκφώνησε την
πρωτοχρονιάτικη ομιλία
του πλαισιωμένος από
στρατιώτες.
Ωστόσο, αν κρίνουμε από
τις ενέργειες της
Ρωσίας, στην πράξη
προσπάθησε να κάνει κάτι
διαφορετικό από το να
διεξάγει ολοκληρωτικό
πόλεμο. Σε όλη την
διάρκεια του 2022, το
Κρεμλίνο έδειχνε ότι
είχε στην διάθεσή του
πιο δραστικές επιλογές:
μπορούσε πάντα να κάνει
περισσότερα. Αλλά έδειξε
επίσης ότι, προς το
παρόν, αρκούνταν στο να
φτάσει ως ένα σημείο. Το
θέμα εδώ ήταν ότι,
θέτοντας αυτές τις
ακραίες επιλογές
-εθνικοποίηση της
βιομηχανίας,
κινητοποίηση της
οικονομίας, επιδίωξη
συστηματικής καταστολής,
ή ακόμη και χρήση
τακτικών πυρηνικών
επιθέσεων- το Κρεμλίνο
έθεσε το περιθώριο για
κλιμάκωση. Έχει ήδη
ανακοινώσει, στην
πραγματικότητα, τι
περισσότερο θα μπορούσε
να κάνει, είτε στο πεδίο
της μάχης είτε στην
διεξαγωγή καταστολών στο
εσωτερικό.
Για τον Πούτιν, η
προσέγγιση αυτή
εξυπηρετεί πολλαπλούς
σκοπούς. Πρωταρχικός
στόχος ίσως να είναι οι
Δυτικές κυβερνήσεις, οι
οποίες ανησυχούν έντονα
για το ενδεχόμενο
ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης.
Το Κρεμλίνο είναι
απόλυτο στο να τους
δείξει ότι έχει πολλές
επιλογές, αλλά μέχρι
στιγμής έχει κρατήσει τα
πράγματα υπό έλεγχο -σε
αντίθεση με το Κίεβο, το
οποίο μέσα στην
απελπισία του είναι,
σύμφωνα με την Ρωσία,
επιρρεπές στην
κλιμάκωση. Στο εσωτερικό
της χώρας, η προσέγγιση
της Μόσχας εξυπηρετεί
επίσης έναν άλλο σκοπό:
να δείξει ότι είναι σε
θέση να βαθμονομήσει την
απάντησή της στις
Δυτικές κυρώσεις και τις
στρατιωτικές αποτυχίες,
και ότι δεν χρειάζεται
να φτάσει μέχρι τέλους,
έως ότου να χρειαστεί
πραγματικά.
ΤΑ ΧΕΙΡΟΤΕΡΑ ΕΡΧΟΝΤΑΙ
Η στρατηγική του Πούτιν
έχει σημειώσει κάποιες
αξιοσημείωτες επιτυχίες.
Κατά την διάρκεια του
2022, για παράδειγμα, η
ρωσική οικονομία δεν
σκόνταψε από την
υπερβολική
στρατιωτικοποίηση ή τον
κυβερνητικό έλεγχο.
Αντιθέτως, η οικονομική
συρρίκνωση της Ρωσίας
ήταν μικρότερη από όσο
προέβλεπαν οι
περισσότεροι Δυτικοί
αναλυτές. Επιπλέον, η
στρατηγική βοήθησε
επίσης τον Πούτιν να
διατηρήσει μια λεπτή
ισορροπία μεταξύ της
αυστηροποίησης των
κανόνων και της μη
αποξένωσης της
οικονομικά ενεργής
αστικής μεσαίας τάξης
της Ρωσίας. Από την
πλευρά τους, πολλοί
απλοί Ρώσοι ήταν
ευτυχείς να αγνοούν τον
πόλεμο όσο το δυνατόν
περισσότερο, και η
στρατηγική του Κρεμλίνου
έπαιξε επιδέξια με αυτά
τα συναισθήματα:
επέτρεψε σε πολλούς
Ρώσους να προσποιηθούν
ότι δεν θα επηρεαστούν
από τον πόλεμο.
Πράγματι, η στρατηγική
αυτή είχε επίσης ως
στόχο εκείνους που
διέφυγαν στην εξορία.
Πολλοί Ρώσοι άνδρες που
έφυγαν στο εξωτερικό για
να αποφύγουν την
επιστράτευση έχουν
έκτοτε λάβει το μήνυμα
ότι δεν θα τιμωρηθούν
στην πατρίδα τους αν
επιστρέψουν. Την 1η
Φεβρουαρίου, για
παράδειγμα, ο γενικός
εισαγγελέας της Ρωσίας,
Igor Krasnov, ανέφερε
στον Πούτιν ότι 9.000
«παράνομα
επιστρατευμένοι πολίτες»
-άνθρωποι που υποτίθεται
ότι εξαιρούνται από την
επιστράτευση επειδή
εκτελούν κρίσιμες
εργασίες στην
πληροφορική ή στο
τραπεζικό και
χρηματοπιστωτικό
σύστημα- είχαν ήδη
επιστρέψει στην πατρίδα
τους. Οι ρωσικές Αρχές
αναζητούν επίσης τρόπους
για να προσελκύσουν τους
εξόριστους ειδικούς
πληροφορικής της χώρας
-τους οποίους
χρειάζονται για να
στηρίξουν την πολεμική
προσπάθεια- πίσω στην
Ρωσία. Η κυβέρνηση έχει
υποσχεθεί στους
εργαζόμενους αυτής της
κατηγορίας απαλλαγή από
την στράτευση και δωρεάν
αεροπορικό εισιτήριο για
την πατρίδα. Ο Πούτιν
γνωρίζει καλά τους
ανθρώπους του: ορισμένοι
Ρώσοι, που πιστεύουν
απεγνωσμένα ότι υπάρχει
τρόπος επιστροφής στην
προπολεμική
πραγματικότητα,
επιστρέφουν στην Ρωσία
χάρη σε αυτήν την
στρατηγική.
Σε ορισμένους κρίσιμους
τομείς, η σταδιακή
προσέγγιση του Πούτιν
έχει αποτύχει. Για
παράδειγμα, κατά τους
μήνες που ακολούθησαν
την έναρξη του πολέμου,
πολλοί ανεξάρτητοι
δημοσιογράφοι,
ερευνητές, και μπλόγκερ
που είχαν αρχικά
εγκαταλείψει την χώρα
δημιούργησαν τα δικά
τους κανάλια στο
YouTube,
εκμεταλλευόμενοι την
έλλειψη λογοκρισίας.
Τώρα, δεκάδες πολιτικές
εκπομπές, συνεντεύξεις,
και μη λογοκριμένα
βίντεο προσφέρουν στους
Ρώσους την ευκαιρία να
μαθαίνουν καθημερινά την
αλήθεια για τον πόλεμο.
Κατά την διάρκεια του
περασμένου έτους, πολλοί
άνθρωποι έχουν αναπτύξει
την συνήθεια να
λαμβάνουν τα νέα τους
από το YouTube, και αυτό
περιλαμβάνει τόσο τους
ηλικιωμένους Ρώσους όσο
και τους νέους.
Πράγματι, ήταν μέσω του
YouTube και του Telegram
που πολλοί Ρώσοι έμαθαν
για την σφαγή των
Ουκρανών πολιτών στην
Μπούτσα και τον
εξευτελισμό των ρωσικών
στρατευμάτων στην
Χερσώνα.
Ταυτόχρονα, εκατομμύρια
χρήστες του Instagram
έχουν μάθει να
χρησιμοποιούν υπηρεσίες
εικονικού ιδιωτικού
δικτύου (virtual private
network -VPN) για να
έχουν πρόσβαση στην
πλατφόρμα. Ως
αποτέλεσμα, αν και
πολλοί από αυτούς δεν
ενδιαφέρονταν
προηγουμένως για
πολιτικό περιεχόμενο,
έχουν πλέον πρόσβαση σε
εναλλακτικές πηγές
ειδήσεων για τον πόλεμο
από το μη ρωσικό
διαδίκτυο. Έτσι, μέχρι
την πρώτη επέτειο του
πολέμου στα τέλη του
Φεβρουαρίου, μεγάλο
μέρος του αστικού
πληθυσμού της Ρωσίας
μπόρεσε να παρακάμψει
την ρωσική λογοκρισία
στο διαδίκτυο. (Μέχρι
στιγμής, ωστόσο, αυτό
δεν είχε μεγάλο
αντίκτυπο στην κοινή
γνώμη, επειδή πολλοί
εξακολουθούσαν να
επιλέγουν να πιστεύουν
την προπαγάνδα της ίδιας
της κυβέρνησης).
Ωστόσο, κατά τον πρώτο
χρόνο του πολέμου, η
στρατηγική μερικής
κλιμάκωσης του Πούτιν
τον εξυπηρέτησε γενικά
καλά. Του επέτρεψε να
διατηρήσει την πολιτική
σταθερότητα μέσω ενός
συνδυασμού εκφοβισμού
και αδιαφορίας. Σε
διεθνές και εσωτερικό
επίπεδο, τον βοήθησε να
προετοιμάσει την Ρωσία
για έναν παρατεταμένο
πόλεμο χωρίς να προβεί
σε θυσίες που θα
μπορούσαν τελικά να
προκαλέσουν την εξέγερση
του πληθυσμού. Και πάνω
απ' όλα, του έδωσε
ευελιξία. Οι πιο
ριζοσπαστικές επιλογές
-συμπεριλαμβανομένης της
οικονομικής
εθνικοποίησης και της
πλήρους επιστράτευσης-
είναι ακόμη ανοιχτές,
και η γραφειοκρατία της
χώρας είναι ήδη έτοιμη
να τις θέσει σε κίνηση.
Το ερώτημα είναι: Πόσο
καιρό μπορεί να
συνεχιστεί αυτός ο όχι
εντελώς ολοκληρωτικός
πόλεμος; Όσο περισσότερο
διαρκεί ο πόλεμος, τόσο
περισσότερο ο Πούτιν θα
πρέπει να λάβει κάποια
από τα πιο δραστικά
μέτρα με τα οποία έχει
απειλήσει. Και κάποια
στιγμή, δεν θα έχει
επιλογή να μην το κάνει.
Ο ANDREI SOLDATOV είναι
ερευνητής δημοσιογράφος
και συνιδρυτής και
εκδότης του Agentura.ru,
ενός παρατηρητηρίου των
δραστηριοτήτων των
ρωσικών μυστικών
υπηρεσιών.
Η IRINA BOROGAN είναι
ερευνητική δημοσιογράφος
και συνιδρύτρια και
αναπληρώτρια εκδότρια
του Agentura.ru.
Είναι οι συν-συγγραφείς
του βιβλίου με τίτλο The
Compatriots: The Russian
Exiles Who Fought
Against the Kremlin [1].
Foreign Affairs
https://foreignaffairs.gr/articles/74053/andrei-soldatov-kai-irina-borogan/i-rosiki-stratigiki-%C2%ABos-ta-misa-tis-kolasis%C2%BB?page=show
https://www.foreignaffairs.com/ukraine/russias-halfway-hell-strategy |
