Η αναβίωση αυτού του θεσμού είναι και απαραίτητη και εφικτή ειδικά σήμερα μέσα στο τεταμένο γεωπολιτικό περιβάλλον – αλλά δεν πρόκειται να συμβεί έως ότου οι κυβερνήσεις με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο, και κυρίως οι ΗΠΑ, αποφασίσουν να προσπαθήσουν γι’ αυτό. Με αποτέλεσμα να εντείνονται οι ρωγμές στο παγκόσμιο εμπόριο με αύξηση του προστατευτισμού, των διαφωνιών και των δασμών. 

Τον τελευταίο καιρό, οι κυβερνήσεις αποφάσισαν να κάνουν το αντίθετο. Οι χώρες επιταχύνουν σκόπιμα την αποσύνθεση του ΠΟΕ, επιλέγοντας προφανώς την εγχώρια βιομηχανική πολιτική και το διαχειριζόμενο εμπόριο αντί της συνεργασίας που βασίζεται στην ελεύθερη αγορά. Σε εύθετο χρόνο, θα δουν πόσο σοβαρό λάθος είναι αυτό. Μέχρι τότε, η ζημιά που θα προκληθεί από τον παγκόσμιο οικονομικό κατακερματισμό θα μπορούσε να είναι τεράστια και μπορεί να μην αποκατασταθεί εύκολα. 

Εδώ και καιρό έχουν διατυπωθεί νόμιμες καταγγελίες σχετικά με τα συστήματα και τις διαδικασίες του ΠΟΕ. Ο οργανισμός υπάρχει για να θέτει και να επιβάλλει τους κανόνες που διέπουν το διεθνές εμπόριο. Αλλά καθώς η φύση του εμπορίου εξελίσσεται, οι κανόνες χρειάζονται προσαρμογή. Οι κυβερνήσεις που παραβιάζουν αυτούς τους κανόνες πρέπει να λογοδοτήσουν, διαφορετικά η καλή πίστη αμοιβαίου συμφέροντος καταρρέει. Και από τις δύο απόψεις, ο ΠΟΕ παρουσιάζει επί μακρόν χαμηλές επιδόσεις.

Το ερώτημα είναι γιατί συμβαίνει αυτό. 

Για δεκαετίες μετά το 1945, η ισχυρή ηγεσία των ΗΠΑ σε συνδυασμό με μια παγκόσμια συναίνεση για τα οφέλη της συνεργασίας επέκτεινε το εμπόριο σε τεράστιο βαθμό – πρώτα από τη Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου και εν συνεχεία από τον διάδοχό της, τον ΠΟΕ. Τα αποτελέσματα όμως δεν ήταν και τόσο εντυπωσιακά: Το βιοτικό επίπεδο βελτιώθηκε παγκοσμίως, ειδικά στις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι μεταρρυθμίσεις που προέκυψαν από το σύστημα οδήγησαν συνήθως σε προστιθέμενη οικονομική ανάπτυξη από 1,0 έως 1,5 ποσοστιαίες μονάδες ετησίως, οδηγώντας σε αυξήσεις εισοδήματος από 10% έως 20% στη διάρκεια μιας δεκαετίας.

A Success by Any Measure

Under the WTO and its predecessor, global trade value has increased nearly 400 times over

Source: World Trade Organization

Ωστόσο, μια νέα συναίνεση άρχισε σύντομα να αμφισβητεί αυτά τα επιτεύγματα, θεωρώντας το εμπόριο με μερκαντιλιστικούς όρους ως μια ουσιαστικά προσπάθεια μηδενικού αθροίσματος. Οι κανόνες του ΠΟΕ δεν έλαβαν υπόψη τις νέες οικονομικές προκλήσεις και τις νέες μορφές εμπορίου. Η αδιαφορία, οι σκευωρίες, η εσωτερική πολιτική και η απαίτηση οι νέες συμφωνίες να έχουν ομόφωνη υποστήριξη, όλα λειτούργησαν με τρόπο για να παραλύσουν το ίδρυμα – κάτι που φαίνεται, με τη σειρά του, να επικυρώνει τα παράπονα των επικριτών.

Ένα στοιχείο του φιάσκο της περασμένης εβδομάδας αποτυπώνει τέλεια το πρόβλημα. Από το 1998, τα μέλη του ΠΟΕ συμφώνησαν να μην επιβάλλουν δασμούς στο ψηφιακό εμπόριο. Σε συναντήσεις επί συναντήσεων, τα μέλη έχουν παρατείνει αυτό το μορατόριουμ. Την περασμένη εβδομάδα, η Ινδία, η Ινδονησία και η Νότια Αφρική αντιτάχθηκαν σε περαιτέρω παράταση, εν μέρει επειδή θέλουν τα έσοδα που θα αποφέρουν οι δασμοί αλλά και για να δώσουν προβάδισμα σε άλλα επίμαχα ζητήματα. Την τελευταία στιγμή, το ψηφιακό ελεύθερο εμπόριο παρατάθηκε για ακόμα δύο χρόνια, αλλά προφανώς με την υπόθεση ότι θα λήξει στη συνέχεια. Τα καλά νέα, είπε η γενική διευθύντρια του ΠΟΕ Ngozi Okonjo-Iweala, είναι ότι οι επιχειρήσεις θα έχουν «χρόνο να προσαρμοστούν».

Να προσαρμοστούν μάλλον στον κατακερματισμό του παγκόσμιου εμπορίου. Οι διαπραγματεύσεις για τις επιδοτήσεις των αγροτικών μονάδων και την υπεραλίευση δεν κατέληξαν πουθενά. Μία από τις πιο πιεστικές προκλήσεις του ΠΟΕ – η αποκατάσταση της διαδικασίας επίλυσης διαφορών  που οι ΗΠΑ έχουν ακρωτηριάσει αρνούμενες να διορίσουν δικαστές στο δευτεροβάθμιο όργανό τους – έμεινε ανεπίλυτη. Η Αντιπρόσωπος των ΗΠΑ για το Εμπόριο Κάθριν Τάι σηματοδότησε τη δέσμευσή της σε αυτο και σε άλλα θέματα αποχωρώντας νωρίτερα από τη συνάντηση. Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν φαίνεται ικανοποιημένος με αυτή την αμέλεια. Ο πιθανός αμφισβητίας του στις εκλογές του Νοεμβρίου θα τα πήγαινε καλύτερα, υποστηρίζοντας συνολικούς δασμούς που θα παραβίαζαν κατηγορηματικά τις βασικές αρχές του ΠΟΕ και θα έκαναν επίσημο τον θάνατο του οργανισμού.

Είναι όμως ντροπή. Το ελεύθερο εμπόριο παραμένει το πιο γόνιμο είδος οικονομικής συνεργασίας, ενισχύοντας την ανάπτυξη, αυξάνοντας τα εισοδήματα και – κυρίως – καθιστώντας τις χώρες εταίρους και όχι αντιπάλους. Το να επιτρέψουμε στον ΠΟΕ να διαλυθεί είναι ένα σοβαρό λάθος.

 Πηγή: Bloomberg, Money Review