Mε εξαίρεση τις ΗΠΑ, οι οποίες ξεκίνησαν την τάση το 1933, οι περισσότερες χώρες άρχισαν να προσφέρουν επίσημες εγγυήσεις καταθέσεων μόνο τα τελευταία 50 χρόνια. Η Βρετανία εντάχθηκε στη λέσχη το 1979 και η Ευρώπη όρισε κάλυψη για τις τράπεζες των κρατών μελών το 1994. Η Κίνα το έκανε με μεγαλύτερη καθυστέρηση το 2015. Η Νέα Ζηλανδία είναι ένα από τα λίγα κράτη-μέλη που δεν το έχει κάνει ακόμη, αν και ένα σχέδιο προχωρά στο κοινοβούλιο.

Ο βασικός λόγος πίσω από την εγγύηση των καταθέσεων είναι ότι μειώνουν τον κίνδυνο των bank runs. Η κατάρρευση της SVB Financial, του μητρικού ομίλου της SVB, που τέθηκε χθες σε καθεστώς πτώχευσης, καταδεικνύει την αδυναμία αυτής της λογικής. Οι τραπεζικές καταθέσεις στις ΗΠΑ εγγυώνται έως το ποσό των 250.000 δολαρίων και περισσότερο από το 90% των καταθέσεων της SVB είναι ανασφάλιστες. Και αυτό είναι κάτι που καθιστούσε το όλο σύστημά της ευάλωτο. Περίπου καταθέσεις ύψους 7 τρισ.δολαρίων στις ΗΠΑ είναι ανασφάλιστες, δηλ. το 40% του συνόλου. Πριν από 30 χρόνια, ήταν λιγότερο από 20%. 

Οι πελάτες της SVB ήταν λογικό να σπεύσουν σε φυγή όταν οσμίστηκαν τον κίνδυνο. Όταν μία τράπεζα καταρρέει η Oμοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφάλισης Καταθέσεων (FDIC) συνήθως παρεμβαίνει και βρίσκει αγοραστή για να αναλάβει το σύνολο των καταθετών. Όχι όμως σε όλες τις περιπτώσεις. Το ερώτημα τώρα είναι τι μέλλει γενέσθαι. Κάποια στιγμή οι αρχές θα πρέπει να ξεκαθαρίσουν τη θέση τους. Υπάρχουν σε γενικές γραμμές τρεις επιλογές που θα μπορούσαν να κάνουν.

Η μία είναι να προσπαθήσουν να δημιουργήσουν ένα μεγαλύτερο και πιο μόνιμο δίχτυ προστασίας γύρω από τους καταθέτες. Όταν ξέσπασε η χρηματοπιστωτική κρίση το 2008, η FDIC δεσμεύτηκε να υποστηρίξει όλες τις καταθέσεις σε άτοκους λογαριασμούς που δεν είχαν ήδη καλυφθεί. Δεν μπορεί να το κάνει αυτή τη φορά. Ο νόμος Dodd-Frank του 2010 περιορίζει την FDIC να προσφέρει απεριόριστες εγγυήσεις στους καταθέτες μιας μεμονωμένης τράπεζας, η οποία πρέπει να είναι υπό διαχείριση. Το αφεντικό της FDIC, Μάρτιν Γκρούενμπεργκ, θα μπορούσε να συνεργαστεί με την Υπουργό Οικονομικών Τζάνετ Γέλεν και τον πρόεδρο της Federal Reserve Τζερόμ Πάουελ για να προτείνουν γενική ασφάλιση εάν συμφωνούσαν ότι υπάρχει κρίση, αλλά θα χρειάζονταν την έγκριση του Κογκρέσου, την οποία σχεδόν σίγουρα δεν θα έπαιρναν. Θα πρέπει επίσης να αναθεωρήσουν τους κανονισμούς για να διασφαλίσουν ότι ακόμη και μικρότερες τράπεζες θα μπορούσαν να χρεοκοπήσουν χωρίς να ζημιώσουν τους καταθέτες.

Εναλλακτικά, οι ρυθμιστικές αρχές θα μπορούσαν να καλέσουν την αγορά να δώσει μια λύση – για παράδειγμα, με ιδιωτική χρηματοδότηση ασφάλισης για καταθέσεις πάνω από το εγγυημένο όριο. Η Μασαχουσέτη το έχει ήδη κάνει, αν και οι τράπεζές της είναι μικρές. Η Γερμανία απολαμβάνει επίσης απεριόριστη ασφάλιση χάρη σε μια λέσχη ιδιωτικών τραπεζών. Εάν τα πιστωτικά ιδρύματα των ΗΠΑ ή οι πελάτες τους ήταν διατεθειμένοι να πληρώσουν ένα δίκαιο τίμημα για να καταστήσουν αδιάλειπτες τις καταθέσεις, ίσως μια κοινοπραξία χρηματοδοτών θα μπορούσε να παρέμβει. Η FDIC συζήτησε αυτή τη δυνατότητα το 2007, αλλά κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ένα πρόγραμμα αυτού του τύπου θα χρειαζόταν πιθανώς κάποιο είδος κυβερνητικής στήριξης.

Το πρόβλημα είναι ότι η ασφάλιση καταθέσεων είναι σαν τη νοβοκαίνη – όσο μεγαλύτερη η δόση, τόσο περισσότερο ο ασθενής αναισθητοποιείται. Οι πλούσιοι πελάτες της SVB έχουν ήδη κάνει τα στραβά μάτια στην ασταθή χρηματοδότηση και τις απώλειες της τράπεζας στο επενδυτικό της χαρτοφυλάκιο. Αν ήξεραν εξ αρχής ότι οι καταθέσεις τους ήταν ακίνδυνες, θα ήταν ακόμα πιο άνετοι. Αντίθετα, αν οι διευθυντές της SVB πίστευαν ότι οι πελάτες τους θα μπορούσαν να φύγουν, ίσως να ήταν πιο προσεκτικοί σχετικά με το να μαζεύουν μακροχρόνια χρεόγραφα που δεν θα μπορούσαν εύκολα να πουλήσουν.

Για αυτόν το λόγο, η καλύτερη επιλογή είναι πιθανώς να μην κάνουν τίποτα – ή ακόμα καλύτερα, να μειώσουν το όριο ασφάλισης καταθέσεων. Αυτό μπορεί να φαίνεται σκληρό. Οι εγγυήσεις καταθέσεων, με τη λογική της προστασίας του μικρού αποταμιευτή, έχουν μια λαϊκή απήχηση που δημιουργεί την άποψη ότι πρόκειται για έναν «υπέροχο κόσμο». Αλλά οι περισσότεροι Αμερικανοί έχουν πολύ λιγότερα από 250.000 δολάρια στις τράπεζες. Στην JPMorgan η μέση ασφαλισμένη κατάθεση είναι μόλις 7.000 δολάρια. 

Με τους αποταμιευτές και τους επενδυτές να ανησυχούν, οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να κινηθούν προσεκτικά. Είναι δύσκολο να καταλάβουν οι ανασφάλιστοι καταθέτες τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν. Εάν οι πελάτες επιχειρηματικού κεφαλαίου και startup τεχνολογίας της SVB αγνοούσαν τους κινδύνους, οι υπόλοιποι είναι απίθανο να ήταν πιο προσεκτικοί. Και αν οι αποταμιευτές επωμιστούν τις ζημίες των μικρών τραπεζών, τα κεφάλαια θα πάνε σε μεγαλύτερους δανειστές όπως η JPMorgan και η Bank of America ή θα μεταναστεύσουν σε μη τραπεζικά ιδρύματα, όπως ταμεία διαθεσίμων. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, αυτό είναι προτιμότερο από την ψευδαίσθηση ότι τα μη εγγυημένα κεφάλαια είναι ασφαλή.

Μόλις εξομαλυνθεί η κατάσταση, το πιο φρόνιμο ενδεχομένως θα ήταν να μειωθεί η 90ετής σύμβαση για τις χωρίς κινδύνους τράπεζες. Σε τελική ανάλυση, το σύστημα των ΗΠΑ είναι ακραίο στη γενναιοδωρία του. Το ασφαλιστικό όριο του Καναδά είναι 73.000 δολάρια, το ένα τρίτο από αυτό των ΗΠΑ. Το όριο της Βρετανίας είναι 100.000 δολάρια, όπως και της Ελβετίας. Η FDIC συνήθιζε να θέτει ανώτατο όριο ασφάλισης στο ίδιο επίπεδο, αλλά το αύξησε κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008. Θέτοντας τον πήχη πολύ ψηλά, οι αρχιτέκτονες των οικονομικών των ΗΠΑ έχουν κάνει τις τραπεζικές εργασίες πιο επικίνδυνες και λιγότερο δίκαιες.

Reuters Graphics

Πηγή: Reuters