Σε οικονομίες όπως οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο πληθωρισμός στο 2% θεωρείται ο ιδανικός στόχος – ένα όριο που θεσπίστηκε για πρώτη φορά από τη Νέα Ζηλανδία το 1990.

Ο ρόλος των δασμών

Οι δασμοί αποτελούν φόρους που επιβάλλονται σε εγχώριες εταιρείες για τα εισαγόμενα αγαθά, γεγονός που συνεπάγεται αύξηση του κόστους για τις επιχειρήσεις στις ΗΠΑ. Αντί οι επιχειρήσεις να απορροφήσουν το κόστος αυτό, είναι πιθανότερο να το μετακυλήσουν στους καταναλωτές, οδηγώντας σε αυξήσεις τιμών – όπως είχε συμβεί κατά την πρώτη προεδρική θητεία του Τραμπ.

Αυτή τη φορά, οι δασμοί του Τραμπ ενδέχεται να έχουν ακόμη ευρύτερο αντίκτυπο στις ΗΠΑ, καθώς καλύπτουν περισσότερα καταναλωτικά προϊόντα, όπως ηλεκτρονικούς υπολογιστές και σκεύη από ανοξείδωτο χάλυβα. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν η αύξηση των τιμών θα είναι προσωρινή ή πιο διαρκής.

Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσεντ, δήλωσε ότι μπορεί να σημειωθεί μόνο μια «εφάπαξ προσαρμογή των τιμών». Ωστόσο, ακόμη και μια τέτοια προσαρμογή θα επιβαρύνει τα νοικοκυριά και θα μπορούσε να εξελιχθεί σε διαρκή αύξηση του πληθωρισμού, αν ενισχυθούν οι πληθωριστικές προσδοκίες και δημιουργηθεί ένας φαύλος κύκλος αύξησης μισθών και τιμών.

Ο επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, Τζερόμ Πάουελ, ανέφερε στα μέσα Μαρτίου ότι ο πληθωρισμός έχει αρχίσει να ενισχύεται, πιθανώς ως αντίδραση στους δασμούς, αλλά εκτίμησε ότι η επίδραση αυτή θα είναι προσωρινή.

Παγκόσμιος αντίκτυπος των δασμών

Εάν άλλες χώρες απαντήσουν στους αμερικανικούς δασμούς με δικά τους μέτρα, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση των τιμών στις εγχώριες αγορές τους, καθώς τα εισαγόμενα αμερικανικά προϊόντα θα γίνουν ακριβότερα. Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) έχει ήδη αυξήσει τις προβλέψεις του για τον πληθωρισμό στις μεγάλες οικονομίες για το 2025 και το 2026, σε σύγκριση με τις εκτιμήσεις του Δεκεμβρίου.

Η Κίνα αποτελεί εξαίρεση, καθώς αντιμετωπίζει παρατεταμένο αποπληθωρισμό λόγω χαμηλής εσωτερικής ζήτησης και υπερπαραγωγής. Η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο μπορεί έτσι να λειτουργήσει ως αντίβαρο στον παγκόσμιο πληθωρισμό, καθώς εξάγει φθηνότερα προϊόντα διεθνώς.

Είναι ο πληθωρισμός αρνητικός;

Ο αποπληθωρισμός είναι ένδειξη οικονομικής αδυναμίας. Παρότι η πτώση των τιμών μπορεί να φαίνεται ωφέλιμη για τους καταναλωτές, στην πραγματικότητα μειώνει τα κέρδη των επιχειρήσεων, πιέζει τους μισθούς και περιορίζει τη ζήτηση, δημιουργώντας έναν καθοδικό κύκλο ύφεσης.

Ούτε ο μηδενικός πληθωρισμός θεωρείται ιδανικός. Η οικονομική ανάπτυξη συνοδεύεται φυσιολογικά από έναν βαθμό πληθωρισμού, καθώς οι μισθοί αυξάνονται και η ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες μεγαλώνει. Το πρόβλημα ανακύπτει όταν ο πληθωρισμός αυξάνεται ταχύτερα από τους μισθούς, μειώνοντας την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών.

Η σχέση μεταξύ τιμών και μισθών

Σε πολλές χώρες, οι πραγματικοί μισθοί – δηλαδή οι μισθοί προσαρμοσμένοι στον πληθωρισμό – παραμένουν χαμηλότεροι από τα επίπεδα του 2021, πριν ξεκινήσει η εκτίναξη των τιμών.

Στις ΗΠΑ, οι εργαζόμενοι επηρεάστηκαν περισσότερο το 2022, όταν ο πληθωρισμός έφτασε στο ανώτατο σημείο του, οδηγώντας στη μεγαλύτερη μείωση των πραγματικών μισθών εδώ και 25 χρόνια, σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα του Ντάλας.

Γιατί ο πληθωρισμός επιμένει;

Παρά την εξομάλυνση πολλών προβλημάτων της πανδημίας, ορισμένοι παράγοντες εξακολουθούν να τροφοδοτούν τον πληθωρισμό:

Τα εργοστάσια στην Κίνα επανεκκίνησαν, αλλά ορισμένες αλυσίδες εφοδιασμού παραμένουν ασταθείς.

Ορισμένα προϊόντα, όπως οι ιατρικές συσκευές, εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν ελλείψεις.

Υπάρχει έλλειψη εργατικού δυναμικού σε κρίσιμους κλάδους, όπως οι μεταφορές.

Επιπλέον, πολλές επιχειρήσεις συνεχίζουν να αυξάνουν τις τιμές για να προστατεύσουν τα περιθώρια κέρδους τους, έστω και με βραδύτερο ρυθμό.

Υπάρχει κίνδυνος στασιμοπληθωρισμού;

Ο στασιμοπληθωρισμός συνδυάζει χαμηλή οικονομική ανάπτυξη με επίμονο πληθωρισμό, καθιστώντας τη διαχείρισή του ιδιαίτερα δύσκολη. Οι συνήθεις πολιτικές αντιμετώπισης του πληθωρισμού ή της ύφεσης από μόνες τους δεν επαρκούν, καθώς η αύξηση των επιτοκίων μπορεί να επιδεινώσει την ύφεση, ενώ η μείωσή τους μπορεί να επιδεινώσει τον πληθωρισμό.

Το τελευταίο παράδειγμα στασιμοπληθωρισμού σημειώθηκε τη δεκαετία του 1970, όταν οι πετρελαιοπαραγωγικές χώρες περιόρισαν τις εξαγωγές τους, εκτινάσσοντας τις τιμές της ενέργειας και επιβραδύνοντας την οικονομική ανάπτυξη.

Σήμερα, ανησυχίες για στασιμοπληθωρισμό αυξάνονται στις ΗΠΑ, καθώς η άνοδος των τιμών συνοδεύεται από επιβράδυνση της αγοράς εργασίας και της οικονομικής δραστηριότητας.