«Μετά από πολλά χρόνια δικαστικών αγώνων  χώρες της Ευρώπης, άλλες χωρίς προώθηση προδικαστικού ερωτήματος, κάποιες (οι περισσότερες) με προώθηση προδικαστικού ερωτήματος, πλέον έχουν επιλύσει νομικά το θέμα των δανείων με ρήτρα αξίας συναλλάγματος σε εθνικό επίπεδο και έχουν παράξει νομολογία η οποία εναρμονίζεται με το ενωσιακό δίκαιο. Στην Ελλάδα όμως, ο Άρειος Πάγος έχει απορρίψει τη μία από τις τέσσερις συλλογικές αγωγές των δανειοληπτών» επισημαίνει ο Σύνδεσμος που εκπροσωπεί νομικά χιλιάδες συμπολίτες μας σύναψαν στεγαστικά ή επαγγελματικά δάνεια που άντλησαν σε εθνικό νόμισμα, με ρήτρα αξίας συναλλάγματος.

Την ώρα που περισσότεροι από 80.000 δανειολήπτες παραμένουν εγκλωβισμένοι σε δάνεια που χορηγήθηκαν σε ελβετικό φράγκο την περίοδο της οικονομικής κρίσης και επιβαρύνθηκαν κατά 80% μετά την αντιστροφή της ισοτιμίας αναμένουν την πρωτοβουλία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, ας δούμε πώς έχουν νομοθετήσει άλλες χώρες, βάσει των στοιχείων που παρουσίασε ο Σύνδεσμος Δανειοληπτών Ελβετικού Φράγκου.

ΙΣΛΑΝΔΙΑ – νόμισμα κορόνα

Το ανώτατο δικαστήριο της χώρας έκρινε παράνομα τα δάνεια που είναι συνδεδεμένα με ξένα νομίσματα με αποτέλεσμα να μην χρειάζεται πλέον τα νοικοκυριά να καλύπτουν τις απώλειες (από την υποτίμηση) της ισλανδικής κορόνας. Ισοτιμία εκταμίευσης.

ΓΑΛΛΙΑ – νόμισμα ευρώ

Τα δικαστήρια στη Γαλλία αποφάσιζαν αρχικά υπέρ των τραπεζών. Όμως, μετά από προδικαστικά ερωτήματα και τα οποία προωθήθηκαν από τα εθνικά τους δικαστήρια στο Δ.Ε.Ε., προέκυψαν οι αποφάσεις C-609/19 και 776/19 έως 788/19  (οι οποίες, αναδεικνύουν ότι τα δάνεια με ρήτρα αξίας ελβετικού φράγκου είναι δάνεια με λογιστικό δανεισμό και προκαλούν ως αποτέλεσμα την άνευ ορίων μετακύλιση του συναλλαγματικού κινδύνου στον δανειολήπτη- καταναλωτή).

Υλοποιώντας τις αποφάσεις αυτές του Δ.Ε.Ε. το Ανώτατο Γαλλικό Δικαστήριο διαφοροποίησε πρόσφατα τη νομολογία του εκδίδοντας απόφαση υπερ των δανειοληπτών (απόφαση 20 Απριλίου 2022 αριθ. 19-11.599) και με αυτό τον τρόπο πλέον τα Γαλλικά Δικαστήρια κηρύσσουν καταχρηστική τη ρήτρα και ακυρώνουν τα δάνεια με ρήτρα αξίας ελβετικού φράγκου.

Ειδικότερα:

1. Απόφαση Ακυρωτικού Δικαστηρίου Γαλλίας της 20 Απριλίου 2022 αριθ. 19-11.599

Η τράπεζα που χορηγεί δάνειο σε ξένο νόμισμα, με τον όρο ότι το ξένο νόμισμα είναι το λογιστικό νόμισμα και το ευρώ το νόμισμα πληρωμής, και το οποίο έχει ως αποτέλεσμα να επιβαρύνεται ο δανειολήπτης με τον συναλλαγματικό κίνδυνο, υποχρεούται να παρέχει στον δανειολήπτη επαρκείς και ακριβείς πληροφορίες. Μόνον αυτές θα του επιτρέψουν να κατανοήσει τη συγκεκριμένη λειτουργία του εν λόγω χρηματοδοτικού μηχανισμού και να εκτιμήσει έτσι τον κίνδυνο δυνητικά σημαντικών αρνητικών οικονομικών συνεπειών μιας τέτοιας ρήτρας στις οικονομικές του υποχρεώσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της σύμβασης, ιδίως σε περίπτωση σημαντικής υποτίμησης του νομίσματος που αποτελεί το νόμιμο χρήμα του κράτους όπου έχει την κατοικία του και σημαντικής αύξησης του ξένου επιτοκίου. Αν δεν πληρούνται αυτοί οι όροι και προϋποθέσεις οι σχετικοί όροι της δανειακής σύμβασης είναι άκυροι.

2. ΕφΠαρισίου 18/18698 του Μαρτίου 2023

Κρίνει ότι ο καταναλωτής δεν έχει ενημερωθεί επαρκώς για τους κινδύνους που συνεπάγονται οι μεταβολές στη συναλλαγματική ισοτιμία. Δεν μπορεί ο καταναλωτής να επωμισθεί τους κινδύνους από τις μεταβολές αυτές και συνεπώς πρέπει να κριθούν καταχρηστικοί και άκυροι οι όροι του δανείου που καθορίζουν τον τρόπο αποπληρωμής με βάση την ισοτιμία. Ακυρώνεται όλη η σύμβαση και καλείται ο δανειολήπτης να το επιστρέψει στην αρχική ισοτιμία το ποσό του δανείου αλλά θα συνυπολογιστούν και οι δόσεις που έχει καταβάλλει και μάλιστα με βάση τη διακύμανση της ισοτιμίας δηλαδή τα επιπλέον χρηματικά ποσά που έχει καταβάλλει.

Περαιτέρω το Νοέμβριο του 2024 το δικαστήριο έκρινε  ότι η BNP Paribas ήταν «πλήρως υπεύθυνη για τη ζημία» που υπέστη μια ομάδα δανειοληπτών που κινήθηκε εναντίον της τράπεζας. Η τράπεζα αποζημίωσε περίπου με μισό δις ευρώ ένα – ένα τα μέλη του σωματείου δανειοληπτών ελβετικού φράγκου, μετά από αποφάσεις του ΔΕΕ επι προδικαστικών ερωτημάτων C-776 έως 788/19 και C-609/19.

ΠΟΛΩΝΙΑ – νόμισμα ζλότι

Σύμφωνα με την απόφαση  C-520/21 που εκδόθηκε στις 15/6/2023 σε περίπτωση ακύρωσης της συμβάσης ενυπόθηκου δανείου η οποία περιέχει καταχρηστικές ρήτρες, το δίκαιο της ένωσης δεν αντιτίθεται σε αίτημα των καταναλωτών για καταβολή αποζημίωσης από την τράπεζα επιπλέον της επιστροφής των ποσών των μηνιαίων δόσεων που κατέβαλαν.

Με την απόφασή του C-139/22 που εκδόθηκε στις 21/9/2023 το ΔΕΕ έκρινε ότι ανεξάρτητα από τα ατομικά χαρακτηριστικά του καταναλωτή ( γνώση- εμπειρία- εκπαίδευση) η τράπεζα έχει πλήρη υποχρέωση να παρέχει πληροφορίες στον καταναλωτή με κατανοητό και διαφανή τρόπο (με την εν λόγω απόφαση καταρρίπτονται οι ισχυρισμοί που προέβαλαν τόσα χρόνια οι τράπεζες και γίνονταν δεκτοί από τα δικαστήρια  πως το μορφωτικό και επαγγελματικό επίπεδο του δανειολήπτη τον απέκλειε από κάθε αξίωση).   Επιπλέον το περιεχόμενο της σύμβασης θα πρέπει να συντάσσεται σε απλή και κατανοητή γλώσσα δίνοντας στον καταναλωτή τη δυνατότητα να επαληθεύσει τις δραστηριότητες που αναλαμβάνει η τράπεζα.

Με την τελευταία απόφαση C-347/2024 που δημοσιεύτηκε στις 24/10/2024 το ΔΕΕ αναπτύσσει περαιτέρω τη νομολογία για τα δάνεια με ρήτρα αξίας ελβετικού και ενισχύει τη νομική προστασία των καταναλωτών αναφέροντας ότι: « …Φυσικό πρόσωπο το οποίο απέκτησε ακίνητο οικιστικής χρήσης που προορίζεται για εκμίσθωση έναντι ανταλλάγματος είναι καταναλωτής…».

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ – νόμισμα Λέβα

Στη Βουλγαρία έπεσαν θύματα αυτής της δανειοδοτικής πρακτικής μερικές χιλιάδες πολίτες την περίοδο 2007- 2008. Το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο στις 26 Νοεμβρίου 2024 απεφάνθη πως οι συμβάσεις δανείων με ρήτρα αξίας ελβετικού φράγκου είναι άκυρες και οι δανειολήπτες οφείλουν να επιστρέψουν μόνο το αρχικό κεφάλαιο του δανείου. Οι τράπεζες που χορήγησαν τα δάνεια πρέπει από πλευράς τους να επιστρέψουν όλους τους τόκους και τα επιπλέον ποσά στους πελάτες τους που έχουν εξοφλήσει το χρέος. Η απόφαση προέκυψε μετά από την C117/23 απόφαση ΔΕΕ.

ΚΡΟΑΤΙΑ  – νόμισμα ευρώ

Δόθηκαν περίπου 125.000 δάνεια την περίοδο 2004-2008. Ασκήθηκε συλλογική αγωγή, επί της οποίας εκδόθηκε απόφαση το 2018. Η συλλογική αγωγή επικυρώθηκε τόσο από το συνταγματικό δικαστήριο της χώρας όσο και από το ΕΔΔΑ, όπου κατόπιν προσφυγής των τραπεζών επιβεβαίωσε ότι όλες οι αποφάσεις των δικαστηρίων ήταν σύμφωνες με το δίκαιο της Ένωσης. Η συλλογική αγωγή απεφάνθη (σε ανώτατο επίπεδο) ότι η ρήτρα ελβετικού φράγκου ήταν άκυρη και επομένως τα δάνεια υπολογίζονται σαν να είχαν από την αρχή συναφθεί σε ευρώ- δηλαδή γύρισαν στην ισοτιμία εκταμίευσης. Από αυτούς, 40.000 δανειολήπτες κινήθηκαν κατόπιν (μετά το 2018) με ατομικές αγωγές κατά των τραπεζών. Η καταναλωτική ένωση έκανε ενέργειες ώστε να κινηθούν δικαστικά και οι υπόλοιποι 35.000 δανειολήπτες, καθώς η προθεσμία δικαστικής διεκδίκησης επαναφοράς στην ισοτιμία εκταμίευσης εξέπνεε τον Ιούνιο του 2023.

ΟΥΓΓΑΡΙΑ  – νόμισμα φιορίνι

Το πρώτο προδικαστικό ερώτημα που απευθύνθηκε στο ΔΕΕ (C-26/13) και το οποίο επικαλέστηκαν όλες οι χώρες στα δικόγραφά τους. Μια σύμβαση η οποία έχει συναφθεί μεταξύ πωλητή ή προμηθευτή και καταναλωτή δεν μπορεί να συνεχίσει να υφίσταται μετά τη διαγραφή της καταχρηστικής ρήτρας, η διάταξη αυτή δεν αποκλείει κανόνα εθνικού δικαίου  που επιτρέπει στο εθνικό δικαστήριο να θεραπεύσει ακυρότητα του όρου αυτού αντικαθιστώντας τον με συμπληρωματική διάταξη του εθνικού δικαίου.

ΓΕΡΜΑΝΙΑ – νόμισμα ευρώ

Στη Γερμανία το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο με την υπ’ αριθμ. XIZR 152/17, απόφασή του έκρινε για δάνειο σε αναφορά με ελβετικό φράγκο προς ΟΤΑ και όχι απλό φυσικό πρόσωπο. Αφορά δανεισμό σε 2.500 δανειολήπτες (προσομοιάζει με συλλογική αγωγή) -και αξίζει να σημειωθεί ότι το γερμανικό δίκαιο έχει ομοιότητες με το ελληνικό. Η απόφαση του γερμανικού ακυρωτικού δέχθηκε την ελλιπή προσυμβατική ενημέρωση του δανειολήπτη από την τράπεζα σχετικώς με τους κινδύνους μεταβολής της συναλλαγματικής ισοτιμίας και μάλιστα δέχθηκε την αδιαφάνεια και την σχετική ακυρότητα που προκαλείται.

ΡΟΥΜΑΝΙΑ – νόμισμα λέου

Στη Ρουμανία υπάρχουν 200000 δανειολήπτες με οφειλές εκφρασμένες σε ελβετικά φράγκα. Το δικαστήριο της Ρουμανίας  τον Ιούνιο 2015 εξέδωσε οριστική και τελεσίδικη απόφαση με την οποία διατάζει την αποπληρωμή δανείου σε ελβετικά φράγκα με βάση την ισοτιμία  που ίσχυε κατά την ημέρα υπογραφής της συμβάσης καθώς και την επιστροφή των επιπλέον ποσών από συναλλαγματικές διαφορές που έχουν ήδη καταβληθεί. Το Ρουμανικό δικαστήριο απηύθυνε προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ και ακολούθησε η απόφαση C-186/16. Το ΔΕΕ διευκρίνισε  αφενός ότι ο δανειολήπτης πρέπει να ενημερώνεται σαφώς για το ότι συνάπτοντας σύμβαση δανείου σε ξένο νόμισμα εκτίθεται σε ορισμένο συναλλαγματικό κίνδυνο στον οποίο ενδέχεται να δυσκολευτεί οικονομικά να ανταπεξέλθει σε περίπτωση υποτίμησης του νομίσματος στο οποίο λαμβάνει τα εισοδήματά του. Αφετέρου η τράπεζα πρέπει να εκθέτει τις δυνητικές διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών  και τους κίνδυνους που ενέχει η σύναψη δανείου σε ξένο νόμισμα ιδίως στην περίπτωση που ο δανειολήπτης δεν λαμβάνει τα εισοδήματά του στο εν λόγω νόμισμα.

ΙΤΑΛΙΑ – νόμισμα ευρώ

Με την υπ’αριθμ. 23655/2021 απόφασή του το Ανώτατο Δικαστήριο της Ιταλίας έκρινε τις ρήτρες που δεν έχουν συνταχθεί με σαφή τρόπο καταχρηστικές και ως εκ τούτου άκυρες. Περαιτέρω με την απόφαση αριθ. 9265/2024 η Barclays οφείλει να αποζημιώσει τους Ιταλούς δανειολήπτες καθώς με βάση την απόφαση το Δικαστήριο κήρυξε άκυρες τις συμβατικές ρήτρες για στεγαστικά δάνεια με ρήτρα αξίας ελβετικού φράγκου λόγω έλλειψης διαφάνειας και σαφήνειας, υπογραμμίζοντας τον υπερβολικό συναλλαγματικό κίνδυνο στον οποίο εκτέθηκαν οι δανειολήπτες, οι οποίοι δεν είχαν ποτέ επαρκώς ενημερωθεί από την τράπεζα, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για την επιστροφή των αχρεωστήτως εισπραχθέντων ποσών

ΙΣΠΑΝΙΑ – νόμισμα ευρώ

Κατόπιν αποφάσεων από προδικαστικά ερωτήματα, σωρεία αποφάσεων του ανώτατου και των κατώτερων δικαστηρίων διατάσσει τον επανυπολογισμό των δανείων με ισοτιμία εκταμίευσης και επιτόκιο euribor ,ήτοι μετατροπή των  δανείων που συνάφθηκαν σε ελβετικό φράγκο σαν να ήταν εξ’ αρχής δάνεια σε ευρώ. Ενδεικτικά: C-90/14, C-602/13, C-613/15, C-125/2018.

ΣΛΟΒΕΝΙΑ  – νόμισμα ευρώ

Το Ανώτατο Δικαστήριο της Σλοβενίας έκρινε ως ολικά άκυρη τη σύμβαση δανείου που εκφράστηκε σε ελβετικό φράγκο επειδή ο δανειολήπτης δεν είχε ενημερωθεί για τους υψηλούς κινδύνους μιας τέτοιας σύμβασης, δεν είχε δηλαδή ενημερωθεί για την ανάληψη του συναλλαγματικού κινδύνου.

ΚΥΠΡΟΣ – νόμισμα ευρώ

Το 2022, δικαστής στο Δικαστήριο Πάφου αποφάσισε υπέρ των δανειοληπτών. Ο δικαστής που εκδίκασε την υπόθεση διέταξε την τράπεζα να μετατρέψει τα δάνειά της από ελβετικό φράγκο σε ευρώ με τη συναλλαγματική ισοτιμία που ίσχυε τη στιγμή της χορήγησης του δανείου (ισοτιμία εκταμίευσης).