Η Παγκόσμια Τράπεζα έχει ως αποστολή να δανείζει και τις 78 φτωχότερες χώρες του κόσμου, οι οποίες ορίζονται τόσο από το κατά κεφαλήν εισόδημά τους όσο και από τη βιωσιμότητα του χρέους τους, μέσω ενός ενιαίου ταμείου, της Διεθνούς Αναπτυξιακής Ένωσης (IDA), η οποία εκταμιεύει τη βοήθεια με γενναιόδωρους όρους. Κατά το προηγούμενο οικονομικό έτος χορήγησε 28 δισ. δολάρια σε επιχορηγήσεις και δάνεια, πάνω από το ένα τρίτο της συνολικής χρηματοδότησης της τράπεζας και αρκετά ώστε να την καταστήσουν έναν από τους μεγαλύτερους δανειστές σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Ωστόσο, όπως φάνηκε στις 6 Δεκεμβρίου, όταν αξιωματούχοι παροχής βοήθειας συγκεντρώθηκαν σε διάσκεψη στη Σεούλ, η κάλυψη των αναγκών ενός τόσο διαφορετικού φάσματος χωρών γίνεται όλο και δυσκολότερη.

Η IDA ανακυκλώνει τα αποπληρωμένα δάνεια, αλλά, δεδομένου ότι οι όροι της είναι τόσο γενναιόδωροι, απαιτεί αναπλήρωση κάθε τρία χρόνια. Στη Νότια Κορέα, ο Ajay Banga, πρόεδρος της τράπεζας, ανακοίνωσε χρηματοδότηση ύψους 100 δισ. δολαρίων, από 93 δισ. δολάρια την προηγούμενη φορά. Παρόλο που το επαίνεσε ως το μεγαλύτερο ποσό όλων των εποχών, υπήρχε μια σημαντική παγίδα. Μικρό μέρος της αύξησης του ταμείου προήλθε από τις συνεισφορές δωρητών, οι οποίες παρέμειναν περίπου στα ίδια επίπεδα, στα 24 δισ. δολάρια. Πράγματι, αν προσαρμοστούν στον πληθωρισμό και τις μετατρέψουμε σε δολάρια, οι συνεισφορές των πλούσιων χώρες ήταν χαμηλότερες αυτόν τον αιώνα (βλ. διάγραμμα), γεγονός που θα έχει συνέπειες για τους φτωχούς του κόσμου.

Οι αξιωματούχοι της Παγκόσμιας Τράπεζας ελπίζουν ότι η οικονομική ανάπτυξη θα εκτοξευθεί σε όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο, πράγμα που σημαίνει ότι οι χώρες θα είναι αρκετά ευημερούσες ώστε να μην πληρούν πλέον τις προϋποθέσεις για στήριξη. Με την ανάπτυξη να είναι υποτονική και τα επιτόκια σχετικά υψηλά, η ελπίδα αυτή μπορεί να αποδειχθεί φρούδα. Η επόμενη επιλογή είναι να καλυφθεί η διαφορά με δανεισμό από την αγορά. Οι αξιωματούχοι της Τράπεζας θα πρέπει τώρα να προσθέτουν 3,22 δολάρια σε κάθε δολάριο δωρητή, από 2,96 δολάρια που ήταν βάσει της συμφωνίας που διαπραγματεύτηκε πριν από τρία χρόνια. Η χρηματοοικονομική μηχανική, όπως η μετατροπή ορισμένων δανείων σε κυμαινόμενα επιτόκια και η προσφορά μιας υπηρεσίας αντιστάθμισης κινδύνου, η οποία είναι φθηνότερη από την παροχή δανείων με σταθερά επιτόκια, θα εξοικονομήσει λίγα χρήματα. Άλλα μέτρα θα μεταφέρουν το πρόσθετο κόστος δανεισμού πιο άμεσα στις φτωχότερες χώρες.

Επί του παρόντος, οι φτωχότερες χώρες λαμβάνουν κυρίως επιχορηγήσεις και όχι δάνεια. Κατά την τελευταία δεκαετία η αξία των επιχορηγήσεων αυτών έχει τριπλασιαστεί. Κατά τα επόμενα τρία χρόνια, η αξία τους σε πραγματικούς όρους πιθανώς θα μειωθεί. Εν τω μεταξύ, το μέγιστο ποσό που μπορεί να λάβει μια χώρα θα μειωθεί από 1 δισ. δολάρια σε 650 εκατ. δολάρια. Μετά τη δυσκολία άντλησης κεφαλαίων στη Νότια Κορέα, περαιτέρω μεταρρυθμίσεις για μια πιο σφιχτή οικονομική πολιτική είναι πολύ πιθανές. Ορισμένες χώρες θα βρεθούν αντιμέτωπες με μια δυσάρεστη επιλογή: να λάβουν λιγότερα χρήματα ή να μετατρέψουν τις επιχορηγήσεις σε δάνεια. Κάποιες δεν θα έχουν άλλη επιλογή από απλώς το να το δεχτούν.

Η Παγκόσμια Τράπεζα θεωρεί ότι αυτό είναι ένα τίμημα που αξίζει να καταβληθεί για να απελευθερωθούν δάνεια για άλλες χώρες, πολλές από τις οποίες έχουν πρόσφατα περάσει δύσκολες στιγμές. Ορισμένοι από τους πλουσιότερους δανειολήπτες της IDA θέλουν επίσης κονδύλια για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Τα ηλιακά πάνελ και οι ανεμογεννήτριες είναι ένας ευγενής σκοπός και ευχαριστούν τις πλούσιες χώρες, οι οποίες προτιμούν όλο και περισσότερο τη χρηματοδότηση για το κλίμα από την παραδοσιακή βοήθεια. Ωστόσο αυτές οι δαπάνες μπορεί να υπονομεύσουν μια σπάνια επιτυχημένη μορφή ανάπτυξης. Το 2016 ο Stephen Knack, τότε της Παγκόσμιας Τράπεζας, και οι συν-συγγραφείς του υπολόγισαν ότι μια ποσοστιαία μονάδα επιπλέον εκταμίευσης IDA, σε σχέση με το εισόδημα μιας χώρας, παράγει 0,35 ποσοστιαίες μονάδες επιπλέον οικονομικής ανάπτυξης ανά άτομο ετησίως.

Τέτοιες δαπάνες είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος για την καταπολέμηση της ακραίας φτώχειας, δεδομένου ότι επιτρέπουν στις κυβερνήσεις με περιορισμένα ταμειακά διαθέσιμα να επενδύσουν χωρίς να αυξηθεί ο κίνδυνος δημοσιονομικών κρίσεων. Έρευνα του Charles Kenny του Κέντρου για την Παγκόσμια Ανάπτυξη, ενός κέντρου μελετών, διαπιστώνει ότι τα χρήματα της IDA είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για τις φτωχότερες χώρες, οι οποίες τα λαμβάνουν με τους πιο γενναιόδωρους όρους. Ακόμα και οι χώρες που θα επωφεληθούν από την αλλαγή προσέγγισης του ταμείου θα εξυπηρετούνταν πιθανώς καλύτερα από δανεισμό που θα ήταν πιο προσιτός, παρά πιο άφθονος.

Επιπλέον, οι φτωχότερες χώρες του κόσμου δεν έχουν πού αλλού να στραφούν όταν χρειάζονται χρήματα. Πολλές από αυτές αγωνίζονται ήδη υπό το βάρος των υψηλότερων επιτοκίων ή έχουν αποκλειστεί από τις διεθνείς αγορές λόγω της πιθανότητας αθέτησης των υποχρεώσεών τους – ένα πρόβλημα που δεν αντιμετωπίζουν οι πλουσιότεροι δανειολήπτες της IDA. Οι τρικλοποδιές της Παγκόσμιας Τράπεζας, οι οποίες εκ πρώτης όψεως φαίνονται μετριοπαθείς, θα μπορούσαν με τον καιρό να καταστήσουν τα νοσοκομεία, τους δρόμους και τα σχολεία απρόσιτα για χώρες όπως ο Νίγηρας. Αυτό είναι ένα υψηλό τίμημα, ακόμα και αν απελευθερώσει μετρητά.

Πηγή: The Economist