Το πρόβλημα με τις αμυντικές δαπάνες αφορά ότι καταγράφονται σε δεδουλευμένη βάση. Με άλλα λόγια, η παραλαβή πολεμικού υλικού για κάθε κράτος-μέλος εμπεριέχει την υποχρέωση της καταγραφής στο έτος παραλαβής του συνόλου της δαπάνης για το συγκεκριμένο υλικό, έστω και αν στην πράξη εξοφλείται σε δόσεις και σε ορίζοντα χρόνου. 

Με δεδομένες τις οροφές δαπανών που έχουν συμφωνηθεί στο 4ετές δημοσιονομικό και μεταρρυθμιστικό πλάνο με την ΕΕ για την περίοδο 2025 -2028 η Ελλάδα για να έχει μια σταθερή μείωση του χρέους της έχει περιθώριο να αυξήσει τις δαπάνες της κατά 3,7% για φέτος, 3,2% το 2026, 3,1% το 2027 και 3% το 2028. Μέχρι τώρα στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας & Οικονομικών γνώριζαν ένα μέρος της αύξησης κάθε χρονιάς θα καλυφθεί από την αύξηση των αμυντικών δαπανών.

Στο αναθεωρημένο Σύμφωνο Σταθερότητας ενσωματώθηκε (μετά από πίεση κυρίως της Ελλάδας, της Πολωνίας και της Ρουμανίας) η συνθήκη ότι δεν θα ενεργοποιείται η ρήτρα υπερβολικού ελλείμματος η οποία οδηγεί σε περικοπές για τη διόρθωση της απόκλισης εάν αυτή οφείλεται σε αμυντικές δαπάνες. Ωστόσο, παρότι η συνθήκη χρειαζόταν διευκρινήσεις, αυτές δεν δόθηκαν ποτέ. Με τη δήλωση της κ. Φόν Ντερ Λαϊεν, ανοίγει ο δρόμος οι δαπάνες για την άμυνα να μην υπολογίζονται καθόλου στη μέτρηση του ελλείμματος.  Ωστόσο, το μεγάλο πρόβλημα, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά για το σύνολο της ΕΕ, είναι το ύψος του χρέους το οποίο συνεπάγονται οι μεγαλύτερες αμυντικές δαπάνες.

Σύμφωνα με κοινοτικές πηγές, η ρήτρα διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες θα συνοδευτεί και από ένα πακέτο εξατομικευμένων εργαλείων για την αντιμετώπιση ειδικά της κατάστασης σε κάθε κράτος μέλος, από το τρέχον επίπεδο αμυντικών δαπανών, μέχρι τη δημοσιονομική τους κατάσταση.

Άνεση αλλά όχι πλήρης ελευθερία

Πηγές του οικονομικού επιτελείου οι οποίες ερωτήθηκαν σχετικά τόνιζαν ότι η ρήτρα δίνει μια ανάσα στη διαχείριση των περιορισμών στις δαπάνες και στο σχέδιο για τη μείωση φόρων που προετοιμάζει το οικονομικό επιτελείο.

Υπό την αίρεση των ειδικών οδηγιών που θα δοθούν για την Ελλάδα, ο μη υπολογισμός των αμυντικών δαπανών στο έλλειμμα δίνει κάποιο περιθώριο παρεμβάσεων και στις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες όσο διαρκεί αυτή η ρήτρα διαφυγής. Για παράδειγμα, φέτος οι αμυντικές δαπάνες αυξάνονται σε σχέση με το 2024 κατά 900 εκατ. ευρώ λόγω της παραλαβής της πρώτης φρεγάτας Belhara. Αν η δαπάνη αυτή δεν υπολογιστεί στις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες και δεν επηρεάζει και την οροφή αύξησης των δαπανών, η οποία έχει αυξηθεί ήδη στο 3,7%, τότε τα χρήματα αυτά μπορούν να χρηματοδοτήσουν άλλες θετικές παρεμβάσεις. Τούτο με δεδομένη την υπεραπόδοση της οικονομίας το 2024, η οποία υπολογίζεται στα 1,3 δισ. ευρώ, αλλά και τα επιπλέον έσοδα από τη φοροδιαφυγή ύψους 1,2 δισ. ευρώ για το 2025.

Ωστόσο, θα πρέπει πρώτα να υπάρξει η εξειδίκευση του μέτρου από την Κομισιόν πριν δούμε τα καθαρά περιθώρια παρεμβάσεων, τόνιζαν οι ίδιες πηγές.