Παρά την αυστηρότητα των δασμών που επέβαλε ο Ντόναλντ Τραμπ στα κινεζικά προϊόντα, οι περιορισμοί αυτοί δεν κατόρθωσαν να σταματήσουν τη διεθνή εξάπλωση των κινεζικών εξαγωγών ούτε να αναχαιτίσουν τη συνεχή αύξηση του εμπορικού πλεονάσματος της Κίνας. Ήδη από τον Ιανουάριο, το Πεκίνο ανακοίνωσε ότι το πλεόνασμα από το εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών άγγιζε σχεδόν το 1 τρισ. δολάρια – επίπεδο που καμία άλλη χώρα δεν έχει φτάσει στο παρελθόν. Σήμερα, και ενώ δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη το έτος, το πλεόνασμα αυτό έχει εκτοξευθεί στα 1,08 τρισ. δολ., καταγράφοντας αύξηση 21,7% σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Μόνο τον Νοέμβριο, το εμπορικό πλεόνασμα έφτασε τα 111,68 δισ. δολάρια, το τρίτο υψηλότερο μηνιαίο αποτέλεσμα στην ιστορία της χώρας.

Στροφή σε νέες αγορές

Οι κινεζικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ έχουν υποχωρήσει σχεδόν 20%. Ωστόσο, η μείωση των εισαγωγών κινεζικών αγροτικών προϊόντων από την Αμερική, όπως η σόγια, διατηρεί το εμπορικό ισοζύγιο συντριπτικά υπέρ του Πεκίνου: η αξία των εξαγωγών της Κίνας στις ΗΠΑ παραμένει τριπλάσια των εισαγωγών από αυτές. Το πραγματικό άλμα, όμως, προήλθε από την ενίσχυση των πωλήσεων σε άλλες περιοχές, όπου ένα μαζικό κύμα κινεζικών προϊόντων – από ηλεκτρικά οχήματα μέχρι ηλεκτρονικές συσκευές – κατακλύζει Ευρώπη, Αφρική, Νοτιοανατολική Ασία και Λατινική Αμερική.

Αυτή η επιθετική εξαγωγική στρατηγική έχει πλήξει κλασικές βιομηχανικές δυνάμεις όπως η Γερμανία, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, που χάνουν συνεχώς μερίδιο αγοράς, ενώ εξαναγκάζει εργοστάσια σε αναδυόμενες οικονομίες – από την Ινδονησία μέχρι τη Νότιο Αφρική – να μειώσουν παραγωγή ή και να κλείσουν, αδυνατώντας να ανταγωνιστούν τις εξαιρετικά χαμηλές κινεζικές τιμές.

Παράκαμψη των αμερικανικών δασμών

Πολλές κινεζικές εταιρείες έχουν υιοθετήσει μια τακτική μεταφοράς των τελικών σταδίων παραγωγής σε χώρες όπως το Μεξικό, κράτη της Νοτιοανατολικής Ασίας ή αφρικανικά έθνη. Έτσι, προϊόντα που φτάνουν στις ΗΠΑ εμφανίζονται ως προερχόμενα από τρίτες χώρες, παρακάμπτοντας εν μέρει τους δασμούς. Ταυτόχρονα, το εμπορικό ισοζύγιο Κίνας–Ε.Ε. παραμένει βαθιά ελλειμματικό υπέρ της Κίνας, καθώς οι ευρωπαϊκές εισαγωγές από το Πεκίνο είναι υπερδιπλάσιες των ευρωπαϊκών εξαγωγών προς την Κίνα.

Ο ρόλος του υποτιμημένου γουάν

Ένας βασικός παράγοντας που στηρίζει την ανταγωνιστικότητα των κινεζικών προϊόντων είναι η χαμηλή ισοτιμία του γουάν. Η Ουάσιγκτον έχει κατηγορήσει επανειλημμένα το Πεκίνο για χειραγώγηση του νομίσματος. Όπως επισημαίνει ο Γενς Εσκελουντ, επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Εμπορικού Επιμελητηρίου στην Κίνα, μια υποτίμηση 30% του γουάν έναντι του ευρώ καθιστά σχεδόν αδύνατη τη σύγκριση κόστους μεταξύ ευρωπαϊκών και κινεζικών βιομηχανιών—even αν η Ευρώπη μειώσει ρυθμιστικά βάρη, ρίξει τις τιμές ενέργειας και ολοκληρώσει την ενιαία αγορά της.

Η συζήτηση για ανατίμηση του γουάν

Το σημερινό εμπορικό πλεόνασμα της Κίνας ως ποσοστό της οικονομίας της είναι υψηλότερο ακόμη και από το αντίστοιχο μεταπολεμικό πλεόνασμα των ΗΠΑ, όταν η Ευρώπη προσπαθούσε να ανακάμψει από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πολλοί οικονομολόγοι – ακόμη και πρώην στελέχη της Λαϊκής Τράπεζας της Κίνας – ζητούν από το Πεκίνο να επιτρέψει στο γουάν να ενισχυθεί.

Μια ανατίμηση θα καθιστούσε φθηνότερες για τους Κινέζους εισαγωγές όπως τα καύσιμα, τα ευρωπαϊκά κρασιά ή τα ιαπωνικά καλλυντικά. Αυτό θα ενθάρρυνε την κατανάλωση εγχώριων προϊόντων και υπηρεσιών, ενισχύοντας τη ζήτηση στην εσωτερική αγορά – βασική επιδίωξη του Πεκίνου.

Ωστόσο, η ανατίμηση θα έπληττε άμεσα τις εξαγωγικές επιχειρήσεις της χώρας, μειώνοντας τα έσοδά τους σε δολάρια και περιορίζοντας τη δυνατότητά τους να χρηματοδοτούν μισθούς και επενδύσεις. Θα έθετε επίσης σε κίνδυνο εκατομμύρια θέσεις εργασίας που στηρίζονται στη βιομηχανική παραγωγή.

Η γεωπολιτική διάσταση

Η τεράστια εξαγωγική επιτυχία της Κίνας ενισχύει την τεχνολογική της αναβάθμιση και επιτρέπει στο Πεκίνο να στηρίζει πολιτικά καθεστώτα όπως της Ρωσίας, της Βόρειας Κορέας και του Ιράν. Παράλληλα, ασκεί πίεση σε ξένες κυβερνήσεις να μην υιοθετήσουν προστατευτικά μέτρα. Όπως δήλωσε πρόσφατα ο Σι Τζινπίνγκ, ο προστατευτισμός όχι μόνο δεν λύνει τα προβλήματα της παγκόσμιας ανακατανομής παραγωγικών κέντρων, αλλά επιδεινώνει το διεθνές εμπορικό περιβάλλον.

Υπάρχουν, πάντως, και Κινέζοι οικονομολόγοι που πιστεύουν ότι αργά ή γρήγορα η χώρα θα πρέπει να αποδεχθεί ένα χαμηλότερο εμπορικό πλεόνασμα, εάν θέλει να αναβαθμίσει ουσιαστικά το βιοτικό επίπεδο των δικών της πολιτών.