"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 01/02/23

Μεσαία Τάξη

Στη διάρκεια της κρίσης ο κύριος χαμένος ήταν η μεσαία τάξη, ενώ τα φτωχά νοικοκυριά περιέκοψαν δραματικά τις δαπάνες τους στερώντας έμμεσους φόρους από το κράτος.

Αυτό λοιπόν είναι το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει η μελέτη «Η άνιση κατανομή του φορολογικού βάρους στα νοικοκυριά στην Ελλάδα», που παρουσίασε σήμερα Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ.

Σημειώνεται πως η μελέτη εκπονήθηκε από την Καθηγήτρια του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΕΚΠΑ κ. Γεωργία Καπλάνογλου και εξετάζει τη μεταβολή του φορολογικού βάρους των νοικοκυριών από το 2008 μέχρι το 2019, εστιάζοντας στον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων και στους έμμεσους φόρους.

Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης συνδυαστικά οι δύο αυτές κατηγορίες αποφέρουν πάνω από το 75% των συνολικών φορολογικών εσόδων του κράτουs και αποτελούσαν τη βασικότερη πηγή φορολογικών εσόδων σε όλη τη διάρκεια της σύγχρονης ιστορίας της Ελλάδας.

Κατά μέσο όρο στις χώρες της ΕΕ, σε καθένα ευρώ που συλλέγεται από άμεσους φόρους αντιστοιχεί 1 ευρώ από έμμεσους φόρους, ενώ στην Ελλάδα σε κάθε ευρώ άμεσων φόρων αντιστοιχεί 1,8 ευρώ έμμεσων φόρων. Συμπερασματικά, με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι συντελεστές όλων των έμμεσων φόρων, είτε πρόκειται για τον ΦΠΑ είτε για Ειδικούς Φόρους Κατανάλωσης, αυξήθηκαν σημαντικά κατά τη δεκαετία των μνημονίων. Αυτό εξηγεί και την κατακόρυφη αύξηση του μεριδίου του ΑΕΠ που καταλαμβάνουν τα έσοδα από την έμμεση φορολογία στο ίδιο χρονικό διάστημα. 

Παράλληλα, επισημαίνεται ότι η φοροδιαφυγή εμποδίζει τον εξορθολογισμό του συστήματος. Ειδικότερά, στην Ελλάδα, παρόλο που η φορολογική κλίμακα έχει όντως σχεδιαστεί με προοδευτικό τρόπο, στην πράξη η προοδευτικότητά της υπονομεύεται από το γεγονός ότι δεν υπάγονται σε αυτήν όλα τα εισοδήματα, επειδή είτε αυτά δεν δηλώνονται στις φορολογικές αρχές είτε ο ίδιος ο νόμος προβλέπει τη φορολόγησή τους σε ξεχωριστή κλίμακα (π.χ. τα ενοίκια) ή με ενιαίο αυτοτελή συντελεστή (π.χ. τα μερίσματα). Αν εντοπίζονταν τα πραγματικά εισοδήματα και υπήρχε συνεκτικός ορισμός του εισοδήματος, θα μπορούσε να εξορθολογιστεί και η δομή του συστήματος με πολύ πιο σταδιακά ανερχόμενους οριακούς φορολογικούς συντελεστές.

Το επόμενο ερώτημα που προκύπτει είναι πώς κατανέμεται αυτό το φορολογικό βάρος στα νοικοκυριά τόσο πριν την κρίση όσο και κατά τη διάρκειά της. Δηλαδή ποιοι πλήρωσαν ένα μεγάλο τμήμα των πολιτικών λιτότητας που εφαρμόστηκαν για να επιτευχθεί ο στόχος της δημοσιονομικής προσαρμογής;

Όπως αναφέρεται στη μελέτη, στην περίπτωση των έμμεσων φόρων, οι εκτεταμένες και αλλεπάλληλες αυξήσεις των σχετικών συντελεστών, τόσο του ΦΠΑ όσο και των Ειδικών Φόρων Κατανάλωσης, εκτόξευσαν τη φορολογική επιβάρυνση από 11,4% της καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών το 2008, σε 15,7% το 2019. Στη συντριπτική τους πλειονότητα οι αυξήσεις αυτές πραγματοποιήθηκαν την περίοδο 2010-2014, στο πλαίσιο των δύο πρώτων μνημονίων. Την περίοδο 2014-2019, οι φορολογικοί συντελεστές εξακολούθησαν να μεταβάλλονται, αλλά κατά πολύ μικρότερο βαθμό και όχι προς ενιαία κατεύθυνση. Συνολικά από το 2008 έως το 2019, η αντίστροφη προοδευτικότητα των έμμεσων φόρων ενισχύθηκε, λιγότερο όμως από όσο θα αναμέναμε. Η δραματική συρρίκνωση των οικογενειακών προϋπολογισμών και η συνακόλουθη αναδιάρθρωση των οικογενειακών δαπανών εξηγούν αυτήν την εξέλιξη.

Από τη μια πλευρά, μεγάλα μερίδια των δαπανών αυτών απορροφώνται πλέον από δαπάνες σε απολύτως αναγκαία αγαθά και υπηρεσίες, όπως τα τρόφιμα και η στέγαση, των οποίων οι φόροι είναι καθαρά αντίστροφα προοδευτικοί. Παράλληλα, η συμβολή στα διανεμητικά χαρακτηριστικά της έμμεσης φορολογίας ορισμένων προοδευτικών φόρων μειώθηκε επειδή η οικονομική κρίση προκάλεσε μεγάλη μείωση στην κατανάλωση των αγαθών στα οποία οι φόροι αυτοί επιβάλλονται. Τέτοια είναι η περίπτωση των φόρων στην ένδυση και την υπόδηση, όπως και στα αγαθά οικιακής χρήσης (διαρκή ή μη).

Από την άλλη πλευρά, τα στοιχεία δείχνουν ότι τα φτωχά νοικοκυριά μείωσαν αισθητά τις δαπάνες τους και για απαραίτητα αγαθά, όπως τα φάρμακα ή το πετρέλαιο θέρμανσης, αφήνοντας βασικές ανάγκες τους ακάλυπτες. Με δεδομένο ότι οι φόροι στα συγκεκριμένα αγαθά ήταν πριν την κρίση οι πιο έντονα αντίστροφα προοδευτικοί φόροι, αντιλαμβανόμαστε ότι η έμμεση φορολογία εμφανίζεται μέσα στην κρίση λιγότερο αντίστροφα προοδευτική, εν μέρει επειδή πολλά φτωχά νοικοκυριά στερούνται βασικών αγαθών και επομένως δεν πληρώνουν τους αντίστοιχους φόρους.

Πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι η συρρίκνωση της καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών κατά 1/4 περίπου, κατά μέσο όρο, δεν ήταν ενιαία για όλα τα νοικοκυριά.

Μεσαία Τάξη (2)

Και όσον αφορά τη μεσαία τάξη να σημειωθεί κάτι ακόμη. Με βάση την παραπάνω έρευνα, ο κύριος χαμένος της οικονομικής κρίσης ήταν η μεσαία τάξη, καθώς το μερίδιό της στη δραματικά συρρικνούμενη συνολική κατανάλωση μειώθηκε. Την περίοδο 2008-2014, ενώ η κατανάλωση μειώθηκε για τα νοικοκυριά σε όλο το μήκος της κατανομής, η μεσαία τάξη έχασε και σε σχετικούς όρους, καθώς μερίδιο της κατανάλωσής της μετακινήθηκε στο πλουσιότερο 10%. Η περίοδος 2014-2019 αντέστρεψε τις τάσεις της προηγούμενης περιόδου, καθώς σηματοδότησε μια οριακή ανάκαμψη της συνολικής καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών αλλά και μια μεταβολή στην κατανομή της προς όφελος τόσο των φτωχότερων ομάδων όσο και της μεσαίας τάξης.

Πάλι καλά

Η Ουγγαρία «διακρίθηκε» ως η πιο διεφθαρμένη χώρα στον δημόσιο τομέα στην ΕΕ, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Διεθνούς Διαφάνειας.

Με βαθμολογίες που κυμαίνονται από 42 έως 46 στα 100, η Ουγγαρία, η Βουλγαρία και η Ρουμανία βρίσκονται πολύ πίσω από την πρώτη τριάδα σε διαφάνοια της Σκανδιναβίας της ΕΕ, με τη Δανία να στέφεται ως η πιο «καθαρή» στην κατηγορία (90), ακολουθούμενη από τη Φινλανδία (87) και τη Σουηδία (83). Η Ελλάδα βρίσκεται στην 52η θέση. Και αυτός είναι ο λόγος που ως τίτλο σχολίου χρησιμοποιούμε το πάλι καλά. Όχι ότι είμαστε σε καμία υψηλή θέση. Αλλά έχοντας ζήσει όλα αυτά που έχουμε ζήσει στη χώρα μας, εδώ και πολλά χρόνια. Θα μπορούσαμε να είμαστε σε χειρότερη θέση ….

Για την ιστορία, η Δανία και η Φινλανδία βρίσκονται επίσης στην κορυφή της παγκόσμιας κατάταξης, η τελευταία ισοβαθμεί με τη Νέα Ζηλανδία (87), χάρη στους «ισχυρούς δημοκρατικούς θεσμούς και σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα», ενώ η Συρία και το Νότιο Σουδάν (13) και η Σομαλία (12) «μπλέκονται σε παρατεταμένες συγκρούσεις», στηρίξτε τη λίστα στο κάτω μέρος.

Το Λουξεμβούργο, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Αυστρία έχουν δει τη βαθμολογία τους να μειώνονται σημαντικά από το 2017, ενώ η Ιρλανδία είναι η μόνη χώρα μέλος της ΕΕ της οποίας η βαθμολογία έχει βελτιωθεί. Η Μολδαβία, στην οποία χορηγήθηκε καθεστώς υποψήφιας χώρας στην ΕΕ τον περασμένο Ιούνιο, βελτίωσε επίσης τη βαθμολογία της.

Με βαθμολογία 28, η Ρωσία έχει ένα από τα χαμηλότερα αποτελέσματα στην Ανατολική Ευρώπη και η πλήρους κλίμακας εισβολή της στην Ουκρανία τον περασμένο Φεβρουάριο είναι «μια έντονη υπενθύμιση της απειλής που συνιστά η διαφθορά και η απουσία λογοδοσίας της κυβέρνησης για την παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια. », σύμφωνα με την έκθεση.

Η βαθμολογία της Ουκρανίας είναι ελαφρώς υψηλότερη (33), αλλά η χώρα «αναλαμβάνει σημαντικές μεταρρυθμίσεις και βελτιώνεται σταθερά» από την έναρξη του πολέμου. Ωστόσο, η σύγκρουση δεν έβαλε τέλος στη διαφθορά στη χώρα, όπως φαίνεται από το πρόσφατο σκάνδαλο που ανάγκασε τον αναπληρωτή υπουργό Άμυνας της Ουκρανίας να παραιτηθεί.

Το Ηνωμένο Βασίλειο και το Κατάρ βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα στη φετινή κατάταξη- αν και για τη Ντόχα η έκθεση δεν συνδέεται άμεσα με το σκάνδαλο διαφθοράς του Qatargate που έχει συγκλονίσει τις Βρυξέλλες.

Ο δείκτης χρησιμοποιεί δεδομένα έρευνας που βασίζονται σε συνεντεύξεις με ειδικούς και επιχειρηματίες από διάφορες πηγές (συμπεριλαμβανομένης της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ) για να κατατάξει 180 χώρες σε όλο τον κόσμο σύμφωνα με το αντιλαμβανόμενο επίπεδο διαφθοράς τους, σε κλίμακα από το 0 — που σημαίνει πολύ διεφθαρμένο — έως 100.

Ο ορισμός της «διαφθοράς» εστιάζει σε συγκεκριμένα παραδείγματα που αφορούν δημόσιους αξιωματούχους, από τη δωροδοκία έως την εκτροπή δημοσίων πόρων, καθώς και την ικανότητα των κυβερνήσεων να περιορίζουν τη διαφθορά στον δημόσιο τομέα.

Τα συγχαρητήρια μας

Σε αυτό το σημείο να συγχαρούμε και την κυβέρνηση, σε μια κλασσική Ελλάδα …. Που όσο η πλησιάζει η ώρα των εκλογών, τόσο μια κυβέρνηση κάτι χατίρια, ακόμη και σε περιπτώσεις περιβάλλοντος. Και αυτό την ώρα που οι πάντες συζητάνε για κλιματική αλλαγή …..

Όπως λοιπόν αναφέρονταν σε σχετικό δημοσίευμα, από τον Μάιο του 2020, οπότε ο τότε υπουργός Περιβάλλοντος, Κωστής Χατζηδάκης με επιστολή τους προς τις αποκεντρωμένες διοικήσεις μιλούσε για μηδενική ανοχή στην αυθαιρεσία σε δάση, αιγιαλούς και παραλίες, ρέματα και ποτάμια, πολύ νερό έχει κυλήσει στον «μύλο» των καταπατήσεων δημόσιας περιουσίας, επιβεβαιώνοντας για άλλη μια φορά τον … λαϊκό κανόνα «νόμος είναι το δίκαιο του αυθαιρετούχου και του καταπατητή».

Ζούμε λοιπόν μεγάλες στιγμές. Αφού μετά το νομοσχέδιο για την εξαγορά δημόσιων καταπατημένων εκτάσεων, του οποίου η δημόσια διαβούλευση ολοκληρώνεται την Πέμπτη, η κυβέρνηση, σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο υπουργός Οικονομικών, Χρήστος Σταϊκούρας μιλώντας το περασμένο Σάββατο στο «40ο Πανελλήνιο Συνέδριο» της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ιδιοκτητών Ακινήτων (ΠΟΜΙΔΑ) την επόμενη τετραετία θα γίνει νομοθετική παρέμβαση και για τον αιγιαλό!!

Είναι αξιοσημείωτο ότι σύμφωνα με τις διατάξεις του υπό διαβούλευση νομοσχεδίου για τα καταπατημένα εξαιρούνται της εξαγοράς ακίνητα ή τμήματα αυτών, τα οποία κείνται εντός καθορισμένης ζώνης αιγιαλού – παραλίας και εντός χερσαίας ζώνης λιμένα. Η κυβέρνηση έχει ήδη δώσει τρεις παρατάσεις – με την τελευταία να λήγει την 31η  Μαρτίου 2023 – στην αναστολή εκτέλεσης πρωτοκόλλων κατεδάφισης και διοικητικής αποβολής για αυθαίρετα σε αιγιαλούς και παραλίες, ρέματα και ποτάμια, ουσιαστικά για υποθέσεις που έχουν τελεσιδικήσει εδώ και μία δεκαετία ή περισσότερο. Και πλέον προετοιμάζει το έδαφος για «τακτοποιήσεις» πολεοδομικών αυθαιρεσιών σε αιγιαλό και παραλία που κατά το Σύνταγμα της χώρας αποτελούν κοινόχρηστο αγαθό.

«Συγχωροχάρτι» σε παράνομες  εγκαταστάσεις (τουριστικές, βιομηχανικές, μεταλλευτικές μονάδες κλπ.) εντός ζωνών παραλίας και αιγιαλού είχαν επιχειρήσει και προηγούμενες κυβερνήσεις, αλλά λόγω σφοδρών αντιδράσεων οι σχετικές ρυθμίσεις δεν έφτασαν ποτέ στη Βουλή, ή αποσύρθηκαν.

«Κοινό όραμα» με τη Βρετανία

Κλείνοντας και όπως σχολίαζε ο “Βηματοδότης” …. Πρώτα είχαμε με τους Γάλλους την αμυντική συμφωνία στρατιωτικής συνδρομής. Τι σηματοδοτεί; Εάν η χώρα μας κινδυνεύσει, η Γαλλία θα μπορούσε να συνδράμει στρατιωτικά. Από την υπογραφή της ελληνογαλλικής συμφωνίας υπήρξε ουκ έστιν αριθμός κοινών ελληνογαλλικών ασκήσεων, την ώρα μάλιστα που η ναυαρχίδα του γαλλικού στόλου, το πυρηνοκίνητο αεροπλανοφόρο «Σαρλ ντε Γκωλ», βρέθηκε στη Μεσόγειο ακόμα και κατά τη διάρκεια της κρίσης του «Oruc Reis». Εν συνεχεία υπήρξε η συμφωνία αμυντικής συνδρομής με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με πλήθος κοινών αεροπορικών ασκήσεων. Λίγο αργότερα υπήρξε ο δανεισμός μιας συστοιχίας Patriot στη Σαουδική Αραβία (και να σου τα σαουδαραβικά F-15 στην 115 Πτέρυγα Μάχης). Ακολούθησαν οι κοινές ασκήσεις με το Ισραήλ, τα ισραηλινά drones Heron, που πήραμε με leasing και ήδη περιπολούν σε όλη την επικράτεια. Η σημαντικότερη ασφαλώς ήταν η ισχυρή συμφωνία αμυντικής συνεργασίας της χώρας μας με τις ΗΠΑ (MDCA) και η ανάδειξη του ρόλου των βάσεων (πέρα από τη Σούδα) σε Αλεξανδρούπολη, Στεφανοβίκειο, Λάρισα και αλλού. Τώρα όμως ήρθε η σειρά της Βρετανίας.

Οι Βρετανοί, απ’ ό,τι φάνηκε, έχουν μια ιδιαιτερότητα. Δεν θέλουν να ονομάζουν τις συμφωνίες «αμυντικής συνεργασίας», προτιμούν να τις αποκαλούν «δήλωση κοινού οράματος». Μια τέτοια συμφωνία (που είναι κανονική αμυντική συμφωνία) πρόκειται να υπογράψει σε λίγες ημέρες ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος με τον βρετανό ομόλογό του Μπεν Ουάλας. Οι Βρετανοί έχουν και μια άλλη παράδοση. Τέτοιου είδους συμφωνίες δεν τις υπογράφουν μέσα σε γραφεία, στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας. Αυτή τη φορά θέλουν η υπογραφή της συμφωνίας με την Ελλάδα να γίνει πάνω σε πολεμικό πλοίο, σε ένα καταδρομικό στο λιμάνι του Πόρτσμουθ, στην κομητεία Χαμσάιρ, στη Νότια Αγγλία. Πιθανόν για να προσδώσουν μεγαλύτερη στρατιωτική σημασία.