"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 01/08/22

Αρκετά ενδιαφέροντα

Σε κάθε ευκαιρία και εδώ και χρόνια τονίζουμε πως το δημογραφικό είναι ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει η χώρα και η ελληνική οικονομία. Όχι όπως εσφαλμένα πιστεύει αρκετός κόσμος, ένα πρόβλημα που θα αντιμετωπίσουμε στο μέλλον. Ένα πρόβλημα που ήδη αντιμετωπίζουμε …..

Αρκετά ενδιαφέροντα λοιπόν ήτανε τα όσα έγραψε σε τελευταίο του άρθρο ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος (διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης - Από τις εκδόσεις Καπόν κυκλοφορεί το βιβλίο του «Παναγιώτης Κανελλόπουλος: ο πολιτικός, ο διανοούμενος και η εποχή του»), τονίζοντας πως η ελληνική κοινωνία μοιάζει να έχει παραιτηθεί από την αναπαραγωγή της. Ο πληθυσμός, για πρώτη φορά από συστάσεως του ελληνικού κράτους, τη εξαιρέσει της Κατοχής, μειώνεται. Οι νέοι δεν κάνουν οικογένεια, όσοι κάνουν γεννούν το πολύ δύο, ένα ή κανένα παιδί, και οι ελληνικές οικογένειες στέλνουν τα παιδιά τους να εργαστούν και να ζήσουν στο εξωτερικό. Η δημογραφική κατάρρευση οφείλεται σε εκρηκτικό σύμπλεγμα παραγόντων, από την απαισιοδοξία, τη μαζική δυσθυμία και την ανεργία μέχρι την έλλειψη προοπτικής και τη διαρκώς επαπειλούμενη ελληνοτουρκική κρίση.

Η υποκατάσταση του ελληνικού πληθυσμού από μεταναστευτικές ομάδες από την Ασία και την Αφρική δεν λύει το πρόβλημα, διότι κατά κανόνα αυτές οι ομάδες δεν έχουν σκοπό να εγκατασταθούν μόνιμα στην Ελλάδα, την οποία αντιμετωπίζουν ως ενδιάμεσο σταθμό για τη μετάβασή τους σε άλλες χώρες με μεγαλύτερες προοπτικές. Επίσης οι μετανάστες από χώρες του Τρίτου Κόσμου έχει αποδειχθεί ότι δεν έχουν την επιθυμία να υιοθετήσουν τα πολιτιστικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά που θα τους επέτρεπαν να ενσωματωθούν στην ελληνική κοινωνία. Εχουν δική τους συγκροτημένη ταυτότητα, για την οποία είναι υπερήφανοι, και δημιουργούν παράλληλες, μη εφαπτόμενες μικροκοινωνίες μέσα στις δυτικές κοινωνίες, διατηρώντας τα ήθη και τα έθιμά τους, τις παραδόσεις, τη θρησκεία και τη γλώσσα τους. Επομένως, η ενθυλάκωση μεταναστών δεν αποτελεί λύση στο πρόβλημα της αναπαραγωγής του ελληνικού πληθυσμού. Και το ζήτημα είναι να διατηρηθεί και να ακμάσει σε αυτήν την περιοχή ο ελληνικός πληθυσμός, φορέας της ελληνικής γλώσσας που ομιλείται εδώ αδιάλειπτα από την εποχή του Ομήρου. Οχι ένας οιοσδήποτε πληθυσμός, με άλλα, μη ευρωπαϊκά πολιτιστικά χαρακτηριστικά, που είναι σεβαστά αλλά δεν μας αφορούν.

Η δημογραφική επιστήμη έχει εντούτοις υποδείξει μέτρα για την ανασυγκρότηση ενός πληθυσμού: η οικονομική και κοινωνική κάλυψη της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και λοχείας, η παροχή δωρεάν φροντίδας των νηπίων σε βρεφονηπιακούς σταθμούς, η προβολή του προτύπου μιας υγιούς και ευτυχισμένης οικογένειας, η ανάπτυξη μηχανισμών συμβουλευτικής και ψυχολογικής στήριξης και κυρίως οι φοροαπαλλαγές στους πολύτεκνους. Οπως έχουν τα πράγματα στην Ελλάδα, σήμερα, θα χρειαζόταν ένα μέτρο – σοκ, όπως η πλήρης φοροαπαλλαγή στα τρία παιδιά.

Βασικό ζήτημα είναι η παλιννόστηση των εκατοντάδων χιλιάδων νέων ανθρώπων που μετανάστευσαν στην Ευρώπη την τελευταία δεκαετία. Φυσικά, για να επιστρέψουν θα έπρεπε η Ελλάδα να εισέλθει σε φάση παραγωγικής ανασυγκρότησης και ταχείας οικονομικής ανάπτυξης.

Ισως μία συμπληρωματική λύση θα ήταν η πρόσκληση σε εξωγενείς ομάδες με συγγενή πολιτιστικά χαρακτηριστικά, όπως οι ορθόδοξοι Ρουμ (Ρωμαίοι) της Συρίας ή μετανάστες από την Ανατολική Ευρώπη, που θα μπορούσαν πιο εύκολα να ενσωματωθούν στην ελληνική κοινωνία. Αλλά θα χρειαζόταν πρώτα να το επιθυμούν και βεβαίως να επιλυθούν βασικά νομοτεχνικά – διοικητικά προβλήματα. Επίσης θα χρειαζόταν να δημιουργηθούν δομές υποδοχής, εκπαίδευσης και οικονομικής ένταξης, ώστε οι ομάδες αυτές να εγκατασταθούν ομαλά και να κατευθυνθούν σε παραγωγικές δραστηριότητες τις οποίες έχει εγκαταλείψει το ελληνικό εργατικό δυναμικό, π.χ. η γεωργία.

Αυτά όλα, όμως, απαιτούν δημόσιο διάλογο, συστηματικό σχεδιασμό και επιστημονική αρωγή. Τίποτα τέτοιο δεν διαφαίνεται στη σκέψη και στη δράση των κομμάτων. Η προώθηση πολυπολιτισμικών, πολιτικώς ορθών κ.λπ. προτύπων δεν αντιμετωπίζει την προοπτική της ερήμωσης. Η κατάρρευση, σε αυτήν την ακριτική περιοχή, ενός πληθυσμού που ασπάζεται τις αξίες δυτικού τύπου, τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ισότητα των φύλων, δεν αφορά μόνον εμάς τους Έλληνες αλλά ολόκληρη τη Δύση.

Προσωπικά μας εντυπωσιάζει

Σε αυτό το σημείο θέλουμε να σχολιάσουμε και κάτι άλλο. Είχαμε πει πως θα παρακολουθούμε στενά την πορεία των καταθέσεων. Δεν κρύβουμε πως μας εντυπωσίασαν τα τελευταία στοιχεία που δείχνουνε καθαρή άνοδος των ιδιωτικών καταθέσεων κατά 2,7 δισ. Ευρώ, η οποία οφείλεται σε αύξηση κατά 2 δισ. από επιχειρήσεις και κατά 700 εκατ., περίπου, από νοικοκυριά. Μια άνοδος που αποδίδεται κυρίως στην καλή πορεία του τουρισμού. Μια επίδοση που εμάς μας ξαφνιάζει θετικά, έχοντας γράψει πως περιμέναμε, σταδιακή, σημαντική μείωση των καταθέσεων. Εννοείται πως θα συνεχίσουμε να παρακολουθούμε τα στοιχεία, μην κρύβοντας πως οι αντοχές που καταγράφονται είναι ένα εξαιρετικά καλό νέο για την ελληνική οικονομία.

Πολύ αντιφατική εικόνα

Βέβαια οφείλουμε να παρατηρήσουμε κάτι. Πως πραγματικά υπάρχουνε απίστευτα αντιφατικά στοιχεία. Από τη μια στοιχεία που δείχνουνε μεγάλες αντοχές της ελληνικής οικονομίας. Και από την άλλη μια σειρά στοιχείων που προβληματίζουνε, με τη μισή Ελλάδα να χρωστάει σε εφορία, ασφαλιστικά ταμεία κτλ. Με τουλάχιστον τα 4/5 των Ελλήνων πολιτών να είναι μπροστά σε έναν υπολογιστή για κάποιο από τα κρατικά vouchers στήριξης. Την ίδια ώρα, που όταν κανείς βλέπει πως κατηγοριοποιούνται οι μισθοί στην Ελλάδα, διαπιστώνει μια απίστευτη μιζέρια …. Μια τελείως αντιφατική κατάσταση, με την πανδημία και την τελευταία πληθωριστική κρίση, κακά τα ψέματα, να διευρύνει σε τεράστιο βαθμό τις ανισότητες. Ανισότητας οι οποίες σε μεγάλο βαθμό ερμηνεύουνε την αντιφατική εικόνα στην οποία αναφερθήκαμε παραπάνω, με το χάσμα μεταξύ κοινωνικών ομάδων να διευρύνεται σε τεράστιο βαθμό.    

Ενδιαφέρον

Τώρα αρκετά ενδιαφέρον βρήκαμε το τελευταίο δημοσίευμα των New York Times, στο οποίο αναφέρονταν πως η διοίκηση Μπάιντεν έχει ένα σχέδιο που θα μπορούσε να αποτρέψει αυτήν την κρίση, σύμφωνα με τους New York Times.

Σύμφωνα με το εν λόγω σχέδιο, θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα καρτέλ αγοραστών. Οι χώρες που αγοράζουν πετρέλαιο από τη Ρωσία θα μπορούσαν, δηλαδή, να καταλήξουν μεταξύ τους σε μια συμφωνία που θα θέτει ένα ανώτατο όριο τιμής στο ρωσικό πετρέλαιο.

Το εν λόγω πλαφόν θα ήταν μεν σημαντικά χαμηλότερο από την τρέχουσα τιμή της αγοράς, πλην όμως θα επέτρεπε στη Ρωσία να διατηρεί ένα περιθώριο κέρδους ώστε να έχει έτσι και το κίνητρο να συνεχίσει να εξάγει.  

Υπάρχουν χώρες όπως οι ΗΠΑ που έχουν ήδη διακόψει τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου. Υπάρχουν και άλλες όπως για παράδειγμα η Ινδία, την οποία Ινδία οι ΗΠΑ θα ήθελαν να εντάξουν σε αυτό το καρτέλ των αγοραστών, που συνεχίζουν να εισάγουν μεγάλες ποσότητες ρωσικού πετρελαίου.

Σύμφωνα με τους New York Times, πρόκειται για μια ιδέα που, αν και τολμηρή, φαίνεται να είναι τώρα η καλύτερη διαθέσιμη επιλογή. Εάν λειτουργήσει, θα μπορούσε να στερήσει τη Ρωσία από έσοδα χωρίς να καταστρέψει τις οικονομίες των κρατών που προσπαθούν να στηρίξουν την Ουκρανία.

Το να στηθεί, βέβαια, ένα τέτοιο καρτέλ δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ήδη εξασφαλίσει την κατ’ αρχήν συμφωνία των άλλων μελών της oμάδας των G7. Αμερικανοί αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένης της υπουργού Οικονομικών Τζάνετ Γέλεν, δουλεύουν επί του παρόντος πάνω στις λεπτομέρειες. Το καρτέλ των αγοραστών θα ενισχυόταν σημαντικά, εάν άλλοι μεγάλοι αγοραστές ρωσικού πετρελαίου, ιδίως η Ινδία και η Κίνα, μπορούσαν να πεισθούν να συμμετάσχουν. Κάτι τέτοιο φαίνεται προς το παρόν απίθανο. Ωστόσο, Αμερικανοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι αυτό το καρτέλ θα μπορούσε να αυξήσει την πίεση στη Ρωσία επιτρέποντας σε χώρες που δεν συμμετέχουν σε αυτό να εξασφαλίσουν μεγαλύτερες εκπτώσεις στις εισαγόμενες ποσότητες ενέργειας.

Ακόμη και αν σχηματισθεί ένα τέτοιο καρτέλ, η διατήρησή του θα είναι και εκείνη δύσκολη υπόθεση.

Ένα βασικό στοιχείο των νέων κυρώσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Βρετανία είναι η απαγόρευση ασφάλισης δεξαμενόπλοιων που μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο. Τα τάνκερ χρειάζονται, ωστόσο, ασφάλιση για να πλοηγηθούν. Οι ευρωπαϊκές εταιρείες κυριαρχούν σε αυτήν την αγορά. Τον Απρίλιο και τον Μάιο, το 68% των ρωσικών εξαγωγών πετρελαίου έγιναν με τάνκερ που ήταν ασφαλισμένα από ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Αυτό το μέτρο θα μπορούσε να τροποποιηθεί κατά τέτοιο τρόπο ώστε να απαγορεύει την ασφάλιση όσων δεξαμενόπλοιων μεταφέρουν πετρέλαιο που αγοράζεται σε τιμή υψηλότερη από εκείνη που έχει θέσει ως ανώτατο όριο το καρτέλ των αγοραστών.

Η ρωσική κυβέρνηση έχει, από την πλευρά της, επιχειρήσει να αποτρέψει αυτό το σχέδιο προειδοποιώντας ότι δεν πρόκειται να να το ακολουθήσει. «Απ’ όσο καταλαβαίνω, δεν θα προμηθεύουμε πετρέλαιο σε εκείνες τις χώρες που θα επιβάλουν ένα τέτοιο ανώτατο όριο και το πετρέλαιο και τα προϊόντα πετρελαίου μας θα ανακατευθυνθούν στις χώρες που είναι έτοιμες να συνεργαστούν μαζί μας», δήλωσε προ ημερών η Ελβίρα Ναμπιουλίνα, επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας. Αναλυτές υποστηρίζουν, ωστόσο, ότι εάν όντως δημιουργηθεί ένα τέτοιο καρτέλ, τότε έπειτα η Ρωσία δεν θα έχει παρά να επιλέξει είτε να ακολουθήσει τους όρους του είτε να αφήσει μεγάλες ποσότητες πετρελαίου απούλητες.

Ο κόσμος θα ήταν σίγουρα σε καλύτερη θέση σήμερα εάν δεν είχε αναπτύξει εξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια, όπως σημειώνει στο άρθρο της η συντακτική ομάδα των New York Times. Τι μας διδάσκει όμως αυτή η εξάρτηση, με φόντο πια τον πόλεμο στην Ουκρανία; Ότι πρέπει να μετακινηθούμε προς πιο βιώσιμες μορφές ενέργειας που θα μπορούν να παράγονται πιο κοντά στην έδρα μας και ότι πρέπει να ευθυγραμμίσουμε περισσότερο την εμπορική μας πολιτική με άλλες εθνικές προτεραιότητες, όπως σημειώνεται.

Για να μειωθεί μακροπρόθεσμα η οικονομική ισχύς της Ρωσίας, θα πρέπει επί της ουσίας να μειωθεί η ζήτηση για τη ρωσική ενέργεια.  

Αυτές οι αλλαγές όμως θα χρειαστούν χρόνο. Και η δημιουργία ενός καρτέλ αγοραστών που θα επέβαλλε πλαφόν στην τιμή του ρωσικού πετρελαίου, θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ένα προσωρινό τέχνασμα δίνοντας διέξοδο.

Κλιματική αλλαγή

Κλείνοντας, έχοντας κατά καιρούς γράψει πως ο πλανήτης δεν θα την πάθει ούτε από οικονομικές κρίσεις, ούτε από πολέμους, ούτε από οτιδήποτε άλλο. Αλλά από την κλιματική αλλαγή. Αξίζει κανείς να διαβάσει το τελευταίο άρθρο της Guardian:

Ο πλανήτης βρίσκεται αντιμέτωπος με σφοδρούς καύσωνες, θερμοκρασίες-ρεκόρ και σαρωτικές πυρκαγιές. Από τις πρώτες ημέρες του φετινού καλοκαιριού καταρρίφθηκαν ιστορικά ρεκόρ θερμοκρασιών σε Ευρώπη, ΗΠΑ και Κίνα, όπου δεκάδες πόλεις κηρύχθηκαν σε κατάσταση κόκκινου συναγερμού.

Και αυτή είναι μόνο η αρχή, τονίζει ο Bill McGuire, καθηγητής γεωφυσικών και κλιματικών κινδύνων στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνου. Το νέο του βιβλίο, Hothouse Earth, δεν θα μπορούσε να είναι πιο επίκαιρο. Κυκλοφόρησε στα βιβλιοπωλεία μόλις αυτήν την εβδομάδα και αναμένεται να διαβαστεί προσεκτικά από πολλούς πολίτες, οι οποίοι αφού επλήγησαν από θερμοκρασίες-ρεκόρ που σημειώθηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο τις προηγούμενες ημέρες, πλέον αντιμετωπίσουν και κύμα ξηρασίας που θα εντείνει ακόμα περισσότερο την ταλαιπωρία τους.

Ο καθηγητής σημειώνει ότι – για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα – αγνοήσαμε τις προειδοποιήσεις πως οι αυξανόμενες εκπομπές άνθρακα θερμαίνουν επικίνδυνα τη Γη και τώρα θα πληρώσουμε το τίμημα για τον εφησυχασμό μας με ακραίες καταιγίδες, πλημμύρες, ξηρασίες και καύσωνες.

Το κρίσιμο σημείο, όπως αναφέρει, είναι ότι δεν υπάρχει πλέον καμία πιθανότητα αποφυγής μιας σαρωτικής κλιματικής κατάρρευσης. Έχουμε ξεπεράσει το σημείο χωρίς επιστροφή και μπορούμε να περιμένουμε ένα μέλλον στο οποίο οι θανατηφόροι καύσωνες και οι θερμοκρασίες άνω των 50 βαθμών Κελσίου θα είναι συχνοί στις τροπικές περιοχές, τα καλοκαίρια σε εύκρατα γεωγραφικά πλάτη θα είναι καυτά και οι ωκεανοί θα γίνουν ζεστοί και όξινοι. «Ένα παιδί που γεννιέται το 2020 θα αντιμετωπίσει έναν πολύ πιο εχθρικό κόσμο σε σχέση με τον παππού και τη γιαγιά του», υπογραμμίζει ο McGuire.

Ο ηφαιστειολόγος, ο οποίος διετέλεσε και μέλος της Ομάδας Εργασίας Φυσικού Κινδύνου για την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, εκφράζει μια ακραία θέση. Από την άλλη, οι περισσότεροι ειδικοί για το κλίμα εξακολουθούν να υποστηρίζουν ότι έχουμε ακόμα χρόνο, αν και όχι πολύ, για να μειώσουμε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Οι μηδενικές εκπομπές μέσα από ταχύτατες κινήσεις και η αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη είναι ακόμα στο χέρι μας, σημειώνουν.

«Κλιματικός κατευνασμός»

Ο McGuire δεν συμφωνεί με αυτούς τους ισχυρισμούς. «Ξέρω πολλούς ανθρώπους που εργάζονται στον τομέα της κλιματικής επιστήμης, οι οποίοι λένε κάτι δημοσίως και κάτι [άλλο] πολύ διαφορετικό σε ιδιωτικό επίπεδο. Σίγουρα, φοβούνται όλοι πολύ περισσότερο για το μέλλον που μας περιμένει, αλλά δεν τον παραδέχονται ανοιχτά. Αυτό το αποκαλώ “κλιματικό κατευνασμό” και πιστεύω ότι απλώς κάνει τα πράγματα χειρότερα. Ο κόσμος πρέπει να ξέρει πόσο άσχημα πρόκειται να γίνουν τα πράγματα προτού να αρχίσουμε να ελπίζουμε ότι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την κρίση», αναφέρει.

Ο McGuire ολοκλήρωσε το βιβλίο του Hothouse Earth στα τέλη του 2021. Σε αυτό, συμπεριέλαβε πολλές από τις υψηλές θερμοκρασίες – ρεκόρ που είχαν ταλανίσει τον πλανήτη. Μερικούς μήνες μετά, και ενώ οι πωλήσεις άνθιζαν, διαπίστωσε ότι πολλά από αυτά τα ρεκόρ είχαν ήδη καταρριφθεί. «Αυτό είναι το πρόβλημα όταν γράφεις ένα βιβλίο για την κλιματική κατάρρευση», λέει ο McGuire. «Μέχρι να εκδοθεί γίνεται ήδη ανεπίκαιρο. Τόσο γρήγορα κινούνται τα πράγματα».

Μεταξύ των ρεκόρ που καταρρίφθηκαν πριν δημοσιευτεί το βιβλίο ήταν η ανακοίνωση ότι η θερμοκρασίας στην ανατολική Αγγλία άγγιξε τους 40,3 βαθμούς Κελσίου στις 19 Ιουλίου, η υψηλότερη που έχει καταγραφεί ποτέ στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Επιπλέον, η πυροσβεστική υπηρεσία του Λονδίνου χρειάστηκε να αντιμετωπίσει πυρκαγιές σε όλη την πρωτεύουσα, με μία εξ αυτών να καταστρέφει 16 σπίτια στο Γουένινγκτον του ανατολικού Λονδίνου. Οι πυροσβεστικές δυνάμεις στην περιοχή χρειάστηκε να δώσουν μάχη για να σώσουν το ίδιο το κτίριο της πυροσβεστικής.

«Ποιος το περίμενε ότι ένα χωριό στην άκρη του Λονδίνου σχεδόν θα αφανιζόταν από τις πυρκαγιές τo 2022», λέει ο McGuire. «Εάν μια χώρα χρειάζεται ένα σημάδι αφύπνισης, τότε σίγουρα περί αυτού πρόκειται».

Παράλληλα, πυρκαγιές πρωτοφανούς έντασης και σφοδρότητας έχουν πλήξει φέτος περιοχές της Ευρώπης, της Βόρειας Αμερικής και της Αυστραλίας, ενώ τα ρεκόρ βροχοπτώσεων στις ΗΠΑ, οδήγησαν σε καταστροφικές πλημμύρες.

«Και όσο προχωράμε προς το τέλος του 2022, ο κόσμος εκεί έξω είναι ήδη διαφορετικός», προσθέτει. «Σύντομα, θα είναι αγνώριστος για όλους μας».