"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 01/12/23

Αγορά ακινήτων

Έχοντας πάρα πολλές ασχοληθεί με το ζήτημα της αγοράς ακινήτων και τις αστρονομικές αυξήσεις των τιμών στα όρια του να μιλάμε για στεγαστική κρίση. Ενδιαφέροντα ήτανε τα όσα είπε στο Power Game ο CEO της Protio. Συγκεκριμένα, τα «πρωτεία» στα κλειστά διαμερίσματα φαίνεται ότι κατέχει η Ελλάδα σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη, καθώς ο αριθμός τους μέχρι σήμερα ξεπερνά κατά πολύ το ένα εκατομμύριο. Συγκεκριμένα, εκτιμάται ότι 1 στα 3 οικιστικά ακίνητα είναι κενά, με την Αθήνα να συγκεντρώνει το μεγαλύτερο απόθεμα εγκαταλειμμένων κατοικιών. Παράλληλα, όπως υποστηρίζει ο ιδρυτής και CEO της εταιρείας Protio, Αντώνης Φιοράκης, στην υπόλοιπη Ευρώπη ο αριθμός των κενών διαμερισμάτων είναι εξίσου μεγάλος, καθώς το ποσοστό τους φτάνει στο 25% με 30%. Συγκεκριμένα, μετά την Ελλάδα ακολουθεί η Κροατία, με τα περισσότερα κενά σπίτια, τρίτη είναι η Πορτογαλία, τέταρτη η Βουλγαρία, ενώ ακολουθούν η Ισπανία και η Ιταλία.

Οι λόγοι ωστόσο που παραμένουν κλειστές τόσες κατοικίες στην ελληνική αγορά ποικίλλουν. Πρώτος και κυριότερος, σύμφωνα με τον κ. Φιοράκη, είναι η πολυϊδιοκτησία που εντοπίζεται στα ελληνικά ακίνητα. Ακόμη, το γεγονός ότι πολλοί ιδιοκτήτες δεν διαθέτουν τα κατάλληλα κεφάλαια ώστε να τα ανακαινίσουν και να τα καταστήσουν βιώσιμα. Επιπλέον, η Αθήνα, που αντιμετωπίζει και το μεγαλύτερο πρόβλημα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Protio, διαθέτει συνολικά 2,2 εκατ. διαμερίσματα, που σ’ αυτά κατοικούν κατά μέσο όρο 1,7 άτομα, γεγονός που αποδεικνύει ότι κατά το παρελθόν χτίστηκε ένας πλεονάζων αριθμός κατοικιών, με αποτέλεσμα σήμερα ένα σημαντικό ποσοστό αυτών να παραμένει κλειστό. Ωστόσο, ένας ακόμη λόγος είναι και το θέμα της ελληνικής κουλτούρας, καθώς η Ελλάδα αποτελεί μια «αποθήκη πλούτου» και δεν υπάρχει η νοοτροπία της δημιουργίας ενός επενδυτικού ακινήτου.

Στατιστικά

Όσον αφορά την αγορά ακινήτων, με βάση τα όσα είπε ο κ. Φιοράκης αρκετά ενδιαφέροντα ήταν τα παρακάτω στατιστικά: «Ο καλύτερος τρόπος να δημιουργήσουμε διαθέσιμες κατοικίες προς ενοικίαση δεν είναι να χτίσουμε νέες, αλλά να διαμορφώσουμε το ήδη υπάρχον διαθέσιμο απόθεμα». Η Ελλάδα έχει ιδιαίτερα παλαιωμένο απόθεμα κατοικιών, καθώς από το 2000 και μετά έχει χτιστεί μόνο το 11% των συνολικών κτιρίων της, με αποτέλεσμα το 89% των ακινήτων να είναι άνω 24 ετών, ενώ το 65% των σπιτιών να είναι κατασκευασμένα στο διάστημα μεταξύ του 1945 έως το ’99. Στην Ευρώπη επικρατεί μια διαφορετική εικόνα, καθώς το 15% των πόλεων έχει χτιστεί μετά το 2000, συγκεκριμένα στις χώρες της Νότιας Ευρώπης, όπως η Ισπανία και η Ιταλία, έχει χτιστεί το 29% και το 25% αντιστοίχως.

Συμφωνούμε απόλυτα

Μια άποψη που έχουμε γράψει εδώ καιρό στο GFF. Για την ακρίβεια μια ανησυχία που έχουμε εκφράσει εδώ και καιρό. Είναι πως τα μακροοικονομικά των ΗΠΑ είναι πραγματικά πολύ προβληματικά. Και αν και σίγουρα μιλάμε για μια μεγάλη οικονομία. Δεν κρύβουμε την ανησυχία για τον κίνδυνο μιας μελλοντικής κρίσης, με πιθανότητες μεγάλης υποτίμησης του δολαρίου τα επόμενα χρόνια. Περιττό λοιπόν να πούμε πόσο συμφωνούμε με τα όσα είπε ο διευθύνων σύμβουλος της JPMorgan, Τζέιμι Ντίμον.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πρακτικά εθισμένες στο χρέος, και αυτό θέτει την οικονομία σε επικίνδυνη θέση, υπογραμμίζει ο διευθύνων σύμβουλος της JPMorgan, Τζέιμι Ντίμον.

Μιλώντας στο Global Investment Summit στο Λονδίνο, ο τραπεζίτης της Wall Street αναφέρθηκε ιδιαίτερα στο τεράστιο ποσό χρέους που έχουν συγκεντρώσει οι ΗΠΑ από την πανδημία, συμπεριλαμβανομένου ενός τρισεκατομμυρίου που διανεμήθηκε σε επιταγές τόνωσης και των 4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που δόθηκαν από την Federal Reserve για την αγορά κρατικών ομολόγων.

Αυτές οι ενέργειες διοχέτευσαν ένα τεράστιο ποσό μετρητών στις αγορές των ΗΠΑ, οδηγώντας τις εταιρείες να αποκομίσουν περισσότερα κέρδη ενώ οι μετοχές εκτινάχθηκαν υψηλότερα το 2021.

«Αυτά τα χρήματα είναι σαν την ηρωίνη», είπε ο Ντίμον.  Επεσήμανε μάλιστα, ότι μετά τα γενναία μέτρα τόνωσης, ήρθε ο πληθωρισμός, ο οποίος ώθησε τη Fed να πατήσει φρένο στην εξαιρετικά χαλαρή νομισματική πολιτική. Αυτό απειλεί τις αγορές, υποστήριξε ο Ντίμον, με τις μετοχές να δυσκολεύονται το 2022 και τις αγορές να βλέπουν μεγάλες περιόδους αστάθειας που τροφοδοτείται από τα επιτόκια καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023.

Ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ είναι επίσης πιθανό να διατηρηθεί σε υψηλά επίπεδα, εν μέσω λόγω των ενισχυμένων κρατικών δαπανών.

«Επίπεδα ζακχάρου»

Το συνολικό χρέος των ΗΠΑ έφτασε το ρεκόρ των 33 τρισεκατομμυρίων δολαρίων για πρώτη φορά φέτος και πλησιάζει τα 34 τρισεκατομμύρια δολάρια καθώς οι νομοθέτες διαφωνούν για τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό.

«Είμαστε σε αυτό το υψηλό επίπεδο υπερδιέγερσης της οικονομίας (υψηλό επίπεδο ζακχάρου – sugar high) και δεν λέω ότι αυτό θα καταλήξει σε ύφεση [αλλά] νομίζω ότι υπάρχουν περισσότερες πληθωριστικές δυνάμεις εκεί έξω», προειδοποίησε ο Ντίμον. «Υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα τα επιτόκια να ανέβουν υψηλότερα, ο πληθωρισμός να μην εξαφανιστεί και όλα αυτά να προκαλέσουν περισσότερα προβλήματα κάποιου είδους».

Οι οικονομολόγοι έχουν προειδοποιήσει για πιθανή κρίση που θα αναδυθεί από το πρόβλημα του χρέους των ΗΠΑ τις επόμενες δεκαετίες. Εάν οι ΗΠΑ δεν αλλάξουν πορεία, θα μπορούσαν ενδεχομένως να αθετήσουν το χρέος τους σε 20 χρόνια , προέβλεψε το μοντέλο προϋπολογισμού Penn Wharton, εξέλιξη η οποία θα μπορούσε να καταλήξει να έχει καταστροφικές συνέπειες για την οικονομία των ΗΠΑ.

«Κοκτέιλ κινδύνων»

Ο κ. Ντίμον ανέφερε τέλος ότι η παγκόσμια οικονομία είναι αντιμέτωπη με ένα «κοκτέιλ» κινδύνων. Ο κόσμος αντιμετωπίζει « την πιο επικίνδυνη εποχή που έχει δει ο κόσμος εδώ και δεκαετίες », επικαλούμενος πολέμους, αυξανόμενα επίπεδα χρέους και περιοριστική νομισματική πολιτική από τις κεντρικές τράπεζες.

Κλιματική αλλαγή

Στα της κλιματική αλλαγής τώρα. Αν και οι περισσότεροι εστίασαν στις δηλώσεις του κ. Στουρνάρα και τις αναφορές του στα της οικονομίας. Εμείς θα μείνουμε στις αναφορές του στην κλιματική αλλαγή. Όλες οι δυνάμεις πρέπει να συμβάλουν στον «πόλεμο» για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής: οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές. Άλλωστε, οι επιπτώσεις από την υπερθέρμανση του πολίτη ακουμπούν κάθε έμβιο ον του πλανήτη, από τον άνθρωπο μέχρι τα βακτήρια, αλλά και τις υποδομές. Δεν είναι τυχαίο ότι σε συνέντευξή του στο POLITICO, ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) κ. Γιάννης Στουρνάρας ανέφερε ότι με βάση μαθηματικά μοντέλα, το κόστος για την ελληνική οικονομία λόγω της κλιματικής αλλαγής εκτιμάται σε 2,6 δισ. ευρώ, κατά μέσο όρο, ετησίως, πολύ μεγαλύτερο από το εκτιμώμενο κόστος των 1,7 δισ. ευρώ που προξένησαν οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες που έπληξαν την Ελλάδα το οκτάμηνο Ιανουαρίου – Αυγούστου 2023.

Σύμφωνα με τον ίδιο, οι κεντρικές τράπεζες δεν μπορούν να μείνουν έξω από τη μάχη για το κλίμα, απορρίπτοντας τις ανησυχίες ότι αυτό θα μπορούσε να τις εκθέσει σε υπερβολικές πολιτικές πιέσεις και υποστηρίζοντας το «πρασίνισμα» των χαρτοφυλακίων περιουσιακών στοιχείων που κατέχει η ΕΚΤ, το οποίο συνεπάγεται προτίμηση για τίτλους που έχουν εκδοθεί με ρητό σκοπό τη χρηματοδότηση επενδύσεων στην πράσινη μετάβαση στην προσπάθεια αποδέσμευσης από τα ορυκτά καύσιμα.

Η μάχη για το τέλος των ορυκτών καυσίμων

Το μέλλον των ορυκτών καυσίμων θα βρίσκεται έως τις 12 Δεκεμβρίου στο επίκεντρο των εργασιών της 28ης Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (COP28) που ξεκίνησε χθες στο Ντουμπάι, όπου περισσότεροι από 70.000 άνθρωποι από σχεδόν 200 χώρες θα διαπραγματευτούν για την τύχη της Γης. Το ζητούμενο, για άλλη μια φορά, είναι εάν οι επικεφαλής των κρατών του πλανήτη θα συμφωνήσουν, για πρώτη φορά, να καταργήσουν τη χρήση τους και να τα αντικαταστήσουν με άλλες ενεργειακές πηγές όπως είναι η ηλιακή και η αιολική.

Ωστόσο, σύμφωνα με άρθρο του Reuters, ο οικοδεσπότης του συνεδρίου, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), υποστηριζόμενος από άλλους μεγάλους παραγωγούς πετρελαίου, «ελπίζει να …πουλήσει το όραμα ενός μέλλοντος χαμηλών εκπομπών άνθρακα, το οποίο θα περιλαμβάνει και δεν θα αποφεύγει, τα ορυκτά καύσιμα». Πάντως, σε συνέντευξή του στον «Guardian», ο πρόεδρος της COP28, σουλτάνος Αχμέτ Αλ Τζαμπέρ, ο οποίος είναι παράλληλα και διευθύνων σύμβουλος της κρατικής εταιρείας πετρελαίου Adnoc, υποστηρίζει ότι είναι εφικτό ένα «άνευ προηγουμένου αποτέλεσμα» που θα κρατούσε ζωντανές τις ελπίδες περιορισμού της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς Κελσίου.

Η δήλωσή του ήρθε ως απάντηση στις ανησυχίες κορυφαίων επιστημόνων και προσωπικοτήτων, συμπεριλαμβανομένου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, οι οποίοι, όπως αναφέρει ο “Independent” «αντέδρασαν με τρόμο στην είδηση ότι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα φέρεται να σχεδιάζουν να αξιοποιήσουν την COP28 για νέες συμφωνίες πετρελαίου και φυσικού αερίου».

Οι αντιμαχόμενες πλευρές

Το ζήτημα της σταδιακής κατάργησης των ορυκτών καυσίμων θα αποτελέσει και το …μέτρο της επιτυχίας για τη σύνοδο κορυφής. Η ΕΕ έφτασε στο Ντουμπάι με δύο βασικές προτεραιότητες: την κλιμάκωση της εγκατάστασης έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων.

Η Κίνα και οι ΗΠΑ, ακολουθώντας την πολιτική της ΕΕ, υποστηρίζουν τις προσπάθειες για τριπλασιασμό της παγκόσμιας ισχύος των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) έως το 2030. Ωστόσο, οι δύο παγκόσμιοι οικονομικοί γίγαντες _ και από τους μεγαλύτερους ρυπαντές του πλανήτη _ δεν εμφανίζονται πρόθυμοι για μια σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων. Άλλωστε η Κίνα μπορεί να επενδύει στις ΑΠΕ, αλλά επενδύει εξίσου και στον άνθρακα.

Από την άλλη πλευρά, η 39-μελής Συμμαχία Μικρών Νησιωτικών Κρατών που ήδη απειλούνται από την κλιματική αλλαγή ζητούν σταδιακή κατάργηση των επιδοτήσεων στα ορυκτά καύσιμα και τελικά εξάλειψη της χρήσης τους, με παράλληλη αύξηση των ΑΠΕ. Θέλουν γεμάτο το Ταμείο Απωλειών και Ζημιών που συστάθηκε για τη στήριξή τους και ζητούν από τα ανεπτυγμένα κράτη να εκπληρώσουν τις προηγούμενες δεσμεύσεις τους και να τα ενισχύσουν οικονομικά, με περισσότερα από 100 δισ. δολάρια που ήταν το κονδύλι που είχε προϋπολογιστεί προ δεκαετίας.

Το μπλοκ των 134 αναπτυσσόμενων χωρών, ονόματι «G77», το οποίο στηρίζει επίσης η Κίνα (η οποία υποστηρίζει ότι εντάσσεται στις αναπτυσσόμενες), η Ινδία και τα ΗΑΕ, ζητά να λειτουργήσει το Ταμείο, αλλά όχι μόνο για τις νησιωτικές χώρες αλλά και για όλες τις αναπτυσσόμενες. «Βαρίδι» για το μπλοκ αποτελεί η Σαουδική Αραβία που συμφωνεί στη σταδιακή μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αλλά όχι των ορυκτών καυσίμων! Επίσης, είναι αντίθετη στις θέσεις ΕΕ και ΗΠΑ που πιέζουν ώστε στο Ταμείο για τις αναπτυσσόμενες χώρες να συνεισφέρουν και άλλες πλούσιες χώρες που εκπέμπουν υψηλά επίπεδα θερμοκηπιακών αερίων. Στο ίδιο μήκος κύματος με το Ριάντ κινείται και η Μόσχα.

Ενδιαφέρον θα έχει και η στάση της βρετανικής κυβέρνησης, η οποία τις παραμονές της COP28 ανακοίνωσε νέο πακέτο μέτρων που σχετίζονται με τη φύση συμπεριλαμβανομένου ενός νέου εθνικού πάρκου, μιας στρατηγικής για τα βρετανικά τροπικά δάση και έργα ανάκτησης αγροτικών τοπίων, με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις της Βρετανίας να απαντούν στο πακέτο με σκεπτικισμό, δηλώνοντας ότι ισοδυναμεί με «πράσινο πλύσιμο» και μια προσπάθεια «επαναφοράς» της φήμης του πρωθυπουργού Ρίσι Σουνάκ έπειτα από το πρόσφατο πισωγύρισμα στις net-zero πολιτικές.

Απουσίες στη …σκιά των πολέμων

Μεγάλη σκιά στην τρέχουσα COP θα ρίξουν οι γεωπολιτικές αστάθειες στη Μέση Ανατολή και στην Ουκρανία. Πολλοί ηγέτες δεν αναμένεται να παρευρεθούν στις συνομιλίες για το κλίμα, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν (θα παραστεί η αντιπρόεδρος Καμάλα Χάρις), του ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου και του προέδρου της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ.

Επίσης, ο Πάπας Φραγκίσκος, σύμφωνα με είδηση που μεταδίδουν σχεδόν όλα τα ειδησεογραφικά πρακτορεία, αν και ειλικρινής υποστηρικτής της δράσης για το κλίμα, ακύρωσε το ταξίδι του στο Ντουμπάι «κατόπιν εντολής γιατρού».

Οι απογοητεύσεις της COP 27 και οι νέοι στόχοι της COP28

Η έκβαση της προηγούμενης COP 27 που είχε πραγματοποιηθεί στο Sharm El-Sheikh τον Νοέμβριο του 2022 θεωρήθηκε ως μη ικανοποιητική από πολλούς συμμετέχοντες αντιπροσώπους, κυβερνητικούς αξιωματούχους και παρατηρητές, οι οποίοι ήλπιζαν σε μια πιο επιθετική στάση σχετικά με τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων και σε μια ουσιαστική απόφαση για τη χρηματοδότηση των αναπτυσσόμενων χωρών προκειμένου να μπορέσουν να αντέξουν το οικονομικό βάρος της μετάβασης.

Η συμφωνία για τη σύσταση Ταμείου Απωλειών και Ζημιών ήταν μια θετική εξέλιξη αλλά υπονομεύτηκε καθώς δεν υπήρξαν πραγματικές δεσμεύσεις, ούτε καθιερώθηκε μεθοδολογία για τη χρήση του. Έτσι, ένα από τα βασικά ζητήματα που θα συζητηθεί στην τρέχουσα COP 28 αφορά και πάλι τη χρηματοδότηση για τον αναπτυσσόμενο κόσμο καθώς και το μέλλον των υδρογονανθράκων.

Επίσης, θα πρέπει να μπουν τα θεμέλια για τους νέους αναπροσαρμοσμένους εθνικούς κλιματικούς στόχους (Εθνικά Καθορισμένες Προθέσεις Συνεισφοράς – Nationally Determined Contributions ή NDGs) μείωσης των εκπομπών ρύπων, τους οποίους θα πρέπει να θέσουν τα κράτη μέλη τα επόμενα δύο έτη.

Σε κάθε περίπτωση, όπως κάθε φορά, θα έχει ενδιαφέρον εάν τελικά τα 197 κράτη θα καταφέρουν να διαχωρίσουν τις πολιτικές τους διαφωνίες από την παγκόσμια πρόκληση της σωτηρίας του πλανήτη και να εξασφαλίσουν συμφωνία, έπειτα από μια δύσκολη διαδικασία που απαιτεί ομοφωνία για την υπογραφή του τελικού ανακοινωθέντος.

Αγώνας για τους κλιματικούς στόχους

Σύμφωνα με νέα έκθεση τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (ΔΟΕ) που δημοσίευσε το Reuters, τα μέτρα για την ενεργειακή απόδοση πρέπει να «τρέξουν» με διπλάσιο ρυθμό έως το 2030 για να επιτευχθούν οι κλιματικοί στόχοι. Βελτιώσεις, όπως η αλλαγή των παλαιών λαμπτήρων σε LED και η αντικατάσταση των λεβήτων αερίου με αντλίες θερμότητας, είχαν ως αποτέλεσμα η χρήση της ενέργειας να είναι φέτος κατά 1,3 % πιο αποδοτική. Ωστόσο, σύμφωνα με τον ΔΟΕ η απόδοση πρέπει να υπερδιπλασιαστεί και να φτάσει στο 4% ετησίως προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι βάσει της COP15 (Συμφωνίας του Παρισιού).

Άλλες φωνές, όπως του εκτελεστικού διευθυντή του ΔΟΕ Φατίχ Μπιρόλ, σύμφωνα με το Reuters, θεωρεί ότι ο κόσμος πρέπει να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της ενεργειακής κρίσης και της κλιματικής αλλαγής με ένα «δεύτερο κύμα» κατασκευής πυρηνικών σταθμών, παρόμοιο με αυτό που πραγματοποιήθηκε ως απάντηση στην παγκόσμια πετρελαϊκή κρίση τη δεκαετία του 1970.

Η καρμική σχέση του Ερντογάν με την 7η Δεκεμβρίου

Όπως τώρα έγραψε ο Βηματοδότης, η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, λένε οι ιστορικοί και εάν καμιά φορά επαναληφθεί, θα επαναληφθεί ως φάρσα. Συμπτώσεις όμως στην Ιστορία (και στην ειδησεογραφία) μπορεί να υπάρξουν; Να πάρτε παράδειγμα τον Ερντογάν. Η τελευταία φορά που ήρθε στην Αθήνα, το ημερολόγιο έγραφε 7 Δεκεμβρίου του 2017. Έχουν περάσει ακριβώς έξι χρόνια και το ημερολόγιο, όταν θα βρεθεί πάλι στην Ηρώδου Αττικού για να συναντηθεί με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου και τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη επίσης θα γράφει 7 Δεκεμβρίου. Σημαδιακό ή σύμπτωση, θα πείτε που ο Ερντογάν, επιλέγει την 7η Δεκεμβρίου για να βρεθεί και πάλι στην Αθήνα;

Θυμάστε όμως τότε ( δηλαδή στις 7 Δεκεμβρίου του 2017) όταν διέβη το κατώφλι του Μεγάρου της Ηρώδου Αττικού και θρονιάστηκε στον όμορφο καναπέ, στην αίθουσα διεξιώσεων, αφήνοντας τον οικοδεσπότη ομόλογό του Προκόπη Παυλόπουλο να κάθεται στη γωνιά κάπως συνεσταλμένος, όπως φαινόταν;

Ήταν μια ομολογουμένως άχαρη εικόνα, το φωτογραφικό κάδρο μιας κακής συνάντησης μεταξύ δύο ηγετών που μόνο ισότιμοι δεν έμοιαζαν. Ήταν τότε που ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Τσαβούσογλου του έδωσε ξαφνικά, σε απευθείας τηλεοπτική μετάδοση ένα σημείωμα (κάτι σαν ραβασάκι) και ο Ερντογάν άρχισε τότε ξαφνικά, να κάνει λόγο για αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάνης, για Δυτική Θράκη, για εκλεγμένους μουφτήδες και για… τουρκική μειονότητα. Και όλα αυτά μέσα στο Προεδρικό Μέγαρο, παρότι που ο τότε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας του απάντησε καταλλήλως.

Στη επικείμενη συνάντηση της 7ης Δεκεμβρίου έγινε, μου λένε επισήμως διπλωματικές πηγές, η κατάλληλη προπαρασκευή ώστε να μην υπάρξουν αιφνιδιασμοί και ραβασάκια, αφού ο Ερντογάν λίγες ημέρες πριν από την άφιξή του, ευχήθηκε το ταξίδι του να φέρει αποτελέσματα, παρότι, όπως είπε, «οι διαφορές υπάρχουν, αλλά μοιραζόμαστε τον ίδιο ουρανό, την ίδια θάλασσα». Είπε μάλιστα ότι θέλει λύση «καζάν – καζάν» με την Ελλάδα, δηλώσεις που πολύ απέχουν από το «θα έρθουμε ξαφνικά μια νύχτα», ή «Μητσοτάκης γιοκ…».