"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 02/08/23

Budget

Έχοντας επανειλημμένως τους τελευταίους μήνες (από το 2022 όταν κανείς δεν ασχολούνταν) χαρακτηρίσει την επιστροφή στα πρωτογενή πλεονάσματα από τα πιο σοβαρά ζητήματα, με μεγάλους κινδύνους, οικονομικούς ακόμη και πολιτικούς (αναφερόμαστε στη σταθερότητα της κυβέρνησης). Και έχοντας εκφράσει τους τελευταίους μήνες τη μεγάλη μας ικανοποίηση για το πως εξελίσσονται τα πράγματα στην εκτέλεση του προϋπολογισμού.  Πάμε να δούμε τα όσα έγραψε η Alpha Bank στο τελευταίο της οικονομικό report:

Οι καλύτερες, από τις αρχικά αναμενόμενες επιδόσεις των δημόσιων οικονομικών το 2022 και οι εκτιμήσεις για τη μελλοντική τους πορεία. Αναλυτικότερα, το 2022 σηματοδότησε την επιστροφή σε πρωτογενές πλεόνασμα, για πρώτη φορά μετά από την πανδημία (0,1% του ΑΕΠ), υπερβαίνοντας τις προηγούμενες εκτιμήσεις για έλλειμμα 1,6% του ΑΕΠ (Υπουργείο Οικονομικών, Κρατικός  Προϋπολογισμός  2023). Η επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος πραγματοποιήθηκε παρά τη δημοσιονομική στήριξη σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά για την αντιμετώπιση των συνεπειών της ενεργειακής κρίσης, γεγονός που αποδίδεται στον δημοσιονομικό χώρο που δημιουργήθηκε, κυρίως λόγω της ενίσχυσης των φορολογικών εσόδων, σε συνδυασμό με την ισχυρή οικονομική ανάκαμψη. Για το 2023 αναμένεται εκ νέου επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος, με το Υπουργείο Οικονομικών να το εκτιμάει σε 1,1% του ΑΕΠ (Πρόγραμμα Σταθερότητας 2023). Η πορεία εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού συνηγορεί προς αυτήν την κατεύθυνση, καθώς, το πρώτο εξάμηνο του έτους, το πρωτογενές αποτέλεσμα διαμορφώθηκε σε πλεόνασμα ύψους Ευρώ 2,1 δισ., έναντι στόχου για πρωτογενές έλλειμμα Ευρώ 415 εκατ. Επιπλέον, το 2022, η Ελλάδα κατέγραψε τη μεγαλύτερη ετήσια μείωση του δημοσίου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ, μεταξύ των χωρών της ΕΕ-27, κατά 23,3 ποσοστιαίες μονάδες, φθάνοντας το 171,3% του ΑΕΠ. Η εκτιμώμενη διατήρηση των πρωτογενών πλεονασμάτων, το 2023 και εντεύθεν, σε συνδυασμό με τους αναμενόμενους θετικούς ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης και τα ευνοϊκά χαρακτηριστικά του δημοσίου χρέους (σταθερά και χαμηλά επιτόκια, υψηλή μέση σταθμική διάρκεια), διασφαλίζουν την περαιτέρω αποκλιμάκωση του λόγου χρέους προς ΑΕΠ.

ΑΕΠ

Ενδιαφέρον όμως έχουνε και τα όσα αναφέρει η Alpha Bank στην ανάλυση της και για την πορεία του ΑΕΠ ….  Και τις θετικές προοπτικές της ελληνικής οικονομίας. Το ΑΕΠ της χώρας μας αυξήθηκε κατά 5,9%, το 2022, που αποτελεί έναν από τους υψηλότερους ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωζώνης, κάτι που ενδεχομένως να επαναληφθεί και το τρέχον έτος. Συγκεκριμένα, βάσει των πρόσφατων προβλέψεων (Υπουργείο Οικονομικών, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης), ο ρυθμός μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας εκτιμάται ότι θα υπερβεί το 2,2% το 2023, ενώ, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (European Economic Forecast, Spring 2023), αναμένεται να διαμορφωθεί σε 2,4%, ο οποίος είναι ο τρίτος υψηλότερος στην Ευρωζώνη, μετά από αυτούς της Ιρλανδίας και της Μάλτας και υπερδιπλάσιος του εκτιμώμενου ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ της Ευρωζώνης (1,1%). Επιπρόσθετα, το ποσοστό της ανεργίας συνεχίζει να αποκλιμακώνεται, για να διαμορφωθεί σε 10,8% τον Μάιο, επιστρέφοντας στα επίπεδα του 2009.

Τουρισμός & Κλιματική αλλαγή

Πάμε σε ενδιαφέρον και εξόχως ανησυχητικό ζήτημα για τη χώρα μας και την ελληνική οικονομία ….. Θα επηρεάσει άραγε μελλοντικά η κλιματική αλλαγή τον τουρισμό στη Μεσόγειο και πόσο; Το ερώτημα τίθεται ολοένα και συχνότερα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τουρισμού (European Travel Commission-ETC), αλλά και οι ειδικοί είναι μάλλον καθησυχαστικοί για το άμεσο μέλλον. Bλέπουν όμως μετατόπιση των τουριστικών ροών προς τη Μεσόγειο πριν και μετά το καλοκαίρι και μερικώς προς τις χώρες του βορρά.

Το πανεπιστήμιο της Βέρνης διαπίστωνε ήδη το 2010 ότι στην ανατολική Μεσόγειο οι καύσωνες, η ένταση και η διάρκειά τους είχαν σχεδόν 7πλασιαστεί από το 1960, εν τούτοις οι «βορείως των Άλπεων» Ευρωπαίοι συνεχίζουν και φέτος να την κατακλύζουν. Η ελβετική εφημερίδα «Neue Züricher Zeitung» (NZZ) αναρωτιόταν όμως πρόσφατα: «Θα χάσουν οι διακοπές στη Μεσόγειο την γοητεία τους σε μερικές δεκαετίες αν οι θερμοκρασίες γίνουν όπως της Ερυθράς Θάλασσας;», εκτιμώντας πως «μακροπρόθεσμα η κλιματική αλλαγή θα αλλάξει τον τουρισμό της Μεσογείου».

Επίσης, η βιεννέζικη «Der Standard» φιλοξενούσε άρθρο με τίτλο «Να εξακολουθήσουμε να πηγαίνουμε για καλοκαιρινές διακοπές στο νότο; Τα υπέρ και τα κατά». Αναγνώστης της αποφαινόταν επιγραμματικά ότι «ο βορράς είναι ο νέος νότος». Η Βαυαρική Ραδιοφωνία (ΒR) πιθανολογούσε ότι στο μέλλον «η πλειοψηφία των τουριστών θα κάνει διακοπές στην Β. Γερμανία, την Σκανδιναβία ή τις χώρες της Βαλτικής», ενώ και το γερμανικό ραδιοτηλεοπτικό δίκτυο ZDF έθετε το ερώτημα εάν «Θα προτιμά κανείς τη Μεσόγειο το 2050» ή οι τουρίστες «θα κατευθυνθούν προς τον βορρά για να αποφύγουν τους καύσωνες».

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τουρισμού (European Travel Commission-ETC) «προορισμοί όπως η Τσεχία, η Βουλγαρία, η Ιρλανδία και η Δανία απολαμβάνουν αυξανόμενης δημοτικότητας». Ο διευθυντής της Miguel Sanz δήλωσε μάλιστα στην γερμανική ταξιδιωτική ιστοσελίδα «Reisereporter» ότι «οι απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες θα έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο στις αποφάσεις των ταξιδιωτών στο μέλλον». Προς το παρόν πάντως οι δημοσκοπήσεις της ETC δείχνουν πως Ισπανία, Ιταλία, Γαλλία, Κροατία και Ελλάδα εξακολουθούν να είναι οι πιο δημοφιλείς ταξιδιωτικοί προορισμοί για τους Ευρωπαίους του βορρά.

Πιο δραματική ήταν η εκτίμηση του Γερμανού υπουργού Υγείας Καρλ Λάουτερμπαχ: «Μια εποχή φτάνει στο τέλος της», έγραψε προ ημερών στο τουίτερ θέτοντας υπό αμφισβήτηση το μέλλον της Ιταλίας, όπου έκανε διακοπές, ως τουριστικού προορισμού. Η αντίδραση της Ιταλίδας υπουργού Τουρισμού Ντανιέλα Σαντανσέ, ήταν άμεση: «Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει ολόκληρο τον πλανήτη, όλοι προσπαθούμε να την αντιμετωπίσουμε και ελπίζουμε ότι οι Γερμανοί θα συνεχίσουν να έρχονται – ο Λάουτερμπαχ επίσης». Σε έκθεσή του το υπουργείο της προειδοποιεί πάντως ότι οι αλλοδαποί τουρίστες θα μπορούσαν να μειωθούν κατά 15% σε περίπτωση ανόδου της θερμοκρασίας κατά 2 ° C, κάτι που θα ισοδυναμούσε με απώλεια 15 δισ. ευρώ εσόδων ετησίως. Στην ακραία περίπτωση ανόδου κατά 4 ° C θα έφτανε μάλιστα τα 52 δισ. ευρώ. Φέτος αναμένεται όμως ρεκόρ στην Ιταλία με 68 εκατ. τουρίστες.

Κατά τον καθηγητή Χάραλντ Τσάις, Διευθυντή του Ινστιτούτου Τουριστικής Έρευνας στο γερμανικό Πανεπιστήμιο Χαρτς: «Η άνοδος της θερμοκρασίας θα επηρεάσει μεσοπρόθεσμα. Όσο πιο συχνοί είναι οι καύσωνες, τόσο περισσότεροι θα αναζητούν εναλλακτικές λύσεις Οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν στη Βόρεια και την Βαλτική Θάλασσα, καθιστώντας την Μεσόγειο λιγότερο ελκυστική το καλοκαίρι και περισσότερο την άνοιξη και το φθινόπωρο. Θα περάσουν όμως σίγουρα μερικά χρόνια ακόμη πριν οι μεγάλες μάζες σταματήσουν να την επιλέγουν», όπως είπε στην εφημερίδα «Die Welt».

Ο Κάρλο Σπετ, ειδικός της ηλεκτρονικής ταξιδιωτικής πύλης «Urlaubspiraten», με εκατομμύρια επισκέπτες, προτρέπει ήδη τους τουρίστες να κατευθυνθούν «στα βουνά», αφού οι αλπικοί προορισμοί έχουν μέση διαφορά θερμοκρασίας 6 ° C σε σχέση με κλασσικούς μεσογειακούς προορισμούς, επίσης να ταξιδέψουν «στην Πολωνία ή στις βαλτικές χώρες οι οποίες έχουν και σημαντικά χαμηλότερες τιμές».

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα «Reisereporter», η οποία επικαλείται στοιχεία της πλατφόρμας εξοχικών κατοικιών FeWo-direkt, τον Ιούλιο αυξήθηκε -συγκριτικά με τον Ιούνιο- το ενδιαφέρον για την Πολωνία (+70%), την Τσεχία (+90%), τη Ν. Νορβηγία (+35%) και για περιοχές της Σουηδίας (+20%), ενώ καταγράφηκε ειδικά για την Småland ο ίδιος αριθμός αναζητήσεων με την ισπανική Τενερίφη και μεγαλύτερος από το δημοφιλές ιταλικό Ρίμινι! Αυξήθηκε επίσης για την Ρίγα της Λετονίας (+25%), το Ταλίν της Εσθονίας (+25%), το Εδιμβούργο της Σκωτίας (+20%), αλλά και για τη Β. Ισπανία κατά 15-20%. «Ωστόσο, συνολικά ο αριθμός των αναζητήσεων για τη Μεσόγειο παρέμεινε σταθερά υψηλός. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη μείωσης του ενδιαφέροντος». Αυτό επιβεβαιώνει και η Γερμανική Ταξιδιωτική Ένωση (DRV) με την ενθαρρυντική για την περιοχή μας διαπίστωση ότι «οι τουριστικοί πράκτορες δεν έχουν αναφέρει ακυρώσεις λόγω ζέστης. Το ενδιαφέρον για την ανατολική Μεσόγειο είναι αρκετά μεγαλύτερο από εκείνο της δυτικής».

Ανάλογη είναι και η εκτίμηση του Τόρστεν Κίρστγκες, καθηγητή τουριστικής οικονομίας του Πανεπιστημίου του Βίλχελμσχάφεν: «Οι καύσωνες δεν θα επηρεάσουν. Η εμπειρία από φυσικές καταστροφές του παρελθόντος δείχνει ότι οι τουρίστες επιστρέφουν πολύ γρήγορα και οι οικογένειες με παιδιά μπορούν να ταξιδέψουν μόνο το καλοκαίρι. Ο ήλιος θα είναι πάντα ο καθοριστικός παράγοντας, ειδικά τώρα που ο καιρός σε μας είναι άστατος και βροχερός. Ο καιρός δεν θα είναι ποτέ σίγουρα καλός ούτε στην Γερμανία, ούτε στην Σκανδιναβία, παρά μόνο στο νότο», τόνισε σε συνέντευξή του στο γερμανικό οικονομικό περιοδικό «WirtschaftsWoche». Εξάλλου «η εμπειρία δείχνει ότι οι 40 ° C είναι η εξαίρεση σχεδόν παντού – και φέτος. Γενικώς η ζέστη δεν λειτουργεί αποτρεπτικά. Χώρες όπως η Ελλάδα είναι πολύ δημοφιλείς εδώ και δεκαετίες, παρόλο που κάνει πάντα πολύ ζέστη». Από την άνοδο της θερμοκρασίας θα ωφεληθούν «πιθανόν οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης, αλλά μόνο αν όντως κάνει ζέστη εκεί». Όμως, «ακόμα και αν πηγαίνουν στο νότο λιγότεροι την περίοδο αιχμής, θα πηγαίνουν πριν ή μετά, όταν έχει λιγότερο ζέστη – και σίγουρα καλύτερο καιρό από μας.

Διεθνής αγορά ακινήτων

Πάμε τώρα στη διεθνή αγορά ακινήτων, με όλα να δείχνουνε πως οι πιέσεις στις τιμές θα συνεχιστούνε, έχοντας πάντως σχολιάσει πως μετά το πολυετές ράλι, μια διόρθωση είναι ότι πιο φυσιολογικό, χωρίς ντε και καλά αυτό να σημαίνει πως μιλάμε καταστάσεις παρόμοιες με προηγούμενες κρίσεις. Εκτιμώντας λοιπόν πως οι διεθνείς τιμές ακινήτων (όχι στη χώρα μας, που εκτιμούμε πως από εδώ και πέρα κατά μέσο όρο θα μείνουνε στάσιμες στα τρέχοντα υψηλά επίπεδα) έχουνε περαιτέρω πτώση, πάμε να δούμε τα τελευταία στοιχεία από τη Βρετανία:

Τη μεγαλύτερη πτώση από το 2009 έκαναν οι τιμές των κατοικιών στη Βρετανία λόγω της εκτίναξης του κόστους δανεισμού, αλλά και του θολού τοπίου που διαμορφώνεται συνολικά στην αγορά κατοικίας της χώρας. Σύμφωνα με τα στοιχεία της βρετανικής τράπεζας Nationwide Building Society, οι τιμές τον Ιούλιο υποχώρησαν κατά 3,8% σε σχέση με έναν χρόνο πριν, καταγράφοντας δηλαδή τη μεγαλύτερη πτώση από το 2009. Τον αμέσως προηγούμενο μήνα, είχε καταγραφεί επίσης ετήσια πτώση 3,5%.

Η πτώση των τιμών καταδεικνύει ότι οι επιθετικές και συνεχείς αυξήσεις επιτοκίων από την Τράπεζα της Αγγλίας – συνολικά 13 αυξήσεις από το τέλος του 2021 – έχουν εξαντλήσει τη δυνατότητα των νοικοκυριών να πληρώνουν για περισσότερες κατοικίες. Έτσι, η αγορά real estate βρίσκεται στη χειρότερη κατάσταση από το ξέσπασμα της κρίσης πριν από σχεδόν 14 χρόνια.

Βέβαια, μέχρι στιγμής έχει αποφευχθεί η κατάρρευση που είχε αρχίσει να διαφαίνεται το περασμένο φθινόπωρο, όταν η τέως πρωθυπουργός της χώρας, Liz Truss, παρουσίασε τον λεγόμενο «μίνι προϋπολογισμό», τρομάζοντας τις αγορές. Ενδεικτικά, τον περασμένο Νοέμβριο, η Nationwide είχε προειδοποιήσει για πτώση των τιμών κατά 30% στο χείριστο σενάριο.

Πάντως, από την κορύφωση του περασμένου Αυγούστου, οι τιμές έχουν πέσει κατά περίπου 4,5% και διαμορφώνονται περίπου στις 260,828 λίρες. Σε μηνιαία βάση, υποχώρησαν κατά 0,2% τον Ιούλιο. Κατά μέσον όρο, έχουν υποχωρήσει μόλις 0,5% από την αρχή του έτους.

«Αναμένουμε ήπιες πτώσεις στο υπόλοιπο του έτους», δήλωσε ο Andrew Harvey, επικεφαλής οικονομολόγος στην Nationwide. «Η τρέχουσα πρόβλεψή μας είναι ότι η πτώση από την κορύφωση θα απέχει περίπου 6,5%», εξήγησε μιλώντας στο Bloomberg. Ωστόσο, οι οικονομολόγοι συνολικά και η Nationwide αναμένουν ότι οι συνδυαστικές πιέσεις από τα υψηλότερα επιτόκια και το αυξημένο κόστος διαβίωσης θα επιβαρύνουν σημαντικά την αγορά κατοικίας μέχρι το τέλος του έτους.

Σημειώνεται πως σύμφωνα με την Nationwide πραγματοποιήθηκαν 86,000 αγοραπωλησίες στον τομέα των κατοικιών τον Ιούνιο, περίπου 15% χαμηλότερα από τα επίπεδα που καταγράφηκαν πριν ένα έτος και σχεδόν 10% χαμηλότερα από τα επίπεδα προ πανδημίας. Οι κατασκευαστικές έχουν μειώσει τις οικοδομικές εργασίες και αναμένουν λιγότερους αγοραστές.

«Υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα ανάμεσα σε άτομα που ψάχνουν να αγοράσουν ένα νέο σπίτι, επομένως δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι τιμές συνέχισαν να πέφτουν και σε μηνιαία και σε ετήσια βάση τον Ιούλιο», δήλωσε ο Nicola Schutrups, εκτελεστικός διευθυντής στη βρετανική The Mortgage Hut. «Είναι πιθανό να υπάρξουν περαιτέρω πτώσεις στις τιμές κατοικιών το υπόλοιπο του 2023», συμπλήρωσε.

Υπενθυμίζεται ότι η Τράπεζα της Αγγλίας προχώρησε σε συναπτές αυξήσεις επιτοκίων, προκειμένου να αποκλιμακωθεί ο πληθωρισμός, ο οποίος άγγιξε υψηλά 40 ετών πέρυσι. Οι οικονομολόγοι αναμένουν κι άλλη αύξηση 0,25% μονάδων βάσης στη συνεδρίαση αυτής της εβδομάδας, η οποία θα φέρει το επιτόκιο αναφοράς στο 5,25%, στο υψηλότερο επίπεδο από το 2008. Στο μεταξύ, οι traders «ποντάρουν» -σε ποσοστό 40%- για αύξηση μισής ποσοστιαίας μονάδας βάσης.