"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 04/07/22

Πληθωρισμός

Θα ξεκινήσουμε με το ζήτημα του πληθωρισμού και θα σταθούμε σε ένα ζήτημα το οποίο δε θα πρέπει να παραβλέπουμε. Πως με βάση επίσημες μελέτες τα φτωχά νοικοκυριά αντιμετωπίζουν συστηματικά επιβαρύνσεις πληθωρισμού, οι οποίες είναι μεγαλύτερες στα χρόνια της οικονομικής ύφεσης αλλά και στα χρόνια της πανδημίας.  Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το ΚΕΠΕ σε τελευταία του ανάλυση, η αύξηση των τιμών θα έχει ως αποτέλεσμα τη διεύρυνση των πληθωριστικών διαφορών μεταξύ των διαφορετικών ομάδων νοικοκυριών. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε σε μελέτη του το τμήμα αναλύσεως της Τράπεζας Πειραιώς για τον μήνα Μάρτιο, όπου ο πληθωρισμός άγγιξε το 8,9%, στα εισοδήματα έως 750 ευρώ ο πληθωρισμός ήταν 10,6% και μεταξύ 751-1.100 ευρώ ήταν στο 11,1%. Στον αντίποδα, για τα μηνιαία εισοδήματα πάνω από 3.500 ευρώ διαμορφώνονταν στο 8,5%. Αυτό συμβαίνει διότι τα ποσοστά δαπανών για διατροφή και ενέργεια στα μεν εισοδήματα έως 750 ευρώ καταλαμβάνουν το 25,4% και το 12,9% αντίστοιχα, στα 751-1.100 ευρώ το 27,1% και το 13,6% αντίστοιχα, ενώ στα εισοδήματα άνω των 3.500 ευρώ διαμορφώνονται σε 18,7% και 10,5%.

Σωστό

Σε σχέση με αυτά που γράφουμε τον τελευταίο καιρό για τον πληθωρισμό και τις ενδείξεις που υπάρχουνε πως αυτός θα κρατήσει για πάρα πολύ καιρό. Με πάσα από τα παραπάνω, αρκετά ενδιαφέροντα ήτανε και τα όσα έγραψε το ΚΕΠΕ. Στο μεταξύ, υπογραμμίζεται ότι «ακόμη και αν μετριαστεί ο πληθωρισμός το 2023, η ακρίβεια θα παραμείνει».

Ποια είναι η κατάλληλη στρατηγική για τη θωράκιση της ελληνικής οικονομίας;

Οι μακροχρόνιες προοπτικές της διεθνούς και ευρωπαϊκής οικονομίας δεν είναι με το μέρος της Ελλάδας, όπως σημειώνει το ΚΕΠΕ και αναφέρει πιο αναλυτικά τα εξής:

Τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα λόγω της πανδημίας και η ενεργειακή κρίση, που διογκώθηκε λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, σπρώχνουν προς τα πάνω τις τιμές επιδεινώνοντας σημαντικά το βιοτικό επίπεδο των ελληνικών νοικοκυριών. Οι οικονομικές πολιτικές στην ΕΕ και στις ΗΠΑ από επεκτατικές που ήταν, για μεγάλο χρονικό διάστημα, μετατρέπονται σε συσταλτικές. Επιπλέον, το κόστος της προσαρμογής σε ένα πρότυπο ανάπτυξης και διαβίωσης που να είναι συμβατό (και θεμιτό) με την επίτευξη περιβαλλοντικών στόχων βρίσκεται ακόμα μπροστά μας, τόσο ως Ελλάδα όσο ως Ευρώπη και πλανήτης. Η διάρκεια και ένταση της προσαρμογής είναι ακόμα σε μεγάλο βαθμό μη προσδιορισμένα μεγέθη, αλλά ήδη είναι σαφές ότι το κόστος της προσαρμογής θα είναι μεγάλο. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για χώρες όπως η Ελλάδα, που υστερούν σε κρίσιμους τομείς όπως της ενεργειακής αποδοτικότητας και δεν έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην επικείμενη μαζικοποίηση των αγαθών και υπηρεσιών που θα διευκολύνουν τη μετάβαση. Τα παραπάνω δείχνουν ότι, ακόμη και αν μετριαστεί ο πληθωρισμός το 2023, η ακρίβεια θα παραμείνει. Αυτό θα συμβαίνει για δύο λόγους:

Πρώτον, εξαιτίας της υψηλής φορολογίας. Στα χρόνια της δημοσιονομικής κρίσης, η υψηλή φορολογία ενίσχυσε το φαινόμενο της ακρίβειας, καθώς, ενώ οι μισθοί έπεφταν, οι φόροι κράτησαν σε υψηλά επίπεδα τις τιμές των προϊόντων. Το ΚΕΠΕ υπενθυμίζει τις αυξήσεις ΦΠΑ τα έτη 2005, 2010 και 2016, όταν μάλιστα οι αυξήσεις αυτές συνοδεύτηκαν και από σημαντικές μετατάξεις κατηγοριών αγαθών από χαμηλότερους συντελεστές σε υψηλότερους. Ή τις αυξήσεις στον ΕΦΚ κυρίως το 2009 και 2017 στα καύσιμα, που αποτελούν βασική εισροή της εφοδιαστικής αλυσίδας και, συγκεκριμένα, συμβάλλουν στην αύξηση των τιμών σε όλο το φάσμα αγαθών και υπηρεσιών.

Ο δεύτερος παράγοντας που συντηρεί τις τιμές σε συγκριτικά υψηλότερο επίπεδο είναι το θεσμικό και ρυθμιστικό περιβάλλον της χώρας. Όπως σημειώνεται, παρά την πρόοδο που έχει πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια, το θεσμικό περιβάλλον συνεχίζει να έχει στη χώρα μας σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στο κόστος διαβίωσης. Στις σχετικές κατατάξεις, η Ελλάδα εξακολουθεί να υπολείπεται σημαντικά έναντι των άλλων χωρών.

Αυτό σημαίνει ότι η συνέχιση και ολοκλήρωση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων σε αγορές προϊόντων και υπηρεσιών, και ειδικά σε αγορές δικτύων, η συνέχιση της μεταρρύθμισης του φορολογικού συστήματος (μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης, απλούστευση των φορολογικών διαδικασιών και επαναπροσδιορισμός του συστήματος ΦΠΑ), αλλά και στην εργασία και παραγωγή (μείωση των εργοδοτικών και ασφαλιστικών εισφορών) και η προώθηση του εκσυγχρονισμού της δικαιοσύνης (επιτάχυνση του χρόνου απονομής της δικαιοσύνης) είναι αναγκαίες. Αποτελούν μονόδρομο για την ανόρθωση της παραγωγικής βάσης, για την κάλυψη του επενδυτικού κενού και, άρα, την ενίσχυση της παραγωγικότητας και τη διατηρήσιμη αύξηση εισοδημάτων αλλά, ταυτόχρονα, και μείωση των τιμών των αγαθών.

Tragic

Πάμε τώρα σε μερικά ενδιαφέροντα νούμερα, από αυτά που κατά καιρούς παρουσιάζουμε και από αυτά που μας κάνουνε να θέτουμε πάντα το ίδιο ερώτημα. Πόσο ρεαλιστικό όταν σε μια χώρα των 10εκ υπάρχουνε αυτά τα νούμερα, να ελπίζουμε για μακροπρόθεσμους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης;

Πάμε να δούμε τα νούμερα:

Υπάρχει και μια ξεχωριστή κατηγορία πολιτών, εκείνοι που δηλώνουν ότι είναι εκτός εργατικού δυναμικού και οι οποίοι ανέρχονται σε 3.157.600 άτομα.

Η πλειονότητα των ατόμων εκτός του εργατικού δυναμικού, ηλικίας 15-74 ετών, είτε δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν (46,4%), είτε έχουν περάσει περισσότερα από 8 έτη από τότε που σταμάτησαν την τελευταία τους εργασία (30,9%).

Από τα άτομα που εργάστηκαν μέσα στα τελευταία 8 έτη το μεγαλύτερο ποσοστό σταμάτησε να εργάζεται επειδή συνταξιοδοτήθηκε (55,7%), ή επειδή η εργασία του ήταν περιορισμένης διάρκειας και τελείωσε (19,8%).

Το 91,8% των ατόμων εκτός του εργατικού δυναμικού δηλώνουν ότι δεν θα ήθελαν να εργάζονται. Ποσοστό 1,4% δηλώνουν ότι αναζητούν εργασία αλλά δεν είναι άμεσα διαθέσιμοι να την αναλάβουν, ενώ 3,8% δηλώνουν ότι είναι διαθέσιμοι για να αναλάβουν εργασία άμεσα αλλά δεν αναζητούν.

Και σε μερικά ακόμη νούμερα:

Ένας στους πέντε ανέργους, δηλαδή 129.700 σε σύνολο 647.200 που κατέγραψε η ΕΛΣΤΑΤ το α’ τρίμηνο του τρέχοντος έτους, δεν έχει εργαστεί ποτέ ξανά στο παρελθόν. Ουσιαστικά πρόκειται για πολίτες που βρίσκονται χωρίς δουλειά και προέρχονται κυρίως από τη νέα γενιά, που δεν έχουν ακόμα εργαστεί, είτε λόγω σπουδών είτε λόγω στρατιωτικής θητείας, αλλά δηλώνουν ότι βρίσκονται σε αναζήτηση εργασίας.

Εφιάλτης

Δυστυχώς τώρα, ένα σενάριο το οποίο μας φαίνονταν απίστευτο πως θα συμβεί, έχοντας το χαρακτηρίσει τραγικό εν έτη 2022, φαίνεται όλο και πιο πιθανό. Αναφερόμαστε στο σενάριο δελτίου ενέργειας από το χειμώνα.

Είναι λοιπόν χαρακτηριστικό πως η Γερμανία δεν αποκλείει το ενδεχόμενο διακοπών και δελτίου στα καύσιμα ενόψει του χειμώνα.

Ο ρυθμιστικός φορέας του τομέα της ενέργειας μελετά περιοχές και πελάτες προτεραιότητας, που θα έχουν εγγυημένη ηλεκτροδότηση σε περίπτωση μεγάλων κενών στην τροφοδοσία με φυσικό αέριο τον χειμώνα, από τα νοικοκυριά και τα νοσοκομεία ως τις φαρμακευτικές εταιρείες και την παραγωγή χαρτιού.

Οι απότομες μειώσεις στις παραδόσεις ρωσικού φυσικού αερίου μέσω του αγωγού Nord Stream οδηγούν τις αρχές να κάνουν επείγουσες προετοιμασίες για το ενδεχόμενο ο χειμώνας στη Γερμανία να είναι εξαιρετικά σκληρός.

«Δεν μπορούμε να θεωρήσουμε κάθε επιχείρηση συστημικά σημαντική», προειδοποίησε ο Κλάους Μίλερ, επικεφαλής της ομοσπονδιακής υπηρεσίας δικτύου (Bundesnetzagentur), σε συνέντευξή του που δημοσιεύεται σήμερα στα έντυπα του ομίλου μέσων ενημέρωσης Funke.

Οι προτεραιότητες

«Τα προϊόντα και οι υπηρεσίες διασκέδασης είναι λιγότερη προτεραιότητα (…). Οι πισίνες σαφώς δεν είναι κρίσιμης σημασίας, ούτε η παραγωγή μπισκότων σοκολάτας», είπε.

Αν και διαβεβαίωσε πως τα νοικοκυριά είναι κορυφαία προτεραιότητα, ο κ. Μίλερ δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να αποφασιστούν διακοπές της ηλεκτροδότησης.

«Αν φθάσουμε στο σημείο να επιβάλουμε δελτίο, θα χρειαστεί να μειώσουμε τη βιομηχανική κατανάλωση πρώτα», πρόσθεσε.

«Μπορώ να σας εγγυηθώ ότι θα κάνουμε τα πάντα για να αποφύγουμε το ενδεχόμενο να νοικοκυριά να μείνουν χωρίς αέριο. Αλλά αυτό που μάθαμε από την κρίση (της πανδημίας) του κορονοϊού είναι πως δεν πρέπει να κάνουμε υποσχέσεις που δεν είμαστε απόλυτα σίγουροι ότι μπορούμε να τηρήσουμε».

Οι εμπορικοί καταναλωτές και η χαρτοβιομηχανία

Η Ρωσία επικαλέστηκε τεχνικές δυσκολίες λόγω των κυρώσεων της Δύσης για τη μείωση περίπου στο μισό των ροών τις τελευταίες εβδομάδες. Μέλη της κυβέρνησης της Γερμανίας θεωρούν πως η Μόσχα προχωρά με αυτόν τον τρόπο σε αντίποινα για τις κυρώσεις που αντιμετωπίζει.

Οι εταιρικοί καταναλωτές θα έχουν προτεραιότητα ανάλογα με την εμπορική, οικονομική και κοινωνική σημασία τους σε ό,τι αφορά ενδεχόμενες διακοπές της χρηματοδότησης, είπε ο κ. Μίλερ. Το χαρτί, για παράδειγμα, θεωρείται κρίσιμο για να τυπώνονται εφημερίδες και για τις συσκευασίες, ιδίως φαρμάκων.

«Η ελευθεροτυπία είναι σημαντικό δικαίωμα» ιδίως διότι σε περίπτωση κατάστασης έκτακτης ανάγκης «η ζήτηση για πληροφόρηση θα είναι εξαιρετικά υψηλή», πρόσθεσε.

Αν και ο κ. Μίλερ διαβεβαίωσε πως η Γερμανία δεν αντιμετωπίζει σήμερα ελλείψεις ηλεκτρισμού, πετρελαίου ή βενζίνης, τόνισε πως τα νοικοκυριά πρέπει να επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους στην εξοικονόμηση ενέργειας για να μειωθεί η κατανάλωση αερίου.

Ακόμη κι αν η Ρωσία σταματούσε εντελώς τις παραδόσεις, η Γερμανία θα συνέχιζε να παραλαμβάνει ποσότητες από αγωγούς στη Νορβηγία και στην Ολλανδία και υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) από άλλες χώρες, σημείωσε ο κ. Μίλερ.

Δελτίο και στο ζεστό νερό

Παράλληλα, ο αξιωματούχος του Αμβούργου που είναι αρμόδιος για θέματα Περιβάλλοντος προειδοποίησε πως σε περίπτωση διακοπής του εφοδιασμού με ρωσικού αέριο, η πόλη θα επιβάλει δελτίο στο ζεστό νερό και θα επιβάλει όριο θερμοκρασίας στα συστήματα θέρμανσης.

Σε περίπτωση «οξείας έλλειψης αερίου», το ζεστό νερό «θα είναι διαθέσιμο συγκεκριμένες ώρες της ημέρας», είπε ο Γενς Κέρσταν στην εφημερίδα Welt am Sonntag.

Το ομοσπονδιακό σχέδιο για την αντιμετώπιση τέτοιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης προβλέπει να δοθεί προτεραιότητα στα νοικοκυριά και θεσμούς κρίσιμης σημασίας, όπως τα νοσοκομεία, όμως αυτό είναι «ανέφικτο στο Αμβούργο, για τεχνικούς λόγους», είπε.

Καθώς το Βερολίνο αναζητεί εναλλακτικούς προμηθευτές αερίου, συμπεριλαμβανομένου ΥΦΑ, ο κ. Κέρσταν προειδοποίησε ότι ο προσωρινός τερματικός σταθμός ΥΦΑ του Αμβούργου δεν θα είναι έτοιμος πριν από τα μέσα του 2023.

Οι δύο προσωρινοί τερματικοί σταθμοί ΥΦΑ στο Βίλχελμσχαβεν και στο Μπρούνσμπουτελ αναμένεται να τεθούν σε λειτουργία στα τέλη της χρονιάς, κατά τη Βελτ, που επικαλέστηκε το υπουργείο Οικονομίας.=

Σχετική ανάλυση

Σε σχέση με τα παραπάνω,  χαρακτηριστική ήτανε η παρακάτω ανάλυση:

Η πιθανότητα επιβολής δελτίου στο φυσικό αέριο στην Ευρώπη έχει αυξηθεί σημαντικά μετά τις τελευταίες διαταραχές στις προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου μέσω του Nord Stream 1, ενώ μια τεχνητή ύφεση αποτελεί πλέον ένα αρκετά πιθανό ενδεχόμενο, υποστηρίζει η Fitch.

Όπως αναφέρει σε σημείωμά της, η πρόβλεψη του Ιουνίου για ανάπτυξη 2,6% στην ευρωζώνη το 2022 και 2,1% το 2023 στηριζόταν σε ένα βασικό σενάριο το οποίο δεν προέβλεπε ούτε κάποια απότομη διακοπή στις ρωσικές εξαγωγές φυσικού αερίου στην ευρωζώνη ούτε την επιβολή δελτίου.

Ωστόσο, η πρόσφατη πτώση στις ροές ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη έχει εντείνει τις ανησυχίες ότι η Ρωσία είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει τις εξαγωγές φυσικού αερίου ως πολιτικό εργαλείο.

Οι συνεχείς διαταραχές στις εισαγωγές φυσικού αερίου μέσω του αγωγού Nord Stream 1, αν δεν αντισταθμιστούν από μεγαλύτερες ροές μέσω άλλων αγωγών, θα περιορίσουν τη δυνατότητα των χωρών της ευρωζώνης να καλύψουν τις ανάγκες για φυσικό αέριο κατά τη διάρκεια του χειμώνα, παρά τις προσπάθειες δημιουργίας αποθεμάτων και της μείωσης της εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο.

Τούτο σημαίνει σύμφωνα με τη Fitch ότι η επιβολή δελτίου για την κατανάλωση φυσικού αερίου από τις βιομηχανίες είναι ένα ολοένα και πιο πιθανό σενάριο, το οποίο προβλέπεται σύμφωνα με τον οίκο αξιολόγησης να μειώσει την ανάπτυξη της ευρωζώνης από 1 ως 2 ποσοστιαίες μονάδες το 2023.