00:01 - 04/11/24

Ελληνικά Νοικοκυριά

Από τις εκθέσεις της προηγούμενης εβδομάδας που διαβάσαμε με ενδιαφέρον ήτανε αυτή της Wood. Συγκεκριμένα, τα ελληνικά νοικοκυριά δεν εμφανίζονται καθόλου αισιόδοξα ούτε για τις μελλοντικές οικονομικές τους θέσεις, ούτε για τις προοπτικές της οικονομίας, παρά την πολύ καλή πορεία της ανάπτυξης στην Ελλάδα, τονίζει η Wood.

Όπως επισημαίνει ο οίκος, οι έρευνες του Οκτωβρίου για το επιχειρηματικό κλίμα αποκάλυψαν μια αξιοσημείωτη πτώση σε όλους τους τομείς, αλλά η όρεξη για προσλήψεις παραμένει πολύ υψηλή, σε ιστορική προοπτική. Αυτό που εκπλήσσει περισσότερο την Wood είναι ότι ούτε η ισχύς της αγοράς εργασίας ούτε η συνολική επέκταση της οικονομίας έχουν ολοένα και πιο θετικό αντίκτυπο στους καταναλωτές. Αντίθετα, τα ελληνικά νοικοκυριά δεν αναφέρουν βελτιώσεις στον πληθωρισμό, έχουν πτωτικές προσδοκίες για τις προοπτικές της οικονομίας και αδύναμες προσδοκίες για τις δαπάνες και την αποταμίευση. 

Ο οίκος πάντως διατηρεί σταθερές τις εκτιμήσεις του για την ανάπτυξη στην Ελλάδα, στο 2,4% φέτος και στο 2,3% το 2025, με τον πληθωρισμό να διαμορφώνεται στο 2,4% φέτος και στο 2% το επόμενο έτους.

Ειδικότερα, όπως αναφέρει, τον Οκτώβριο, όλοι οι επιχειρηματικοί τομείς ανέφεραν πτώση της εμπιστοσύνης στην αγορά: ο δείκτης του βιομηχανικού κλάδου μειώθηκε στο 1,9, από 8,2 τον Σεπτέμβριο. Ο δείκτης του τομέα των υπηρεσιών μειώθηκε στο 37,3, από 41,1 τον Σεπτέμβριο. Ο δείκτης του κλάδου λιανικής μειώθηκε στο 5,5, από 13,8  και ο δείκτης του κατασκευαστικού κλάδου συρρικνώθηκε κατά 0,6, από +5,2 τον Σεπτέμβριο. Οι δείκτες εμπιστοσύνης στην Ελλάδα είναι σημαντικά πιο ευμετάβλητοι από ό,τι σε άλλες χώρες, επομένως το μέγεθος αυτών των αλλαγών δεν θα πρέπει να ερμηνευθεί ως σήμα επικείμενης "σκληρής" προσγείωσης της οικονομίας, αλλά όλες οι κλαδικές έρευνες δείχνουν ότι η δραστηριότητα μειώνεται, επισημαίνει ο οίκος.

Κατά την άποψη της Wood, η αδυναμία στον τομέα των κατασκευών αποτελεί έκπληξη, τη στιγμή που θα πρέπει να συνεχίσουν να επωφελείται από το RRF και την αυξανόμενη αύξηση των δανείων σε μη χρηματοπιστωτικές εταιρείες. Αυτός ο τομέας αντιμετωπίζει σημαντικές ελλείψεις εργατικού δυναμικού, οι οποίες έχουν βελτιωθεί φέτος μέχρι στιγμής χάρη στις προσπάθειες πολιτικής για την αύξηση των εισροών ξένων εργαζομένων. Σύμφωνα με την έρευνα που έδωσε στη δημοσιότητα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το 67,8% των εταιρειών που απάντησαν στη μηνιαία έρευνα δηλώνουν ότι η έλλειψη εργατικού δυναμικού αποτελεί σοβαρό πρόβλημα στην παραγωγή και η κορύφωση ήταν τον Αύγουστο του 2024, στο 92%. Άλλοι παράγοντες που εμποδίζουν την παραγωγή είναι οι οικονομικοί περιορισμοί (που επηρεάζουν το 27% των ερωτηθέντων) και η έλλειψη ζήτησης (29%).

Ο πληθωρισμός των τιμών των διαμερισμάτων αυξάνεται ραγδαία τα τελευταία χρόνια και σύμφωνα με τα στοιχεία του β’ τριμήνου του 2024, συνέχισε να αυξάνεται, αν και πιο αργά από πριν, στο 9,2% σε ετήσια βάση. Ο δείκτης τιμών κατοικιών σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος επέστρεψε στο υψηλότερο επίπεδο του 2008 το β’ τρίμηνο φέτος σε ονομαστικούς όρους. Ο δείκτης των τιμών των γραφείων άρχισε επίσης να ανακάμπτει πέρυσι, αυξημένος κατά 5% σε ετήσια βάση το δεύτερο εξάμηνο του 2023. Οι καθαρές άμεσες ξένες επενδύσεις στην ελληνική ακίνητη περιουσία ανήλθαν σε 1,2 δισ. ευρώ το πρώτο εξάμηνο του 2024, γεγονός που υποδηλώνει ότι, φέτος, πιθανότατα θα καταγραφεί άλλη μια επέκταση σε σχέση με το ρεκόρ των 2,1 δισ. ευρώ το 2023. 

Ο τομέας όπου υπάρχει ελάχιστη έως καθόλου βελτίωση παραμένουν τα στεγαστικά δάνεια, τα οποία συνεχίζουν να συρρικνώνονται σε ετήσια βάση, τονίζει η Wood. Σύμφωνα με την Έρευνα Τραπεζικών Χορηγήσεων του γ’ τριμήνου "η ζήτηση για στεγαστικά δάνεια μειώθηκε, λόγω του γενικού επιπέδου των επιτοκίων, αλλά και επειδή τα νοικοκυριά υιοθετούν στάση αναμονής ενόψει του επικείμενου κρατικού προγράμματος επιδότησης "Το σπίτι μου ΙΙ". Η ζήτηση για καταναλωτικά δάνεια παραμένει σχεδόν αμετάβλητη. Το επόμενο τρίμηνο, η ζήτηση τόσο για στεγαστικά όσο και για καταναλωτικά δάνεια αναμένεται επίσης να παραμείνει αμετάβλητη.

Οι καταναλωτές δεν αισθάνονται αισιόδοξοι

Ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης βελτιώθηκε στο -50 τον Οκτώβριο, από -51 τον Σεπτέμβριο. Αν και αυτά είναι καλά νέα, ο δείκτης εκτινάχθηκε προς τα κάτω τον Σεπτέμβριο και, ακόμη και με αυτήν την ανάκαμψη, παραμένει σημαντικά χαμηλότερος από ό,τι είχε παρατηρηθεί νωρίτερα το έτος και σε επίπεδο συγκρίσιμο με τον Νοέμβριο του 2022, επισημαίνει η Wood. 

Η ανάλυση των στοιχείων δείχνει ότι ο επίμονα υψηλός αντιληπτός πληθωρισμός είναι σοβαρό πρόβλημα για την Ελλάδα, πολύ περισσότερο από ό,τι σε άλλες χώρες της ΕΕ, όπου η υψηλή αντίληψη για τον πληθωρισμό είναι και για αυτές πρόβλημα, ειδικά για τις χώρες που βρίσκονται στη ζώνη του ευρώ, αλλά τουλάχιστον παρουσιάζει ταχύτερη βελτίωση από ό,τι στην Ελλάδα. 

Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι οι καταναλωτές γίνονται πιο απαισιόδοξοι για τις μελλοντικές τους οικονομικές θέσεις και τις προοπτικές της οικονομίας, κάτι που προκαλεί έκπληξη, δεδομένου ότι η οικονομική δραστηριότητα είναι υψηλότερη από ό,τι σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες και η αγορά εργασίας συνεχίζει να γίνεται πιο "σφιχτή".

Όπως σημειώνει ο οίκος, το μηνιαίο δελτίο της Τράπεζας της Ελλάδος δείχνει ότι η αναλογία των μισθολογικών συμφωνιών που περιλαμβάνουν αύξηση μισθών βελτιώνεται φέτος, αλλά παραμένει κάτω από το μισό. Τα νοικοκυριά επωφελούνται από τις περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης από ό,τι στο παρελθόν και τις πληρωμένες υπερωριών/μπόνους, αλλά η αγορά εργασίας και η δύναμη των εταιρικών ισολογισμών δεν επαρκούν για να προσφέρουν εκτεταμένα κέρδη πραγματικών μισθών. Επιπλέον, τα νοικοκυριά έχουν την πλειοψηφία των αποταμιεύσεών τους σε μετρητά, τα οποία συνεχίζουν να έχουν σημαντική αρνητική επίδραση στον πλούτο, λόγω του πληθωρισμού.

Ελεύθεροι επαγγελματίες

Σε καθεστώς «ασφυξίας» οι ελεύθεροι επαγγελματίες εξαιτίας της τεκμαρτής φορολόγησης και της ετήσιας αύξησης που τους φτωχοποιεί βίαια και μαζικά, σύμφωνα με έρευνα της Ένωσης για την Υπεράσπιση της Εργασίας και του Κοινωνικού Κράτους (ΕΝ.ΥΠ.Ε.Κ.Κ.).

Εκατοντάδες χιλιάδες ελεύθεροι επαγγελματίες και αγρότες δεν μπόρεσαν, λόγω μνημονίων και κορονοϊού, να πληρώσουν τις εισφορές προς τα Ταμεία. Πολλοί από αυτούς, μάλιστα, καθώς και οι οικογένειές τους, από 1-4-2024, έχουν απωλέσει και την ασφαλιστική τους ικανότητα αφού δεν μπόρεσαν να εξοφλήσουν ή να ρυθμίσουν τις τρέχουσες τουλάχιστον οφειλές τους. Την ανησυχητική κατάσταση επέτειναν κυρίως η θέσπιση της τεκμαρτής φορολόγησης του εισοδήματός τους καθώς και η ετήσια αύξηση των ασφαλιστικών τους εισφορών.

7 στους 10 ελεύθερους επαγγελματίες οφείλουν στον ΕΦΚΑ. 9 στους 10 έχουν επιλέξει την πρώτη (χαμηλή) ασφαλιστική κλάση. 4 στους 10 δεν έχουν περίθαλψη λόγω οφειλών. 8 στους 10 θα λάβουν σύνταξη έως 800 ευρώ μεικτά. 300.000 επαγγελματίες χωρίς σύνταξη λόγω χρεών

Από την επεξεργασία των στοιχείων που έκανε ο πρόεδρος της Ένωσης, Αλέξης Μητρόπουλος, λαμβάνοντας υπόψη τα τελευταία επίσημα στοιχεία του ΚΕΑΟ/ΕΦΚΑ για τις οφειλές των ελεύθερων επαγγελματιών και αγροτών, η διαπίστωση είναι πως τα στοιχεία «είναι άκρως ανησυχητικά». Κυρίως οι ελεύθεροι επαγγελματίες, αλλά και οι αγρότες, οφείλουν στον ΕΦΚΑ ποσό ίσο με το 1/4 του ελληνικού ΑΕΠ.

Ειδικότερα, «πάνω από 300.000 ασφαλισμένοι σε όλα τα πρώην Ταμεία που έχουν υπαχθεί σήμερα στον ΕΦΚΑ είναι όμηροι αυτού και του ΚΕΑΟ. Οι περισσότεροι από αυτούς, ήδη σε προχωρημένη ηλικία, αδυνατούν να λάβουν σύνταξη επειδή χρωστούν στον ΕΦΚΑ ποσά άνω των 20.000 € οι ελεύθεροι επαγγελματίες, άνω των 15.000 € οι επιστήμονες και άνω των 6.000 € οι αγρότες».

Οφειλές και οφειλέτες

Σύμφωνα με την 2η τριμηνιαία έκθεση προόδου έτους 2024 του ΚΕΑΟ (Απρίλιος-Ιούνιος 2024), στο τέλος Ιουνίου 2024: Το συνολικό χρέος στο ΚΕΑΟ ήταν 48.576.693.016 €,.

Οι οφειλέτες μη μισθωτοί e-EΦΚΑ, των τέως ΟΑΕΕ, ΟΓΑ, ΕΤΑΑ, ΕΤΑΠΜΜΕ και ΕΤΕΑΕΠ και των φορέων εκτός e-ΕΦΚΑ ανέρχονταν στους 1.662.857 ασφαλισμένους και

Οι μη μισθωτοί e-ΕΦΚΑ και οι ασφαλισμένοι στον τέως ΟΓΑ, ανέρχονταν στους 1.106.389 ασφαλισμένους (835.052 + 271.337).

Οι νέοι οφειλέτες που εντάχθηκαν στο ΚΕΑΟ κατά το β’ τρίμηνο του 2024 ανήλθαν συνολικά σε 106.116 με οφειλές ύψους 121.256.063 € (κύριες οφειλές και πρόσθετα τέλη), εκ των οποίων:

23.892 οφειλέτες από το e-ΕΦΚΑ Μισθωτών/τ. ΙΚΑ-ΕΤΑΜ,

81.655 οφειλέτες από τον e-ΕΦΚΑ Μη Μισθωτών,

218 οφειλέτες από τον τ.ΟΑΕΕ,

152 οφειλέτες από το τ.ΕΤΑΑ,

2 οφειλέτες από το τ.ΕΤΑΠ-ΜΜΕ,

144 οφειλέτες από το τ.ΕΤΕΑΕΠ και53 οφειλέτες από φορείς εκτός e-ΕΦΚΑ.

Στο τέλος Ιουνίου 2024:

μέχρι 15.000 € όφειλαν 1.645.875 ασφαλισμένοι,

από 15.000-30.000 € όφειλαν 312.295 ασφαλισμένοι,

από 30.000-50.000 € όφειλαν 89.487 ασφαλισμένοι και

πάνω από 30.000 € όφειλαν συνολικά 255.233 ασφαλισμένοι.

Στο τέλος Ιουνίου 2024, οι συνολικές ενεργές ρυθμίσεις ήταν 347.959 με ρυθμισμένο ποσό ύψους 4.800.751.690 € ενώ οι ολοκληρωμένες ρυθμίσεις ήταν 691.081 για οφειλές ύψους 3.349.186 €, γεγονός που μαρτυρά ότι «οι νόμοι 4611/2019, 4738/2020, 4821/2021 και 5036/2023 δεν διευκόλυναν ουσιαστικά τους οφειλέτες (που έχασαν τις ρυθμίσεις λόγω αδυναμίας αποπληρωμής) κι έτσι δεν απέδωσαν».

Το 90% επαγγελματιών και αγροτών επέλεξαν την χαμηλότερη ασφαλιστική κλάση

Λόγω της ετήσιας αύξησης των ασφαλιστικών εισφορών κατά 9,6% το 2023 και κατά 3,45% το 2024, ελεύθεροι επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενοι και αγρότες επέλεξαν τις χαμηλές ασφαλιστικές κλάσεις.

Ειδικότερα, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του ΕΦΚΑ, το 78,3% των ελεύθερων επαγγελματιών, αυτοαπασχολουμένων και αγροτών επέλεξε τη χαμηλότερη ασφαλιστική κλάση και το 11,2%, που αντιστοιχεί στους νέους επαγγελματίες, επέλεξε (όπως δικαιούται) την ειδική ασφαλιστική κατηγορία. Δηλαδή το 90% των ελεύθερων επαγγελματιών-επιστημόνων-αγροτών επέλεξε τις χαμηλότερες ασφαλιστικές κλάσεις. Το 4,5% επέλεξε τη 2η ασφαλιστική κλάση ενώ μόνο το υπόλοιπο 5% επέλεξε τις υψηλότερες ασφαλιστικές κατηγορίες (3η-6 η).

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η έρευνα της ΕΝΥΠΕΚΚ και ως προς το κομμάτι των κρατήσεων ανά ασφαλιστική κατηγορία και πώς θα αποδώσουν στο μέλλον. Από τα στοιχεία, σε συνδυασμό με τα ευρήματα της έκθεσης του ΚΕΑΟ, συνάγεται αβίαστα το συμπέρασμα ότι το 90% των ελεύθερων επαγγελματιών και αγροτών, θα λάβουν σύνταξη έως 800 € μεικτά, με 40 χρόνια εργασίας, αφού επιλέγουν μαζικά την κατώτερη ασφαλιστική κλάση.

Η «Δανία του Νότου»

Πάμε τώρα σε ένα άρθρο του Μ. Ψύλου στην Ναυτεμπορική, το οποίο πιστεύουμε πως είναι πολύ χρήσιμο να το διαβάσουμε όλοι, για να βγάζουμε και κάποια σωστά συμπεράσματα: 

Πριν από 15 χρόνια, τον Σεπτέμβριο του 2009, ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου είχε εξαγγείλει από το βήμα της ΔΕΘ πως στόχος του ήταν να μετατραπεί η Ελλάδα σε «Δανία του Νότου». Έκτοτε βέβαια πολύ νερό κύλησε στον Θερμαϊκό, η χώρα χρεοκόπησε  και με τρία μνημόνια το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 25%. Και ενώ το ελληνικό δημόσιο χρέος ξεπέρασε ακόμη και το 170% του ΑΕΠ για να μειωθεί τελευταία στο 163%, η Δανία συνεχίζει να γράφει εκπληκτικά αποτελέσματα στην οικονομία της.

Σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, η Δανία βρίσκεται κοντά στο σημείο να μειώσει το δημόσιο χρέος της στο 27% του ΑΕΠ τα επόμενα χρόνια.

Οι τράπεζες στην Κοπεγχάγη έφτασαν μάλιστα στο σημείο να εκτιμούν ότι το δημόσιο χρέος θα πέσει τόσο πολύ, ώστε να φοβούνται ένα σενάριο «έλλειψης» κρατικών ομολόγων, που είναι απαραίτητα για τις καθημερινές δραστηριότητες και τη διατήρηση της ρευστότητας στην αγορά.

Η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση της Δανίας έχει κατορθώσει να συσσωρεύσει ένα βουνό ρευστότητας, χάρη στα τεράστια δημοσιονομικά πλεονάσματα. Προχώρησε μάλιστα σε μια μεγάλη κρατική κατάθεση στην Κεντρική Τράπεζα, που σήμερα είναι γύρω στο 8% του ΑΕΠ. Όπως εξηγεί ο Γιαν Στόρουπ Νίλσεν, επικεφαλής οικονομολόγος στη Nordea, ο λόγος για αυτή τη μεγάλη κατάθεση είναι ότι το δανέζικο υπουργείο Οικονομικών έχει εκδώσει περισσότερα κρατικά ομόλογα από όσα χρειάζεται, τόσο για να διατηρήσει επαρκή ρευστότητα στην αγορά κρατικών ομολόγων της Δανίας, όσο και επειδή έχουν εκπλαγεί από τη χαμηλή ανάγκη για χρηματοδότηση. «Πιστεύουμε ότι το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ θα συνεχίσει να μειώνεται τα επόμενα χρόνια, αλλά μάλλον δεν θα πέσει κάτω από το 20% στο άμεσο μέλλον», σημειώνει ο ειδικός της Nordea. «Κάθε χρόνο περισσεύουν δισεκατομμύρια, κάτι που η κυβέρνηση δεν είχε υπολογίσει, επομένως τα σχέδια έκδοσης χρέους έχουν ξεπεράσει κατά πολύ τις ανάγκες της χώρας. Αυτή τη στιγμή, το δημόσιο χρέος είναι περίπου 30% του ΑΕΠ», αναφέρει.

Γιγαντιαία πλεονάσματα

Η Δανία είναι η χώρα της ΕΕ με το μεγαλύτερο δημοσιονομικό πλεόνασμα. Από τις αρχές του 2021, κάθε τρίμηνο καταγράφει πλεόνασμα στα δημόσια οικονομικά. Μόνο το 2023, το συνολικό πλεόνασμα ήταν 3,3% του ΑΕΠ. Η ισχύς των δημόσιων οικονομικών υποστηρίχθηκε από τη σημαντική ανάκαμψη της απασχόλησης. Το ποσοστό ανεργίας είναι μόλις 2,5%. Αυτό βοηθά στην αύξηση των εσόδων της κυβέρνησης από φόρους εισοδήματος και ταυτόχρονα μειώνει δαπάνες όπως επιδόματα ανεργίας. «Αυτό παρέχει υψηλό βαθμό ελευθερίας όσον αφορά τον σχεδιασμό της δημοσιονομικής πολιτική», λέει ο Στόρουπ Νίλσεν.

Σύμφωνα με στοιχεία της Κομισιόν, το 2020 – μεσούσης της πανδημίας – το δημοσιονομικό πλεόνασμα της Δανίας ήταν πάνω από ένα δισ. ευρώ, παρά το γεγονός ότι οι δημόσιες δαπάνες εκτοξεύτηκαν για να αντισταθμίσουν τις επιπτώσεις του Covid. Τα τρία επόμενα χρόνια μάλιστα το δημοσιονομικό πλεόνασμα έφτασε στα 13 και 11 δισ. Ποσά διόλου ευκαταφρόνητα, αφού η Δανία είναι μια χώρα με μόλις έξι εκατομμύρια κατοίκους και ΑΕΠ περίπου 380 δισ. ευρώ.

Αυτά τα πλεονάσματα έχουν ξεπεράσει το 3% του ΑΕΠ σε αρκετές περιπτώσεις, γεγονός που επέτρεψε τη μείωση του δημόσιου χρέους στο 33% του ΑΕΠ – το χαμηλότερο σε όλη την Ευρώπη, με εξαίρεση το Λουξεμβούργο, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat.

Ο ρόλος της απώλειας …βάρους

Η κεντρική τράπεζα της Δανίας προβλέπει μάλιστα  σημαντικά μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη για το τρέχον έτος.

Ένας λόγος: η επιτυχία της φαρμακευτικής εταιρείας Novo Nordisk, η οποία έφερε στην αγορά τα δημοφιλή φάρμακα για την απώλεια βάρους και τη θεραπεία του διαβήτη με τις εμπορικές ονομασίες Wegovy και Ozempic. Η Ozempic και η Wegovy βοήθησαν τη Novo Nordisk να πετύχει ρεκόρ πωλήσεων και την έκαναν την πιο πολύτιμη εισηγμένη εταιρεία στην Ευρώπη, μπροστά από τον γαλλικό όμιλο ειδών πολυτελείας LVMH.

Η οικονομική επιτυχία της φαρμακευτικής εταιρείας Novo Nordisk τονώνει την οικονομία ολόκληρης της χώρας. Η κεντρική τράπεζα της Δανίας έχει σχεδόν διπλασιάσει τις προβλέψεις της για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Οι νομισματικές αρχές προέβλεψαν σήμερα ότι το ΑΕΠ  αναμένεται να αυξηθεί κατά 2,4%φέτος. Προηγουμένως, η πρόβλεψη ήταν 1,3%

Η φαρμακευτική βιομηχανία

Η παραγωγή της φαρμακευτικής βιομηχανίας αυξήθηκε κατά λίγο περισσότερο από 15% το 2023. Σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο, έως και το 70% της αύξησης του ΑΕΠ της Δανίας μπορεί πλέον να αποδοθεί στον φαρμακευτικό τομέα.

Εκτός από την επιτυχία της Novo Nordisk, η επανεκκίνηση του κοιτάσματος φυσικού αερίου της Δανίας Tyra αυτόν τον μήνα ανεβάζει επίσης τις οικονομικές προοπτικές. «Χωρίς αυτούς τους δύο παράγοντες, εκτιμούμε ότι η οικονομία της Δανίας θα αναπτυσσόταν μόνο κατά 0,8% φέτος», δήλωσε ο επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας, Κρίστιαν Κέτελ Τόμσεν.

Τι έκανε το ΑΝΑDOLU στην Αλβανία;

Όπως τώρα έγραψε ο Βηματοδότης. Δείτε τώρα πως οι Τούρκοι συμμαχούν στρατιωτικά με τους Αλβανούς. Σας έγραφα προ μιας εβδομάδας περίπου, για τη «NEPTUNE STRIKE» (αυτή τη ΝΑΤΟική αεροναυτική άσκηση) και τη συμμετοχή του τουρκικού ελικοπτεροφόρου «ΑΝΑDOLU».

Μαθαίνω ότι ο Τούρκος Πρέσβης στα Τίρανα Ταγιάρ Ατάι (Tayya Atay) μαζί με τον Αλβανό Υφυπουργό Άμυνας Εγκελέντ Τζότι (Enkelejd Joti) επισκέφθηκαν το εν λόγω τουρκικό πλοίο, στα ανοιχτά του Αυλώνα της Αλβανίας. Μάλιστα συνεκπαιδεύθηκαν Αλβανοί και Τούρκοι καταδρομείς και στη νήσο Σάσων, αυτό το ακατοίκητο νησί που αποτέλεσε και ναυτική βάση για την πρώην Σοβιετική Ένωση (κατά τον Ψυχρό Πόλεμο). Βλέπω δηλαδή ότι συσφίγγονται συνεχώς οι σχέσεις των δύο χωρών. Από ότι μου λένε όμως, όλα παρακολουθούνται και σημειώνονται…