00:01 - 05/02/25

Ασφαλισμένοι – Συντάξεις

Το χάσμα στις νέες συντάξεις γήρατος μεταξύ πρώην εργαζομένων του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα διευρύνεται διαρκώς. Οι βασικοί παράγοντες που εξηγούν αυτή τη διαφορά είναι τα περισσότερα έτη ασφάλισης και η συνταξιοδότηση με πλήρη σύνταξη που ισχύει για τους δημοσίους υπαλλήλους.

Αντίθετα, στον ιδιωτικό τομέα, πολλοί εργαζόμενοι επιλέγουν μειωμένη σύνταξη, με τις μητέρες ανηλίκων να αποτελούν τη μεγαλύτερη κατηγορία. Επιπλέον, οι περικοπές μισθών που επιβλήθηκαν κατά τα μνημονιακά χρόνια, σε συνδυασμό με τον νόμο Κατρούγκαλου, είχαν αρνητική επίδραση στο ύψος των συντάξεων των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα.

Σύμφωνα με έρευνα της ΕΝΥΠΕΚΚ, οι νέοι συνταξιούχοι του ιδιωτικού τομέα λαμβάνουν λιγότερο από τα 2/3 της σύνταξης που χορηγείται στους συνομηλίκους τους του δημόσιου τομέα.

Τα στοιχεία του Ενιαίου Συστήματος Ελέγχου και Πληρωμών των Συντάξεων "ΗΛΙΟΣ" του υπουργείου Εργασίας για το 2024 δείχνουν ότι η μέση κύρια σύνταξη γήρατος για τους πρώην ασφαλισμένους του ΕΦΚΑ ανέρχεται σε 746,67 ευρώ, ενώ η μέση επικουρική είναι 191,72 ευρώ. Αντίθετα, στο Δημόσιο οι συντάξεις είναι κατά 36,8% υψηλότερες, φτάνοντας κατά μέσο όρο τα 1.180,1 ευρώ.

Δυσοίωνες προοπτικές για τους νέους ασφαλισμένους

Το μέλλον επιφυλάσσει ακόμα μικρότερες συντάξεις για τους νέους ασφαλισμένους, δηλαδή τους σημερινούς εφήβους, οι οποίοι θα αναγκαστούν να εργαστούν περισσότερα χρόνια για να λάβουν μικρότερες αποδοχές. Ήδη, οι κύριες συντάξεις στον ιδιωτικό τομέα δεν ξεπερνούν κατά μέσο όρο τα 750 ευρώ, παρά τις αυξήσεις της τελευταίας διετίας.

Αυτό οφείλεται σε τρεις κύριους παράγοντες:

Ο νόμος Κατρούγκαλου οδήγησε σε χαμηλότερες ανταποδοτικές συντάξεις λόγω μειωμένων ποσοστών αναπλήρωσης.

Οι συντάξεις των μισθωτών στον ιδιωτικό τομέα εξαρτώνται από τους μισθούς, οι οποίοι αυξάνονται με αργούς ρυθμούς.

Οι περίοδοι ανεργίας, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, δεν συνεισφέρουν στην αύξηση της σύνταξης.

Έμφυλο μισθολογικό χάσμα

Στην Ελλάδα, οι γυναίκες εξακολουθούν να αμείβονται λιγότερο από τους άνδρες. Ο μέσος μεικτός μισθός πλήρους απασχόλησης για τις γυναίκες είναι 1.115 ευρώ, δηλαδή 13% χαμηλότερος από τον αντίστοιχο των ανδρών (1.284 ευρώ). Επιπλέον, το 53% των επιχειρήσεων διαθέτει μηδενική ή περιορισμένη συμμετοχή γυναικών (έως 15%) στα διοικητικά τους συμβούλια, ενώ μία στις δέκα επιχειρήσεις (11%) δεν έχει γυναίκα σε καμία διευθυντική θέση.

Παρότι η ίση αμοιβή μεταξύ των φύλων προστατεύεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία από το 1957 (Συνθήκη της Ρώμης), οι γυναίκες εξακολουθούν να κερδίζουν λιγότερα από τους άνδρες. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το μισθολογικό χάσμα στην ΕΕ ανέρχεται στο 13%, ενώ η Eurostat υπολογίζει ότι οι γυναίκες στην Ευρώπη αμείβονται κατά μέσο όρο 12,7% λιγότερο από τους άνδρες.

Η αντιμετώπιση του μισθολογικού χάσματος αποτελεί προτεραιότητα της ΕΕ. Το 2023 ψηφίστηκε η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τη μισθολογική διαφάνεια (Pay Transparency Directive), η οποία επιβάλλει ίση αμοιβή για ίση εργασία ή εργασία ίσης αξίας. Η ενσωμάτωσή της στην ελληνική νομοθεσία αναμένεται να ολοκληρωθεί έως τον Ιούνιο του 2026.

Οι γυναίκες στην αγορά εργασίας

Παρά την αυξημένη παρουσία γυναικών σε υψηλόβαθμες θέσεις, εξακολουθούν να υπάρχουν ανισότητες, καθώς οι άνδρες παραμένουν κυρίαρχοι στους ηγετικούς ρόλους. Στοιχεία του ΟΟΣΑ δείχνουν ότι οι γυναίκες άνω των 65 ετών λαμβάνουν κατά μέσο όρο 26% μικρότερη σύνταξη από τους άνδρες.

Παρόλα αυτά, η μισθολογική διαφορά μειώνεται σταδιακά, ενώ αυξάνεται και η γυναικεία συμμετοχή στην αγορά εργασίας. Σύμφωνα με το Πληροφοριακό Σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ», μεταξύ 2019-2024, η απασχόληση των ανδρών αυξήθηκε κατά 19,3% και οι μέσες αποδοχές τους κατά 13,6%, ενώ στις γυναίκες σημειώθηκε ακόμα μεγαλύτερη πρόοδος, με αύξηση 24,6% στην απασχόληση και 14,3% στις αποδοχές τους.

Το φαινόμενο της «γυάλινης οροφής»

Το μισθολογικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών είναι ένα σύνθετο ζήτημα που επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, όπως η χαμηλότερη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας, ο άνισος καταμερισμός οικογενειακών ευθυνών και το φαινόμενο της «γυάλινης οροφής». Η «γυάλινη οροφή» αναφέρεται στα αόρατα εμπόδια που δυσκολεύουν την άνοδο των γυναικών σε ηγετικές θέσεις, όχι λόγω έλλειψης ικανοτήτων, αλλά εξαιτίας κοινωνικών στερεοτύπων και προκαταλήψεων.

Αν και παρατηρείται πρόοδος στη μείωση των ανισοτήτων, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις που απαιτούν στοχευμένες παρεμβάσεις για την εξάλειψη του έμφυλου μισθολογικού χάσματος και την προώθηση της ισότητας στον χώρο εργασίας.

Ελληνική Οικονομία

Πάμε σε μια ενδιαφέρουσα ανάλυση για την ελληνική οικονομία. Η εντυπωσιακή άνοδος των ελληνικών εξαγωγών την τελευταία δεκαετία ξεκίνησε το 2009, όταν η χώρα έβγαινε από μια περίοδο οικονομικής ευημερίας και εισερχόταν στη φάση της κρίσης. Οι εξαγωγές αγαθών όσο και οι υπηρεσίες – με τον τουρισμό να διαδραματίζει κεντρικό ρόλο – γνώρισαν ραγδαία ανάπτυξη μεταξύ 2010 και 2019. Η περίοδος 2014-2023 χαρακτηρίζεται ως η «χρυσή εποχή» (αν και προσωπικά βρίσκονται τη χρήση αυτού του όρου υπερβολική) των ελληνικών εξαγωγών, καθώς, σύμφωνα με έρευνα της Stochasis, ο μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής (ΜΕΡΜ) διαμορφώθηκε στο 4,20% σε πραγματικούς όρους, ξεπερνώντας τον αντίστοιχο μέσο όρο της Ευρωζώνης (3,42%).

Ο ρυθμός ανάπτυξης των ελληνικών εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών (σε σταθερές τιμές 2015) ήταν υψηλότερος από αυτόν της Ισπανίας (3,03%), της Γερμανίας (2,40%) και της Ιταλίας (2,65%). Από τις χώρες της Νότιας Ευρώπης, μόνο η Πορτογαλία είχε ελαφρώς υψηλότερο ρυθμό (4,27%).

Σύμφωνα με τη Stochasis, οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών στην Ελλάδα υπερδιπλασιάστηκαν από το 2010 έως το 2023 σε τρέχουσες τιμές, αγγίζοντας σχεδόν τα 100 δισ. ευρώ, από 45 δισ. ευρώ το 2009. Σε σταθερές τιμές 2015, η αύξηση έφτασε το 66%, με τις εξαγωγές να ανέρχονται στα 75 δισ. ευρώ.

Ως ποσοστό του ΑΕΠ, οι εξαγωγές σχεδόν διπλασιάστηκαν την περίοδο 2010-2023, αυξανόμενες από 20% το 2009 σε 37% το 2019 και 38,7% το 2023, επιδόσεις που θα χαρακτηρίζαμε στη σωστή κατεύθυνση. Όπως αναφέρεται στην ανάλυση. Η Ελλάδα, μάλιστα, ξεπέρασε την Ιταλία και την Ισπανία σε αυτόν τον δείκτη, καθώς το 2023 το ποσοστό εξαγωγών/ΑΕΠ στην Ισπανία διαμορφώθηκε στο 36,6% και στην Ιταλία στο 34,4%.

Η ώθηση από τις εξαγωγές αγαθών

Ο τομέας των αγαθών αποτέλεσε τον κύριο μοχλό ανάπτυξης των ελληνικών εξαγωγών. Καθώς η εγχώρια ζήτηση μειώθηκε την περίοδο της κρίσης, πολλές ελληνικές επιχειρήσεις στράφηκαν σε διεθνείς αγορές. Ως αποτέλεσμα, οι εξαγωγές αγαθών ως ποσοστό του ΑΕΠ σχεδόν τριπλασιάστηκαν μεταξύ 2009 και 2019.

Συγκεκριμένα, από το 7,8% του ΑΕΠ το 2009, οι εξαγωγές αγαθών έφτασαν το 20,2% το 2023. Σε τρέχουσες τιμές, αυξήθηκαν από 20 δισ. ευρώ το 2009 σε 49 δισ. ευρώ το 2023, ενώ σε σταθερές τιμές 2015, από 18 δισ. ευρώ σε 39 δισ. ευρώ.

Αντίστοιχα, οι εξαγωγές υπηρεσιών παρουσίασαν επίσης σημαντική άνοδο, αν και με πιο ήπιο ρυθμό σε σχέση με τα αγαθά. Σύμφωνα με τη Stochasis, σε τρέχουσες τιμές, οι εξαγωγές υπηρεσιών διπλασιάστηκαν μεταξύ 2019 και 2023, αγγίζοντας τα 49 δισ. ευρώ. Σε σταθερές τιμές 2015, η αύξηση έφτασε το 30%, με τις εξαγωγές να ανέρχονται σε 37 δισ. ευρώ το 2023, από 28 δισ. ευρώ το 2009.

Παρόλα αυτά, η Ελλάδα εξακολουθεί να βρίσκεται χαμηλότερα από τους Ευρωπαίους εταίρους της, λόγω της χαμηλής αρχικής βάσης της. Αν και η τελευταία δεκαπενταετία χαρακτηρίζεται από ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης των εξαγωγών, οι υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης επίσης προχώρησαν σε σημαντικές αυξήσεις. Από το 1995 έως το 2009, οι ελληνικές εξαγωγές αυξάνονταν με αργό ρυθμό, ενώ οι ευρωπαϊκές χώρες επιτάχυναν. Το αντίστροφο συνέβη μεταξύ 2009 και 2023, όταν η Ελλάδα πραγματοποίησε ουσιαστικά άλματα στις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών.

Η πορεία του εμπορικού ισοζυγίου

Στα μεγάλα – διαχρονικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας. Ένα κρίσιμο στοιχείο που διαφοροποιεί την Ελλάδα από τους εταίρους της είναι το εμπορικό της ισοζύγιο. Ενώ οι περισσότερες χώρες της Ευρωζώνης καταγράφουν εμπορικά πλεονάσματα, η Ελλάδα παραμένει ελλειμματική. Ακόμα και η Πορτογαλία κατάφερε, μετά το 2010, να ισορροπήσει το εμπορικό της ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών, ενώ η Ελλάδα διατηρεί σταθερά αρνητικό ισοζύγιο.

Τα τελευταία 3-4 χρόνια, το εμπορικό έλλειμμα της χώρας διευρύνθηκε, καθώς οι εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών αυξήθηκαν σημαντικά, ενώ οι εξαγωγές φαίνεται να σταθεροποιούνται ύστερα από τη δυναμική πορεία της περιόδου 2010-2023.

Στην ουσία, οι ελληνικές επιχειρήσεις επαναλαμβάνουν την αντίθετη τάση από αυτήν που επικράτησε μεταξύ 2010 και 2019. Με την ανάκαμψη της εγχώριας ζήτησης, στρέφονται και πάλι στην εσωτερική αγορά, δίνοντας μικρότερη προτεραιότητα στις εξαγωγές.

Remaining Time-0:00

Fullscreen

Mute

Ευρώ / Δολάριο

Στο επίκεντρο βρίσκονται και οι εξελίξεις με την παγκόσμια οικονομία, τους δασμούς Trump και ανάμεσα σε άλλα τις επιπτώσεις αυτών των κινήσεων στην ισοτιμία ευρώ / δολάριο. Ενδιαφέροντα και τα όσα σχολίαζε το Reuters. Από την καθιέρωσή του το 1999, το ευρώ έχει βρεθεί στην απόλυτη ισοτιμία με το δολάριο ελάχιστες φορές. Η πιο πρόσφατη ήταν το 2022, όταν η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία προκάλεσε ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη, εντείνοντας τους φόβους για ύφεση και οδηγώντας την ισοτιμία στο 1:1. Σήμερα, ορισμένοι αναλυτές θεωρούν ότι η επιστροφή στην ισοτιμία είναι σχεδόν αναπόφευκτη.

Γιατί υποχωρεί το ευρώ;

Το ευρώ δέχεται πιέσεις λόγω της ανησυχίας ότι οι ΗΠΑ θα περιορίσουν το εμπόριο με τις εξαγωγικές οικονομίες της Ευρωζώνης, αναγκάζοντας την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) να μειώσει τα επιτόκια πιο επιθετικά. Οι πρόσφατες κινήσεις των ΗΠΑ για αύξηση δασμών στις εισαγωγές από τον Καναδά, το Μεξικό και την Κίνα συνοδεύτηκαν από τη δήλωση του πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ ότι «σίγουρα» θα επιβληθούν δασμοί και στην ΕΕ. Δεδομένου ότι οι ΗΠΑ αποτελούν σημαντικό εμπορικό εταίρο της Ευρωζώνης – με εισαγωγές από αυτοκίνητα έως πολυτελή προϊόντα – οι αυξημένοι δασμοί θα μπορούσαν να επιβαρύνουν την ήδη εύθραυστη οικονομία της περιοχής.

Επιπλέον, η ανάπτυξη στην Ευρωζώνη παραμένει υποτονική, ενώ τα επιτόκια είναι χαμηλότερα συγκριτικά με άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες. Η πολιτική αστάθεια στη Γαλλία και τη Γερμανία – τις δύο μεγαλύτερες οικονομίες της ΕΕ – ενισχύει την αβεβαιότητα, αποθαρρύνοντας τις επενδύσεις και δυσχεραίνοντας την υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που θα μπορούσαν να τονώσουν την ανάπτυξη.

Είναι πιθανή η ισοτιμία 1:1 με το δολάριο;

Πολλοί οικονομολόγοι επενδυτικών τραπεζών προβλέπουν ότι το ευρώ θα αγγίξει ή και θα υποχωρήσει κάτω από το 1:1 με το δολάριο μέσα στο πρώτο τρίμηνο του έτους. Ωστόσο, η άποψη αυτή δεν είναι καθολικά αποδεκτή, καθώς άλλοι αναλυτές εκτιμούν ότι το νόμισμα θα ανακάμψει τους επόμενους μήνες. Η αβεβαιότητα γύρω από την εφαρμογή των πολιτικών προτάσεων του Τραμπ και τα πιθανά μέτρα ενίσχυσης της οικονομίας στην Ευρώπη αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο αλλαγής πορείας. Σύμφωνα με το Bloomberg Intelligence, η απόλυτη ισοτιμία είναι πιθανή, αλλά τέσσερις παράγοντες θα μπορούσαν να ανατρέψουν αυτή την τάση: μια πιθανή κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία, αύξηση των δημόσιων δαπανών στη Γερμανία, βελτίωση της κινεζικής οικονομίας και ύφεση στις ΗΠΑ.

Γιατί έχει σημασία το επίπεδο 1:1;

Η ισοτιμία 1:1 έχει ισχυρή ψυχολογική σημασία για τις αγορές και την πολιτική, καθώς μπορεί να προκαλέσει αυξημένη μεταβλητότητα για το ευρώ, λόγω των μεγάλων στοιχημάτων που σχετίζονται με αυτό. Παρότι το ενδεχόμενο εξόδου μιας χώρας από το ευρώ παραμένει απίθανο, μια τέτοια πτώση θα μπορούσε να ενισχύσει λαϊκιστικές φωνές που τάσσονται κατά του κοινού νομίσματος. Ήδη, το ακροδεξιό κόμμα AfD στη Γερμανία προγραμματίζει προεκλογική εκστρατεία υπέρ της αποχώρησης της χώρας από την ΕΕ και το ευρώ.

Πώς επηρεάζει ένα ασθενέστερο ευρώ την οικονομία;

Ένα πιο αδύναμο ευρώ μπορεί να ευνοήσει τις εξαγωγές, καθιστώντας τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις πιο ανταγωνιστικές. Ωστόσο, αυτό το όφελος μπορεί να εξουδετερωθεί αν οι ΗΠΑ επιβάλουν δασμούς στα ευρωπαϊκά προϊόντα.

Από την άλλη, ένα υποτιμημένο ευρώ καθιστά ακριβότερες τις εισαγωγές πρώτων υλών, αυξάνοντας τις πληθωριστικές πιέσεις. Για την ΕΚΤ, που ήλπιζε να σταθεροποιήσει τον πληθωρισμό μετά την πανδημία, αυτό αποτελεί σοβαρό πρόβλημα. Σύμφωνα με την Ίζαμπελ Σνάμπελ, μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου της ΕΚΤ, μια σημαντική υποτίμηση του ευρώ θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τον πληθωρισμό. Για τους καταναλωτές, αυτό σημαίνει ακριβότερα εισαγόμενα αγαθά και αυξημένο κόστος ταξιδιών εκτός Ευρωζώνης, ενώ αντίθετα ο τουριστικός τομέας της Ευρώπης μπορεί να ωφεληθεί από την προσέλκυση περισσότερων Αμερικανών τουριστών.

Θα παρέμβει η ΕΚΤ για να στηρίξει το ευρώ;

Η ΕΚΤ δεν έχει στόχο πολιτικής τη διατήρηση μιας συγκεκριμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας. Αν και λαμβάνει υπόψη τις διακυμάνσεις του ευρώ κατά τη λήψη αποφάσεων για τα επιτόκια, η άμεση παρέμβαση στις αγορές συναλλάγματος είναι σπάνια. Μέχρι σήμερα, η ΕΚΤ έχει παρέμβει μόνο δύο φορές: το 2000 για τη στήριξη του ευρώ και το 2011, στο πλαίσιο μιας συντονισμένης δράσης των G7 για την αποδυνάμωση του ιαπωνικού γιεν.