"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 07/09/23

Ανατιμήσεις

Σε ένα από τα πιο σοβαρά θέματα της εποχής μας, με το οποίο σε κάθε ευκαιρία ασχολούμαστε. Τον πληθωρισμό και κυρίως τον πληθωρισμό στα τρόφιμα.

«Περισσότερες πιθανότητες υπάρχουν να αυξηθούν οι τιμές των γαλακτοκομικών προϊόντων τους επόμενους μήνες, παρά να μείνουν στα σημερινά τους επίπεδα. Για μείωση τιμών, ούτε λόγος να γίνεται», τονίζει ένας από τους κορυφαίους επιχειρηματίες του κλάδου της γαλακτοβιομηχανίας, μιλώντας προς το BD, σχετικά με τον θόρυβο που έχει προκληθεί από τις ανατιμήσεις του παστεριωμένου γάλακτος τους τελευταίους μήνες, αλλά και για τους ελέγχους του υπουργείου Ανάπτυξης που αφορούν στην υπερβολική κερδοφορία.

Όπως εξήγησε οι επικείμενες ανατιμήσεις θα είναι μικρές, πιθανόν στη διάρκεια του Νοεμβρίου, και θα κυμαίνονται από 2% ως και 4%. Η προσπάθεια που καταβλήθηκε στη διάρκεια των προηγουμένων μηνών για να μειωθούν οι τιμές παραγωγού τόσο του αγελαδινού όσο και του πρόβειου γάλακτος δεν είχαν τα αποτελέσματα που επιδίωκαν οι βιομηχανίες. Αν και το κλίμα στη βόρεια Ευρώπη είναι εντελώς διαφορετικό.

Πηγές της αγοράς μιλώντας προς το BD έλεγαν ότι η Νέα Ζηλανδία έχει ρίξει τις τιμές της πρώτης ύλης – γάλα σε σκόνη – και ο ανταγωνισμός που υφίστανται τα ευρωπαϊκά προϊόντα είτε σε τρίτες αγορές, όπως είναι π.χ. η Κίνα ή και στην ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση, πιέζει προς τα κάτω τις τιμές του γάλακτος. Στην Ολλανδία τον Σεπτέμβριο η τιμή του παραγωγού του αγελαδινού γάλακτος θα είναι μειωμένη κατά 2 λεπτά το κιλό -από 43,35 λεπτά μειώθηκε στα 41,35 λεπτά το κιλό.

Ωστόσο, στην Ελλάδα η τιμή παραγωγού παραμένει αρκετά υψηλότερη, ενώ η τιμή του τελικού προϊόντος ωθείται υψηλότερα από άλλα στοιχεία κόστους. Ο ίδιος παράγοντας έλεγε προς το BD ότι «κανείς δεν υπολογίζει τις επιπτώσεις που έχει η άνοδος των επιτοκίων, εγώ πληρώνω τρεις φορές ακριβότερα το κόστος του χρήματος το 2023 απ΄ ότι το 2021, από 2% - 2,5% που ήταν πριν από δύο χρόνια το επιτόκιο, εφέτος έχει ανέλθει στο 6%». Και προσθέτει χαρακτηριστικά, αναφερόμενος στο όριο που έχει θέσει το υπουργείο Ανάπτυξης σχετικά με το περιθώριο υπερβολικού κέρδους «η εταιρεία στο τελευταίο τετράμηνο του 2021 ήταν ζημιογόνα και τώρα εγώ τι πρέπει να κάνω, να μείνω σε εκείνα τα επίπεδα;».

Αναφορικά με τις τιμές παραγωγού της πρώτης ύλης ο ίδιος επεσήμανε ότι «σήμερα εμείς αγοράζουμε αγελαδινό γάλα στα 50 με 51 λεπτά το κιλό και παρ΄ ότι επιχειρήσαμε να μειώσουμε την τιμή του πρόβειου γάλακτος δεν το κατορθώσαμε, διότι υπήρχε κίνδυνος να χάσουμε κτηνοτρόφους και τελικά το αγοράζουμε στα 1,58 – 1,60 ευρώ το κιλό». Αλλά και το κόστος της ενέργειας δεν έχει μειωθεί σε σχέση με πέρυσι, ενώ το μεταφορικό κόστος, συνυπολογιζομένης της υψηλής τιμής των καυσίμων, παραμένει υψηλό, καταλήγει ο ίδιος επιχειρηματίας.

Εν τω μεταξύ, σε άρθρο που δημοσιεύεται στο ενημερωτικό δελτίο της Επιτροπής Ανταγωνισμού τονίζεται ότι υπάρχουν μειώσεις στις τιμές παραγωγού και στο κόστος ενέργειας, οι οποίες δεν έχουν μεταφερθεί στους καταναλωτές. Όπως αναφέρεται στο άρθρο του Αθ. Σταυρακούδη, εξωτερικού εμπειρογνώμονα στην Επιτροπή Ανταγωνισμού:

Σε όλες τις χώρες της ΕΕ, και στην Ελλάδα, παρατηρήθηκε κατά το έτος 2022 μια μεγάλη αύξηση στις τιμές πώλησης γάλατος σε επίπεδο παραγωγού. Φυσικό επόμενο ήταν οι τιμές αυτές να επηρεάσουν την τιμή πώλησης του φρέσκου γάλατος στην λιανική αγορά και σχετικά γρήγορα να επηρεάσουν προς τα πάνω τις τιμές των γαλακτοκομικών προϊόντων.

Η κορύφωση παρατηρείται στο τέλος του 2022, μεταξύ Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου του 2022 ανάλογα με τη χώρα. Για παράδειγμα η (μέση) τιμή παραγωγού στην Ελλάδα το Νοέμβριο του 2022 ήταν 59,60 λεπτά ανά κιλό. Αξίζει να επισημανθεί πως οι τιμές γάλατος (τιμές παραγωγού) είναι σταθερά ψηλότερες από τον ευρωπαϊκό μέσο για τα τουλάχιστον τελευταία 20 έτη.

Από τον Ιανουάριο του 2023 (Δεκέμβριο του 2022 για κάποιες χώρες) παρατηρείται μια σταθερή αποκλιμάκωση των τιμών γάλατος. Τα διαθέσιμα δεδομένα (έως και τον Ιούνιο του 2023) δείχνουν πως οι τιμές παραγωγού είτε πλησιάζουν τις αντίστοιχες τιμές Ιουνίου 2022 (Ιταλία, Ουγγαρία) είτε ήδη βρίσκονται σε χαμηλότερα επίπεδα (Ελλάδα, Ρουμανία, Σουηδία).

Θα περίμενε λοιπόν κανείς η μείωση τιμής να μεταφερθεί σταδιακά από τον παραγωγό στον καταναλωτή. Κάτι τέτοιο δεν έχει παρατηρηθεί ακόμη. Είναι γνωστό από πολλές προηγούμενες μελέτες σε άλλες αγορές πως τέτοια μεταφορά τιμής δεν παρατηρείται με την ίδια ταχύτητα (οι τιμές ανεβαίνουν γρήγορα αλλά πέφτουν αργά) ούτε στο ίδιο μέγεθος (οι τιμές ανεβαίνουν πολύ αλλά πέφτουν λιγότερο).

Ωστόσο η διατήρηση των υψηλών τιμών λιανικής πώλησης μάλλον φαίνεται ότι δεν είναι συμβατή ούτε με το κόστος πρώτων υλών ούτε και με το κόστος ενέργειας (που επίσης έχει μειωθεί μέσα στο 2023).

Είναι πιθανόν πως η τελευταία παρατήρηση υπονοεί ότι οσονούπω η Επιτροπή Ανταγωνισμού θα... ενδιαφερθεί για τον κλάδο των γαλακτοκομικών προϊόντων.

Κερδοσκοπία

Κερδοσκοπία όσο δεν πάει είναι το δικό μας σχόλιο στα παραπάνω. Δεν το λέμε στη λογική των γνωστών καφενειακών συζητήσεων. Έχουμε πει αρκετές φορές. Παρακολουθούμε στενά τους ισολογισμούς κάποιων εταιρειών τροφίμων, μάλιστα κυρίως από τον κλάδο των γαλακτοκομικών. Το ξανά λέμε λοιπόν πως στο πρώτο τρίμηνο του 2023 στις λογιστικές καταστάσεις είδαμε μια τεράστια αύξηση των περιθωρίων κέρδους, με καθαρά κέρδη ρεκόρ. Ε! νομίζουμε πως αυτό τα λέει όλα ….

Πληθωρισμός απληστίας

Και μια που μιλάμε για πληθωρισμό απληστίας (greedflation) να θυμίσουμε μια πρόσφατη μελέτη. Κατά 50% συμμετείχαν τα εταιρικά κέρδη στον αποπληθωριστή του ΑΕΠ στην Ελλάδα κατά το πρώτο τρίμηνο του 2023, ποσοστό που αποτελεί το τρίτο υψηλότερο μεταξύ των χωρών-μελών της Ε.Ε. Την ίδια ώρα, η συμβολή του εργατικού κόστους –την οποία επικαλούνται αρκετές επιχειρήσεις για να δικαιολογήσουν τις ανατιμήσεις– ήταν 35%, ποσοστό που αποτελεί το δεύτερο χαμηλότερο στην Ε.Ε. και δείχνει αν μη τι άλλο και έναν από τους λόγους που οι υψηλές τιμές πλήττουν μεγάλο αριθμό νοικοκυριών. Η συμβολή των φόρων ήταν 15%.

Τα παραπάνω στοιχεία περιλαμβάνονται στο τελευταίο ενημερωτικό δελτίο της Επιτροπής Ανταγωνισμού και στο οποίο υπάρχουν σαφείς αιχμές για τη σύνδεση πληθωρισμού και υπερβολικών εταιρικών κερδών ή, με άλλα λόγια, για το φαινόμενο που είναι γνωστό και ως πληθωρισμός της απληστίας (greedflation). Δεν είναι τυχαίο ότι στο μήνυμά του ο πρόεδρος της Ε.Α. Ιωάννης Λιανός αφιερώνει μεγάλο μέρος στη σχετική έρευνα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, επισημαίνοντας ότι «είναι πλέον αποδεκτό ότι οι Αρχές Ανταγωνισμού θα πρέπει να συνεισφέρουν, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους, στη συλλογική προσπάθεια συγκράτησης του πληθωρισμού σε περίπτωση που υπάρχουν επιπτώσεις διανεμητικής δικαιοσύνης (απώλεια πλεονάσματος καταναλωτή και μεταφορά πλούτου στους πωλητές/προμηθευτές από τους τελικούς καταναλωτές ή τους παραγωγούς εισροών)».

Αν και η Επιτροπή Ανταγωνισμού αποφεύγει να συνδέσει ευθέως το φαινόμενο του greedflation με τη διατήρηση των τιμών του φρέσκου γάλακτος σε υψηλά επίπεδα, δεδομένου ότι η χαρτογράφηση της αγοράς φρέσκου γάλακτος, τυριού (φέτα/γκούντα) και γιαουρτιού βρίσκεται σε φάση ολοκλήρωσης, προχωράει σε αρκετές κρίσιμες επισημάνσεις. Κι αυτό διότι, όπως προκύπτει από την έρευνα που πραγματοποίησε η Ε.Α., η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των ακριβότερων χωρών στην Ε.Ε. στο φρέσκο γάλα. Μάλιστα, παρά την αποκλιμάκωση των τιμών παραγωγού, οι τιμές λιανικής του φρέσκου γάλακτος διατηρούνται στην Ελλάδα σε υψηλά επίπεδα, κάτι που όπως επισημαίνει η Ε.Α. μάλλον δεν είναι συμβατό ούτε με το κόστος πρώτων υλών ούτε με το κόστος ενέργειας. Ποιο στοιχείο είναι ίσως το πιο ανησυχητικό; Κληθείς να σχολιάσει τα ευρήματα της έρευνας της Ε.Α. καθώς και τις επισημάνσεις της Αρχής, ο πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της «Ελληνικά Γαλακτοκομεία» (Ολυμπος, Τυράς κ.λπ.) Δημήτρης Σαράντης εκτίμησε ότι οι τιμές δεν θα επιστρέψουν στα προ του 2021 επίπεδα, για σειρά λόγων, από την ενέργεια, τη χαμηλή προσφορά σε γάλα, καθώς και την αύξηση των μισθών.

Σύμφωνα με τα νέα ευρήματα της Επιτροπής Ανταγωνισμού, τα οποία δημοσιεύονται στο τελευταίο ενημερωτικό δελτίο της, από την έρευνα αγοράς που πραγματοποίησε στα ηλεκτρονικά σούπερ μάρκετ της Ελλάδας και 17 ακόμη χωρών-μελών της Ε.Ε. (η τιμοληψία έγινε στις 27 Ιουλίου 2023) προκύπτουν τα εξής για τις τιμές:

• Από τη σύγκριση των χαμηλότερων τιμών σε κάθε χώρα, η Ελλάδα έχει την τρίτη υψηλότερη τιμή, 1,12 ευρώ/λίτρο, μετά την Εσθονία (1,39 ευρώ/λίτρο) και τη Σουηδία (1,21 ευρώ/λίτρο), στο φρέσκο γάλα χαμηλών λιπαρών.

• Από τη σύγκριση των υψηλότερων τιμών σε κάθε χώρα, η Ελλάδα είναι η δεύτερη ακριβότερη (2,22 ευρώ/λίτρο), μετά την Εσθονία (2,39 ευρώ/λίτρο), πάλι όσον αφορά το φρέσκο γάλα χαμηλών λιπαρών.

• Από τη σύγκριση των χαμηλότερων τιμών στο πλήρες φρέσκο γάλα προκύπτει ότι η Ελλάδα είναι η έβδομη ακριβότερη χώρα, με τιμή ανά λίτρο 1,12 ευρώ. Στην πρώτη θέση βρίσκεται η Λιθουανία (1,45 ευρώ/λίτρο) και ακολουθούν η Φινλανδία (1,35 ευρώ/λίτρο), η Εσθονία (1,30 ευρώ/ λίτρο), η Σουηδία (1,23 ευρώ/λίτρο), η Γαλλία (1,20 ευρώ/λίτρο) και η Αυστρία (1,19 ευρώ/λίτρο).

• Από τη σύγκριση των υψηλότερων τιμών προκύπτει ότι η Ελλάδα είναι η δεύτερη ακριβότερη χώρα (2,22 ευρώ/λίτρο), μετά τη Λιθουανία (2,25 ευρώ/λίτρο).

• Το επίπεδο του πληθωρισμού στην Ελλάδα στο πλήρες φρέσκο γάλα ήταν τον Ιούνιο του 2023 στο 12,8%, υψηλότερο σε σύγκριση με τη Λιθουανία (10%) και τη Σουηδία (9,5%).

Επίσης, σύμφωνα με την Ε.Α., αν και οι τιμές παραγωγού βρίσκονταν τον Ιούνιο του 2023 σε χαμηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με ένα χρόνο πριν, η μείωση της τιμής δεν έχει μεταφερθεί στον καταναλωτή ούτε καν σταδιακά. Θα πρέπει πάντως να τονιστεί αυτό που αναφέρει και η ίδια η Ε.Α., ότι δηλαδή οι τιμές παραγωγού γάλακτος στην Ελλάδα είναι σταθερά υψηλότερες από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο τουλάχιστον τα τελευταία 20 χρόνια.

«Υπάρχουν διάφορες ερμηνείες για το γεγονός ότι οι τιμές παραμένουν υψηλές. Η ενέργεια είναι ακριβή. Επίσης, κάποιες εταιρείες άργησαν να μετακυλίσουν στις τιμές λιανικής τις αυξήσεις του κόστους και το κάνουν τώρα», υποστήριξε μιλώντας στην «Καθημερινή» ο κ. Δ. Σαράντης. Ο ίδιος ανέφερε εξάλλου ότι έχει μειωθεί περαιτέρω η προσφορά στην Ελλάδα –σημειωτέον ότι η χώρα ήταν πάντα ελλειμματική σε αγελαδινό γάλα– διότι αρκετές εταιρείες στράφηκαν στο ελληνικό γάλα, δεδομένου ότι είχαν ακριβύνει σημαντικά οι εισαγωγές (τιμή και μεταφορικά) από την Ευρώπη. Οσον αφορά πάντως το θέμα των κερδών, ο ίδιος άσκησε κριτική στη ρύθμιση περί πλαφόν στο περιθώριο κέρδους, επισημαίνοντας ότι το διάστημα Αυγούστου – Δεκεμβρίου 2021 οι γαλακτοβιομηχανίες δούλευαν με αρνητικό περιθώριο κέρδους.

Τιμές ενέργειας ….

Και δεν κρύβουμε μια ανησυχία μας .. Όλα τα παραπάνω και οι συνεχείς νέες ανατιμήσεις συμβαίνουνε τους τελευταίους μήνες που οι τιμές ενέργειας ήτανε αρκετά πιο χαμηλές, σε ένα σημαντικό βαθμό κοντά στα επίπεδα προ κρίσης. Θέλουμε να πιστεύουμε και όλα αυτό δείχνουνε. Πως η κατάσταση θα παραμείνει ελεγχόμενη. Ωστόσο η άνοδος των τιμών των τελευταίων εβδομάδων στις τιμές της ενέργειας μας ανησυχεί. Φανταστείτε τι έχει να γίνει με την αύξηση των τιμών ενέργειας, εν μέσω όλης αυτής της περιβόητης ιστορίας με τον πληθωρισμό απληστίας.