"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 09/01/24

Χρέος

Μείωση της αναλογίας του χρέους προς το ΑΕΠ με τον ταχύτερο ρυθμό στην Ευρώπη, κατάκτηση υψηλότερων θέσεων στις κλίμακες των οίκων αξιολόγησης και περαιτέρω μείωση του κόστους εξυπηρέτησης του δανεισμού της χώρας. Είναι οι τρεις βασικοί στόχοι που θέτει το οικονομικό επιτελείο για το κρίσιμο θέμα της διαχείρισης του ελληνικού χρέους.

Όπως αναφέρει ρεπορτάζ της Καθημερινής, στο ξεκίνημα της νέας χρονιάς, η Ελλάδα έχει να επιδείξει μια μείωση της τάξεως των 45 ποσοστιαίων μονάδων στον δείκτη της αναλογίας του χρέους προς το ΑΕΠ –από το 205% του ΑΕΠ στο 160-161%– η οποία συνέβαλε άλλωστε και στο να ανακτηθεί η επενδυτική βαθμίδα. Για την επόμενη τριετία, ο πήχυς μπαίνει ακόμη πιο ψηλά: η Ελλάδα να προσεγγίσει και πάλι τις πρώτες θέσεις στους πίνακες αξιολόγησης των έξι οίκων –το 2009 τα ελληνικά ομόλογα βαθμολογούνταν με Α, πριν ξεκινήσει η κατρακύλα που τα κατέταξε στα… σκουπίδια– αλλά και να πάψει η αναλογία του χρέους προς το ΑΕΠ να είναι η μεγαλύτερη της Ευρώπης, κάτι που κρίνεται εφικτό να υλοποιηθεί μέχρι το 2026. Οι περαιτέρω κινήσεις που θα συμβάλουν στην επίτευξη αυτού του στόχου ξεκινούν άμεσα. Ηδη δρομολογούνται διαπραγματεύσεις με τους εταίρους στην Ευρώπη ώστε να αξιοποιηθεί το «μαξιλάρι» των ταμειακών διαθεσίμων για να χρηματοδοτηθούν νέες πρόωρες αποπληρωμές ελληνικού χρέους.

Καθώς δρομολογείται για τα επόμενα 24ωρα η πρώτη έκδοση ελληνικού ομολόγου για το 2024 –το ετήσιο πρόγραμμα δανεισμού προβλέπει εκδόσεις συνολικού ύψους 10 δισ. ευρώ για ολόκληρη τη χρονιά– σε πλήρη εξέλιξη βρίσκονται οι διαβουλεύσεις για τη χρηματοδότηση νέων πρόωρων αποπληρωμών χρέους. Στο… στόχαστρο έχουν μπει τα διμερή δάνεια που έχει συνάψει η Ελλάδα με τις χώρες της Ευρωζώνης στο πλαίσιο του πρώτου μνημονίου. Οι ετήσιες δόσεις του 2024 και του 2025 αποπληρώθηκαν πρόωρα τον Δεκέμβριο και τώρα διερευνάται το ενδεχόμενο να γίνει το αντίστοιχο και για τα επόμενα τρία χρόνια, αρχής γενομένης από φέτος. Κάθε ετήσια δόση «απαιτεί» 2,6 δισ. ευρώ. Το σχέδιο που εξετάζεται προβλέπει ότι η Ελλάδα θα χρησιμοποιήσει τα ταμειακά της διαθέσιμα (σ.σ. το λεγόμενο σκληρό μαξιλάρι των 15,6 δισ. ευρώ που είναι δεσμευμένο από τον ESM, καθώς προορίζεται μόνο για την εξυπηρέτηση του χρέους) για να αποπληρώνει κάθε χρόνο και δύο ετήσιες δόσεις των διμερών δανείων. Μέσα στο 2024 τις δόσεις του 2026 και του 2027, μέσα στο 2025 τις δόσεις του 2028 και του 2029 κ.ο.κ. Το σχέδιο αυτό εξασφαλίζει περαιτέρω μείωση της δαπάνης για τους τόκους εξυπηρέτησης του χρέους (σ.σ. τα διμερή δάνεια έχουν κυμαινόμενο επιτόκιο συνδεδεμένο με το Euribor και αυτή τη στιγμή κοστίζουν περισσότερο από ό,τι τα ομόλογα που μπορεί να εκδώσει η Ελλάδα), περιορίζει τις ετήσιες χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας και δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε το χρέος να αποκλιμακώνεται όχι μόνο αναλογικά με το ΑΕΠ, αλλά και ως απόλυτο ποσό. Τι προϋποθέτει η υλοποίηση του σχεδίου; Συμφωνία με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, κάτι που επιδιώκεται να γίνει άμεσα.

Τα έντοκα γραμμάτια

Εκτός από τις πρόωρες αποπληρωμές των διμερών δανείων, βασικός στόχος για φέτος είναι και η μείωση των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων, κάτι που κατά κύριο λόγο θα επιδιωχθεί να συμβεί με τη γενναία μείωση του υπολοίπου των εντόκων γραμματίων, ακόμη και κατά 4-5 δισ. ευρώ το επόμενο διάστημα, εφόσον οι συνθήκες το επιτρέψουν. Και αυτή η παρέμβαση εξασφαλίζει τη μείωση της δαπάνης για τους τόκους, καθώς ειδικά τους τελευταίους μήνες, τα έντοκα γραμμάτια ανεξαρτήτως διάρκειας προκαλούν κόστος άνω του 3,7%-3,8%.

Με αυτές τις κινήσεις, η Ελλάδα θέλει να διασφαλίσει ότι το 2024 θα κλείσει με όσο το δυνατόν μικρότερο έλλειμμα γενικής κυβέρνησης. Η επίδοση που προβλέπεται στον προϋπολογισμό του 2024 κατατάσσει τη χώρα στις πρώτες θέσεις της Ε.Ε., καθώς με έλλειμμα 0,8% η χώρα εμφανίζεται να παράγει το ένα τρίτο του μέσου ελλείμματος της Ευρωζώνης.

Εχοντας ήδη εξασφαλίσει την επενδυτική βαθμίδα από πέρυσι –εκκρεμεί μόνο η αναβάθμιση της Moody’s με την επόμενη έκθεση αξιολόγησης να δημοσιεύεται στις 15 Μαρτίου– το ζητούμενο για φέτος είναι η περαιτέρω άνοδος στην επενδυτική βαθμίδα. Οι χώρες με τις οποίες συγκρίνεται ευθέως η Ελλάδα πλασάρονται καλύτερα στους σχετικούς πίνακες. Η Ιταλία, με υψηλότερο κόστος δανεισμού σε σχέση με την Ελλάδα, βρίσκεται στο ΒΒΒ από την S&P και στο Baa3 από τη Moody’s, δηλαδή μία βαθμίδα πάνω από την Ελλάδα και στους δύο οίκους. Η Πορτογαλία είναι στο BBB+ από την S&P και στο Α3 από τη Moody’s. Είναι δηλαδή δύο βαθμίδες πάνω από την Ελλάδα με βάση την αξιολόγηση της S&P και τέσσερις βαθμίδες πάνω από την Ελλάδα με βάση την αξιολόγηση της Moody’s. Οσο για την Ισπανία, βαθμολογείται με Α από την S&P και Baa1 από τη Moody’s, που σημαίνει τέσσερις βαθμίδες από την S&P διαφορά σε σχέση με την Ελλάδα και δύο με βάση τους όρους της Moody’s.

Τι δείχνουν οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων

Η Ελλάδα είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη αναλογία χρέους προς ΑΕΠ στην Ευρώπη, αλλά και η χώρα με την ταχύτερη αποκλιμάκωση. Οι προβλέψεις της ίδιας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δείχνουν ότι μετά το 2026, ο ελληνικός δείκτης θα έχει συγκλίνει πλέον πάρα πολύ με τον αντίστοιχο ιταλικό και –ενδεχομένως– από τη συγκεκριμένη χρονιά να είναι η Ιταλία αυτή που θα περάσει στην τελευταία θέση. Αυτή η εξέλιξη, που ουσιαστικά προεξοφλούν οι αγορές καθώς εδώ και μήνες η απόδοση του ελληνικού 10ετούς ομολόγου είναι χαμηλότερη από την αντίστοιχη του ιταλικού, προκύπτει και από τις εκτιμήσεις για τη μεταβολή του ΑΕΠ, αλλά και από τις προβλέψεις για τις δημοσιονομικές επιδόσεις των χωρών.

Μπορεί η Κομισιόν να μην αποδέχεται την ελληνική πρόβλεψη ότι το ΑΕΠ θα μεγεθυνθεί φέτος με ρυθμό της τάξεως του 3%, ακόμη και το 2,3% όμως που ενσωματώνει στις μέχρι τώρα προβλέψεις (σ.σ. η χειμερινή επικαιροποίηση αναμένεται τον Φεβρουάριο) είναι το υψηλότερο ποσοστό μεταξύ των χωρών του Νότου, οι οποίες και βαρύνονται με τα περισσότερα χρέη. Η Ιταλία, για παράδειγμα, έχει πρόβλεψη για ανάπτυξη 0,9% και 1,2% αντίστοιχα και η Ευρωζώνη για 1,2% και 1,6% για τα έτη 2024 και 2025. Σε δημοσιονομικό επίπεδο προβλέπεται έλλειμμα γενικής κυβέρνησης 0,9% στην Ελλάδα έναντι 4,4% στην Ιταλία, 3,2% στην Ισπανία και 2,8% στην Ευρωζώνη. Αρα, η σύγκλιση στην αναλογία του χρέους ως προς το ΑΕΠ με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης φαίνεται να διασφαλίζεται για τη διετία και από τον αριθμητή και από τον παρονομαστή. Για το 2025 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει ότι η αναλογία του χρέους προς το ΑΕΠ θα πέσει κάτω από το 150%, με τον ετήσιο ρυθμό μείωσης και για φέτος και για του χρόνου να είναι πολλαπλάσιος και συγκριτικά με τον στόχο του νέου Συμφώνου Σταθερότητας (σ.σ. τουλάχιστον 1% ετησίως για τις χώρες με αναλογία χρέους προς ΑΕΠ άνω του 90%) αλλά και συγκριτικά με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, ο οποίος εκτιμάται ότι θα παραμείνει στάσιμος στο επίπεδο του 90%.

BrainReGain

Έχουμε ασχοληθεί με το ζήτημα του BrainReGain, έχοντας το χαρακτηρίσει ως ένα εξαιρετικά δύσκολο ζήτημα, σε μια χώρα μη ελκυστική λόγω πολλών διαρθρωτικών προβλημάτων που αποτρέπουνε τους Έλληνες να επιστρέψουνε. Προσωπικά είμαστε πολύ απαισιόδοξοι, έχοντας μάλιστα χαρακτηριστικά πει πως θα είμαστε ευχαριστημένοι αν τα επόμενα χρόνια δεν υπάρχει καθόλου Brain Drain και μετά ότι καλύτερο έλθει…  

Ευχόμαστε λοιπόν να διαψευστούμε και πάμε να δούμε τα όσα έγραφε σε ένα ενδιαφέρον άρθρο για το BrainReGain ο Οικονομικός Ταχυδρόμος:

Η μείωση της αβεβαιότητας σχετικά με την εύρεση εργασίας, η αύξηση των επενδύσεων καθώς και η θετική πορεία της οικονομίας αποτελούν τους  ορισμένους από τους παράγοντες που μπορούν να μετατρέψουν το brain drain σε brain gain για την Ελλάδα.

Για την τάση επιστροφής των νέων και για το… πέρασμα από την εποχή του brain drain σε αυτήν του Brain Regain μιλά ο πρόεδρος της πρωτοβουλίας BrainReGain, Κωνσταντίνος Κεσεντές.

Η κ. Γεωργία Μοσχοβού η οποία συμμετείχε στο πρόγραμμα Brain Regain και επέστρεψε στην Ελλάδα, αναφέρει ότι «το μεγαλύτερο εμπόδιο για την επιστροφή είναι η ελληνική νοοτροπία και το γεγονός πως η εργασιακή κουλτούρα στην Ελλάδα συνήθως δε συνάδει με την εποχή μας». Απαντά και στο κατά πόσο οι Έλληνες του εξωτερικού έχουν επαρκή πληροφόρηση για τις εξελίξεις στην Ελλάδα.

– Σε ποιο βαθμό συνεχίζεται η διαρροή ανθρώπινου δυναμικού υψηλών δεξιοτήτων στο εξωτερικό;

ΚΚ: Μετά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, ξεκίνησε μια δυναμική πορεία ανάπτυξης της χώρας η οποία συνδυάζεται με σημαντικές μεταρρυθμίσεις όπως είναι η αλματώδης ανάπτυξη της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και οι παρεμβάσεις προς την αποτελεσματικότερη λειτουργία του κράτους. Αυτές οι αλλαγές αρχίζουν να έχουν θετικό αντίκτυπο τόσο στην εθνική οικονομία όσο και στην καθημερινότητα των πολιτών, ενώ παράλληλα διαμορφώνουν ένα περιβάλλον που επιτρέπει την υλοποίηση εμβληματικών επενδύσεων από πολυεθνικούς και εθνικούς πρωταθλητές. Ως αποτέλεσμα της οικονομικής ανάπτυξης, το ποσοστό ανεργίας, που αποτελούσε τον κυριότερο παράγοντα που προκάλεσε το brain drain, υποχώρησε κάτω από 10% για πρώτη φορά εδώ και 14 χρόνια.

Παράλληλα, η Ελλάδα κερδίζει συνεχώς έδαφος στον χάρτη των φιλικών προς την νεοφυή επιχειρηματικότητα χωρών και εδραιώνεται ως κόμβος καινοτομίας της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Το οικοσύστημα του Elevate Greece περιλαμβάνει σήμερα περισσότερες από 600 νεοφυείς επιχειρήσεις, που απασχολούν περίπου 6.000 υψηλά καταρτισμένους εργαζομένους, ενώ σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων η αποτίμηση των ελληνικών startups έχει διευρυνθεί κατά 7,5 φορές μεταξύ 2017 και 2022, ξεπερνώντας τα 8 δις τα οποία εκπροσωπούν το 3.9% του ΑΕΠ της χώρας.

Οι εξελίξεις αυτές έχουν περιορίσει δραστικά την διαρροή ανθρώπινου δυναμικού με εξαίρεση ορισμένους επιστημονικούς κλάδους όπου  η μείωση της διαρροής είναι χαμηλότερη, γιατί υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης.

–  Υπάρχει τάση επιστροφής των νέων το τελευταίο διάστημα; Τι δείχνουν τα στοιχεία;

ΚΚ: Σαφώς και υπάρχει! Οι ευνοϊκές συνθήκες που ανέφερα προηγουμένως, σταδιακά καθιστούν τη χώρα μας ελκυστική για τους brain drainers οι οποίοι επιστρέφουν στην πατρίδα διεκδικώντας μια αξιόλογη θέση εργασίας ή για να ξεκινήσουν την προσωπική τους επιχειρηματική προσπάθεια. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα μας, επιχειρήσεις μέλη του ΣΕΒ και νεοφυείς επιχειρήσεις μέλη του Elevate Greece προσέλαβαν κατά μέσο όρο περίπου τρεις Έλληνες εργαζόμενους από το εξωτερικό κατά τη διάρκεια 12 μηνών.

Άλλο ένα ενδεικτικό στοιχείο αποτελούν τα εκατοντάδες άτομα που αξιοποιούν τις υπηρεσίες της Πρωτοβουλίας μας στην προσπάθεια τους να επιστρέψουν στη χώρα. Αλλά νομίζω ότι είναι προτιμότερο να μας μεταφέρει την εμπειρία της η Γεωργία που αποτελεί ένα ζωντανό παράδειγμα brain drainer η οποία κατοικούσε και εργαζόταν τα τελευταία εννιά χρόνια στην Ολλανδία σε πολυεθνική εταιρεία και αποφάσισε να επιστρέψει στην Ελλάδα.

Γ.Μ: Η επιστροφή στην Ελλάδα ήταν μια απόφαση πολυπαραγοντική και τα κίνητρα επιστροφής διαφέρουν ανά περίπτωση. Ο τρόπος ζωής με τον οποίο έχουμε μεγαλώσει οι Έλληνες είναι μοναδικός και όσοι έχουμε βρεθεί στο εξωτερικό τον νοσταλγούμε και τον αποζητάμε. Η εγγύτητα στην οικογένεια και οι «χαμένες στιγμές» με τους φίλους που έχουν μείνει πίσω προκαλούν μεγάλη νοσταλγία. Όμως εξίσου σημαντικό είναι να μπορείς να έχεις αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας, δυνατότητες επαγγελματικής εξέλιξης και ισορροπία ανάμεσα στην προσωπική και την επαγγελματική ζωή – αξίες που στο εξωτερικό θεωρούνται δεδομένες. Το μεγαλύτερο εμπόδιο για την επιστροφή θεωρώ πως είναι η ελληνική νοοτροπία και το γεγονός πως η εργασιακή κουλτούρα στην Ελλάδα συνήθως δε συνάδει με την εποχή μας. Παρωχημένες αντιλήψεις, μισθοί που δεν ανταποκρίνονται στο σημερινό κόστος ζωής, εργασιακά περιβάλλοντα που δεν σέβονται και δεν εξελίσσουν τον εργαζόμενο. Φωτεινές εξαιρέσεις υπάρχουν – αλλά απαιτεί κόπο για να τις βρεις. Εκεί ακριβώς είναι η αξία της πρωτοβουλίας BrainReGain που μπορεί να διαδραματίσει ένα διαμεσολαβητικό ρόλο για τους Έλληνες του εξωτερικού που θα ήθελαν να επιστρέψουν.

-Κατά πόσο θεωρείτε ότι οι Έλληνες του εξωτερικού έχουν επαρκή πληροφόρηση για τις εξελίξεις στην Ελλάδα που θα ορίσει κατά κάποιο τρόπο και την απόφαση για επιστροφή;

Γ.Μ: Θεωρώ όχι αρκετή. Κατά τη διάρκεια της αναζήτησης μου, δυσκολεύτηκα να βρω τις πληροφορίες που χρειαζόμουν. Ανακάλυψα το πρόγραμμα mentoring του BrainReGain από το LinkedIn και την πλατφόρμα του για επαγγελματίες Έλληνες του εξωτερικού με θέσεις εργασίας. Εκεί ανακάλυψα επίσης το Country Highlights Report το οποίο μου έδωσε συγκεντρωμένη πληροφόρηση για τις μεταρρυθμίσεις που έγιναν τα τελευταία χρόνια στη λειτουργία της χώρας, την ανάπτυξη και οικονομία της. Ενθουσιάστηκα με την πρωτοβουλία και έκανα αίτηση αμέσως. Η σχέση με τη μέντορά μου ήταν και είναι εξαιρετική – και η βοήθειά της πολύτιμη. Κατά τη διάρκεια των συνεδριών μας, άκουσε τους προβληματισμούς μου και μου περιέγραψε με ειλικρίνεια τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες στον τομέα της Εταιρικής Επικοινωνίας στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα, με έφερε σε επαφή με αξιόλογους συναδέλφους που εργάζονται σε αυτό τον τομέα σε μεγάλες ελληνικές και πολυεθνικές εταιρείες στην Ελλάδα. Το πρόγραμμα βοηθά τους mentees να χτίσουν το network τους στην Ελλάδα (κάτι που είναι πολύ δύσκολο αν δεν έχεις δουλέψει στο παρελθόν εδώ) – όχι μόνο με σκοπό την εύρεση εργασίας αλλά κυρίως για τη δημιουργία μιας ουσιαστικής σχέσης με ανθρώπους που μοιράζονται παρόμοια backgrounds και αντιλήψεις. Να προσθέσω επίσης, ότι η εμπειρία της επιστροφής και η τριβή με την νέα καθημερινότητα, έκρυψε και πολλές ευχάριστες εκπλήξεις. Όσο καιρό εργάζομαι εδώ με έχει ξαφνιάσει η δημιουργικότητα και η ζεστασιά των Ελλήνων. Οι σχέσεις είναι πιο ουσιαστικές και υπάρχει έντονα το συνεργατικό πνεύμα. Θεωρώ πως η ένταξη Ελλήνων από το εξωτερικό στο δυναμικό ελληνικών επιχειρήσεων είναι ένα μεγάλο δώρο. Οι δεξιότητες που έχουμε αναπτύξει στο εξωτερικό έχοντας εκτεθεί σε διεθνή περιβάλλοντα και έχοντας δουλέψει για πολυεθνικούς κολοσσούς που πρωτοπορούν στους τομείς τους είναι άκρως απαραίτητες για να εξελιχθούν και να προοδεύσουν οι ελληνικές επιχειρήσεις. Αρκεί να διασφαλίσουμε πως οι άνθρωποι αυτοί ναι μεν θα προσαρμοστούν αλλά δε θα αφομειωθούν επηρεαζόμενοι από τις παθογένειες του εργασιακού περιβάλλοντος. Και φυσικά πως θα τους δοθεί η δυνατότητα από τις ίδιες τις επιχειρήσεις να προσφέρουν όσα έχουν.

– Ποιες χώρες έχουν απορροφήσει περισσότερο νέους και νέες;

ΚΚ: Συνήθως είναι οι χώρες που προσφέρουν ένα σύνολο ευνοϊκών συνθηκών που περιλαμβάνει ελκυστικές αμοιβές, ευκαιρίες για επαγγελματική ανέλιξη και ποιοτικές συνθήκες διαβίωσης. Μάλιστα κάποιες από αυτές διευκολύνουν την μετανάστευση μέσα από εθνικά σχέδια δράσης. Σύμφωνα με την πρώτη μας έρευνα το 2021, «Θα επέστρεφα αν…» για τους Έλληνες που ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό, η πλειοψηφία των Ελλήνων εργάζονται στο Ηνωμένο Βασίλειο (30.1%), ακολουθεί η Γερμανία (12.4%), η Κύπρος (11.1%), η Ελβετία (7%), η Ολλανδία (6.7%), το Βέλγιο (5.7%), οι Η.Π.Α (4.4%) και τα ΗΑΕ (3.2%).

Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι οι συνθήκες στις χώρες επηρεάζουν όχι μόνο την επιλογή τους ως χώρα προορισμού αλλά και την επιθυμία επιστροφής στην Ελλάδα. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι οι εργαζόμενοι στη Γερμανία, Βέλγιο και Ελβετία επιθυμούσαν περισσότερο να επιστρέψουν σε σχέση με αυτούς που εργάζονταν στο Ηνωμένιο Βασίλειο, Κύπρο και Σουηδία.

– Πώς μπορεί το «brain drain» να γίνει «brain gain»;

ΚΚ: Η μετάβαση από το «brain drain» στο «brain gain» αντιπροσωπεύει μια πρόκληση που εμπλέκει πολλούς παράγοντες και σχετίζεται άμεσα με την διεθνή κινητικότητα και τον  παγκόσμιο ανταγωνισμό για την προσέλκυση ταλέντου. Συνεπώς είναι απαραίτητο να προσεγγίσουμε το θέμα λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί σε παγκόσμιο επίπεδο και όχι ως ένα φαινόμενο που μπορεί να αντιστραφεί αυτόματα επειδή εξέλειψαν στη χώρα οι συνθήκες που το προκάλεσαν.

Ενδεικτικά θα αναφέρω τους Δείκτες Προσέλκυσης Ταλέντου (Indicators of Talent Attractiveness – ITA) του ΟΟΣΑ οι οποίοι αποτελούν  το πρώτο συνεκτικό εργαλείο που καταγράφει τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία των χωρών όσον αφορά την ικανότητά τους να προσελκύουν και να διατηρούν διάφορες κατηγορίες ταλαντούχων εργαζομένων από άλλες χώρες. Οι τέσσερις κατηγορίες ταλέντων σύμφωνα με την έκδοση του 2023 περιλαμβάνει εργαζόμενους με υψηλή επιστημονική κατάρτιση, ξένους επιχειρηματίες, φοιτητές πανεπιστημίων και ιδρυτές start-up, καθώς και μια εκτεταμένη σειρά διαστάσεων για την αξιολόγηση της ελκυστικότητας μιας χώρας. Η Ελλάδα δυστυχώς κατατάσσεται χαμηλά σε όλες τις κατηγορίες και τις διαστάσεις.

Όπως καταλαβαίνετε,  το brain gain δεν μπορεί να επιτευχθεί με μονοδιάστατες ή μεμονωμένες λύσεις αλλά απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση και στρατηγική σε εθνικό επίπεδο με διακριτές πολιτικές και δράσεις.

Προφανώς ο καθοριστικότερος παράγοντας για τον επαναπατρισμό των brain drainers είναι η ύπαρξη καλά αμειβόμενων ποιοτικών θέσεων εργασίας οι οποίες μπορούν να δημιουργηθούν μέσα από την ανάπτυξη της οικονομίας και την μετεξέλιξη του παραγωγικού μοντέλου της χώρας. Ποιοτικά χαρακτηριστικά όπως είναι τα καινοτόμα γνωστικά πεδία απασχόλησης, η επαγγελματική εξέλιξη, η αξιοκρατία και οι ίσες ευκαιρίες απασχόλησης είναι ευκολότερο να υποστηριχθούν από μεγάλες επιχειρηματικές μονάδες που έχουν υιοθετήσει αρχές εταιρικής διακυβέρνησης και επενδύουν στρατηγικά στην βιώσιμη ανάπτυξη, την καινοτομία και τη συνεχή εκπαίδευση των εργαζομένων τους.

Παράλληλα, είναι απαραίτητη η βελτίωση της αποτελεσματικότητας του κράτους και η αναβάθμιση των συνθηκών διαβίωσης των πολιτών όσον αφορά τους τομείς της υγείας, της εκπαίδευσης, της ασφάλειας, της δικαιοσύνης, των υποδομών, των μεταφορών, των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και κάθε άλλης λειτουργίας που επηρεάζει την καθημερινότητα τους.

Πάντως, οι συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί σήμερα στη Ελλάδα, σε συνδυασμό με την αναβαθμισμένη διεθνή της εικόνα, μας γεμίζουν με αισιοδοξία για το μέλλον. Εφόσον συνεχιστεί η αναπτυξιακή και μεταρρυθμιστική πορεία της χώρας όχι μόνο θα επιτύχουμε το στόχο της επιστροφής των Ελλήνων που έφυγαν την περίοδο της οικονομικής κρίσης αλλά θα καταφέρουμε να προσελκύσουμε ταλέντα από ξένες χώρες.

– Ποια είναι τα επόμενα σχέδια της Πρωτοβουλίας BrainReGain – Ελληνισμός Εν Δράσει;

ΚΚ: Να συνεχίζουμε να ενισχύουμε την Συμμαχία μας, κινητοποιώντας απανταχού όλους τους Έλληνες για να δημιουργήσουμε μια ισχυρή Ελλάδα για τις επόμενες γενιές! Είμαστε εν δράσει και προσκαλούμε τις ελληνικές επιχειρήσεις που ενστερνίζονται το όραμα και τις αξίες μας, τους Έλληνες επιστήμονες του εξωτερικού που επιθυμούν να προσφέρουν στην Πατρίδα, και τα στελέχη των επιχειρήσεων, να ενώσουμε τις δυνάμεις μας, για να συμβάλλουμε όλοι μαζί στην ανασυγκρότηση της χώρας μας.

Οι εταιρείες-μέλη μας που απαρτίζουν τη Συμμαχία μας είναι κορυφαίες ελληνικές επιχειρήσεις και εκπροσωπούν τους ισχυρότερους παραγωγικούς κλάδους όπως της Βιομηχανίας, της Τεχνολογίας, του Τουρισμού, των Κατασκευών, του Λιανικού Εμπορίου, της Ναυτιλίας, της Υγείας, των Νομικών και Συμβουλευτικών Υπηρεσιών και της Εκπαίδευσης.

Μαζί με τα μέλη μας υλοποιούμε δράσεις με κύρια έμφαση στο πρόγραμμα Mentoring, που συμμετείχε και η Γεωργία, όπου έμπειρα ανώτατα στελέχη αναλαμβάνουν εθελοντικά τον ρόλο του Μέντορα για να καθοδηγήσουν τους Έλληνες του εξωτερικού για την στρατηγική επαναπατρισμού τους. Παράλληλα, συνεργαζόμαστε στενά με επιστημονικές ομάδες για τη διεξαγωγή των ερευνών μας και με την βοήθεια των υποστηρικτών μας διαδίδουμε το έργο μας, ενώ διοργανώνουμε εκδηλώσεις και στο εξωτερικό με τοπικά Ελληνικά hubs. Επιπλέον, έχουμε συγκροτήσει ομάδες εργασίας για τη επεξεργασία προτάσεων και σχεδίων δράσης για προσδιορισμό πολιτικών επαναπατρισμού. Τα αποτελέσματα όλων των δράσεων μας θα παρουσιαστούν τον Μάρτιο στην Ετήσια Εκδήλωση που διοργανώνουμε για τα μέλη μας και θα δημοσιοποιηθούν στο www.brainregain.gr.

Τουρισμός

Στα του τουρισμού. Κλασσικά πράγματα …. Θα πούμε για ακόμη μια φορά μπράβο …. Αναφερόμαστε στα τελευταία ρεπορτάζ γύρω από την προσδοκίες για την πορεία του τουρισμού τη φετινή χρονιά. Έτσι λοιπόν, με αυξημένη αναπτυξιακή δυναμική μπαίνει το 2024 για τον ελληνικό τουρισμό, καθώς οι πρόδρομοι δείκτες των προγραμματισμένων αεροπορικών θέσεων και των κρατήσεων για φέτος είναι αυξημένοι περισσότερο από 10% σε σύγκριση με το αντίστοιχο χρονικό σημείο του 2023. Παραπέμπουν, δηλαδή, σε αύξηση των αφίξεων υψηλότερη του 10%. Κάτι που σημαίνει πως ακόμη κι αν όλοι οι επόμενοι μήνες παραμείνουν στα ίδια επίπεδα με το 2023, ο τουρισμός θα έχει ανάπτυξη μεταξύ 1% και 2%. Ωστόσο, οι ακόμη και πιο συγκρατημένες εκτιμήσεις της ξενοδοχειακής βιομηχανίας μιλούν για αύξηση της τάξης του 5% φέτος, υπό την προϋπόθεση βεβαίως πως δεν θα υπάρξουν απρόβλεπτα γεγονότα που θα επηρεάσουν αρνητικά την ταξιδιωτική συμπεριφορά των δυνητικών επισκεπτών της χώρας.

Σύμφωνα με στοιχεία του Airdata tracker του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων, ο προγραμματισμός των αεροπορικών θέσεων εισερχομένων διεθνών πτήσεων για τη χειμερινή περίοδο 2023/2024 δείχνει αύξηση 16,7% σε σχέση με την αντίστοιχη χρονική στιγμή της προηγούμενης σεζόν, με τις μεγαλύτερες αυξήσεις να εντοπίζονται σε πτήσεις από τη Γερμανία (+30,5%) και από την Ολλανδία (+33,9%).

Ωστόσο και σε επίπεδο κρατήσεων θέσεων η μεταβολή σε σχέση με την αντίστοιχη χρονική στιγμή του προηγούμενου έτους είναι αυξητική κατά 12% για τη χειμερινή περίοδο 2023/2024, με τα μεγαλύτερα ποσοστά αυξήσεων να καταγράφονται στη Γερμανία (+18,7%), στο Ηνωμένο Βασίλειο (+32,4%) και στην Ιταλία (+24,6%). Τα μεγέθη αυτά επιβεβαιώνουν πως η χώρα εισέρχεται στο 2024 με έντονη δυναμική ανάπτυξης για τον τουρισμό. Κάτι που είναι ορατό άλλωστε και στις νέες απευθείας πτήσεις μεταξύ Αθήνας και Ηνωμένων Πολιτειών κατά τη χειμερινή περίοδο από τις οποίες καταγράφεται αύξηση των κρατήσεων θέσεων 6,2% και του προγραμματισμού αεροπορικών θέσεων κατά 10,1%.

Τα έσοδα από τον τουρισμό την περίοδο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου του 2023 ξεπέρασαν ήδη το σύνολο των εσόδων της τελευταίας χρονιάς-ρεκόρ, δηλαδή του 2019. Κορυφαίοι παράγοντες της ελληνικής τουριστικής βιομηχανίας, ξενοδόχοι, όπως και οικονομολόγοι εκτιμούν ότι η χώρα θα μπορέσει το 2024 όχι μόνο να διατηρήσει αυτές τις επιδόσεις, αλλά και να τις βελτιώσει, εφόσον βεβαίως δεν υπάρχει κάποιο απρόβλεπτο δυσμενές γεγονός που να επηρεάσει τα διεθνή ταξίδια. Οι ταξιδιωτικές εισπράξεις στο δεκάμηνο του 2023 διαμορφώθηκαν στα 19,612 δισ. ευρώ, ξεπερνώντας κατά 1,4 δισ. ευρώ τις αντίστοιχες εισπράξεις του συνόλου της χρήσης του 2019 (18,2 δισ.).

Με δεδομένο ότι εισπράξεις αυξάνονται με διψήφιο ρυθμό σε σχέση με το 2019 και ότι εκείνη τη χρονιά τα έσοδα τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο ήταν της τάξης των 600 εκατ., οι εκτιμήσεις βλέπουν τις εισπράξεις από τους ξένους επισκέπτες της χώρας για ολόκληρη τη φετινή χρονιά να διαμορφώνονται στα επίπεδα των 20,2-20,3 δισ. ευρώ. Θα ξεπεράσουν, δηλαδή, κατά 2 δισ. ή ποσοστό μεγαλύτερο του 10% το ρεκόρ του 2019. Μια περαιτέρω αύξηση των ταξιδιωτικών εισπράξεων φέτος με βάση τους ρυθμούς αύξησης της ταξιδιωτικής κίνησης που προκύπτουν τουλάχιστον μέχρι στιγμής από το Airdata tracker παραπέμπει σε ταξιδιωτικές εισπράξεις από το εξωτερικό υψηλότερες των 22 δισ. το 2024.

Εξέλιξη που, εφόσον επιβεβαιωθεί, αναμένεται να συμβάλει σημαντικά και στον ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας.

Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, την περίοδο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου 2023 η εισερχόμενη ταξιδιωτική κίνηση αυξήθηκε κατά 17,0% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2022, ενώ απείχε μόλις 415.000 επισκέπτες από το σύνολο των επισκεπτών του 2019. Τους πρώτους 10 μήνες του 2023 η εισερχόμενη ταξιδιωτική κίνηση διαμορφώθηκε στα 30,933 εκατ. επισκέπτες. Για ολόκληρο το 2019 η εισερχόμενη ταξιδιωτική κίνηση ήταν 31,348 εκατ. άτομα (η κίνηση μόνον κατά τον Δεκέμβριο του 2019 ήταν 692.000 ταξιδιώτες). Με βάση τον ρυθμό ανάπτυξης που καταγράφεται και αναγωγή στο σύνολο του 2023, οι ξένοι επισκέπτες αναμένεται να έχουν αγγίξει ή και ξεπεράσει τα 32 εκατομμύρια.

Τόσο για τον πρόεδρο του ΣΕΤΕ Γιάννη Παράσχη όσο και για μια αυξανόμενη μερίδα επιχειρηματιών του κλάδου, η φετινή χρονιά είναι κομβική. Οχι όμως εξαιτίας του νέου ιστορικού ρεκόρ σε έσοδα, αλλά κυρίως λόγω της εμφανούς πλέον ανάγκης για εξασφάλιση της βιωσιμότητάς του. «Το 2023 είναι μια χρονιά κατά τη διάρκεια της οποίας αναδείχθηκε με τον πιο ανάγλυφο τρόπο η αλλαγή στη δημόσια αλλά και στην πολιτική συζήτηση αναφορικά με τις τρεις διαστάσεις που διαμορφώνουν τη βιωσιμότητα στον τουρισμό, δηλαδή την οικονομική, την κοινωνική και την περιβαλλοντική».

Πλέον το 2024 αναμένεται να είναι κομβικό έτος για τον ελληνικό τουρισμό, καθώς θα δοκιμαστούν τα όρια και η δυνατότητά του να εξασφαλίσει όρους βιωσιμότητας για τη δραστηριότητα χωρίς να υπονομεύσει την ανταγωνιστικότητά του. Οσον αφορά ειδικότερα στα όρια, θα δοκιμαστούν τόσο η επάρκεια των υποδομών σε προορισμούς που βαρύνονται από αυξημένους αριθμούς επισκεπτών όσο και η ικανότητα διαχείρισής τους από την τοπική αυτοδιοίκηση, αλλά και από τη συλλογική δράση του ιδιωτικού τομέα.

Η Τουρκία, η βίζα-εξπρές και η επίτροπος

Τώρα όπως έγραφε ο Βηματοδότης, η επέκταση της συμφωνίας για τη χορήγηση βίζας-εξπρές 168 ωρών σε τούρκους τουρίστες και σε δύο άλλα νησιά, πέραν των δέκα, είναι το θέμα που συζητείται τούτες τις ημέρες ανάμεσα στην Αθήνα και την Αγκυρα. Γιατί όπως μαθαίνω η συμφωνία αρχίζει να υλοποιείται από την 1η Φεβρουαρίου και ήδη τούρκοι tour operators βρίσκονται στα ελληνικά νησιά προετοιμάζοντας τη χειμωνιάτικη κάθοδο τούρκων τουριστών σε Λήμνο, Χίο, Λέσβο, Σάμο, Λέρο, Κάλυμνο, Ρόδο, Κω, Σύμη, Καστελλόριζο με βίζα- εξπρές. Η είδηση όμως είναι αλλού. Πληροφορίες αναφέρουν ότι η Αθήνα κάποια στιγμή θα ήθελε να εντάξει στη συμφωνία ακόμα δύο νησιά: την Πάτμο και (από πλευράς Τουρκίας) την Ιμβρο. Αλλωστε αυτή η συμφωνία για χορήγηση βίζας στους Τούρκους, έστω και για 168 ώρες, έγινε με έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων και Μετανάστευσης, Σουηδή Ιλβα Γιόχανσον, θα βρίσκεται τη Δευτέρα στην Αθήνα για να συμμετάσχει σε μια εκδήλωση του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής και παράλληλα να επικυρώσει ατύπως με την παρουσία της εκ μέρους της ΕΕ την ελληνοτουρκική συμφωνία για την προσωρινή βίζα. Απλώς υπενθυμίζω πως είναι η ίδια επίτροπος που είχε καταγγείλει τη χώρα μας για το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου. Τη συζήτηση για τη μεταναστευτική πολιτική θα προλογίσει ο Πρωθυπουργός.