"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 09/05/24

Τελευταίοι σε 9 βασικούς δείκτες

Διαρθρωτικά και χρόνια, προβληματικά χαρακτηριστικά, που στερούν τη δυνατότητα στην ελληνική οικονομία να επιταχύνει τον ρυθμό ανάπτυξής της και να τον διατηρήσει υψηλά μεσοπρόθεσμα, φωτίζουν οι πρόσφατες εκθέσεις της Κομισιόν και του ΙΟΒΕ, ενώ –σύμφωνα με πληροφορίες– ανάλογες επισημάνσεις περιέχει και η μεταπρογραμματική αξιολόγηση των ευρωπαϊκών θεσμών, που πραγματοποιήθηκε προ 10ημέρου.

Όπως έγραφε ρεπορτάζ της Καθημερινής, ο δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης καταγράφεται μόλις στο 0,7%, σύμφωνα με την έκθεση της Κομισιόν για τις μακροοικονομικές ανισορροπίες στην Ελλάδα, που δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα. Αυτό σημαίνει ότι η συνταγή της ανάπτυξης θα είναι πολύ πιο δύσκολη τώρα που εξαντλήθηκε το «ελατήριο», αποτέλεσμα της κρίσης της COVID-19 και του Ταμείου Ανάκαμψης. Κατ’ επέκταση, η κάλυψη της απόστασης των εισοδημάτων των Ελλήνων πολιτών από τα αντίστοιχα της Ε.Ε., που γιγαντώθηκε στην περίοδο των μνημονίων, δεν θα είναι περίπατος.

Οι προκλήσεις

Μεγάλη πρόκληση είναι η ανταγωνιστικότητα, φέρεται να επισημαίνουν στην αξιολόγησή τους οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, στο ίδιο πνεύμα με την έκθεση της Κομισιόν, που διαπιστώνει ότι «παρά τις σημαντικές βελτιώσεις, χάρη στις πρόσφατες μεταρρυθμίσεις, η ανταγωνιστικότητα που δεν σχετίζεται με το κόστος και η χαμηλή παραγωγικότητα παραμένουν πρόκληση».

Η συνταγή για τη θεραπεία αυτών των αδυναμιών είναι δεδομένη, αλλά δύσκολη στην εφαρμογή της: βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, αύξηση των αποταμιεύσεων, περισσότερες επενδύσεις, αύξηση της συμμετοχής του εργατικού δυναμικού στην αγορά εργασίας είναι κρίσιμες για την ανταγωνιστικότητα, τονίζει η έκθεση της Κομισιόν, περιγράφοντας ουσιαστικά την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της χώρας, που δεν έχει ακόμη επιτευχθεί. Μια αλλαγή στην κατεύθυνση της υψηλότερης παραγωγικότητας και εξωστρέφειας, με ευρύτερη βιομηχανική βάση, μεγαλύτερη συμμετοχή των αγαθών στις εξαγωγές και απεξάρτηση από τη μονοκαλλιέργεια του τουρισμού, υψηλότερο επίπεδο τεχνολογίας και ιδίως ψηφιακής. Οπως σχολίασε με νόημα ο κ. Βέττας, αυτή τη στιγμή «μιλάμε για μια σαφώς καλύτερη εκδοχή της ίδιας οικονομίας».

Στο μέτωπο του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, η Κομισιόν διαπιστώνει εμπόδια στη δραστηριοποίηση σε συγκεκριμένους κλάδους όπως η ναυτιλία, οι κατασκευές, η ασφάλιση και οι νομικές υπηρεσίες. Σε μια άλλη αφορμή, σχετικά με τον επίμονο πληθωρισμό, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας είχε μιλήσει για ολιγοπώλια στα τρόφιμα, στα καύσιμα, στις τράπεζες, στην ιδιωτική νοσοκομειακή περίθαλψη, προκαλώντας αντιδράσεις. Αλλά και ο γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ, καθηγητής Νίκος Βέττας, επισήμανε ότι για να μειωθεί ο πληθωρισμός, που πάντα ήταν υψηλότερος στην Ελλάδα από την Ευρώπη, «πρέπει να σπάσει ένας πιο σκληρός πυρήνας που δεν εξαρτάται από τις ενεργειακές τιμές». Είναι λοιπόν προφανές πως η αγορά και ο ανταγωνισμός δεν λειτουργούν ρολόι.

Η αξιολόγηση των θεσμών διαπιστώνει, σύμφωνα με πληροφορίες, εμπόδια και στις συγχωνεύσεις μεταξύ επιχειρήσεων, κάτι που συντηρεί την κυριαρχία των μικρομεσαίων μονάδων στην οικονομία. Η εξαγγελία του υπουργού Εθνικής Οικονομίας Κωστή Χατζηδάκη μιας νέας νομοθετικής ρύθμισης για ενίσχυση των κινήτρων συγχώνευσης ικανοποίησε την Κομισιόν, μεταφέρουν αρμόδιες πηγές. Βεβαίως, εδώ το πρόβλημα δεν είναι μόνο νομοθετικό, αλλά και νοοτροπίας.

Κάτω από τη βάση

Η έκθεση της Κομισιόν καταγράφει βελτιώσεις σε αρκετά μέτωπα. Στο δημοσιονομικό, για παράδειγμα, δεν διακρίνεται κίνδυνος εκτροπής, ενώ το 2023 η Ελλάδα ξεπέρασε για μία ακόμη φορά τους στόχους, επιτυγχάνοντας πρωτογενές πλεόνασμα 1,9% του ΑΕΠ έναντι 1,1% του ΑΕΠ.

Βελτιώσεις σημειώθηκαν και αλλού, όμως, δεν ήταν αρκετές ώστε να αντιστραφεί η εικόνα. Ετσι, η έκθεση υπογραμμίζει ότι η Ελλάδα παραμένει στι τελευταίες ή στην τελευταία θέση σε κρίσιμους δείκτες, όπως οι παρακάτω:

1. Το δημόσιο χρέος, 160,9% του ΑΕΠ στο τέλος του 2023, είναι το υψηλότερο στην Ευρώπη.

2. Η δυνητική ανάπτυξη είναι χαμηλή 0,7%, ενώ την περίοδο 2025-2034 αναμένεται αύξηση του ΑΕΠ 0,9% κατά μέσον όρο.

3. Η ανεργία είναι υψηλή, στο 10,4% τον Δεκέμβριο του 2023, η συμμετοχή στην αγορά εργασίας είναι κάτω από τον μέσο όρο της Ε.Ε., 61,8% έναντι 70,5%, και παράλληλα καταγράφονται ελλείψεις εργατικού δυναμικού και αναντιστοιχίες των προσφερόμενων και ζητούμενων ειδικοτήτων.

4. Ο δείκτης καθαρής επενδυτικής θέσης ΝΙΙP είναι ο χαμηλότερος στην Ε.Ε., στο -140 το 2023 και προβλέπεται να υποχωρήσει στο -150.

5. Οι επενδύσεις αναμένεται να αυξηθούν κατά 3 μονάδες στο 16% του ΑΕΠ το 2025, χάρη και στα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης, ωστόσο, θα παραμείνουν μακριά από τον μέσο όρο της Ε.Ε., που κινούνται στο 23% του ΑΕΠ.

6. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, 6,4% του ΑΕΠ το 2023 υποχώρησε, αλλά είναι πολύ υψηλό, 5 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από το 2019, και αναμένεται να παραμείνει πάνω από 5% του ΑΕΠ και το 2025.

7. Οι αποταμιεύσεις κινούνται σε αρνητικό έδαφος (-2,7% του ΑΕΠ το 2017-22, έναντι 3,6% της Ευρωζώνης). Είναι η άλλη όψη του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και οι αναλυτές προειδοποιούν πως αν δεν αντιστραφεί αυτή η τάση, δεν μπορεί να στηριχθεί μακροπρόθεσμα η ανάπτυξη.

8. Η κατανάλωση, σχεδόν 70% του ΑΕΠ, είναι η υψηλότερη στην Ε.Ε.

9. Τα κόκκινα δάνεια έχουν αφαιρεθεί από τους ισολογισμούς των τραπεζών (με 5,7%, ωστόσο, το σχετικό ποσοστό παραμένει το υψηλότερο στην Ε.Ε.), αλλά δεν έχουν εξαφανισθεί από την οικονομία (32% του ΑΕΠ ή 69,5 δισ. ευρώ έχουν οι servicers).

Είναι πρόβλημα

Σε ένα ζήτημα τώρα που δεν κρύβουμε πως το θεωρούμε πρόβλημα. Την πόρτα της εξόδου προς τη σύνταξη ανοίγουν ολοένα και περισσότεροι εργαζόμενοι φέτος, με αποτέλεσμα να «ρίχνουν» έξω τις αρχικές προβλέψεις του κρατικού προϋπολογισμού για τη συνταξιοδοτική δαπάνη που διατυπώθηκαν τον περασμένο Νοέμβριο.

Τα νεότερα στοιχεία δείχνουν πως φέτος θα βγουν στη σύνταξη περίπου 30.000 περισσότεροι ασφαλισμένοι από πέρσι κι έτσι θα απαιτηθούν έξτρα κονδύλια 400 εκατ. ευρώ από τον κρατικό προϋπολογισμό μόνο για τις νέες συντάξεις, ανεβάζοντας το συνολικό κονδύλι κοντά στο ένα δις. ευρώ (χωρίς να συνυπολογίζεται η φετινή αύξηση 3% λόγω πληθωρισμού και ανάπτυξης).  

Νέο ρεκόρ

Το 2024 πάει για νέο ρεκόρ, καθώς οι συνταξιοδοτήσεις των δυο πρώτων μηνών δείχνουν πως μπορεί φέτος ο ΕΦΚΑ να προσεγγίσει τις 215.000 αποχωρήσεις, με αποτέλεσμα η φετινή χρονιά να ξεπεράσει ακόμη και το ρεκόρ του 2021, όταν άνοιξαν την πόρτα της εξόδου 212.151 ασφαλισμένοι.

Οι υπηρεσιακοί παράγοντες του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης αλλά και του ΕΦΚΑ βλέπουν τους πρώτους μήνες του 2024 να «πέφτουν» στο σύστημα αρκετές περισσότερες αιτήσεις συνταξιοδότησης από όσες αρχικά υπολόγιζαν.

Σύμφωνα με ασφαλή στοιχεία, το πρώτο 2μηνο του 2024 έχουν υποβληθεί 35.451 αιτήσεις, όταν πέρσι το πρώτο δίμηνο είχαν υποβληθεί 29.470. Η αύξηση είναι της τάξης του 20% και 5.981 αιτήσεις επιπλέον σε απόλυτους αριθμούς.

Περίπου 6.000 αιτήσεις επιπλέον σε ένα 2μηνο μπορεί να σημαίνει και 36.000 επιπλέον αιτήσεις συνταξιοδότησης φέτος, πολύ περισσότερο όταν οι μήνες που έχουν συνήθως τον μεγαλύτερο όγκο αιτήσεων και δείχνουν «πού θα πάει το πράγμα» είναι ο Μάρτιος και ο Οκτώβρης. Μια προβολή του ίδιου ρυθμού συνταξιοδοτήσεων σε ετήσια βάση «δείχνει» 212.700 αιτήσεις για φέτος, όταν είχαν υποβληθεί:

το 2020: 175.705 αιτήσεις συνταξιοδότησης

το 2021: 212.151 αιτήσεις συνταξιοδότησης

το 2022: 211.133 αιτήσεις συνταξιοδότησης

το 2023: 190.368 αιτήσεις συνταξιοδότησης

Τρέχουν οι αιτήσεις

Ένας όγκος 212.700 αιτήσεων σε ετήσια βάση σημαίνει 22.300 περισσότερες αιτήσεις από πέρσι. Συνεπώς η αρχή της χρονιάς προδιαγράφει μια ταχύτητα συνταξιοδοτήσεων με 22.000 έως 36.000 περισσότερες αιτήσεις από πέρσι.

Αν συμπεριληφθούν, δε, και τα πρώτα στοιχεία από τον Μάρτιο – που όμως ακόμη δεν είναι πλήρως ασφαλή – τα οποία παραπέμπουν σε περίπου 18.150 αποχωρήσεις, τότε φτάνουμε στις 53.600 συνταξιοδοτήσεις σε 3 μήνες φέτος, ταχύτητα που δείχνει προς 214.500 αποχωρήσεις για ολόκληρο το 2024, μέγεθος ρεκόρ.

Θα μπορούσε να πει κανείς πως οι επιχειρήσεις εμφανίζουν περισσότερο χρήμα, καταβάλλουν περισσότερους φόρους και έτσι πληρώνονται, χωρίς πρόβλημα για τον κρατικό προϋπολογισμό, περισσότερες συντάξεις.

Πέρσι το πρώτο 3μηνο οι συνταξιοδοτήσεις ήταν περίπου 46.000, άρα μιλάμε για 7.600 παραπάνω στο 3μηνο και 30.000 παραπάνω στο έτος.

Νέο κονδύλι 400 εκατ. ευρώ

Αυτά τα στοιχεία και οι προβολές που τα ακολουθούν, όπως και τα νέα δεδομένα από την Εθνική Αναλογιστική Αρχή, οδήγησαν το οικονομικό επιτελείο στο να αναθεωρήσει τις εκτιμήσεις του για τη συνταξιοδοτική δαπάνη, υπολογίζοντας ένα πρόσθετο κονδύλι 400 εκατομμυρίων ευρώ για τις νέες συνταξιοδοτήσεις, στο Πρόγραμμα Σταθερότητας που υπέβαλε η χώρα στις Βρυξέλλες. 

Το συνολικό κονδύλι για τις νέες συντάξεις υπερβαίνει τα 800 εκατ. και προσεγγίζει το ένα δισ. ευρώ, με αποτέλεσμα η συνολική συνταξιοδοτική δαπάνη για το 2024 να υπερβαίνει πλέον τα 33 δισ. ευρώ (από 32,78 δις που είχαν προϋπολογιστεί).

Στον προϋπολογισμό του 2024, που κατατέθηκε στη Βουλή τον Νοέμβριο είχε προβλεφθεί αύξηση της συνταξιοδοτικής δαπάνης (κύριες συντάξεις) κατά 907 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων:

430 εκατ. λόγω της ετήσιας αύξησης 3%

470 εκατ. λόγω της προβλεπόμενης αύξησης του ρυθμού απονομής νέων συντάξεων

Τώρα τα 470 εκατ. προσαυξάνονται με 400 εκατ. ακόμη για να καλυφθεί η δαπάνη του νέου κύματος φυγής στη σύνταξη. Έτσι το συνολικό κονδύλι για τις νέες συντάξεις υπερβαίνει τα 800 εκατ. και προσεγγίζει το ένα δισ. ευρώ, με αποτέλεσμα η συνολική συνταξιοδοτική δαπάνη για το 2024 να υπερβαίνει πλέον τα 33 δισ. ευρώ (από 32,96 δις που είχαν προϋπολογιστεί).

Η ζυγαριά ισορροπεί

Το σημαντικό για το ισοζύγιο του προϋπολογισμού είναι πως αντίστοιχη ροή υπάρχει και στο μέτωπο των εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει «τρύπα».

Όπως επισημαίνουν αξιωματούχοι του οικονομικού επιτελείου, περίπου 700 – 800 εκατ. είναι τόσο τα παραπάνω έσοδα όσο και τα παραπάνω έξοδα σε δημοσιονομική βάση.

Για παράδειγμα το πρώτο 3μηνο τα φορολογικά έσοδα υπερέβησαν τους στόχους κατά 598 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 451 εκατ. προήλθαν από την καταβολή φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων. Με άλλα λόγια είναι φορολογικά έσοδα που ήρθαν από την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής, τα ψηφιακά συστήματα – π.χ. MyData – την διασύνδεση ταμειακών με POS κλπ.

Θα μπορούσε να πει κανείς πως οι επιχειρήσεις εμφανίζουν περισσότερο χρήμα, καταβάλλουν περισσότερους φόρους και έτσι πληρώνονται, χωρίς πρόβλημα για τον κρατικό προϋπολογισμό, περισσότερες συντάξεις.

Αγορά εργασίας

Όπως αναφέρονταν σε σχετικά δημοσιεύματα, με τον «σκληρό πυρήνα» της ανεργίας βρίσκεται αντιμέτωπη εδώ και μήνες η αγορά εργασίας, καθώς παρά την διαρκή αποκλιμάκωση από το 2015 και μετά, τους τελευταίους πολλούς μήνες η ανεργία παλεύει με τον πήχη του 10% και 11% εμφανίζοντας ισχυρά σημάδια αντίστασης. Την ώρα μάλιστα που αρκετοί κλάδοι - και μάλιστα κλάδοι αιχμής - υποφέρουν από σημαντικές ελλείψεις εργαζόμενων, η δεξαμενή της ανεργίας παραμένει γεμάτη με έναν «σκληρό πυρήνα» 500.000 ανέργων που δεν μειώνονται. 

Τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, που δημοσιοποιήθηκαν χθες, Μεγάλη Παρασκευή, το επιβεβαιώνουν. Στην Ελλάδα, η ανεργία μπορεί να μειώθηκε τον περασμένο Μάρτιο στο 10,2% από 10,8% τον Φεβρουάριο, αλλά παρέμεινε πάνω από το «φράγμα» του 10%, με αποτέλεσμα η χώρα μας να διατηρεί το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην Ευρωζώνη μετά την Ισπανία (11,7%), την ώρα που όλες οι άλλες χώρες έχουν μονοψήφια ποσοστά. Τον Ιανουάριο η ανεργία ήταν 10,5%, τον Φεβρουάριο 10,8% και τον Μάρτιο 10,2%, ενώ σε απόλυτους αριθμούς οι άνεργοι μετρήθηκαν στους 502.000 τον Ιανουάριο, στους 517.000 τον Φεβρουάριο και 493.000 τον Μάρτιο.

Που οφείλεται;

Πολλά μπορεί να πει κανείς για τα παραπάνω νούμερα και την αδυναμία της ανεργίας να μειωθεί περισσότερο …. Μπορεί για παράδειγμα να μιλήσει κάποιος για σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας. Και αυτό είναι μια αλήθεια, έχοντας πάρα πολλές φορές ασχοληθεί με το προβληματικό ελληνικό παραγωγικό μοντέλο. Ωστόσο πιστεύουμε πως η απάντηση στα παραπάνω νούμερα βρίσκεται και κάπου αλλού. Στο ότι μεγάλος αριθμός των ανέργων έχουνε επιλέξει πλέον να είναι άνεργοι, μην ψάχνοντας, για μια σειρά λόγων εργασία. Παράλληλα όσο και αν έχει μειωθεί το φαινόμενο αφού έχουνε αυξηθεί αρκετά οι έλεγχοι, συνεχίζει να υπάρχει ένας αριθμός ανέργων που εργάζεται μαύρα, πολλές φορές έστω και part time, εξασφαλίζοντας ένα ελάχιστο εισόδημα, αν και επίσημα βρίσκεται σε καθεστώς ανεργίας ….

Γιατί η Ελλάδα δεν μποϊκόταρε την ορκωμοσία Πούτιν

Όπως τώρα έγραφε ο Βηματοδότης, ο Βλαντίμιρ Πούτιν, 71 ετών, ορκίστηκε σε μια ιδιαίτερη τελετή που έγινε στο Κρεμλίνο (μέσα σε αυστηρότατα μέτρα ασφαλείας) για πέμπτη φορά πρόεδρος της Ρωσίας, αναλαμβάνοντας καθήκοντα για μια ακόμη εξαετία, την ώρα που η σχέση της χώρας του με τη Δύση παραμένει ιδιαίτερα τεταμένη. Ενδεικτικό της σχέσης που έχει η Μόσχα με τη Δύση είναι το γεγονός ότι οι ΗΠΑ και πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης μποϊκόταραν την τελετή ορκωμοσίας του Ρώσου προέδρου, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Κι όμως υπήρξαν χώρες της ΕΕ που εκπροσωπήθηκαν στην τελετή, δηλαδή η Ελλάδα, η Κύπρος, η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Γαλλία. Τι έγινε; Θα πείτε. Άλλαξε κάτι από το αυστηρό εμπάργκο κατά της Ρωσίας; Όχι βεβαίως…

Η Ελληνίδα πρέσβης στη Μόσχα Αικατερίνη Ξαγοράρη ήταν η δεύτερη φορά που πήγαινε στο Κρεμλίνο για να συναντήσει τον Πούτιν. Η πρώτη ήταν όταν έδωσε τα διαπιστευτήριά της και ο Πούτιν της εξέφρασε τότε την ελπίδα οι ελληνορωσικές σχέσεις να αναγεννηθούν. Αυτή τη φορά όμως πήγαινε στην τελετή της ορκωμοσίας του. Η ελληνική κυβέρνηση, μαθαίνω στάθμισε τα γεγονότα για μια πολυεπίπεδη εξωτερική πολιτική και αποφάσισε να εκπροσωπηθεί από την πρέσβη μας. Άλλωστε δεν υπήρχε κανένας λόγος, όπως μου είπαν διπλωματικές πηγές να επιβαρυνθούν κι άλλο οι ελληνορωσικές σχέσεις για μια τελετή ορκωμοσίας. Διατηρήθηκε έτσι ένας δίαυλος επικοινωνίας χωρίς να αλλάξει κάτι στην πολιτική της χώρας μας έναντι της Ρωσίας. Και τούτο παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα παρείχε ανθρωπιστική και στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία.