"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 10/01/24

Πληθωρισμός - τρόφιμα

Θα ξεκινήσουμε με τον πληθωρισμό στα τρόφιμα. Για όποιον δεν το έχει κάνει, ενδιαφέρουσα είναι μια τελευταία έρευνα του ΙΕΛΚΑ. Ειδικότερα, παραμένουν χαμηλότερες οι τιμές του τυπικού καλαθιού του νοικοκυριού στα ελληνικά σούπερ μάρκετ σε σχέση με τη Γαλλία, την Αγγλία, την Ιταλία και την Ισπανία, αλλά είναι υψηλότερες από την Πορτογαλία.

Η επαναλαμβανόμενη έκθεση του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ)  παρουσιάζει τα αποτελέσματα οργανωμένης έρευνας σύγκρισης τιμών (που βασίζονται σε στοιχεία από πλατφόρμες σύγκρισης τιμών σε κάθε χώρα, αλλά και σε τιμοληψίες από αλυσίδες σούπερ μάρκετ) σε τυπικό καλάθι προϊόντων του νοικοκυριού του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων (σούπερ μάρκετ) στην Ελλάδα τον Δεκέμβριο 2023 και αντίστοιχα στην Γαλλία, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ισπανία, στην Ιταλία και στην Πορτογαλία. Η σύγκριση τιμών γίνεται με και χωρίς την αξία του ΦΠΑ, ο οποίος διαφέρει σε κάθε χώρα.

Για την παρούσα ανάλυση συγκρίθηκαν οι τιμές σε συνολικά 44 κατηγορίες προϊόντων:

20 υποκατηγορίες προϊόντων που συνθέτουν ένα τυπικό καλάθι αγορών, όπως αυτό έχει διαμορφωθεί στη συγκεκριμένη επαναλαμβανόμενη έρευνα από το 2012 έως σήμερα.

19 επιπλέον υποκατηγορίες προϊόντων που εντάσσονται στο καλάθι του νοικοκυριού από τον Νοέμβριο 2022

5 επιπλέον υποκατηγορίες προϊόντων που εντάσσονται στο καλάθι του νοικοκυριού από τον Μάρτιο 2023

Αυτές οι υποκατηγορίες προϊόντων εξετάζονται από ένα σημαντικό δείγμα πάνω από 5.000 τιμών προϊόντων και 30 διαφορετικές αλυσίδες σουπερμάρκετ στις έξι χώρες συνολικά για να υπολογισθούν οι μέσες τιμές, με δειγματοληψίες από έγκυρα site σύγκρισης τιμών σε Ελλάδα και εξωτερικό, αλλά και από αλυσίδες σουπερμάρκετ. Τα στοιχεία περιλαμβάνουν τόσο τιμές προϊόντων σε προσφορά, όσο και προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας σε κάθε χώρα. Διευκρινίζεται ότι οι τιμές αφορούν μόνο αλυσίδες σουπερμάρκετ και όχι άλλα σημεία πώλησης.

Η σύγκριση των μέσων τιμών των καλαθιών (πίνακας 1) δείχνει ότι οι τρεις χώρες έχουν σημαντικά ακριβότερο μέσο καλάθι από την Ελλάδα: 17% η Γαλλία, 21% το Ηνωμένο Βασίλειο, 7% η Ιταλία. Η Ισπανία είναι στα ίδια επίπεδα με την Ελλάδα, ενώ η Πορτογαλία είναι φθηνότερη κατά 3% με την Ελλάδα.

Η εικόνα των αποτελεσμάτων αλλάζει σημαντικά όταν αφαιρέσουμε τον αναλογούντα ΦΠΑ ανά χώρα για να γίνουν αντιληπτές τις πραγματικές τιμές των προϊόντων σουπερμάρκετ. Η σύγκριση των καλαθιών σε αυτή την περίπτωση (σχήμα 1 και πίνακας 1) δείχνει ότι οι και οι έξι χώρες έχουν πιο ακριβό μέσο καλάθι από την Ελλάδα, η Γαλλία κατά 26%, το Ηνωμένο Βασίλειο κατά 31%, η Ιταλία κατά 15%, η Ισπανία κατά 8% και η Πορτογαλία παραμένει φθηνότερη κατά 5% Αυτό είναι αποτέλεσμα της διαφοράς που έχει ο χαμηλός ΦΠΑ ανά χώρα (πρόκειται για τον ΦΠΑ που αναφέρεται σε τρόφιμα και ποτά).

Στην Ελλάδα αυτός ο ΦΠΑ είναι 13%. Ο ΦΠΑ είναι σημαντικά υψηλότερος από το Ηνωμένο Βασίλειο (0% ή 5%) και τη Γαλλία (10% και 5,5%), την Ισπανία (10% και 4%), την Πορτογαλία (13% και 6%), την Ιταλία (5% και 4%), αλλά και τις περισσότερες χώρες της ΕΕ. Η βασική διαφορά είναι ότι τρόφιμα που στην Ελλάδα υπάγονται στον υψηλό συντελεστή ΦΠΑ με 24% στις υπόλοιπες χώρες υπάγονται στον χαμηλό συντελεστή ΦΠΑ, ο οποίος είναι και χαμηλότερος του ελληνικού με 6%, 5,5%, 4% ή ακόμα και 0%. Σημειώνεται ότι η επίδραση ειδικών φόρων κατανάλωσης (π.χ. καφές) δεν είναι δυνατόν να συνυπολογιστεί στα παραπάνω στοιχεία.

Το γενικό συμπέρασμα που προκύπτει από την παραπάνω ανάλυση είναι ότι το οργανωμένο ελληνικό λιανεμπόριο τροφίμων (σούπερ μάρκετ) παρέχει στους Έλληνες καταναλωτές πρόσβαση σε προϊόντα για το τυπικό του καλάθι με κατά μέσο όρο σε χαμηλότερη τιμές που είναι αποτέλεσμα της οργανωμένης προσπάθειας των προμηθευτών και των λιανεμπόρων για συγκράτηση των τιμών τα τελευταία χρόνια, τονίζει ο ΙΕΛΚΑ. Η τάση αυτή με μικρές διακυμάνσεις είναι διαχρονική την τελευταία 10ετία που πραγματοποιείται η συγκεκριμένη έρευνα. Η διαχρονική σύγκριση τιμών με το εξωτερικό δείχνει ότι τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα συνεχώς έχει φθηνότερο καλάθι από τις συγκρινόμενες χώρες με διακυμάνσεις οι οποίες δεν αλλάζουν το γενικό συμπέρασμα της ανάλυσης.

Υπάρχουν διαφορές, παρότι περιορισμένες, στη συνολική αξία των καλαθιών σε σχέση με την προηγούμενη μέτρηση του Σεπτεμβρίου 2023 (πίνακας 2). Το καλάθι στην Ισπανία είναι αμετάβλητο, ελαφρώς μειωμένο στην Ελλάδα και στη Γαλλία και αρκετά μειωμένο στην Ιταλία. Στην Πορτογαλία είναι αυξημένο, ενώ η μεγαλύτερη αύξηση που καταγράφεται στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι αποτέλεσμα κυρίως στην εξέλιξη της ισοτιμίας Ευρώ και Στερλίνας.

Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι υπάρχει μία τάση συγκράτησης των τιμών στην Ελλάδα από τις επιχειρήσεις του κλάδου, σούπερ μάρκετ και βιομηχανία, κάτι που σε συνδυασμό με τα μέτρα που έχει αναλάβει η πολιτεία (πλαφόν μεικτού περιθωρίου κέρδους, καλάθι του νοικοκυριού, προϊόντα με μόνιμη μείωση τιμής 5%, έλεγχοι στην αγορά κ.λπ.), έχουν συγκρατήσει το συνολικό καλάθι, παρά τις ανατιμήσεις σε μεμονωμένα προϊόντα (π.χ. Ελαιόλαδο), αναφέρει ο ΙΕΛΚΑ.

 Σημειώνεται ότι πέρα από τον ΦΠΑ παράγοντες που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όταν συγκρίνονται τιμές ανάμεσα σε διαφορετικές χώρες είναι:

Φυσικές καταστροφές λόγω της κλιματικής αλλαγής

Η απόσταση της χώρας από τα παραγωγικά κέντρα της κεντρικής και δυτικής Ευρώπης και τα αντίστοιχα κόστη

Το ύψος της φορολογίας σε κάθε χώρα

Το κόστος ενέργειας

Το κόστος καυσίμων και γενικά μεταφορών

Η πολυπλοκότητα της γεωγραφίας της κάθε χώρας (π.χ. οδικό δίκτυο, νησιά κ.λπ.)

Το μέγεθος της αγοράς, η αγοραστική δύναμη-δυνατότητα και αντίστοιχες οικονομίες κλίμακας στις προμήθειες των προϊόντων

Το ισοζύγιο εξαγωγών-εισαγωγών σε σχέση με τα τρόφιμα και τις πρώτες ύλες παρασκευής τους

Τα διάφορα κόστη παραγωγής (ενέργεια, πρώτες ύλες, μισθολογικό κόστος, χρηματοοικονομικό κόστος, γραφειοκρατία)

Η παραγωγικότητα της βιομηχανίας και του λιανεμπορίου σε κάθε χώρα

Οι καταναλωτικές συνήθειες σε κάθε χώρα (π.χ. η τάση για συσκευασμένα ή μη προϊόντα, τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας κ.λπ.)

Τα δεδομένα τιμών υπολογίζονται από γνωστά παρατηρητήρια τιμών των χωρών που εξετάστηκαν και για την Ελλάδα στα πρωτογενή δεδομένα από τιμοληψίες σε μεγάλες αλυσίδες σουπερμάρκετ. Τα κριτήρια επιλογής των προϊόντων στο καλάθι ήταν ένας συνδυασμός αντίστοιχων χρησιμοποιούμενων καλαθιών για εκτίμηση στο εξωτερικό, καθώς και κοινής διαθεσιμότητας στοιχείων τιμών στις χώρες που εξετάσθηκαν. Σε κάθε νέα μέτρηση ανανεώνεται το δείγμα των κωδικών που μετρούνται και ανάλογα τη διαθεσιμότητα επιλέγονται διαφορετικές ποσότητες προϊόντων.

Τα στοιχεία προέρχονται από τις παρακάτω αλυσίδες σουπερμάρκετ, ενώ οι μέσες τιμές ανά υποκατηγορία και ανά χώρα παρουσιάζονται στον πίνακα 3:

Ελλάδα: Σκλαβενίτης, ΑΒ, My Market, Μασούτης, Market In

Ηνωμένο Βασίλειο: Morrisons, ASDA, Sainsbury’s, Coop, Ocado, TESCO

Ισπανία: Carrefour, Marcadona, Caprabo, Condis, Dia, Eroski, SoySuper. Alcampo

Ιταλία: CosiComodo, emiDrive, Pim Spesa, Agora, Everli, HeyConad, easyCoop

Πορτογαλία: continente, MiniPreco, Auchan, Spar

Γαλλία: monoprix plus, carrefour, super U, Auchan, Aldi

Πίνακας 3: Σύγκριση Μέσων Τιμών του Τυπικού Καλαθιού Προϊόντων Σουπερ Μάρκετ

Πληθωρισμός

Τώρα όσον αφορά την παγκόσμια οικονομία και το μεγάλο πρόβλημα του πληθωρισμού. Αρκετά ενδιαφέρουσα ήτανε η τελευταία έκθεση της Unicredit. Συγκεκριμένα, εξήγηση για την πορεία του πληθωρισμού στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, που αιφνδίασε τις κεντρικές τράπεζες και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, επιχειρεί να δώσει η UniCredit.

Όπως ανέφερε ο Έρικ Νίλσεν της UniCredit μιλώντας στο Bloomberg, «αν υπάρχει ένα πράγμα που αποκομίζω τώρα, είναι ότι η όλη ιστορία του πληθωρισμού ήταν περισσότερο ένα σοκ της προσφοράς παρά ένα σοκ της ζήτησης. Για την Ευρώπη, σίγουρα, αλλά και για την Αμερική. Και ως εκ τούτου βλέπουμε αυτή την αρκετά ταχεία μείωση του πληθωρισμού, παρόλο που η αγορά εργασίας είναι ισχυρή και εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλη απώλεια πραγματικού εισοδήματος στην Αμερική» υποστήριξε ο Νίλσεν.

Ο ίδιος πρόσθεσε πως υπήρξε μια χρονική περίοδος που τα μοντέλα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και της ομοσπονδιακής τράπεζας των ΗΠΑ (Fed) έπεσαν έξω στο υπολογισμό του πληθωρισμού. «Είπαν “δεν μπορούμε πραγματικά να το καταλάβουμε αυτό, είμαστε όλοι λάθος γι’ αυτό, αλλά ο πληθωρισμός είναι πολύ υψηλός, πρέπει να δράσουμε”. Νομίζω ότι στη Fed τώρα, επιστρέφουμε λίγο στα παραδοσιακά μοντέλα, πράγμα που είναι καλό, διότι αυτό σημαίνει ότι είναι πιο εμπροσθοβαρής».

Με τον κόσμο να υπόκειται πλέον μόνιμα σε τέτοιου είδους σοκ, είναι μια «ψευδαίσθηση» ότι οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να επιτύχουν τους στόχους τους για τον πληθωρισμό με συνέπεια, παρατήρησε ο Νίλσεν, λέγοντας ότι η η Fed ίναι πιο πιθανό να ανεχθεί υπερβάσεις του πληθωρισμού από ό,τι η ΕΚΤ, προς το παρόν.

«Είχαμε 10, 15 χρόνια, αποπληθωριστικής πίεσης στον κόσμο και όλα έμοιαζαν τόσο εύκολα», είπε. «Θα έχουμε έναν κόσμο με περισσότερους κραδασμούς και θα έχουμε αυτές τις προσκρούσεις στην πορεία, και ο Θεός να φυλάξει ότι θα έχουμε κεντρικές τράπεζες που θα προσπαθούν να τελειοποιήσουν τους αριθμούς του πληθωρισμού σε τριμηνιαία βάση. Αυτό δεν μπορεί να γίνει» συμπλήρωσε ο Νίλσεν.

Εντυπωσιακό

Μπορεί να φαίνεται υπερβολικός ο χαρακτηρισμός εντυπωσιακό. Ωστόσο όταν μιλάμε για στοιχεία που έρχονται από τις ΗΠΑ και διαβάζουμε για το ποσοστό των ανθρώπων “νεαρής” που συνεχίζουνε να μένουν στο πατρικό τους σπίτι, δε μπορούμε να μη δώσουμε αυτόν τον χαρακτηρισμό.

Το δυσβάσταχτο λοιπόν κόστος στέγασης που κρατάει πολλούς νέους της Gen Z στο πατρικό σπίτι αν και πολύ θα ήθελαν να αυτονομηθούν, δεν είναι ελληνική αποκλειστικότητα.

Το ίδιο συμβαίνει και στις ΗΠΑ, όπου παρά τις πολιτικές για παροχή επαρκούς οικονομικά προσιτής στέγης, το πρόβλημα όχι μόνο παραμένει, αλλά εδώ και δεκαετίες επιδεινώνεται και η πανδημία το επιβάρυνε περαιτέρω.

Τα νέα δεδομένα δεν αφήνουν και πολλά περιθώρια αισιοδοξίας για τους σημερινούς νέους, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύει το Fortune.

Στην οικογένεια 3 στους 10

Στην πραγματικότητα, το 31% των Gen Zers ζει με έναν γονέα ή με κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας, επειδή δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να ενοικιάσει ή να αγοράσει το δικό του χώρο, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που διενήργησε το Intuit Credit Karma.

Για να γίνει πιο σαφές για ποιους γίνεται λόγος, η ηλικιακή ομάδα Gen Z καλύπτει όσους γεννήθηκαν μεταξύ 1997 και 2012, επί του παρόντος ηλικίας 11 έως 26 ετών. Και, καθώς δεν είναι είδηση ότι παιδιά 11 και 12 ετών θα ζούσαν με ένα μέλος της οικογένειας, η έρευνα του Credit Karma περιλαμβάνει απαντήσεις από τους νέους άνω των 18 μέχρι 26 ετών.

Για τα μέλη της γενιάς αυτής, λοιπόν, που είναι αρκετά μεγάλα για να ζουν μόνα τους, η έρευνα του Credit Karma και άλλα δεδομένα αρχίζουν να σχηματίζουν μια εικόνα ότι η Gen Z δεν στάθηκε τυχερή στο κόστος στέγασης.

Υψηλά επιτόκια

Οι μέρες των χαμηλών επιτοκίων που βοήθησαν τους millennials να αποκτήσουν ένα δικό τους σπίτι ή να νοικιάσουν, ιδιαίτερα στις αρχές της δεκαετίας του 2020, έχουν παρέλθει κάνοντας και… θόρυβο.

Τώρα, καθώς όλο και περισσότεροι νέοι αυτής της ηλικιακής ομάδας αποφοιτούν από το σχολείο, ξεκινούν τη σταδιοδρομία τους και σκέφτονται να ξεκινήσουν το δικό τους σπιτικό αντιμετωπίζουν ακριβότερα δάνεια και υψηλότερες τιμές στέγασης, αλλά και περιορισμένη προσφορά.

Όσον αφορά τα ενοίκια, το 2022, ο τυπικός αμερικανός ενοικιαστής υπέστη σημαντική επιβάρυνση, που σημαίνει, με βάση τα στατιστικά μοντέλα, ότι για πρώτη φορά άρχισε να χρειάζεται τουλάχιστον το 30% του μέσου εισοδήματος για να πληρώσει το μέσο ενοίκιο.

Ενώ η αύξηση του εισοδήματος που τελικά ξεπέρασε την αύξηση των ενοικίων το 2023 βοήθησε ορισμένους ενοικιαστές, η μέση αναλογία ενοικίου προς εισόδημα εξακολουθεί να βρίσκεται στο 30%, σύμφωνα με τη Moody’s Analytics.

Κόβουν από τα απαραίτητα

Οι Gen Zers σίγουρα δεν είναι οι μόνοι που ασφυκτιούν κάτω από το μεγάλο κόστος στέγασης. Από τους ενήλικες των ΗΠΑ από διαφορετικά ηλικιακές ομάδες που μένουν σε ενοικιαζόμενη κατοικία, το 24% δηλώνει ότι δεν μπορεί πλέον να αντέξει το ύψος του ενοικίου, με αποτέλεσμα σχεδόν τέσσερις στους δέκα να «κόβουν» από τα απαραίτητα για να πληρώσουν το ενοίκιο.

Αλλά οι δυσκολίες είναι μεγαλύτερες μεταξύ των millennials και των Gen Zers: το 30% και το 27%, αντίστοιχα, αγωνίζονται να πληρώσουν το ενοίκιο τους, έναντι 10% όσων είναι τουλάχιστον 69 ετών.

Το ακριβό ενοίκιο έχει ένα εύρος συνεπειών. Μια από αυτές είναι η δυσκολία να αποταμιεύσει κανείς ένα ποσό για να καταφέρει να αγοράσει ένα σπίτι, όταν ήδη το ενοίκιο απορροφά ένα μεγάλο μέρος του εισοδήματός.

Από την ίδια έρευνα διαπιστώνεται ότι σχεδόν οι μισοί Αμερικανοί, ποσοστό 46%, πιστεύουν ότι δεν θα καταφέρουν ποτέ να αποκτήσουν δικό τους σπίτι, εντοπίζοντας ταυτόχρονα τις αιτίες και στο ύψος των επιτοκίων στεγαστικών δανείων και στον πληθωρισμό.

Να είναι καλά οι γονείς

Πέρυσι, η μέση ηλικία απόκτησης ιδιόκτητης στέγης ήταν τα 36 έτη, υψηλό ρεκόρ.

Αυτό σημαίνει ότι περισσότεροι Gen Zers ενοικιάζουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ακόμη και όταν τα κόστη που συνδέονται με αυτό αυξάνονται ολοένα και περισσότερο.

Δεν είναι περίεργο που τόσοι πολλοί μένουν με τους γονείς τους. Όπως διαπιστώνουν οι συντάκτες της έρευνας, πρόκειται για μια τάση που παρατηρείται εδώ και καιρό, αλλά επιδεινώθηκε από την πανδημία και έπειτα, λένε οι ειδικοί.

Περίπου 2,7 εκατομμύρια ενήλικες στις ΗΠΑ μετακόμισαν με κάποιον γονιό, ακόμα και τον παππού ή τη γιαγιά τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2020, σύμφωνα με μια ανάλυση της Zillow.

Τα στοιχεία του Γραφείου Απογραφής των ΗΠΑ αποκαλύπτουν ότι το ποσοστό των νεαρών ενηλίκων που ζουν στο σπίτι έχει αυξηθεί πάνω από 87% τις τελευταίες δύο δεκαετίες.

Με τον πληθωρισμό που ακολούθησε στον απόηχο της πανδημίας, πολλοί νέοι δεν κατάφεραν να φύγουν και παραμένει άγνωστο πότε θα το καταφέρουν.

Από εκείνους που φεύγουν από την οικογενειακή εστία, πολλοί μπορούν να το καταφέρουν μόνο με την οικονομική στήριξη τωω γονιών.

Μια πρόσφατη έρευνα από τη Redfin διαπίστωσε ότι το 40% των αγοραστών κατοικιίας κάτω των 30 ετών έχουν δεχθεί βοήθεια από την οικογένεια για να πληρώσουν μια προκαταβολή.

Η έρευνα του Credit Karma βρήκε ότι το 30% του Gen Z και το 39% των millennials λένε ότι εξαρτώνται από χρήματα από την οικογένεια για να αγοράσουν ένα σπίτι.

Νόμιζαν πως θα έμεναν ατιμώρητοι

Όπως τώρα σχολίαζε ο Βηματοδότης, τεράστια ανησυχία έχει προκληθεί στα κατεχόμενα, από τη σύλληψη του Τουρκοκύπριου δικηγόρου Ακάν Κιουρσάτ στην Ιταλία, με βάση ευρωπαϊκό ένταλμα που εξέδωσε η Κυπριακή Δημοκρατία. Το ένταλμα είχε εκδοθεί το 2007, λόγω της συμμετοχής του Κιουρσάτ σε παράνομη διαδικασία πώλησης ελληνοκυπριακών περιουσιών σε ξένους ή σε Τούρκους εποίκους.

Παρόμοιες πράξεις έχουν κάνει και άλλοι Τουρκοκύπριοι, οι οποίοι πλέον αποφεύγουν τα ταξίδια σε ευρωπαϊκές χώρες, φοβούμενοι τη σύλληψη τους. Ο Ακάν Κιουρσάτ συνελήφθη στη Ρώμη στις 30 Δεκεμβρίου και κρατείται από την ιταλική αστυνομία, ώστε να εκδοθεί στη Κυπριακή Δημοκρατία για να δικαστεί.