00:01 - 10/01/25

Σοβαρό θέμα

Θέλαμε ημέρες να αναφερθούμε στο συγκεκριμένο ζήτημα, αλλά δε μας δόθηκε η ευκαιρία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή λοιπόν, στην πρόσφατη αξιολόγησή της, κατέταξε την Ελλάδα στις χώρες με σημαντικές μακροοικονομικές ανισορροπίες, υποδεικνύοντας διάφορους παράγοντες που θέτουν την οικονομική της σταθερότητα σε κίνδυνο. Μεταξύ αυτών, η ραγδαία αύξηση των τιμών των ακινήτων, τα μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, το υψηλό δημόσιο χρέος, η επίμονη ανεργία και οι προκλήσεις στον χρηματοπιστωτικό τομέα αποτελούν κομβικά ζητήματα. Ταυτόχρονα, η έκθεση αναγνωρίζει κάποιες θετικές εξελίξεις, όπως η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και η αύξηση των εξαγωγών, που υποστηρίζουν τη συνολική ανάπτυξη.

Η αγορά ακινήτων ήταν ο κλάδος που προκάλεσε τη μεγαλύτερη ανησυχία στην έκθεση. Το 2023 οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν κατά 13,8%, καθιστώντας την Ελλάδα πρωταθλήτρια στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τη στιγμή που οι τιμές σε ευρωπαϊκό επίπεδο σημείωσαν ελαφρά μείωση. Η Κομισιόν εκτιμά ότι οι κατοικίες είναι υπερτιμημένες κατά 20%, γεγονός που δημιουργεί ανησυχίες για το ενδεχόμενο απότομης διόρθωσης των τιμών, ειδικά εάν οι οικονομικές συνθήκες χειροτερέψουν. Επιπλέον, οι αυξήσεις στις τιμές έχουν ξεπεράσει τις αυξήσεις στα εισοδήματα των νοικοκυριών κατά 20% από το 2017, υποδεικνύοντας ότι η ανοδική πορεία της αγοράς είναι δύσκολο να υποστηριχθεί μακροπρόθεσμα.

Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της Ελλάδας παραμένει εξίσου ανησυχητικό. Παρά τη μικρή βελτίωση το 2023, όταν το έλλειμμα περιορίστηκε στο 6,2% του ΑΕΠ, εξακολουθεί να υπερβαίνει κατά πολύ το αποδεκτό όριο του 4%. Η Κομισιόν επισημαίνει ότι το πρόβλημα σχετίζεται τόσο με τις εισαγωγές μηχανολογικού εξοπλισμού που αυξήθηκαν λόγω των επενδύσεων του Ταμείου Ανάκαμψης όσο και με την αυξημένη κατανάλωση. Αυτή η διαρθρωτική ανεπάρκεια της ελληνικής οικονομίας, που δεν μπορεί να καλύψει την εγχώρια ζήτηση μέσω της παραγωγής της, επιδεινώνει το έλλειμμα. Σύμφωνα με τα στοιχεία, η Ελλάδα είχε το δεύτερο υψηλότερο μέσο έλλειμμα στην τριετία 2021-2023, φτάνοντας το 7,7% του ΑΕΠ, λίγο χαμηλότερα από τη Ρουμανία.

Το δημόσιο χρέος, παρά τη σταδιακή μείωσή του, εξακολουθεί να αποτελεί τη μεγαλύτερη οικονομική πρόκληση. Το 2023 ανήλθε στο 163,9% του ΑΕΠ, το υψηλότερο στην Ε.Ε., αν και η Κομισιόν αναγνωρίζει ότι έχει μειωθεί κατά 15 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το 2019. Οι δημοσιονομικές επιδόσεις της κυβέρνησης είναι ενθαρρυντικές, με τον προϋπολογισμό να αναμένεται ισοσκελισμένος το 2024 και το πρωτογενές πλεόνασμα να φτάνει το 3%. Παρότι η δομή του χρέους –που περιλαμβάνει ευνοϊκά επιτόκια και μεγάλες περιόδους αποπληρωμής– προσφέρει κάποια βραχυπρόθεσμη ασφάλεια, η ανάλυση βιωσιμότητας δείχνει ότι οι μεσοπρόθεσμοι κίνδυνοι παραμένουν σημαντικοί.

Στην αγορά εργασίας, η Ελλάδα συνεχίζει να καταγράφει υψηλά ποσοστά ανεργίας, με 11,1% το 2023, το δεύτερο υψηλότερο στην Ε.Ε. μετά την Ισπανία. Παρότι προβλέπεται ότι η ανεργία θα πέσει κάτω από το 10% έως το 2025, τα διαρθρωτικά προβλήματα και η αναντιστοιχία δεξιοτήτων παραμένουν εμπόδια για την πλήρη ανάκαμψη της αγοράς εργασίας.

Η κατάσταση στον χρηματοπιστωτικό τομέα, αν και βελτιωμένη, συνεχίζει να παρουσιάζει προκλήσεις. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αυξήθηκαν ελαφρά στο 5,2% του ΑΕΠ το δεύτερο τρίμηνο του 2024, το υψηλότερο ποσοστό στην Ε.Ε. Παράλληλα, τα κόκκινα δάνεια, αν και μεταφέρθηκαν εκτός τραπεζικών ισολογισμών, αποτελούν δυνητική απειλή. Η χαμηλή κεφαλαιοποίηση των τραπεζών και το υψηλό κόστος δανεισμού για τις επιχειρήσεις συμπληρώνουν την εικόνα των προκλήσεων.

Ωστόσο, δεν λείπουν τα θετικά στοιχεία. Το χρέος των νοικοκυριών μειώθηκε στο 41% του ΑΕΠ το 2023, ενώ η Ελλάδα καταγράφει βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς της. Μαζί με άλλες χώρες του Νότου, πέτυχε σημαντική αύξηση στις εξαγωγές, με τον τουρισμό να διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Παρόλα αυτά, η συνολική εικόνα της οικονομίας παραμένει εύθραυστη, με πολλά ανοιχτά μέτωπα που απαιτούν προσοχή.

Δημογραφικό – Συνταξιοδοτικό

Πάμε τώρα σε ένα εύστοχο άρθρο για το δημογραφικό – συνταξιοδοτικό το οποίο διαβάσαμε στο In.gr, έχοντας προειδοποιήσει στο GFF πως το πρόβλημα θα γίνεται όλο και μεγαλύτερο.

Προ των πυλών βρίσκεται η «βόμβα» του δημογραφικού για τις συντάξεις. Μια ενδεχόμενη αύξηση στα γενικά όρια ηλικίας συνταξιοδότησης δεν μπορεί να αποκλειστεί αλλά αναμένεται να απασχολήσει την ελληνική κυβέρνηση σε μεταγενέστερο χρόνο (2027) αφού δεν κρίνεται αναγκαία μια άμεση παρέμβαση.

Η χώρα μας, επί του παρόντος, «μετράει» το 23% του πληθυσμού της σε ηλικίες άνω των 65 ετών και εντάσσεται στις πλέον γερασμένες της ΕΕ. Τις επόμενες δεκαετίες αυτή η τάση όχι μόνο δεν θα υποχωρήσει αλλά θα ενταθεί.

Η Ελλάδα έχοντας το 23% του πληθυσμού της 65 ετών και άνω εντάσσεται στις πλέον γερασμένες χώρες της Ε.Ε ενώ θα παραμείνει στην ομάδα αυτή και τις επόμενες δεκαετίες.

Μέχρι το 2050, ο πληθυσμός των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών αναμένεται να παρουσιάσει σημαντική αύξηση. Η Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, θα αναδειχθεί «πρωταθλήτρια» με τουλάχιστον το ένα τρίτο του πληθυσμού (35%) σε αυτή την ηλικιακή ομάδα.

Ξεπέρασαν τις 200.000 οι αιτήσεις συνταξιοδότησης το 2024

Έχοντας τα παραπάνω δεδομένα οι τάσεις «φυγής» των ασφαλισμένων που έχουν τη δυνατότητα αποχώρησης ενισχύθηκαν (και) από τις δραματικές προβλέψεις για το δημογραφικό, αλλά και τα σενάρια περί αύξησης των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης πριν από το 2027.

Η πληθυσμιακή συρρίκνωση αλλά και η γήρανση του πληθυσμού θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία τόσο στην αγορά εργασίας όσο και στο ασφαλιστικό σύστημα.

Τα πρώτα «καμπανάκια» έχουν ήδη αρχίσει να χτυπούν με το κύμα συνταξιούχων να μεγαλώνει αισθητά παρά το γεγονός πως οι συντάξιμες αποδοχές είναι χαμηλότερες.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του συστήματος ΑΤΛΑΣ από το καλοκαίρι (2024) είχε φανεί ότι θα είχαμε ακόμη μία χρονιά με σημαντική αύξηση των συνταξιούχων. Συγκεκριμένα, το πρώτο εξάμηνο του έτους υποβλήθηκαν 99.434 νέες αιτήσεις οριστικής κύριας σύνταξης στον ΕΦΚΑ (+4,6% σε σύγκριση με το αντίστοιχο περσινό διάστημα). Στο 11μηνο οι αιτήσεις ξεπέρασαν τις 185.000 και στο τέλος Δεκεμβρίου έκλεισαν στις 201.000.

Το 2023 είχαν υποβληθεί 190.368 αιτήσεις για συντάξεις λόγω γήρατος, αναπηρίας και θανάτου.

Το σημερινά όριο συνταξιοδότησης

Το δημογραφικό πράγματι αποτελεί ένα μεγάλο «πονοκέφαλο» κάτι που αναδεικνύουν και τα νούμερα με την αναλογία συνταξιούχων – ασφαλισμένων να είναι σήμερα 1 προς 1,66 και σε 15 χρόνια, αναμένεται να υποχωρήσει στο 1,25. Αυτό σημαίνει ότι, ενώ σήμερα για κάθε 100 συνταξιούχους υπάρχουν 166 ασφαλισμένοι να τους συντηρούν με τις εισφορές τους, το 2040 σε κάθε 100 συνταξιούχους θα αναλογούν μόνο 125 ασφαλισμένοι για την πληρωμή των συντάξεών τους.

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι ασφαλισμένοι θα μπορούν να συνταξιοδοτηθούν στα 62 με 40 χρόνια ασφάλισης ή στα 67 με τουλάχιστον 15 χρόνια ασφάλισης έως το 2026. Από το 2027 δεν είναι βέβαιο αν θα διατηρηθούν τα ίδια όρια ή αν θα αυξηθούν ακολουθώντας το προσδόκιμο ζωής, εφόσον αυτό αυξηθεί.

Μέχρι σήμερα δεν χρειάστηκε να γίνει καμία αλλαγή, αφενός γιατί τα όρια ηλικίας ανήλθαν στα 62 και 67 (από 60 και 65) και αφετέρου διότι, λόγω της πανδημίας, το προσδόκιμο ζωής δεν αυξήθηκε, οπότε δεν έγινε καμία περαιτέρω προσαρμογή των ορίων ηλικίας.

Δύο μέτρα και δύο επιπλέον λόγοι για τη φυγή προς τη συνταξιοδότηση

Με τα σημάδια να μην είναι ενθαρρυντικά, ως «φάρμακο» στο δημογραφικό πρόβλημα η Morgan Stanley εξετάζει μια σειρά από σενάρια, προτείνοντας λύσεις που όπως παραδέχεται δεν είναι ούτε εύκολες ούτε ευχάριστες. Για την ακρίβεια, τουλάχιστον δύο από τα μέτρα που προτείνονται αποτελώντας τη γνωστή νεοφιλελεύθερη συνταγή είναι: Η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης και η αύξηση των ωρών απασχόλησης.

Τέλος, θα πρέπει να σημειώσουμε πως πέραν της σεναριολογίας περί πιθανής αύξησης των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης άλλοι δύο λόγοι που ενδεχομένως συνέβαλαν στο «κύμα» εξόδου είναι η δυνατότητα εργασίας των συνταξιούχων χωρίς πέναλτι στη σύνταξή τους αλλά και η ωρίμαση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος της γενιάς των baby boomers.

Γερμανία

Με ενδιαφέρον τώρα διαβάσαμε τα παρακάτω νούμερα, μην κρύβοντας πως σε πρώτη ανάγνωση του τίτλου για 532.000 άστεγους στη Γερμανία μείναμε σχεδόν άφωνοι. Βέβαια η αλήθεια είναι διαφορετική. Το λέμε γιατί ανάμεσα σε άλλα διαπιστώσαμε πως αρκετοί διάβασαν μόνο τον τίτλο του άρθρου, κάνοντας και τα σχετικά σχόλια πως η Γερμανία βρίσκεται σε μεγάλη κρίση κτλ. Χωρίς να έχουνε διαβάσει το άρθρο, κάτι το οποίο συνηθίζεται για να πούμε και το καρφί μας…

Ο αριθμός λοιπόν των ανθρώπων που συμπεριλήφθηκαν επίσημα στους καταλόγους των αστέγων στη Γερμανία το 2023 ανέβηκε απότομα, ξεπέρασε το μισό εκατομμύριο κι έφθασε τους περίπου 532.000, σύμφωνα με κυβερνητική έκθεση που δόθηκε στη δημοσιότητα χθες Τετάρτη, ωστόσο το Βερολίνο καθησύχασε τονίζοντας πως τα στοιχεία είναι διογκωμένα.

Το 2022, ο αριθμός των αστέγων υπολογιζόταν πως δεν ξεπερνούσε τους 263.000 ανθρώπους. Όμως περίπου 137.000 από τους πολίτες της Ουκρανίας που προσέφυγαν στη Γερμανία αφότου εισέβαλε στη χώρα ο στρατός της Ρωσίας προσμετρώνται στους άστεγους, επειδή βρίσκονται σε δομές προσωρινής φιλοξενίας, σημειώνει το ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Κατά την έκθεση, οι στατιστικές ενδέχεται επίσης να δημιουργούν λάθος εντύπωση επειδή πολλά κέντρα υποδοχής και φιλοξενίας αστέγων έκλεισαν το 2022, εξαιτίας περιορισμών που είχαν επιβληθεί λόγω πανδημίας.

Οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που συμπεριλήφθηκαν στους καταλόγους των αστέγων πέρυσι ζούσαν σε κρατικά κέντρα προσωρινής φιλοξενίας, ή με συγγενείς ή φίλους.

Οι άστεγοι που ζουν στους δρόμους χαρακτηρίζονται η μειονότητα· από αυτούς, οι περισσότεροι έχουν τη γερμανική υπηκοότητα.

Σημάδια των καιρών

Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν θα παραπονιέται για την έλλειψη ισορροπίας μεταξύ  επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν θα εμφανιστεί ποτέ στη δουλειά με χανγκόβερ. Οι άνθρωποι κάνουν τυπογραφικά λάθη, η Τεχνητή Νοημοσύνη όχι. Σταματήστε να προσλαμβάνετε ανθρώπους – Η εποχή των εργαζομένων με Τεχνητή Νοημοσύνη είναι εδώ.

Τα παραπάνω είναι διαφημιστικά σλόγκαν της νεοφυούς εταιρείας Artisan, που διαφημίζει ότι κατασκευάζει «εργαζομένους που λειτουργούν με Τεχνητή Νοημοσύνη. Στην πραγματικότητα απλώς παρέχει λογισμικό για τα τμήματα πωλήσεων και εξυπηρέτησης πελατών των επιχειρήσεων, ενσωματώνοντας εργαλεία Generative AI– παραγωγικής τεχνητής νοημοσύνης.

Προσλάβετε την Αva, όχι ανθρώπους

H πρώτη της «ΑΙ υπάλληλος» ονομάζεται Αva και είναι μια ψηφιακή «αντιπρόσωπος ανάπτυξης πωλήσεων». Μπορεί να εντοπίσει δυνητικούς πελάτες, να συντάξει προσωποποιημένα μηνύματα, ακόμα και παράγει πρωτότυπες ιδέες, «σαρώνοντας» και αξιολογώντας σε δευτερόλεπτα όλο τον όγκο δεδομένων που σε έναν άνθρωπο θα έπαιρνε ώρες. Ή τουλάχιστον αυτό ισχυρίζονται οι «γονείς» της και ιδρυτές της Artisan.

Εννοείται ότι η καμπάνια, που δοκιμάστηκε στους δρόμους του Σαν Φρανσίσκο, προκάλεσε οργισμένες αντιδράσεις, όπως ήταν άλλωστε ο σκοπός της. Πρόκειται για μια μέθοδο δοκιμασμένη στο διαδικτυακό μάρκετινγκ, το rage bait – επί λέξει το «δόλωμα της οργής». Προσπαθείς να ανεβάσεις τα «κλικ»,  τους ακολούθους, τα σχόλια και το ενδιαφέρον των χρηστών – πελατών, άρα και τα έσοδα, υποδαυλίζοντας την οργή τους, με προκλητικούς, εμπρηστικούς και αμφιλεγόμενους τίτλους, αναρτήσεις, memes κ.λπ.

Λάδι στη φωτιά

Η διαφημιστική εκστρατεία της Artisan έγινε viral και η φήμη της ξεπέρασε τα όρια της πόλης του Σαν Φρανσίσκο. Οι γιγαντοαφίσες – billboards αναρτήθηκαν σε ταμπλό αυτοκινητόδρομων, αλλά και σε στάσεις λεωφορείων στο κέντρο της πόλης. Το λανσάρισμα της καμπάνιας συνέπεσε με το ξέσπασμα απεργιακών κινητοποιήσεων σε κεντρικό ξενοδοχείο για καλύτερους μισθούς και διασφάλιση των θέσεων εργασίας. Ήταν σαν να ρίχνει λάδι στη φωτιά, σε μια πόλη που ήδη παλεύει με τις επιπτώσεις της αυτοματοποίησης στην απασχόληση, επισημαίνει τεχνολογικό περιοδικό.

Δυστοπικό μάρκετινγκ

Ο 23χρονος διευθύνων σύμβουλος της Artisan,  Τζάσπαρ Καρμάικλ Τζακ, περιέγραψε την καμπάνια ως σκόπιμα προκλητική. «Είναι λίγο δυστοπική επειδή η ίδια η τεχνητή νοημοσύνη είναι δυστοπική. Θέλαμε μια καμπάνια που θα τραβήξει τα βλέμματα. Δεν το πετυχαίνεις αυτό με βαρετά σλόγκαν», δήλωσε σε συνέντευξή του.  Σύμφωνα με τον ίδιο, η καμπάνια είχε στόχο να αμφισβητήσει τις κυρίαρχες αντιλήψεις και να προκαλέσει συζητήσεις σχετικά με τον αναβαθμισμένο ρόλο της τεχνητής νοημοσύνης στον εργασιακό χώρο. «Εμείς αγαπάμε τους ανθρώπους», συμπλήρωσε. «Δε νομίζω ότι θα σταματήσουν ποτέ οι εταιρείες να προσλαμβάνουν ανθρώπους. Κι εμείς κάνουμε πολλές προσλήψεις τώρα»

«Stop Hiring Humans» billboards around SF 🧵 pic.twitter.com/jBUSErvMfK

— AI Notkilleveryoneism Memes ⏸ (@AISafetyMemes) December 12, 2024

Οι υπάλληλοι ΑΙ είναι 96% φθηνότεροι από τους ανθρώπους.

Το επιχείρημα της Artisan είναι ξεκάθαρο: οι «υπάλληλοί» της με Τεχνητή Νοημοσύνη κοστίζουν 96% λιγότερο από τις προσλήψεις ανθρώπινου προσωπικού και υπόσχονται μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα χωρίς τις ιδιοτροπίες της ανθρώπινης φύσης. Παρά τις αντιδράσεις, η καμπάνια φαίνεται ότι πέτυχε τον στόχο της. Η αναγνωρισιμότητα της εταιρείας αυξήθηκε, το ίδιο και τα αιτήματα από ενδιαφερόμενους αγοραστές.

Σύμφωνα με το περιοδικό Futurism, πρόκειται για μια καμπάνια βαθιά μισανθρωπική, ακόμα και για τα δεδομένα της Silicon Valley.  To Σαν Φρανσίσκο, όπως και άλλες πόλεις-κοιτίδες των νέων τεχνολογιών, έχει ένα μεγάλο πληθυσμό αστέγων και βρίσκεται στη δίνη μιας έντονης στεγαστικής κρίσης.  Μια εικόνα που έγινε επίσης viral έδειχνε μια εξαθλιωμένη άστεγη να σέρνεται  στο πεζοδρόμιο, κάτω από την αφίσα που λέει ότι οι ΑΙ εργαζόμενοι δεν γκρινιάζουν για τα ρεπό που δεν παίρνουν.

To μέλλον της εργασίας

Η καμπάνια της Artisan εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τον ρόλο της τεχνητής νοημοσύνης στο σύγχρονο εργατικό δυναμικό. Οι υποστηρικτές της ΤΝ υποστηρίζουν ότι μπορεί να χειριστεί πιο αποτελεσματικά τα πιο ανιαρά-επαναληπτικά καθήκοντα,  απελευθερώνοντας τις πιο δημιουργικές πλευρές της ανθρώπινης εργασίας.

Οι επικριτές της ΤΝ ωστόσο, προειδοποιούν για πιθανές απώλειες θέσεων εργασίας αλλά και ηθικά ζητήματα.  Προς το παρόν, η καμπάνια της Artisan χρησιμεύει ως μια έντονη υπενθύμιση ότι η συζήτηση σχετικά με τον ρόλο της ΤΝ στο εργατικό δυναμικό δεν είναι απλώς θεωρητική. Διαμορφώνει ήδη τον τρόπο με τον οποίο οι εταιρείες σκέφτονται για τις προσλήψεις και την παραγωγικότητα.

Όχι δε θα σας κλέψει τις δουλειές η Τεχνητή Νοημοσύνη

Εμπειρογνώμονες από το πανεπιστημιο  Wharton, υποστηρίζουν σε άρθρο τους στην Wall Street Journal, ότι η άνοδος της Παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης δεν θα οδηγήσει σε μαζικές απώλειες θέσεων εργασίας, όπως φοβούνται ορισμένοι. Εξηγούν ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα δημιουργήσει πιθανότατα περισσότερες θέσεις εργασίας λόγω της εξάρτησής της από την ανθρώπινη επίβλεψη. Η τεχνητή νοημοσύνη, αν και προηγμένη, απέχει ακόμη πολύ από το να είναι αυτόνομη και αξιόπιστη, καθώς δυσκολεύεται με την ακρίβεια και συχνά παράγει παραπλανητικές πληροφορίες, γνωστές ως «ψευδαισθήσεις τεχνητής νοημοσύνης». Για παράδειγμα, τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα όπως το ChatGPT μπορούν να επεξεργαστούν τεράστια δεδομένα, αλλά δεν έχουν την ικανότητα να τα αναλύσουν σωστά, γεγονός που οδηγεί σε αβεβαιότητα σχετικά με την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων που παράγονται από την ΤΝ.

Επιπλέον, οι εταιρείες είναι επιφυλακτικές όσον αφορά την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, καθώς προτιμούν να διατηρούν τον έλεγχο και την αποτελεσματικότητα. Οι κίνδυνοι που συνδέονται με την ΤΝ είναι πολύ υψηλοί για πολλές επιχειρήσεις ώστε να εξετάσουν το ενδεχόμενο αντικατάστασης του εργατικού δυναμικού τους με ατελή τεχνολογία. Οι αρθρογράφοι επισημαίνουν ότι η ανθρώπινη εργασία περιλαμβάνει πολύπλοκη, άτυπη επικοινωνία και οργανωτική γνώση που η AI δεν μπορεί να αναπαράγει.

Ο βασικός όμως λόγος που οι άνθρωποι δεν πάψουν να είναι απαραίτητοι στις επιχειρήσεις, είναι ότι από την ανθρώπινη εργασία παράγεται η αξία και η υπεραξία, την οποία ιδιοποιείται το κεφάλαιο στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής. Οι μηχανές από μόνες τους – ως ανθρώπινα δημιουργήματα – δεν παράγουν αξία. Πρόκειται για μια ιδέα που εμπεριέχεται στο περίφημο απόσπασμα του Μαρξ για τις μηχανές, και αναλύεται έξοχα στο βιβλίο του Τζορτζ Καφέντζις «Γιατί οι μηχανές δεν μπορούν να δημιουργήσουν αξία».