"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 12/03/24

Επόμενη πανδημία

Θα ξεκινήσουμε με τα όσα είπε ο κ. Τσιόρδας …. Χαρακτηριστικά ως ένα «απέραντο εργαστήρι» περιγράφει ο καθηγητής Παθολογίας-Λοιμώξεων της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Σωτήρης Τσιόδρας τη φύση, αντιμετωπίζοντας ως νομοτελειακή την ανάδυση μιας επόμενης πανδημίας. Το ερώτημα δεν είναι το «εάν» αλλά το «πότε».

Στην αποκλειστική συνέντευξη που παραχωρεί στο «Βήμα» περίπου 4 χρόνια μετά το ξέσπασμα του SARS-CoV-2 και με αφορμή το 23ο Πανελλήνιο Συνέδριο Λοιμώξεων στέλνει ένα ηχηρό μήνυμα όταν λέει πως πρέπει «ως κοινωνία να δεσμευτούμε και να θεωρήσουμε την πρόληψη πανδημιών ως μια τόσο σημαντική πολιτική προτεραιότητα όσο και η αντιμετώπιση των πανδημιών».

Πρέπει να προετοιμαζόμαστε για την επόμενη πανδημία. Θα έρθει; Και πότε;

«Το ανθρώπινο γένος επιβιώνει στη Γη μας για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Η ζωή μας απειλείται από καθημερινούς κινδύνους που σχετίζονται με τα μικρόβια που θα μας μεταδοθούν με διάφορους τρόπους όπως με τον αέρα, ή με την τροφή και το νερό ή με την άμεση επαφή μεταξύ μας. Η ανθρωπότητα δοκιμάστηκε από τεράστιες επιδημίες στο παρελθόν όπως αυτές της ευλογιάς, της πανούκλας, της χολέρας και της γρίπης που εξαφανίστηκαν με τα εμβόλια και τα διαθέσιμα φάρμακα, με τους κανόνες υγιεινής, με το ασφαλές νερό. Η απάντηση σύμφωνα με τα πρόσφατα σχόλια του προέδρου του ΠΟΥ είναι όχι το εάν θα έρθει αλλά το πότε. Αρα ναι, πρέπει να προετοιμαζόμαστε, να έχουμε πλάνο απόκρισης, να έχουμε υποδομές που θα στηρίξουν την απόκριση».

Η συσσωρευμένη εμπειρία από την πανδημία της COVID-19 καθιστά τη διαχείριση της επόμενης υγειονομικής κρίσης ευκολότερη; Ή μήπως μπορεί να είναι σφοδρότερη και η αποκτηθείσα γνώση πεπερασμένη;

«Κατά την αντιμετώπιση μιας πανδημίας, οποιοσδήποτε επιστήμονας ταπεινώνεται μπροστά στη δύναμη ενός απειροελάχιστου μικροοργανισμού. Στα αρχικά χρόνια της COVID αποκτήθηκε αρκετή εμπειρία στο πεδίο, που ήταν ανύπαρκτη για τέτοιο μέγεθος απειλής τα τελευταία 100 έτη. Δεν πρέπει να χάσουμε την ευκαιρία για ενσωμάτωση της εμπειρίας που αποκτήθηκε σε ολοκληρωμένα σχέδια απόκρισης. Οπως οι σύγχρονες τεχνολογίες επόμενης γενιάς,  όπως για παράδειγμα αυτές που αφορούν την εργαστηριακή διάγνωση, την παρασκευή φαρμάκων και εμβολίων, την ποιότητα του εισπνεόμενου αέρα, και η ενσωμάτωσή τους στο περιβάλλον μας θα διευκολύνει την επόμενη διαχείριση μιας παρόμοιας κρίσης. Για παράδειγμα, προβλέπω πως τεχνολογίες καθαρισμού του αέρα σε εσωτερικούς χώρους θα αλλάξουν το περιβάλλον εργασίας και είναι καταλυτικές στο μέλλον για την πρόληψη μετάδοσης αερογενών νοσημάτων. Μιλάω όχι μόνο για καλύτερο αερισμό και φίλτρα αλλά για λάμπες που θα εκπέμπουν φως ειδικού μήκους κύματος που θα εξουδετερώνει τα παθογόνα όπως οι ιοί του κοινού κρυολογήματος ή τον ιό της ιλαράς. Πρέπει όμως ως κοινωνία να δεσμευτούμε και να θεωρήσουμε την πρόληψη πανδημιών ως μια τόσο σημαντική πολιτική προτεραιότητα όσο και η αντιμετώπιση των πανδημιών».

Η επιστημονική κοινότητα εστιάζει στη γρίπη των πτηνών. Πόσο πιθανόν είναι να μεταπηδήσει ο ιός Η5Ν1 στον άνθρωπο και ποιοι είναι οι εκτιμώμενοι κίνδυνοι;

«Η φυσική δεξαμενή των ιών γρίπης Α που μπορούν να γίνουν αίτιο ανθρώπινης πανδημίας είναι τα υδρόβια άγρια πτηνά. Τον τελευταίο καιρό γίνεται πάλι αρκετός λόγος για τη δυναμική ιών Α/Η5 όπως ο ιός ΑΗ5Ν1 και Α/Η7 επειδή καταγράφηκαν σημαντικές επιδημίες σε άγρια πτηνά αλλά και οικόσιτα πουλερικά που μπορούν να ζουν στην αυλή μας. Περισσότερα από 50 εκατομμύρια πτηνά μολύνθηκαν στην επιδημία του 2021-2022. Παρά την τεράστια αυτή εξάπλωση η οποία οδήγησε ακολούθως σε χιλιάδες εκθέσεις ανθρώπων στον ιό, μόνο σποραδικές ανθρώπινες περιπτώσεις της νόσου καταγράφηκαν μετά από έκθεση σε μολυσμένα πουλερικά. Νομίζω 25 χρόνια περιμένουμε αυτή την εκτροπή σε ένα πιο μεταδοτικό στέλεχος γρίπης και δεν έχει συμβεί στο απέραντο εργαστήρι της φύσης. Αντίθετα μας προέκυψε ο νέος κορωνοϊός. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν πρέπει να είμαστε έτοιμοι. Τα σπάνια γεγονότα μετάδοσης πρέπει να εντοπίζονται το συντομότερο δυνατό για την υλοποίηση δημόσιων υγειονομικών μέτρων, για τη διερεύνηση ενδεχόμενης αλλαγής του ιού και μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο».

Κοιτάζοντας κανείς τον παγκόσμιο χάρτη μπορεί να χαρτογραφήσει τους κινδύνους από τον Βορρά και από τον Νότο; Οι απειλές αυτές μας αφορούν όλους;

«Η αλλαγή στις κλιματικές συνθήκες αλλάζει την παγκόσμια γεωγραφία της κατανομής των λοιμώξεων και των αναδυόμενων απειλών. Ασθένειες όπως η νόσος από τον ιό του Δ. Νείλου επηρεάζουν πλέον άλογα, πτηνά και ανθρώπους σε περιοχές στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη και τροπικές ασθένειες όπως ο δάγκειος εμφανίζονται σε βορειότερα κλίματα με μικρο-επιδημίες πέρυσι σε ευρωπαϊκές περιοχές και χώρες του Νότου όπως η Ρώμη στην  Ιταλία, η Καταλωνία στην Ισπανία και 7 διαφορετικές περιοχές στη Γαλλία. Κουνούπια όπως τα είδη τίγρη (Aedes albopictus) είναι πλέον ενδημικά στην Ευρώπη και τεράστιες επιδημίες δαγκείου είναι μια ορατή απειλή για το προσεχές μέλλον. Η ανθρωπότητα είδε πάνω από 500.000 περιπτώσεις δαγκείου μόνο τον Ιανουάριο του 2024 και στη Βραζιλία πλέον εμβολιάζουν παιδάκια 10 και 11 ετών λόγω της τεράστιας αύξησης των περιπτώσεων. Γενετικές μέθοδοι παρέμβασης στους πληθυσμούς των κουνουπιών υλοποιούνται στις χώρες με τις υψηλότερες καταγραφές αλλά και στη γειτονική μας Κύπρο που είδε την απειλητική εγκατάσταση του κουνουπιού Aedes Aegypti σαν μια ευκαιρία χρήσης της νεότερης τεχνολογίας για στείρωση των αρσενικών κουνουπιών και μείωση του πληθυσμού ενός κουνουπιού που μπορεί να μεταδώσει ακόμη και κίτρινο πυρετό αν αφεθεί ανεξέλεγκτο. Η ανθρωπότητα είναι πλέον ένα παγκόσμιο χωριό. Η πάλη με τα τροπικά νοσήματα θα είναι επιτυχημένη με τα σύγχρονα επιστημονικά όπλα».

Οι αναπνευστικοί ιοί βρίσκονται τα τελευταία χρόνια στο επίκεντρο αλλά προστίθενται στη λίστα και… ξεχασμένοι. Ποιος ο ρόλος της πρόληψης;

«Η ηθελημένη παραπληροφόρηση νομίζω πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν εγκληματική ενέργεια. Η πτώση της εμπιστοσύνης στους εμβολιασμούς ήταν ένα από τα κακά παρατράγουδα της πρόσφατης πανδημίας και έχει οδηγήσει σε αναζωπύρωση εξαφανισμένων νοσημάτων όπως ο κοκίτης, η ιλαρά και η διφθερίτιδα. Νοσήματα όπως η ιλαρά που χάρη στα εμβόλια είχαν υποχωρήσει έως και κατά 99% ή και περισσότερο στον σύγχρονο ανεπτυγμένο κόσμο. Κατά την περίοδο 2000-2022 σύμφωνα με τελευταίες εκτιμήσεις του 2023 σώθηκαν περίπου 57 εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο μόνο από το εμβόλιο της ιλαράς. Η εμπιστοσύνη σε καθοριστικά μέτρα πρόληψης όπως τα εμβόλια είναι τόσο σημαντική όσο το καθαρό νερό, τα καθαρά χέρια και η χρήση μιας απλής τουαλέτας – περισσότεροι από 1 δισ. άνθρωποι δεν έχουν τουαλέτα στο σπίτι τους. Είναι χρέος όλων μας να εμπιστευθούμε την επιστήμη η οποία είναι οδηγός μας στην τεράστια πρόκληση της πρόληψης επερχόμενων πανδημιών τον 21ο αιώνα. Νομίζω η συγκυρία είναι ιστορική και η δυναμική θετική ώστε να αντιμετωπίσουμε σημαντικές αλλαγές γύρω μας που είναι καθοριστικές στην πάλη μας απέναντι στα λοιμώδη νοσήματα, στο πλαίσιο της ενιαίας υγείας μιας ολιστικής προσέγγισης».

Χρήση Καρτών

Από την Αγγλία έως την Αυστραλία οι προμήθειες που πληρώνουν οι έμποροι για τη χρήση της κάρτας στο POS ή στο ηλεκτρονικό κατάστημα αποτελεί διελκυστίνδα μεταξύ των εμπλεκομένων στο κύκλωμα των χρεώσεων, των κυβερνήσεων αλλά και των εποπτικών αρχών.

Όπως ανέφερε η Καθημερινή σε αναλυτικό άρθρο της. Στην Αγγλία οι αυξήσεις που επέβαλαν οι Visa και MasterCard μετά το Brexit έχουν βρεθεί στο στόχαστρο των Αρχών. Εως το 2020 οι χρεώσεις στις κάρτες ήταν εν μέρει «ρυθμισμένες», βάσει ενός ευρωπαϊκού κανονισμού, αλλά μετά το Brexit η κατάσταση ξέφυγε και οι προμήθειες που πληρώνουν οι έμποροι για τις συναλλαγές με κάρτες πενταπλασιάστηκαν. Τώρα, η ρυθμιστική αρχή προτείνει την επαναφορά των τελών στα επίπεδα της Ε.Ε.

Στην Αμερική που το κόστος των χρεώσεων είναι από τα υψηλότερα στον κόσμο, μια πρώτη προσπάθεια ελέγχου των προμηθειών έγινε μέσω της τροπολογίας Durbin, που επιχειρεί να θέσει ανώτατο όριο χρεώσεων για συναλλαγές με χρεωστικές και προπληρωμένες κάρτες, με βάση το ενεργητικό της τράπεζας. Εκτός από τις τράπεζες αυτό εντοπίζεται και στα σχήματα πληρωμών όπως η Visa, η MasterCard και η Amex. Το πρόβλημα είναι ότι εκτός από τις συναλλαγές στην Αμερική ελέγχουν και το κύκλωμα των συναλλαγών παγκοσμίως και φυσικά στην Ελλάδα που όχι μόνο είναι μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες αγορές στον τομέα των καρτών, αλλά στερείται και ενός εθνικού συστήματος καρτών, όπως έχουν η Γερμανία, η Γαλλία, η Πολωνία.

Κοινός παρονομαστής όλων αυτών είναι το γεγονός ότι κόντρα στην κοινή πεποίθηση ότι η χρήση της κάρτας είναι δωρεάν, στην πραγματικότητα ισχύει το αντίθετο. Η χρήση της κάρτας είναι από τους πιο ακριβούς τρόπους συναλλαγής στον ηλεκτρονικό κόσμο σε σύγκριση με τον αμέσως προηγούμενο ανταγωνιστή τους που είναι οι απευθείας πληρωμές μέσω λογαριασμών (account to account) και μάλιστα με τη μορφή άμεσης πληρωμής, δηλαδή τα instant payments. Δεν είναι τυχαίο ότι σε πολλά μέρη του κόσμου εκτός Ευρώπης, η χρήση της κάρτας έχει πλέον ευθέως κόστος για τον καταναλωτή. Στην Κίνα η ανάδειξη των δύο μεγάλων ιδιωτικών εταιρειών (Alipay, Wechat) και η εξέλιξή τους σε SuperApps έχει σε μεγάλο βαθμό να κάνει με την «απέχθεια» των Κινέζων εμπόρων στη χρήση καρτών λόγω του κόστους. Ετσι προέκυψαν λύσεις όπως τα QR codes.

Αντίπαλο δέος

Το πρόβλημα της γιγάντωσης των ξένων σχημάτων πληρωμών εντός Ευρώπης έχει γίνει αντιληπτό και από την ίδια την ΕΚΤ και την Κομισιόν, η οποία πρόσφατα θεσμοθέτησε τον κανονισμό για τις άμεσες πληρωμές (instant payments), δηλαδή της άμεσης πληρωμής απευθείας από τον λογαριασμό χωρίς τη χρήση κάρτας. Ο κανονισμός επιβάλλει στις τράπεζες να τιμολογούν τις άμεσες πληρωμές χωρίς πρόσθετο κόστος και προωθούνται ως το αντίπαλο δέος στη σχεδόν μονοκρατορία των καρτών, καθώς παρακάμπτουν ένα σημαντικό μέρος των χρεώσεων, αφού δεν μεσολαβούν πολλοί μεσάζοντες.

Στη χώρα μας που δεν υπάρχει ένα εθνικό σχήμα καρτών όπως το Girocard στη Γερμανία ή το Carte Bancaire στη Γαλλία (και τα οποία επιτρέπουν συναλλαγές εντός της χώρας, χωρίς τους διεθνείς μεσάζοντες), οι τράπεζες προωθούν τις πληρωμές μέσω λογαριασμού με τη χρήση του IRIS, που εκτός από τη μεταφορά χρημάτων μεταξύ φυσικών προσώπων, έχει γίνει υποχρεωτική για τους ελεύθερους επαγγελματίες. Η δυνατότητα των καταναλωτών να πληρώνουν μέσω IRIS, και η επέκτασή του και στα φυσικά σημεία, δηλαδή η χρήση του στο τερματικό POS ή στο ηλεκτρονικό σημείο, είναι θέμα χρόνου για τις τράπεζες, που η μία μετά την άλλη μειώνουν σταδιακά την προμήθεια για το προϊόν σε μια προσπάθεια να το καταστήσουν ανταγωνιστικό των καρτών.

Οι μικροσυναλλαγές

Το πρόβλημα έχει γίνει αντιληπτό και στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας που στο πλαίσιο της υποχρεωτικής εγκατάστασης POS για την αποδοχή καρτών σε όλη την οικονομία επιδιώκει να βρει μια λύση, με έμφαση τις κατηγορίες προϊόντων που έχουν πολύ μικρό περιθώριο κέρδους όπως είναι ο καπνός, οι εφημερίδες και τα καύσιμα, αλλά και τις μικροσυναλλαγές των 2, 3 ή 5 ευρώ. Για τον λόγο αυτό ο υπουργός Κωστής Χατζηδάκης πραγματοποιεί τις τελευταίες δύο εβδομάδες διαδοχικές συναντήσεις με όλους τους εμπλεκομένους, προκειμένου να βρεθεί λύση και η υποχρεωτικότητα της εγκατάστασης τερματικών POS να πετύχει και να μη γυρίσει μπούμερανγκ.

Βασικό επιχείρημα στις συζητήσεις του υπουργού Εθνικής Οικονομίας είναι ότι οι συναλλαγές με κάρτες έχουν εκτιναχθεί τα τελευταία χρόνια και από τα 8 δισ. ευρώ που ήταν η αξία τους το 2015, ως αποτέλεσμα έκτοτε των capital controls και της πανδημίας στη συνέχεια, αλλά κυρίως της πολιτικής αποφασιστικότητας για την καθιέρωσή τους, έχουν φτάσει τα 62 δισ. ευρώ το 2023. Αρα, σύμφωνα με τον Κωστή Χατζηδάκη, όλοι πρέπει να συμβάλλουν συμμέτρως σε αυτή την προσπάθεια. Και κάπως έτσι φτάνουμε στο ζουμί της υπόθεσης.

Τα είδη των προμηθειών και οι τρεις μεσάζοντες που εμπλέκονται

Το σύστημα των συναλλαγών με κάρτα εμπεριέχει τρία διαφορετικά είδη χρεώσεων από τρεις διαφορετικούς εμπλεκομένους.

1. Κατ’ αρχάς είναι το σχήμα πληρωμών, δηλαδή η Visa, η MasterCard και η Amex, που κάνουν δυνατή τη χρήση της κάρτας όχι μόνο σε όλα τα εμπορικά σημεία εντός της χώρας, είτε σε φυσικά είτε σε ψηφιακά σημεία, αλλά και σε όλο τον κόσμο. Η προμήθεια αυτή λέγεται scheme fee και ποικίλλει ανάλογα με το είδος της κάρτας, δηλαδή αν είναι χρεωστική, πιστωτική, προπληρωμένη ή εταιρική κάρτα. Ποικίλλει επίσης ανάλογα με τον τρόπο της συναλλαγής, δηλαδή αν γίνεται σε φυσικό σημείο ή σε ηλεκτρονικό, και ξεκινάει από 0,3% και φθάνει έως και 2% ή ακόμη και 4% σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις καρτών του εξωτερικού ή εταιρικών καρτών.

2. Βασικός εμπλεκόμενος είναι η τράπεζα που έχει εκδώσει την κάρτα. Ο εκδότης (issuer) της κάρτας εισπράττει επίσης προμήθεια για τη χρήση της, η οποία είναι ρυθμισμένη όσον αφορά τα δύο βασικά είδη κάρτας, δηλαδή τη χρεωστική και την πιστωτική. Η ρύθμιση έχει επιβληθεί με κανονισμό της Ε.Ε. από το 2015, που έχει ορίσει το ανώτατο όριο προμήθειας μεταξύ 0,20-0,30 ευρώ. Το όριο αυτό δεν ισχύει για άλλα είδη κάρτας, όπως οι εταιρικές, που έχουν προμήθεια έως και 2% επί της συναλλαγής.

3. Τελευταίος στο κύκλωμα χρεώσεων της κάρτας είναι ο acquirer, δηλαδή ο διαχειριστής του τερματικού POS, ο οποίος μεσολαβεί μεταξύ του σχήματος πληρωμών και του εκδότη της κάρτας και εισπράττει επίσης προμήθεια για την ολοκλήρωση της συναλλαγής. Ως διαχειριστής των POS, ο acquirer συνάπτει τη συμφωνία με τον έμπορο, συμφωνώντας μια προμήθεια η οποία είναι τελική και περιλαμβάνει όλα τα παραπάνω κόστη και για τους δύο προηγούμενους εμπλεκομένους. Ετσι, εάν η προμήθεια είναι π.χ. 1%, αποδίδει στην τράπεζα – εκδότη της κάρτας την προμήθεια που της αναλογεί και στο σύστημα πληρωμών την προμήθεια που ορίζει.

Εως το 2022 οι τράπεζες ήταν οι ίδιες acquirers των συναλλαγών, αλλά κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων ετών τη δραστηριότητα αυτή την έχουν πουλήσει σε μεγάλους πολυεθνικούς ομίλους, όπως η Euronet που εξαγόρασε τη δραστηριότητα της Τράπεζας Πειραιώς κατά 100%, η Nexi που εξαγόρασε τη δραστηριότητα της Alpha Bank κατά 90%, η Wordline που εξαγόρασε τη δραστηριότητα της Eurobank κατά 90% και η Global Payments που εξαγόρασε τη δραστηριότητα της Εθνικής Τράπεζας σε ποσοστό 51%. Οι πωλήσεις αυτής της δραστηριότητας απέφεραν στις τράπεζες έσοδα περίπου 1 δισ. ευρώ ως τίμημα εξαγοράς και έγιναν στο πλαίσιο αφενός της ανάγκης για είσπραξη εσόδων και αφετέρου της ανάγκης για εκσυγχρονισμό της αγοράς, η οποία απαιτεί σημαντικές επενδύσεις για την αναβάθμιση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, τη δημιουργία συστημάτων κατά της απάτης κ.λπ.

Οι τέσσερις μεγάλοι πολυεθνικοί πάροχοι που έχουν αγοράσει το σύστημα αποδοχής καρτών από τις τράπεζες είναι στο τραπέζι των συνομιλιών με το ΥΠΟΙΚ, καθώς καθορίζουν ένα σημαντικό μέρος της τελικής προμήθειας που πληρώνουν οι έμποροι και όλοι οι επαγγελματίες που πρέπει υποχρεωτικά πλέον να μπορούν να δέχονται συναλλαγές με κάρτες. Στις συζητήσεις που διεξάγονται υπάρχει ένα μπρος-πίσω μεταξύ των εμπλεκομένων για το ποιος τελικά είναι αυτός που είναι πιο ευέλικτος και έχει μεγαλύτερο περιθώριο ώστε να μειώσει το κόστος και να καταστήσει το πλαστικό πιο φιλικό στο εμπορικό κύκλωμα. Από την πλευρά των acquirers, προτάσσουν το επιχείρημα ότι αφενός οι προμήθειες στη χώρα μας είναι πολύ χαμηλότερες από ό,τι σε άλλες αγορές, όπως π.χ. η Αμερική ή η Βρετανία, και αφετέρου ότι αντιμετωπίζουν ανελαστικά κόστη, όπως αυτά που πληρώνουν σε Visa και MasterCard, που είναι τα δύο κυρίαρχα συστήματα πληρωμών (το μερίδιο της Amex είναι πολύ μικρό).

Βασικό επιχείρημα είναι το γεγονός ότι μέχρι πρόσφατα –πριν δηλαδή από την πώληση του συστήματος αποδοχής καρτών από τις τράπεζες– οι προμήθειες δεν ήταν αντιπροσωπευτικές, γιατί οι τράπεζες τιμολογούσαν αυτή την υπηρεσία λαμβάνοντας υπόψη τη συνολική σχέση που έχει ο έμπορος, όπως τη δανειακή ή την καταθετική σχέση του, με αποτέλεσμα το πραγματικό κόστος να είναι υποτιμολογημένο. Από τη στιγμή όμως που η δραστηριότητα αυτή πουλήθηκε, το κόστος, που δεν είναι μικρό, πρέπει να αποτυπωθεί στην πραγματική του διάσταση γιατί, όπως επισημαίνουν, «διαφορετικά μπαίνουν μέσα».

ΔΝΤ

Πάμε τώρα σε μερικά ενδιαφέροντα στατιστικά με βάση τα όσα ανέφερε το ΔΝΤ σε ανάλυση του. Κατά 50% λοιπόν μειώθηκε το εμπόριο μέσω της διώρυγας του Σουέζ στο πρώτο δίμηνο του 2024 σε ετήσια βάση και κατά 32% μέσω της Διώρυγας του Παναμά, διαταράσσοντας τις αλυσίδες εφοδιασμού και στρεβλώνοντας τα στοιχεία για τις εισαγωγές και εξαγωγές, σύμφωνα με ανάλυση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Στη μελέτη, με τίτλο: «Οι επιθέσεις στην Ερυθρά Θάλασσα διαταράσσουν το παγκόσμιο εμπόριο», το ΔΝΤ προειδοποιεί ότι αν συνεχιστούν οι διαταραχές αυτές, οι αλυσιδωτές επιπτώσεις τους θα μπορούσαν να παρακωλύσουν ορισμένες αλυσίδες εφοδιασμού και να προκαλέσουν ανοδικές πιέσεις στον πληθωρισμό, εν μέρει λόγω του υψηλότερου κόστους μεταφοράς.

Η έκθεση του ΔΝΤ αναφέρει ότι τους τελευταίους μήνες το παγκόσμιο εμπόριο ανακόπηκε από διαταραχές σε δύο κρίσιμες ναυτιλιακές οδούς.

Πρώτον, οι επιθέσεις σε πλοία στην περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας μείωσαν την κίνηση μέσω της διώρυγας του Σουέζ, της συντομότερης θαλάσσιας οδού μεταξύ Ασίας και Ευρώπης, από την οποία διέρχεται κανονικά περίπου το 15% του παγκόσμιου όγκου του θαλάσσιου εμπορίου.

Αντ' αυτού, αρκετές ναυτιλιακές εταιρείες έχουν αποφασίσει να κατευθύνουν τα πλοία τους γύρω από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, αυξάνοντας τους χρόνους παράδοσης κατά 10 ημέρες ή και περισσότερο κατά μέσο όρο και πλήττοντας τις εταιρείες που έχουν περιορισμένα αποθέματα.

Δεύτερον, στην άλλη πλευρά του κόσμου, μια σοβαρή ξηρασία στη διώρυγα του Παναμά ανάγκασε τις Αρχές της χώρας να επιβάλουν περιορισμούς που μείωσαν σημαντικά τις καθημερινές διελεύσεις πλοίων από τον περασμένο Οκτώβριο, επιβραδύνοντας το θαλάσσιο εμπόριο μέσω ενός άλλου βασικού σημείου, από το οποίο συνήθως διέρχεται περίπου το 5% του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου.

Το ΔΝΤ χρησιμοποιεί διάγραμμα, με βάση στοιχεία από την πλατφόρμα του PortWatch, για να δείξει τον όγκο του εμπορίου που διέρχεται μέσω αυτών των τριών κρίσιμων ναυτιλιακών οδών.

Η πλατφόρμα δείχνει επίσης ότι τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 2024, υπήρξε μείωση κατά 6,7% σε σχέση με πέρυσι σε ενδιάμεσες στάσεις των πλοίων σε 70 λιμάνια που παρακολουθεί στην υποσαχάρια Αφρική και κατά 5,3% στα λιμάνια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Μέσης Ανατολής και της Κεντρικής Αυτές οι μειώσεις αντανακλούν πιθανώς τις μεταβατικές επιπτώσεις των μεγαλύτερων χρόνων ναυσιπλοΐας.

Διαταραχή στα στοιχεία για το εξωτερικό εμπόριο

Όπως αναφέρεται στην ανάλυση του ΔΝΤ. Μια σημαντική επίπτωση αυτών των διαταραχών στο θαλάσσιο εμπόριο είναι ότι οι επίσημες στατιστικές για τις καταγεγραμμένες εισαγωγές (και εξαγωγές) που βασίζονται σε τελωνειακά στοιχεία μπορεί να επηρεαστούν από τις προσωρινές επιπτώσεις της αλλαγής δρομολόγησης των πλοίων.

Αυτό θα δυσχεράνει την εκτίμηση της δυναμικής του παγκόσμιου εμπορίου και της οικονομικής δραστηριότητας τους επόμενους μήνες.

Για παράδειγμα, τα στοιχεία εμπορικών συναλλαγών για τον Ιανουάριο σε πολλές χώρες της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της Ευρώπης ενδέχεται να δείχνουν επιβράδυνση της αύξησης των εισαγωγών, καθώς ορισμένες εισαγωγές που κανονικά θα είχαν καταγραφεί τον Ιανουάριο παραδόθηκαν μόλις τον Φεβρουάριο.

Κλιματική αλλαγή

Κλείνοντας με το καυτό ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, με τεράστιες επιπτώσεις και στην οικονομία, όπως συνεχώς προειδοποιούμε και ήδη βλέπουμε. Από ακραίους λοιπόν καύσωνες και δασικές πυρκαγιές μέχρι πλημμύρες και διάβρωση των ακτών καθώς η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει, η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με κλιματικούς κινδύνους που θα λάβουν «καταστροφικές διαστάσεις» χωρίς άμεσα, δραστικά μέτρα, προειδοποιεί η πρώτη έκθεση της ΕΕ για το ρίσκο της κλιματικής αλλαγής.

«Η Ευρώπη είναι η ταχύτερα θερμαινόμενη ήπειρος», με τη θερμοκρασία ανεβαίνει δύο φορές ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο, επισημαίνει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος στην έκθεσή του, σύμφωνα με την οποία οι επιπτώσεις θα είναι χειρότερες στη Νότια Ευρώπη.

Η έκθεση αναγνωρίζει 36 επιμέρους κλιματικούς κινδύνους που αφορούν πέντε τομείς: οικοσυστήματα, τρόφιμα, υγεία, υποδομές και οικονομία. Περισσότεροι από τους μισούς απαιτούν άμεση λήψη μέτρων και οκτώ αναγνωρίζονται ως «επείγουσας σημασίας».

Οι χώρες της Νότιας Ευρώπης ήδη αντιμετωπίζουν «κρίσιμο κίνδυνο» απώλειας γεωργικής παραγωγής

«Η νέα ανάλυσή μας δείχνει ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει επείγοντες κλιματικούς κινδύνους που αυξάνονται ταχύτερα από την κοινωνική ετοιμότητά μας» δήλωσε η Λίνα Όλα-Μονόμεν, εκτελεστική διευθύντρια του οργανισμού.

Χωρίς δραστικά μέτρα, η Ευρώπη θα βρεθεί αντιμέτωπη με καταστροφή έως τα τέλη του αιώνα. Στο χειρότερο σενάριο «εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι θα πεθάνουν από καύσωνες και οι οικονομικές απώλειες μόνο από τις πλημμύρες στις ακτές θα ξεπερνούν το ένα τρισεκατομμύριο ευρώ ανά έτος».

Εκτός από τη μείωση των εκπομπών άνθρακα που ευθύνονται για την κλιματική αλλαγή, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πρέπει να λάβουν μέτρα προσαρμογής για τις κοινωνίες τους, για παράδειγμα θωρακίζοντας τις υποδομές τους, βελτιώνοντας την ασφαλιστική κάλυψη και προχωρώντας σε νομοθετικές ρυθμίσεις για την προστασία όσων εργάζονται σε εξωτερικούς χώρους.

Η Νότια Ευρώπη σε κίνδυνο

Οι ευρωπαϊκές χώρες της Μεσογείου αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα αυξημένους κινδύνους όσον αφορά τις δασικές πυρκαγιές, τη μείωση της αγροτικής παραγωγής και την ανθρώπινη υγεία, εκτιμά η έκθεση.

Προβλέπει επίσης για την περιοχή μείωση των βροχοπτώσεων αλλά αύξηση των επεισοδίων καταρρακτώδους βροχής που προκαλούν πλημμύρες.

Για τη Νότια Ευρώπη η έκθεση προβλέπει χειρότερες ξηρασίες και καύσωνες, μείωση της συνολικής βροχόπτωσης και αύξηση των πλημμυρών (ΕΕΑ)

Οι χώρες της Νότιας Ευρώπης ήδη αντιμετωπίζουν «κρίσιμο κίνδυνο» απώλειας γεωργικής παραγωγής και «σημαντικό κίνδυνο» για την παραγωγή ενέργειας λόγω των υψηλών θερμοκρασιών ξηρασιών.

«Η Νότια Ευρώπη είναι πλέον αρκετά θερμή ώστε να μεταδίδονται από τα κουνούπια ασθένειες που μέχρι πρότινος θεωρούνταν τροπικές, όπως ο δάγκειος πυρετός και η [εγκεφαλίτιδα] τσικουνγκούνια» προειδοποιεί η έκθεση.

Επισημαίνει ακόμα ότι οι κλιματικές καταστροφές «μπορούν να οδηγήσουν σε μειωμένα φορολογικά έξοδα, αυξημένες κρατικές δαπάνες, χαμηλότερες εκτιμήσεις πιστοληπτικής ικανότητας και αυξημένα κόστη δανεισμού».

H κλιματική αλλαγή, προσθέτει η έκθεση, λειτουργεί ως «πολλαπλασιαστής κινδύνων που μπορεί να επιδεινώσει υπάρχοντες κινδύνους και κρίσει. Οι κλιματικοί κίνδυνοι μπορούν να μεταδοθούν από το ένα σύστημα στο άλλο, ή από την μια περιοχή στην άλλη, ακόμα και από τον έξω κόσμο στην Ευρώπη».

Παραδείγματα τέτοιων αλυσιδωτών αντιδράσεων είναι οι μέγα-ξηρασίες που απειλούν τη διατροφική ασφάλεια και τα αποθέματα νερού, οι βλάβες σε υποδομές και οι απειλές για το οικονομικό σύστημα.

Όπως τόνισε η Ίλα Μονόνεν, επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος «οι ευρωπαίοι και εθνικοί βουλευτές πρέπει να δράσουν τώρα για να μειώσουν τους κλιματικούς κινδύνους τόσο με ταχεία μείωση των εκπομπών όσο και με ισχυρά μέτρα και πολιτικές προσαρμογής».