"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 12/09/22

Τιμή ρεύματος….

Ενδιαφέρουσες και αρκετές οι εξαγγελίες του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ το ΣΚ, με την ευχή μας, όπως είπε ο πρωθυπουργός, τα μέτρα να είναι ορθά κοστολογημένα. Ωστόσο εμείς θα μείνουμε κυρίως στο καυτό ζήτημα της τιμής του ρεύματος. Και ακούγοντας πάντα τα όσα είπε ο πρωθυπουργός, παράλληλα και με τα όσα διαρρέονται από την κυβέρνηση τις τελευταίες ημέρες. Νιώθουμε πως έρχεται το τέλος της τόσο επιθετικής στήριξης των λογαριασμών. Και δεδομένου ότι όπως όλα δείχνουνε οι τιμές ρεύματος θα παραμείνουνε σε τόσο υψηλά επίπεδα για τουλάχιστον 4 με 6 μήνες ακόμη. Πραγματικά δεν ξέρουμε πως μεγάλο μέρος των νοικοκυρών θα τα βγάλει πέρα. Δε λέμε πως θα σταματήσει τελείως η κρατική στήριξη. Ωστόσο καταλαβαίνουμε όλοι τι θα σημαίνει για νοικοκυριά, επιχειρήσεις και οικονομία, αν πάμε κατά μέσο όρο σε υψηλότερους λογαριασμούς κατά 30 με 40%.  

Ξέρετε τι άλλο δεν ξέρουμε  

Με αφορμή τις ανακοινώσεις στη ΔΕΗ, είναι πάντως και κάτι άλλο που δεν ξέρουμε. Και είναι πραγματικά πολύ σοβαρό. Ειλικρινά δε μπορούμε να καταλάβουμε πως αυτή η χώρα τα επόμενα χρόνια θα επιστρέψει στα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα. Γιατί αργά ή γρήγορα αυτό θα πρέπει να γίνει, σε σχέση και με τα δεδομένα που έχουμε για την εξυπηρέτηση του χρέους. Ειλικρινά έχουμε μεγάλη απορία να δούμε τι θα γίνει και πως θα αντιδράσουνε και οι ευρωπαίοι, με κίνδυνο τα επόμενα χρόνια η χώρα αυτή να βρεθεί μπροστά σε μια νέα κρίση, όσο και αν αυτό ακούγεται πολύ απαισιόδοξο.

Ενδιαφέρουσες δηλώσεις

Τώρα αν και πέρασαν γενικά στα ψιλά. Εν μέσω της ενεργειακής κρίσης, αρκετά σημαντικές βρήκαμε τις δηλώσεις του κ. Σκρέκα. Συγκεκριμένα, στην αποθήκευση φυσικού αερίου στην Ιταλία για την ασφάλεια εφοδιασμού της χώρας σε περίπτωση διακοπής της ροής από τη Ρωσία, αναφέρθηκε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας σε μήνυμα του προς το συνέδριο του Economist που πραγματοποιείται στη Θεσσαλονίκη.

«Αποθηκεύουμε 1 ΤWh αερίου στην Ιταλία», ανέφερε συγκεκριμένα ο κ. Σκρέκας. «Έχουμε προνοήσει εγκαίρως για την ασφάλεια εφοδιασμού, έχουμε διαφοροποιήσει πηγές και οδεύσεις ενέργειας, έχουμε αναπτύξει υποδομές και διεθνείς συνεργασίες, έχουμε κάνει ό,τι είναι ανθρωπίνως εφικτό», πρόσθεσε επισημαίνοντας την προσθήκη νέας δεξαμενής στη Ρεβυθούσα, την δυνατότητα λειτουργίας μονάδων φυσικού αερίου με εναλλακτικό καύσιμο (πετρέλαιο) και την εντατικοποίηση της εξόρυξης λιγνίτη που οδηγεί σε αντίστοιχη απομείωση των εισαγωγών φυσικού αερίου.

Αναφερόμενος στο Συμβούλιο υπουργών Ενέργειας που συνεδριάζει σήμερα με αντικείμενο την αντιμετώπιση των ανατιμήσεων ο κ.Σκρέκας τόνισε πως για ακόμη μια φορά, η Ελλάδα θα ζητήσει από την Ευρώπη να λάβει γενναίες αποφάσεις που θα ανταποκρίνονται στο μέγεθος, την ένταση αλλά και το εύρος των συνεπειών μιας πρωτόγνωρης ενεργειακής κρίσης.

«Προτείναμε, τόνισε, εξ’ αρχής πανευρωπαϊκές παρεμβάσεις, ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2022. Και τις εμπλουτίσαμε και τις επεκτείναμε, σε διάφορα στάδια, έως και σήμερα. Θυμίζω ότι η συγκροτημένη πρόταση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη για πλαφόν στο φυσικό αέριο υποβλήθηκε τον Μάρτιο. Η Ευρώπη καθυστέρησε χαρακτηριστικά. Όμως η ελληνική Κυβέρνηση έπραξε άμεσα και αποφασιστικά.

Πραγματικά πολύ ενδιαφέροντα

Κλείνοντας και για όποιον δεν τα έχει διαβάσει, πραγματικά πολύ ενδιαφέροντα και ουσιαστικά ήτανε τα όσα είπε στο συνέδριο του Economist ο Πάολο Σκαρόνι. Συγκεκριμένα, με τη ροή του φυσικού αερίου να μειώνεται, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται στην αρχή μιας δύσκολης περιόδου που θα διαρκέσει 12-24 μήνες και θα δοκιμάσει την αλληλεγγύη μεταξύ χωρών-μελών, προειδοποίησε στο συνέδριο του Economist που πραγματοποιείται στη Θεσσαλονίκη ο Πάολο Σκαρόνι, αναπληρωτής πρόεδρος της Rothchild Group, πρόεδρος της AC Milan και πρώην διευθύνων σύμβουλος του ιταλικού ενεργειακού κολοσσού ENI.

Ακόμα κι αν η ΕΕ καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να καλύψει τη ζήτηση, η τιμή του φυσικού αερίου θα είναι υπερδιπλάσια σε σχέση με τις ΗΠΑ και την Ασία, και οι χώρες με επαρκή αποθέματα θα πρέπει να πειστούν να περιορίσουν την κατανάλωση ως πράξη αλληλεγγύης, εκτίμησε.

Επιπλέον, η αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο το ευρωπαϊκό σχέδιο για μηδενισμό των καθαρών εκπομπών άνθρακα έως το 2050, επισήμανε.

Αναλυτικά η ομιλία του Πάολο Σκαρόνι

«Σε αυτή τη φάση, πρέπει να σκεφτούμε με τη μέγιστη ταχύτητα. Όταν άρχισα να ετοιμάζω την ομιλία μου για σήμερα, πριν από περίπου δύο εβδομάδες, το θέμα ήταν το εάν κάποια στιγμή η Ευρώπη θα πρέπει ενδεχομένως να ζήσει χωρίς ρωσικό αέριο, και το τι θα έπρεπε να κάνει για να προετοιμαστεί γι’ αυτό.

Η διακοπή της ροής του ρωσικού φυσικού αερίου την ώρα που πλησιάζει ο χειμώνας έδειχνε να είναι το χειρότερο δυνατό σενάριο. Φυσικά αυτό ακριβώς είναι που συνέβη.

Βρισκόμαστε πλέον σε ένα σενάριο ευρέως οικονομικού πολέμου, κατά τον οποίο θα πρέπει να ζήσουμε χωρίς ρωσικό αέριο για το προσεχές μέλλον.

Το ερώτημα είναι το πώς. Σε έναν κόσμο χωρίς τη Ρωσία, θα έχουμε επαρκή πρόσβαση σε ενέργεια; Σε ποια τιμή; Θα μας αναγκάσει η ενεργειακή κρίση να εγκαταλείψουμε τα σχέδιά μας για τους στόχους απανθρακοποίησης;

Ας εξετάσουμε αυτά τα ερωτήματα ένα προς ένα.

Το πρώτο ερώτημα αφορά το κατά πόσο θα μπορούμε να έχουμε την ενέργεια που χρειαζόμαστε. Και η απάντηση είναι ότι τους επόμενους 12-24 μήνες τα πράγματα δείχνουν δύσκολα.

Η Ρωσία  προσφέρει περίπου 150 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, από τα 500 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα της ευρωπαϊκής κατανάλωσης (δίνω αριθμούς μόνο για την Ευρωπαϊκή Ένωση). Πώς θα μπορούσαμε να υποκαταστήσουμε όλη αυτή την ποσότητα άμεσα;

Το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) είναι ο πρώτος υποψήφιος. Στην ΕΕ έχουμε κάποια δυνατότητα επαναεριοποίησης και πιστεύω πως θα μπορούμε να δεχόμαστε περίπου 40-50 δισ. κυβικά μέτρα.

Δεύτερον, πρέπει να γεμίσουμε υφιστάμενους αγωγούς εισαγωγής όπως της Αλγερίας, της Νορβηγίας και του Αζερμπαϊτζάν, και αυτό υπολογίζεται γύρω στα 20 δισ. κυβικά μέτρα.

Τρίτον, έχουμε την ευκαιρία να αλλάξουμε καύσιμα ώστε να καταναλώνουμε λιγότερο αέριο. Εάν οι μονάδες γαιάνθρακα λειτουργήσουν στο μέγιστο της δυναμικότητάς τους μπορεί να μειώσουμε τη ζήτηση κατά περίπου 40 δισ. κυβικά μέτρα.

Κανένα από αυτά δεν είναι εύκολο να υλοποιηθεί, και ακόμα και αν τα υλοποιήσουμε όλα μαζί, θα μπορούσαμε ίσως να αντικαταστήσουμε 110-120 δισ. κυβικά μέτρα αερίου από τα 150 που εισάγουμε σήμερα από τη Ρωσία.

Και εδώ πρέπει να λάβουμε υπόψη τρία πράγματα. Πρώτον, η ζήτηση για αέριο παρουσιάζει μεγάλες εποχικές διακυμάνσεις, οπότε οι τυχόν ελλείψεις θα επικεντρώνονταν στους ψυχρότερους μήνες. Δεύτερον, θα πρέπει να ελπίζουμε ότι ο επερχόμενος χειμώνας δεν θα είναι πολύ ψυχρός, επειδή ένας πολύ ψυχρός χειμώνας θα σήμαινε 20-30 δισ. κυβικά μέτρα επιπλέον ζήτηση για την Ευρώπη. Και τρίτον θα πρέπει να έχουμε κατά νου πως, όποια κι αν είναι η έλλειψη, θα έχει μεγαλύτερες επιπτώσεις στις περιοχές που εξαρτώνται περισσότερο από το ρωσικό αέριο – την Γερμανία και την Ανατολική Ευρώπη.

Αυτό θα δοκιμάσει την έννοια της αλληλεγγύης στην ΕΕ. Θα δεχτούν όσοι είναι λιγότερο εξαρτημένοι από το ρωσικό αέριο μια μείωση της προσφοράς για να βοηθήσουν όσους έχουν μεγαλύτερη εξάρτηση; Οπότε τα επόμενα ένα-δύο χρόνια θα είναι δύσκολα, πιστεύω όμως πως θα τα καταφέρουμε, αρκεί να μην αντιμετωπίσουμε προβλήματα με άλλους προμηθευτές. Ας το ελπίσουμε.

Η συζήτηση για τις δυσκολίες στην αγορά μας φέρνει στο δεύτερο ερώτημα. Ποιες τιμές θα πρέπει να πληρώνουμε για την ενέργεια;

Μέχρι χθες οι τιμές του αερίου στο TTF, τον κύριο κόμβο διαπραγμάτευσης, ήταν περίπου 200 ευρώ ανά μεγαβατώρα, πάνω από 10 φορές ψηλότερα από τα επίπεδα στα οποία βρισκόταν παλαιότερα. Αυτό είναι πρόβλημα για την ευρωπαϊκή ήπειρο στο σύνολό της, είναι πρόβλημα και για τις βιομηχανίες, οι οποίες υποχρεώνονται να κλείσουν. Τα πρώτα στοιχεία προμηνύουν μείωση της κατανάλωσης αερίου για βιομηχανική χρήση κατά 10 με 20 τοις εκατό. Ούτε μέρα δεν περνάει χωρίς να μην ανακοινώσει κάποιος κατασκευαστής αναστολή της δραστηριότητάς του.

Η κατάσταση είναι δραματική και για τους καταναλωτές, των οποίων οι λογαριασμοί ενέργειας αυξάνονται την ώρα που ο πληθωρισμός ροκανίζει την αγοραστική τους δύναμη. Δεν είναι επομένως να απορεί κανείς που η ΕΕ εξετάζει την επιβολή πλαφόν στο αέριο, μέτρα για την αποσύνδεση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος από αυτή του φυσικού αερίου, καθώς και μεγάλες επιδοτήσεις για βιομηχανίες και καταναλωτές.

Μπορεί αυτά να μην είναι «οικονομική ορθοδοξία», αυτή τη στιγμή όμως βρισκόμαστε σε μια πολεμική οικονομία.

Αυτό που πιθανώς είναι λιγότερο κατανοητό είναι ότι, ακόμα κι αν η κατάσταση εξομαλυνθεί, ας πούμε στα μέσα της δεκαετίας –αν η Ευρώπη αυξήσει το δυναμικό εισαγωγής LNG και λύσουμε τα περισσότερα προβλήματα–  θα καταλήξουμε σε μια τιμή για το φυσικό αέριο 2-3 υψηλότερη από ό,τι στις ΗΠΑ, και πιθανώς διπλάσια από την τιμή που θα πληρώνει η Κίνα.

Το υψηλό ενεργειακό κόστος θα ήταν μεγάλο πρόβλημα για την Ευρώπη, αν λάβουμε υπόψη το πλήθος εταιρειών έντασης ενέργειας που θα πρέπει να μεταφερθούν στις ΗΠΑ και τη Μέση Ανατολή.

Ένας τρόπος μείωσης των τιμών της ενέργειας στην Ευρώπη θα ήταν να αυξήσουμε την προσφορά μέσω άλλων αγωγών, συμπεριλαμβανομένου ενδεχομένως του Nabucco, του αγωγού της Ανατολικής Μεσογείου, κάποια στιγμή στο μέλλον. Θα πρέπει όμως να ασκήσουμε και εμπορικές πιέσεις σε παραγωγούς που εξαρτώνται από εμάς όσο εμείς από αυτούς. Η λίστα περιλαμβάνει χώρες της βόρειας Αφρικής και μέλη του NATO όπως η Νορβηγία, η οποία επωφελείται από την τρέχουσα κατάσταση αλλά θα πρέπει να επεκτείνει την αλληλεγγύη της σε άλλες χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ.

H αύξηση της προσφοράς αερίου απαιτεί επενδύσεις στην παραγωγή και στις υποδομές με περίοδο αποπληρωμής δεκαετιών, την ώρα που η Ευρώπη προσπαθεί να μειώσει την εξάρτησή της από τα ορυκτά καύσιμα.

Και αυτό με φέρνει στο τρίτο ερώτημα που έθεσα. Θα αναγκάσει η ενεργειακή κρίση την Ευρώπη να εγκαταλείψει τις προσπάθειες απανθρακοποίησης;

Θεωρητικά υπάρχει μια σχεδόν τέλεια σύγκλιση ανάμεσα στην απανθρακοποίηση και την ασφάλεια στην προμήθεια ενέργειας. Όσο περισσότερα ηλιακά πάρκα, ανεμογεννήτριες, δίκτυα, μπαταρίες και εγκαταστάσεις ηλεκτρόλυσης αποκτήσουμε, τόσο περισσότερο θα μειώσουμε την εξάρτηση από το ρωσικό αέριο. Αυτό υποδεικνύει στην Ευρώπη θα προχωρήσει στην απανθρακοποίηση όσο ταχύτερα μπορεί, κάτι που βέβαια είναι σωστό. Ωστόσο, δεν είναι τόσο απλό όσο ακούγεται.

Το πρώτο σημείο που πρέπει να έχουμε υπόψη είναι ότι στον απόηχο της ενεργειακής κρίσης οι οικονομίες μας ουσιαστικά θα επανέλθουν στον άνθρακα. Η χρήση γαιάνθρακα στην ΕΕ έχει αυξηθεί κατά 30%. Δεύτερον, η επιτάχυνση των επενδύσεων σε ΑΠΕ, μπαταρίες, δίκτυα, υδρογόνο κ.λπ. απαιτεί κυβερνητικούς πόρους που μπορεί να χρειαστούν για επιδότηση των λογαριασμών ενέργειας. Και τρίτον, για να εξασφαλίσουμε ασφάλεια στην προσφορά, θα πρέπει να προσφέρουμε μακροπρόθεσμη εικόνα της οικονομικής απόδοσης για πρότζεκτ ορυκτών καυσίμων, είτε αυτά αφορούν την εξόρυξη πρώτων υλών, είτε τη μεταφορά και την αποθήκευση, αρχής γενομένης από τώρα. Και αυτό δημιουργεί ρίσκο για εγκλωβισμό (lock-in) ως προς τα ορυκτά καύσιμα, τα οποία μπορεί να επηρεάσουν την υιοθέτηση ΑΠΕ.

Παρόλα αυτά, πιστεύω ότι η ενεργειακή κρίση θα είναι τελικά θετική για τη στρατηγική απανθρακοποίησης της Ευρώπης. Καθώς αναζητούμε εναλλακτικούς τρόπους πρόσβασης στην ενέργεια, οι κυβερνήσεις και ο ιδιωτικός τομέας θα αναγκαστούν να σκεφτούν έξω από τα συνηθισμένα πλαίσια, κάτι που είναι θετικό για την πυρηνική ενέργεια, το υδρογόνο, το συνθετικό μεθάνιο και τη δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα. Αυτά είναι βασικά κομμάτια στο παζλ της απανθρακοποίησης, καθώς αντιστοιχούν στο ήμισυ της ενέργειας που θα καταναλώνουμε σε έναν κόσμο μηδενικών καθαρών εκπομπών άνθρακα.

Η πράσινη μετάβαση μπορεί επίσης να είναι τρόπος για να ξεπεράσουμε τα δομικά ελαττώματά μας, συγκριτικά με περιοχές του κόσμου που παράγουν αέριο. Ίσως είναι δύσκολο για την ΕΕ να ρίξει τις τιμές του αερίου στα επίπεδα των ΗΠΑ, όμως σε έναν πλήρως απανθρακοποιημένο κόσμο δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι η δική μας λιακάδα θα είναι ακριβότερη από τη δική τους».

Ρωσία

Την άποψη μας σας τη γράφουμε από τα χρόνια της ελληνικής κρίσης. Οι μαγκιές πληρώνονται …. Και πληρώνονται με το παραπάνω. Νομίζουμε πως αυτό το γνωρίζουμε από πρώτο χέρι τα 10 χρόνια της κρίσης και των μνημονίων ….. Από την πρώτη στιγμή λοιπόν έχουμε γράψει πως αυτό που κάνει ο Πούτιν είναι πραγματική αυτοκτονία και για τον ίδιο πολιτικά, όσο και για τον ρωσικό λαό και το μέλλον της χώρας του. Και αυτό γιατί παρά τα όσα περνάει και θα περάσει η Ευρώπη. Η διαφαινόμενη απεξάρτηση της από το ρωσικό αέριο θα είναι κάτι που στο άμεσο μέλλον θα εξελιχθεί σε εφιάλτη για τη ρωσική οικονομία.  

Ας αφήσουμε όμως τα όσα πιστεύουμε εμείς. Και για όποιον δεν τα έχει διαβάσει, πάμε να δούμε τα όσα έγραφε την προηγούμενη Παρασκευή το Reuters. Μυστικό έγγραφο της Ρωσίας λοιπόν που διέρρευσε το διεθνές πρακτορείο σκιαγραφεί «τα όρια και τους κινδύνους» που εγκυμονεί η αναμέτρηση της Μόσχας με τη Δύση για τον ρωσικό ενεργειακό τομέα.

Το έγγραφο φέρει τον τίτλο «Επί των κατευθύνσεων στρατηγικής για τη δραστηριότητα στις νέες συνθήκες της περιόδου μέχρι το 2030». Τα πορίσματά του συζητήθηκαν σε συνάντηση κλειστού κύκλου των στενότερων συνεργατών του Ρώσου προέδρου, με προεδρεύοντα τον πρωθυπουργό Μιχαήλ Μισχούστιν. Αναφέρει σαφώς πως «η μείωση της παροχής αερίου σε ξένους πελάτες θα προκαλέσει ανισορροπία στο σύστημα, όταν οι χαμηλές τιμές στην εγχώρια αγορά θα εξουδετερωθούν από τις εξελίξεις στα έσοδα από τις εξαγωγές ενέργειας». Εξηγεί ειδικότερα πως «είναι πιθανόν να λείψουν τα κεφάλαια για την ανάπτυξη των εγκαταστάσεων που απαιτούνται για την παροχή αερίου σε διάφορες περιοχές». Προβλέπει επίσης πως αν η Ε.Ε. εγκαταλείψει το ρωσικό αέριο σταδιακά μέχρι το 2027, τότε θα μειωθούν τα έσοδα της Ρωσίας κατά 6,55 δισ. δολ. ετησίως μέχρι το 2030. Αυτό θα συμβεί επειδή η απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο συνεπάγεται μείωση των εξαγωγών αερίου κατά τουλάχιστον 100 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως έως το 2027, δηλαδή σχεδόν κατά το ήμισυ του συνόλου των εξαγωγών, όπως αυτές διαμορφώθηκαν το 2021. Αυτό σημαίνει, σύμφωνα πάντα με το εν λόγω έγγραφο, ότι θα μειωθούν οι επενδύσεις στον τομέα του φυσικού αερίου για τα επόμενα οκτώ χρόνια κατά περίπου 41 δισ. δολ.

Οι εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Ευρώπη αποτελούν μία από τις κυριότερες, αν όχι την κυριότερη πηγή εσόδων της Ρωσίας σε ξένο νόμισμα. Γεμίζουν τα ταμεία του ρωσικού κράτους από τα χρόνια μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν Σοβιετικοί γεωλόγοι ανακάλυψαν υδρογονάνθρακες στο υπέδαφος της Σιβηρίας. Και από το 1999 ο πρώην πράκτορας της KGB χρησιμοποιεί τους ενεργειακούς πόρους της Ρωσίας για να ανακτήσει μέρος του γοήτρου και της ισχύος που είχε άλλοτε ως κυρίαρχη δύναμη η πάλαι ποτέ Σοβιετική Ενωση.