"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 15/02/24

Ελληνική φορολογική συνείδηση :)

Πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία εξάγονται από την έρευνα που παρουσιάζει το Euronews σχετικά με τη φορολόγηση των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η φορολογική κουλτούρα των λαών που κατοικούν στην γηραιά ήπειρο δεν είναι ενιαία με τους πολίτες των χωρών του βορρά -και ένα μέρος της δυτικής Ευρώπης- να πληρώνουν μεγαλύτερους φόρους χωρίς να είναι δυσαρεστημένοι. Μάλιστα, υπάρχει και το παράδειγμα της Δανίας που έχει την υψηλότερη φορολογία σε όλη την Ευρώπη και κατατάσσεται ως η δεύτερη πιο ευτυχισμένη χώρα στον κόσμο για τέταρτη συνεχή χρονιά (σύμφωνα με την Παγκόσμια Έκθεση Ευτυχίας 2023).

Συγκεκριμένα, οι εργαζόμενοι με τον μέσο μισθό στην Ευρώπη πλήρωναν περίπου το ένα τρίτο αυτού σε φόρους το 2022.

Μεγάλο ζητούμενο το θέμα της ανταποδοτικότητας των φόρων

Η Δανία (55,9%), η Αυστρία (55%), η Πορτογαλία (53%), η Σουηδία (52,3%) και το Βέλγιο (50%) είναι μερικές από τις χώρες με τους υψηλότερους συντελεστές φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων.

Από την άλλη πλευρά, η Ρουμανία (10%), η Βουλγαρία (10%), η Βοσνία-Ερζεγοβίνη (10%), το Κοσσυφοπέδιο (10%) και η Βόρεια Μακεδονία (10%) είναι οι ευρωπαϊκές χώρες με τη χαμηλότερη φορολογία.

Στη χώρα μας το ποσοστό δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητο και φτάνει το 44% με το θέμα της ανταποδοτικότητας των φόρων να είναι ένα μεγάλο ζητούμενο. Η σχετική υψηλή φορολόγηση δεν ανταποκρίνεται στις υποδομές που είναι διαθέσιμες στους πολίτες, η δημόσια παιδεία και υγεία καταρρέουν και η μάχη με τη φοροδιαφυγή που δίνεται εδώ και χρόνια από τις κυβερνήσεις δεν αποδίδει τους απαιτούμενος καρπούς.

Γιατί οι Δανοί πολίτες καλωσορίζουν τους υψηλότερους φόρους

Για να καταλάβουμε τις διαφορές μεταξύ των λαών και όπως αναφέρονταν στα συμπεράσματα της έρευνας:

Στην Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων θα έλεγε κανείς πως είναι παράδοξο πως οι Δανοί πολίτες δεν είναι δυσαρεστημένοι από την υψηλή φορολογία που φτάνει το εντυπωσιακό 55,9%.

Όχι μόνο δεν αλλά πολλοί θεωρούν ότι η πληρωμή των φόρων αποτελεί επένδυση στο συλλογικό μέλλον της χώρας και της κοινωνίας ή είναι κάτι σαν να αγοράζουν ποιότητα ζωής. Να σημειωθεί ότι η Δανία είναι η δεύτερη πιο ευτυχισμένη χώρα στον κόσμο για τέταρτη συνεχή χρονιά, σύμφωνα με την Παγκόσμια Έκθεση Ευτυχίας 2023.

Αυτό επιτρέπει σε όλα τα τμήματα της κοινωνίας, ανεξαρτήτως φύλου, κοινωνικοπολιτικής ή οικονομικής θέσης, να επωφελούνται έχοντας ίσες ευκαιρίες, μειώνοντας σημαντικά τις οικονομικές και κοινωνικές επιβαρύνσεις. Το μεγαλύτερο μέρος της εκπαίδευσης, ιδίως της τριτοβάθμιας στη Δανία είναι δωρεάν ενώ οι φοιτητές κολλεγίων λαμβάνουν υποτροφία από τη δανική κυβέρνηση.

Το μοντέλο flexicurity και πως εφαρμόζεται στη Δανία

Η στήριξη συνεχίζεται και στον εργασιακό τομέα με τους γονείς να δικαιούνται 52 εβδομάδες γονικής άδειας εκ των οποίων οι 32 πληρώνονται από το κράτος. Το δανέζικο μοντέλο αγοράς εργασίας, το οποίο ονομάστηκε μοντέλο flexicurity, παρέχει επίσης ευελιξία για τους εργοδότες και ασφάλεια για τους εργαζομένους, δίνοντας παράλληλα έμφαση στην ενεργό συμμετοχή στην εργασία. Αυτό επιτρέπει τόσο στους εργαζόμενους όσο και στο κράτος να παρέχουν ένα δίχτυ ασφαλείας σε περίπτωση ανεργίας.

Ως εκ τούτου, πολλοί δηλώνει αρκετά ικανοποιημένοι με το να πληρώνουν το μερίδιο των φόρων που τους αναλογεί, ιδίως εάν οι δημόσιες υπηρεσίες που λαμβάνουν είναι υψηλής ποιότητας.

Ωστόσο, αυτό έχει και τα μειονεκτήματά του, καθώς η Δανία πρέπει επίσης να προσφέρει εκπαιδευτικές υποτροφίες σε φοιτητές από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρόλο που σπάνια καταλήγουν να μένουν μακροπρόθεσμα στη χώρα.

Αρκούν τα ισχυρά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης για να αντισταθμίσουν τους υψηλούς φόρους;

Για την Αυστρία, μια άλλη χώρα με υψηλή φορολογία 55%, το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, το οποίο περιλαμβάνει υποχρεωτικό σύστημα ασφάλισης υγείας, υποχρεωτικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα και υποχρεωτικό σύστημα προφύλαξης των εργατικών ατυχημάτων, είναι πολύτιμο. Εκτός από αυτά, καλύπτει επίσης τη μητρότητα και την ανεργία.

Η χώρα επίσης απαιτεί απ’ όλους τους εργαζομένους να είναι ασφαλισμένοι.

Σε χώρες όπως το Βέλγιο, οι άγαμοι άτεκνοι επωμίζονται το βάρος των υψηλότερων φόρων, ενώ τα παντρεμένα ζευγάρια με παιδιά επιβαρύνονται ελαφρώς λιγότερο.

Παρόλο που η χώρα μπορεί να υπερηφανεύεται για την υψηλή ποιότητα της υγειονομικής περίθαλψης η συμμετοχή στους φορείς είναι μια μακρά και περίπλοκη διαδικασία η οποία περιλαμβάνει την εγγραφή στο ταμείο κοινωνικής ασφάλισης και στο δημόσιο ταμείο ασφάλισης υγείας.

Η σουηδική φορολογική υπηρεσία είναι μία από τις πιο αξιόπιστες στη χώρα

Όπως και στη Δανία, οι Σουηδοί πολίτες δεν έχουν πρόβλημα να πληρώνουν υψηλότερους φόρους, στην προκειμένη περίπτωση περίπου 52,3%, για μια καλοκουρδισμένη μηχανή με ανταποδοτικότητα σε κοινωνικές και δημόσιες υπηρεσίες υψηλής ποιότητας. Η σουηδική φορολογική υπηρεσία (Skatteverket) είναι μία από τις πιο αξιόπιστες και σεβαστές υπηρεσίες στη χώρα, πίσω μόνο από το σουηδικό γραφείο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και καταχώρησης (PRV) και το τμήμα ιδιοκτησίας (Lantmateriet).

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η εμπλέκεται στις περισσότερες πτυχές της ζωής των πολιτών, όπως οι γεννήσεις, οι γάμοι, η μεταβίβαση ακινήτων και ο θάνατος, μεταξύ άλλων και διασφαλίζει την παροχή υπηρεσιών υψηλής ποιότητας. Και όχι μόνο αυτό, είναι επίσης πολύ φιλική προς τον πολίτη και προσιτή, καθιστώντας την έτσι ακόμη πιο αξιόπιστη.

Χαμηλότερα φορολογικά κίνητρα στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης

Για τις χώρες της ανατολικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης, όπως η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, οι οποίες εξακολουθούν να αναπτύσσουν τις υποδομές και τις οικονομίες τους, η μείωση της φορολογίας είναι ένας τρόπος για να προσελκύσουν και να διατηρήσουν τις ξένες επενδύσεις.

Εδώ είναι Βαλκάνια…

Οι χώρες αυτές παρέχουν συχνά φθηνότερο εργατικό δυναμικό και κόστος παραγωγής, φορολογικές ελαφρύνσεις και πληθώρα ανεκμετάλλευτων ευκαιριών. Και όχι μόνο αυτό, μπορούν επίσης συχνά να παρέχουν καλύτερο βιοτικό επίπεδο λόγω του ότι το κόστος ζωής είναι σημαντικά φθηνότερο από τις περισσότερες χώρες της δυτικής Ευρώπης.

Η νότια και ανατολική Ευρώπη έχει επίσης μερικές από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες, με τη Βουλγαρία, τη Βόρεια Μακεδονία, τη Ρουμανία και την Κύπρο να θεωρούνται ως τα επόμενα σημεία αναφοράς για διάφορες εταιρείες και κλάδου.

Θα αποκλιμακωθεί τελικά ο πληθωρισμός; – Η κρίση των καταναλωτών

Τα παρακάτω τώρα έγραφε σε άρθρο του στο Βήμα ο Γιάννης Αγουρίδης:

Ακόμη πιο πιεσμένοι οικονομικά αισθάνονται οι καταναλωτές στην Ελλάδα καθότι παρά τη μικρή αποκλιμάκωση του πληθωρισμού κατά τον Ιανουάριο σε σχέση με τον Δεκέμβριο εκτιμάται, οι τιμές των τροφίμων παραμένουν στα ύψη. Αύριο Πέμπτη αναμένεται να ανακοινωθεί από την ΕΛΣΤΑΤ ο εθνικός δείκτης πληθωρισμού του Ιανουαρίου, αν και τα στοιχεία της Eurostat για τον εναρμονισμένο δείκτη έχουν δώσει μια εικόνα για το πώς «μπήκε» το 2024, όπως αναφέρει και ο ot.gr.

Σύμφωνα με αυτά ο εναρμονισμένος δείκτης τιμών καταναλωτή κινήθηκε στο 3,2% από 3,7% τον Δεκέμβριο, κάτι το οποίο δείχνει ότι συντηρείται μία δυναμική, αν και κάποιοι αναλυτές εκτιμούν ότι θα συνεχιστεί η μείωση, παρά τη συνέχιση των δύο πολέμων στην ευρύτερη γειτονιά μας, αλλά και το θέμα των Χούθι. Την ίδια στιγμή, υπάρχουν και δεύτερες σκέψεις, καθότι το γεωπολιτικό περιβάλλον είναι πολύ ρευστό.

Μείωση της κατανάλωσης

Βασικό ζήτημα παραμένουν οι συνεχιζόμενες ανατιμήσεις σε βασικά προϊόντα, τα οποία πλήττουν τους καταναλωτές. Για αυτό άλλωστε και τα στελέχη της συγκεκριμένης αγοράς εκτιμούν ότι θα υπάρξει ουσιαστικά πτώση της κατανάλωσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με την κυλιόμενη έρευνα τάσεων στο Λιανεμπόριο FMCG του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) αναμένεται μείωση του όγκου πωλήσεων το α’ εξάμηνο του 2024 (-1,3%) σε σχέση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2023. Επίσης, αναμένεται αύξηση της αξίας των πωλήσεων το α’ εξάμηνο του 2024 (+1,6%) σε σχέση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2023.

Προβλήματα στο εισόδημα

Την ίδια στιγμή, όπως επισημαίνει η Alpha Bank στο εβδομαδιαίο δελτίο της για την ελληνική οικονομία, το ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα κατέγραψε πτώση το 2020 εξαιτίας της πανδημίας και των μέτρων περιορισμού της οικονομικής δραστηριότητας που τέθηκαν σε εφαρμογή, η οποία υπερέβη την αντίστοιχη μείωση του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (-5,1% έναντι -1,3%). Στη συνέχεια, το 2021 το διαθέσιμο εισόδημα ανέκαμψε με σημαντικά υψηλότερο ρυθμό σε σχέση με τον ΕΝΔΤΚ (7,6% έναντι 0,6%), το οποίο αποδίδεται, σε μεγάλο βαθμό, στις επιδράσεις βάσης (base effects), καθώς η οικονομική δραστηριότητα άρχισε σταδιακά να ομαλοποιείται.

Ωστόσο, παρά το γεγονός πως και το 2022 το διαθέσιμο εισόδημα κατέγραψε εξίσου σημαντική αύξηση (7,6%), ο πληθωρισμός διαμορφώθηκε στο υψηλό επίπεδο του 9,3%, διαβρώνοντας το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών. Το πρώτο εννεάμηνο του 2023 οι απώλειες σε πραγματικούς όρους αντισταθμίστηκαν μερικώς, καθώς ο ρυθμός ανόδου του ονομαστικού διαθέσιμου εισοδήματος ήταν σημαντικά υψηλότερος από τον ρυθμό αύξησης του ΕΝΔΤΚ (7,4% έναντι 4,4%).

Απαισιοδοξία

Η συνεχιζόμενη απαισιοδοξία των νοικοκυριών αποτυπώνεται και στον δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης που καταρτίζει το Ιδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), ο οποίος επιδεινώθηκε τον Ιανουάριο του 2024 και διαμορφώθηκε σε -46,3, στο χειρότερο επίπεδο από τον Φεβρουάριο του 2023. Το 59% των νοικοκυριών αναμένει επιδείνωση της οικονομικής του κατάσταση το προσεχές 12μηνο, το 60% προβλέπει άνοδο των τιμών, ενώ το 63% κρίνει ότι η οικονομική του κατάσταση δύσκολα μπορεί να προβλεφθεί, στοιχείο που δείχνει τον μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας.

Ζήτημα διαβίωσης

Σύμφωνα με στοιχεία του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ (Ιανουάριος 2024) το κύμα ακρίβειας σαρώνει όλα τα εισοδήματα και εξανεμίζει την αγοραστική δύναμη εκατομμυρίων χαμηλόμισθων και χαμηλοσυνταξιούχων, ενώ πολλά νοικοκυριά αντιμετωπίζουν ακόμα  και κρίση επιβίωσης, καθώς δεν μπορούν να ικανοποιήσουν βασικές μηνιαίες δαπάνες τους.

Είναι χαρακτηριστικό ότι 7 στους δέκα εργαζόμενους δηλώνουν ότι δεν τα βγάζουν πέρα με τις υποχρεώσεις τους, το 55% έχει μειώσει συνολικά τις αγορές σε είδη τροφίμων, το 75% έχει ακυρώσει δαπάνες διασκέδασης, το 15% έχει αυξήσει το χρόνο εργασίας τους ή έχει βρει δεύτερη δουλειά προκειμένου να τα βγάλει πέρα, ενώ 1 στους 3 εργαζόμενους “τρώει από τα έτοιμα” χρησιμοποιώντας χρήματα από τις αποταμιεύσεις του προκειμένου να καλύψει τις αγορές του.

Οι ανατιμήσεις

Καταγράφοντας την εισοδηματική κρίση που προκαλεί το ραλι της ακρίβειας την τελευταία τριετία (2020 – 2023)  σημειώνει ότι οι αυξήσεις σε βασικά είδη διατροφής έφτασαν στα ύψη. Συγκεκριμένα οι ανατιμήσεις σε έλαια και λίπη έφτασαν το 87,4%,  στα λαχανικά το 35,2%, στα γαλακτομικά και τα αυγά στο 33,8%, στα κρέατα το 31,2%, στο  ψωμί και τα δημητριακά 25,3%, στο ηλεκτρικό ρεύμα, φυσικό αέριο και καύσιμα το 39,1% και στα ενοίκια το 8,3%.

Την ίδια περίοδο ο πραγματικό μέσος μισθός σημείωσε μείωση. Συγκεκριμένα η μείωση ήταν της τάξης του 8,7% σε σχέση με το 2021, ενώ παρά τις ονομαστικές αυξήσεις των δύο τελευταίων ετών, η αγοραστική δύναμη του κατώτατου μισθού τον Οκτώβριο του 2023 ήταν στο ίδιο επίπεδο με την αγοραστική δύναμη του πραγματικού κατώτατου μισθού του 2015. «Η Ελλάδα είναι ουραγός στους μισθούς και πρωταθλήτρια στις τιμές και στην κερδοφορία στην Ευρώπη», σημειώνει το ΙΝΕ.

Οι Τούρκοι ομιλούν πάλι για αποστρατιωτικοποίηση των νησιών

Όπως τώρα σχολίαζε και ο Βηματοδότης … Άρχισαν πάλι τις προκλήσεις οι Τούρκοι, χωρίς ακόμα να σιγουρέψουν ότι θα πάρουν (άνευ όρων) την έγκριση του Κογκρέσου για την αγορά των F-16. Τα ίδια και τα ίδια, πριν δηλαδή από την εφαρμογή του μορατόριουμ, (που διαρκεί ήδη έναν χρόνο). Με anti-NOTAM αμφισβητούν κυριαρχικά μας δικαιώματα. Ιδού πώς έχουν τα πράγματα: Το Πολεμικό Ναυτικό έχει σχεδιάσει, εδώ και καιρό τη διεξαγωγή της αεροναυτικής ασκήσεως «ΤΡΙΑΙΝΑ» σε περιοχή Βορειοδυτικά της νήσου Ψαρών για σήμερα (13 Φεβρουαρίου). Πρόκειται να συμμετέχουν πλοία του Πολεμικού Ναυτικού και μαχητικά αεροσκάφη της Πολεμικής Αεροπορίας. Η εν λόγω περιοχή κείται εντός του FIR Αθηνών. Έχει εκδοθεί μάλιστα από την ελληνική πλευρά ΝΟΤΑΜ (σύμφωνα με τους κανόνες του διεθνούς δικαίου).

Οι Τούρκοι ως αντίδραση εξέδωσαν anti- ΝΟΤΑΜ με την οποία επαναφέρουν τη ρητορική τους περί αποστρατικοποίησης των νήσων του Ανατολικού Αιγαίου. Αυτή είναι η καινούργια (μετά τους σεισμούς) τακτική των Τούρκων. Στο παρελθόν σε παρόμοιες περιπτώσεις όταν εξέδιδαν anti- NOTAM, το έκαναν για συγκεκριμένες συντεταγμένες. Τώρα στις anti- NOTΑM, βάζουν ολόκληρο το καθεστώς των νησιών. Η κυβέρνηση απαντά όμως με λεπτομέρεια και με κοινοποίηση και στους διεθνούς οργανισμούς (για παράδειγμα ΕΕ). Η άσκηση του Πολεμικού Ναυτικού θα διεξαχθεί κανονικά και ουδείς έχει δικαίωμα να αμφισβητεί εθνικά κυριαρχικά δικαίωμα.

Πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα

Η κλιματική αλλαγή θέτει τους υδάτινους πόρους της Ευρώπης υπό τεράστια πίεση. Πάνω από 20 χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, χρησιμοποιούν πάνω από το 80% των ανανεώσιμων πηγών νερού κάθε χρόνο. Σύμφωνα με μελέτη του Παγκόσμιου Ινστιτούτου Πόρων (WRI) που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο του 2023, το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού βρίσκεται αντιμέτωπο με ακραίο υδατικό στρες. Το υδατικό στρες είναι μια μέτρηση σχετικά με το πόσο από το διαθέσιμο νερό πρέπει να χρησιμοποιήσει μια χώρα για να καλύψει τη ζήτηση.

Οι χώρες που διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο χρησιμοποιούν τακτικά το 80% των ανανεώσιμων πηγών νερού για τις καλλιέργειες, την κτηνοτροφία, τη βιομηχανία και τις οικιακές ανάγκες. Ακόμη και μια βραχυπρόθεσμη ξηρασία μπορεί να τις θέσει σε κίνδυνο. Χωρίς καλύτερη διαχείριση των αποθεμάτων νερού, η αύξηση του πληθυσμού, η οικονομική ανάπτυξη και η κλιματική αλλαγή θα επιδεινώσουν την κατάσταση. Οι επιστήμονες αναμένουν ότι οι έντονες βροχοπτώσεις και οι περίοδοι ξηρασίας θα συμβαίνουν συχνότερα, θα είναι πιο έντονες και θα διαρκούν περισσότερο.

Ενώ υπάρχουν φορείς διεθνούς συνεργασίας, νόμοι και σχέδια δράσης, η πολιτική της ΕΕ για την προσαρμογή των υδάτινων πόρων στην κλιματική αλλαγή συχνά βρίσκει εμπόδια στην εφαρμογή της ή στη διασυνοριακή χρηματοδότηση. Όταν το νερό πρέπει να μοιραστεί σε περιόδους ξηρασίας, ποιανού η προμήθεια έχει προτεραιότητα και ποιος δέχεται το πρώτο πλήγμα; Πώς θα επιλυθούν οι συγκρούσεις; Τα ερωτήματα αυτά πρέπει να διευθετηθούν καθώς οι ολοένα και πιο καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής θέτουν τους ευρωπαϊκούς υδάτινους πόρους υπό αυξανόμενη πίεση.

Το ertnews.gr μίλησε με τη Liz Saccoccia, ερευνήτρια του WRI, σχετικά με την κατάσταση των υδάτινων πόρων στην Ευρώπη.

«Προβλέπουμε ότι μέχρι το 2050 ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι θα ζουν σε μέρη με ακραίο υδατικό στρες, ακόμη και στο πιο αισιόδοξο σενάριο», εξηγεί η Saccoccia.

«Βλέπουμε ότι 25 χώρες, δηλαδή το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού, αντιμετωπίζουν προβλήματα λειψυδρίας, οι περισσότερες από αυτές βρίσκονται στη Μέση Ανατολή, αλλά τελευταία βλέπουμε και κάποιες ευρωπαϊκές χώρες στη λίστα. Για παράδειγμα, η Ελλάδα χρησιμοποιεί το 80% των ανανεώσιμων πηγών νερού. Το ποσοστό αυτό είναι επίσης υψηλό στην Ιταλία, την Ισπανία και το Βέλγιο. Η Ισπανία χρησιμοποιεί μεταξύ 40-80% των ανανεώσιμων πηγών νερού», λέει η Saccoccia.

Στην κορυφή της λίστας του WRI με τις χώρες που βιώνουν ακραίο υδατικό στρες βρίσκεται το Μπαχρέιν ενώ η Κύπρος βρίσκεται στη δεύτερη θέση. Δύο άλλες ευρωπαϊκές χώρες βρίσκονται επίσης στη λίστα: το Βέλγιο (18) και η Ελλάδα (19). Οι χειρότερα πληγείσες περιοχές του κόσμου είναι η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική, όπου το 83% των ανθρώπων είναι εκτεθειμένοι σε εξαιρετικά υψηλό υδατικό στρες. Το ποσοστό αυτό αναμένεται να φτάσει το 100% μέχρι το 2050.

Γιατί αποτελεί πρόβλημα το υδατικό στρες;

Το υψηλό υδατικό στρες αποτελεί πρόβλημα όχι μόνο για τους καταναλωτές και τις βιομηχανίες που εξαρτώνται από το νερό, αλλά και για την πολιτική σταθερότητα. Σύμφωνα με την έκθεση του WRI, το νερό είναι απαραίτητο για την προώθηση μιας δίκαιης κοινωνίας, την καλλιέργεια τροφίμων, την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, τη διατήρηση της υγείας και την επίτευξη των παγκόσμιων κλιματικών στόχων.

«Αυτό το επίπεδο υδατικού στρες θέτει σε κίνδυνο τη ζωή των ανθρώπων, τις θέσεις εργασίας, την επισιτιστική και την ενεργειακή ασφάλεια», αναφέρει η έκθεση.

Το WRI αναφέρει επίσης ότι περίπου το 60% της αρδευόμενης γεωργίας στον κόσμο αντιμετωπίζει ήδη εξαιρετικά υψηλό υδατικό στρες και ιδιαίτερα καλλιέργειες όπως το ζαχαροκάλαμο, το σιτάρι, το ρύζι και ο αραβόσιτος.

Σε όλο τον κόσμο, η ζήτηση του νερού υπερβαίνει τη διαθέσιμη παροχή και συγκεκριμένα έχει υπερδιπλασιαστεί από το 1960. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η ζήτηση αναμένεται να αυξηθεί κατά 20- 25% έως το 2050. Παρόλο που σήμερα οι περισσότερες χώρες στην υποσαχάρια Αφρική δεν αντιμετωπίζουν ακραίο υδατικό στρες, η ζήτηση εκεί αυξάνεται ταχύτερα από οποιαδήποτε άλλη περιοχή στον κόσμο.

(WRI)

Το WRI συνεργάζεται με κυβερνήσεις, κοινότητες και εταιρείες για την αντιμετώπιση των απειλών που αντιμετωπίζει το παγκόσμιο σύστημα γλυκού νερού – όπως η ανεπαρκής διαχείριση των υδάτων, η υποβάθμιση των οικοσυστημάτων και η κλιματική αλλαγή. Διαθέτει εργαλεία όπως το Aqueduct το οποίο εντοπίζει και χαρτογραφεί κινδύνους, όπως πλημμύρες, ξηρασία και υδατικό στρες.

«Χρησιμοποιούμε την τεχνητή νοημοσύνη για να κάνουμε μαθηματικούς υπολογισμούς και για να βρίσκουμε μοτίβα γρηγορότερα από ό,τι μπορούσαμε να κάνουμε στο παρελθόν. Το χρησιμοποιούμε για να προβλέψουμε συγκρούσεις και για να δούμε σε περιοχές θα μπορούσαν να μειωθούν οι εντάσεις και να υπάρξει περισσότερη συνεργασία. Είναι ένα εργαλείο πρόβλεψης αλλά και έγκαιρης προειδοποίησης. Στη συνέχεια ερευνούμε το θέμα, μιλάμε με πολλούς ανθρώπους και εξετάζουμε τα παγκόσμια δεδομένα προκειμένου να κατανοήσουμε την κατάσταση. Πρέπει να βεβαιωθούμε επίσης ότι υπάρχει εμπλοκή της κοινότητας για κάθε είδους παρέμβαση στο νερό», εξηγεί η επιστήμονας.

«Εξετάζουμε επίσης τις χώρες και τις περιφέρειές τους. Για παράδειγμα, εξετάζουμε πώς η βιομηχανία συμβάλλει στο υδατικό στρες. Στην Ελλάδα το υδατικό στρες είναι απίστευτα υψηλό. Χρησιμοποιεί το 80% των υδάτινων αποθεμάτων της και οι βαθμολογίες στην Κρήτη και το Αιγαίο είναι πολύ υψηλές. Η κατάσταση είναι δύσκολη αλλά αν υπάρχει καλή διακυβέρνηση του νερού το πρόβλημα είναι επιλύσιμο. Ξέρετε, πράγματα όπως η επεξεργασία και η επαναχρησιμοποίηση του νερού, η επένδυση σε ενεργειακά συστήματα που δεν βασίζονται στο νερό για ψύξη. Αυτό είναι πολύ σημαντικό σε μέρη όπου πρέπει να κλείσουν τα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας επειδή δεν υπάρχει αρκετό νερό. Η καλή διαχείριση του νερού μπορεί να λύσει τόσα πολλά προβλήματα», δηλώνει η Saccoccia.

Είναι οι εταιρείες πρόθυμες να προβούν σε δραστικές αλλαγές στη λειτουργία τους;

Καθώς η Ευρώπη βιώνει όλο και πιο συχνά ελλείψεις νερού – ιδίως στην περιοχή της Μεσογείου – ο ανταγωνισμός για τους κοινούς υδάτινους πόρους αυξάνεται. Περιβαλλοντικοί ακτιβιστές και αγρότες έχουν συγκρουστεί στη Γαλλία και την Ισπανία, με τις πλευρές να διαφωνούν για το πώς θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στον πόρο.

«Η πρόκληση λοιπόν είναι η εξής: το νερό χρησιμοποιείται για τρόφιμα που όλοι χρειαζόμαστε. Οπότε υπάρχουν ανταγωνιστικά συμφέροντα. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες εταιρείες που προσπαθούν να κάνουν το σωστό και να διαχειριστούν αποτελεσματικά την κατανάλωση νερού και τους πόρους τους. Ωστόσο, πριν εγκριθεί ένα έργο θα πρέπει να υπάρξει διαβούλευση με φορείς που ασχολούνται με τη διαχείριση των υδάτων. Όλοι πρέπει να καταλάβουν πού πηγαίνει το νερό και να βεβαιωθούν ότι υπάρχει ένα συγκεκριμένο σχέδιο. Σε τελική ανάλυση, το νερό είναι ανθρώπινο δικαίωμα, οπότε οι άνθρωποι θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε αυτό. Οι χώρες πρέπει να βελτιώσουν τη διακυβέρνηση των υδάτων τους, να δώσουν κίνητρα για την αποδοτική χρήση του νερού στη γεωργία, να εργαστούν για την ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτινων πόρων και να δημιουργήσουν πράσινες υποδομές. Οι λύσεις υπάρχουν, είναι έτοιμες, αλλά χρειαζόμαστε απλώς αυτή την ώθηση για να γίνουν πράξη», λέει η Saccoccia.

Ποιες λύσεις υπάρχουν;

Χρειάζεται πολιτική βούληση και οικονομική βοήθεια για την αντιμετώπιση της κρίσης του νερού, σύμφωνα με τους ερευνητές της έκθεσης.

«Σίγουρα μπορούμε και πρέπει να προσπαθήσουμε να βρούμε λύσεις για να εξοικονομήσουμε νερό, αλλά όταν εξετάζουμε την ποσότητα νερού που χρησιμοποιούν η βιομηχανία και η γεωργία, εκεί είναι που πρέπει να γίνει η κύρια αλλαγή. Η γεωργία είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής νερού και σε ορισμένες περιοχές της νότιας Ευρώπης απορροφά ποσοστό μεγαλύτερο από 80 % των αντληθέντων υδάτων. Μπορούμε να μειώσουμε την κατανάλωση προϊόντων όπως το βόειο κρέας, το οποίο χρησιμοποιεί τόνους νερού. Οι αποδοτικές μέθοδοι άρδευσης είναι επίσης ζωτικής σημασίας» εξηγεί η ερευνήτρια.

«Ορισμένες από τις λύσεις που αναπτύσσονται είναι κάπως ακριβές, αλλά δεν είναι δύσκολες. Προηγούμενη μας ανάλυση έδειξε ότι η βιώσιμη χρήση και πρόσβαση στο πόσιμο νερό κοστίζει το 1% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Η αποκατάσταση των υποδομών νερού είναι μια πολύ σημαντική πρωτοβουλία. Η καλύτερη συντήρηση των σωλήνων νερού αποτελεί επίσης απαραίτητο μέτρο που συχνά παραμελείται», τονίζει η ερευνήτρια.

Κατά μέσο όρο το 1/4 του πόσιμου νερού στην ΕΕ χάνεται κατά τη μεταφορά λόγω διαρροών σε σημεία όπου οι σωλήνες έχουν υποστεί σημαντική φθορά ή έχουν τρυπήσει.

Μια μελέτη της περιβαλλοντικής οργάνωσης WWF που δημοσιεύθηκε το 2023 διαπίστωσε ότι η Ευρώπη υποφέρει όλο και περισσότερο από «έλλειψη νερού λόγω δεκαετιών κακής διαχείρισης των υδάτων και υποβάθμισης των οικοσυστημάτων γλυκού νερού». Η μελέτη αναφέρει ότι η κλιματική αλλαγή συμβάλλει σε αυτό, αλλά τονίζει ότι η «κύρια ευθύνη έγκειται στον τρόπο με τον οποίο καταναλώνουμε, ρυθμίζουμε και χρησιμοποιούμε το νερό».

Η νομοθεσία θεσπίστηκε όταν το νερό ήταν άφθονο

Η Ευρωπαϊκή Ένωση εργάζεται εδώ και δεκαετίες για την προστασία των υδάτινων πόρων της με νομοθεσία όπως η οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα, η οποία τέθηκε σε ισχύ το 2000. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), το μπλοκ έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στη ρύθμιση της ποιότητας των υδάτων, την επεξεργασία των λυμάτων, τη διαχείριση του κινδύνου πλημμύρας και την προστασία των οικοτόπων και των ειδών του γλυκού νερού.

Ωστόσο, η ευρωπαϊκή πολιτική για τα ύδατα αναπτύχθηκε σε μια εποχή που τα αποθέματα ήταν άφθονα και ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα ήταν η διασυνοριακή ρύπανση, πράγμα που σημαίνει ότι η έμφαση δόθηκε κυρίως στην ποιότητα των υδάτων και σε οικολογικές εκτιμήσεις.

Η νομοθεσία της ΕΕ για τα ύδατα και πολυάριθμες συνθήκες «αγνοούν σχεδόν ολοκληρωτικά» τις προκλήσεις που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, όπως το πόσο νερό θα πρέπει να ρέει διασυνοριακά. Αυτό συμβαίνει παρά την προβλεπόμενη μαζική μελλοντική διακύμανση των ροών των ποταμών, σύμφωνα με έκθεση του 2019 που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Water Policy». Μια ξεχωριστή έκθεση του 2020 που ερεύνησε την ανθεκτικότητα της διασυνοριακής διακυβέρνησης της ΕΕ στον τομέα των υδάτων διαπίστωσε ότι το νομικό πλαίσιο είναι ακατάλληλο να διαχειριστεί τον διεθνή ανταγωνισμό για το νερό σε περιοχές όπου η κλιματική αλλαγή εντείνει τη σπανιότητά του.

ΠΗΓΗ: ΕΡΤ, Euronews, Clean Energy Wire