"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 16/02/23

Κλιματική αλλαγή

Αρκετές φορές έχουμε γράψει πως κλιματική αλλαγή και δημογραφικό είναι τα πιο σημαντικά μακροπρόθεσμα προβλήματα που ήδη απασχολούν και θα απασχολήσουνε ακόμη περισσότερο τη χώρα τα επόμενα χρόνια …. Είναι περιττό να αναφέρουμε στα όσα έχουνε συμβεί τα τελευταία 3-4 χρόνια στη χώρα μας, με καταστροφικές πυρκαγιές, πλημμύρες, με μεγάλο μάλιστα αριθμό νεκρών και καταστροφές εκατοντάδων εκ. ευρώ.

Με αφορμή λοιπόν και μια τελευταία έκθεση. Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, εκτιμάται ότι έως το 2100, το ΑΕΠ της χώρας μπορεί να υποστεί μια ετήσια μείωση έως και 6% εάν δε ληφθούν μέτρα μετριασμού και προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, το οποίο μεταφράζεται σε σωρευτικό κόστος 701 δισ. ευρώ.

Το κόστος αυτό μπορεί να μειωθεί μέχρι και 123 δισ. ευρώ εάν ληφθούν μέτρα προσαρμογής, επομένως η ανάγκη για τη λήψη τους είναι επιτακτική.

Καθυστερήσεις στην εφαρμογή του Θεσμικού πλαισίου

Όπως αναφέρεται στη μελέτη που εκπόνησε το ΙΟΒΕ με την υποστήριξη της Τράπεζας της Ελλάδος, με θέμα: «Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή: Προκλήσεις και προοπτικές για την ελληνική οικονομία», στο εθνικό πλαίσιο για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, το οποίο βρίσκεται σε πλήρη εναρμόνιση με το ευρωπαϊκό, περιλαμβάνεται η Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ, η οποία εξειδικεύεται σε περιφερειακό επίπεδο με τα Περιφερειακά Σχέδια, ΠεΣΠΚΑ), ο Εθνικός Κλιματικός Νόμος καθώς και άλλοι νόμοι που αφορούν θέματα αδειοδοτήσεων δημόσιων και ιδιωτικών έργων.

Η εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου προχωρά, ωστόσο με κάποιες καθυστερήσεις, καθώς έξι χρόνια μετά τη θεσμοθέτηση και εφαρμογή της εθνικής στρατηγικής, έχουν εγκριθεί μόλις πέντε ΠεΣΠΚΑ (Βορείου Αιγαίου, Κρήτης, Κεντρικής Μακεδονίας, Αττικής και Δυτικής Ελλάδας).

Χρηματοδότηση με δημόσιους πόρους

Η χρηματοδότηση της προσαρμογής στην Ελλάδα γίνεται κυρίως από ευρωπαϊκούς και εθνικούς δημόσιους πόρους. Ιδιαίτερης σημασίας για τη χρηματοδότηση έργων βελτίωσης της ανθεκτικότητας της ελληνικής οικονομίας είναι το ευρωπαϊκό ταμείο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

Έως τον Οκτώβριο του 2022, το εθνικό σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (Ελλάδα 2.0) είχε ήδη εντάξει έργα προσαρμογής συνολικού προϋπολογισμού 1,8 δισ. ευρώ, τα οποία σχετίζονται με δράσεις αναδάσωσης, την ενίσχυση της πολιτικής προστασίας, την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, υποδομές για το δίκτυο ύδρευσης, προμήθεια εξοπλισμού για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών και υδραυλικά έργα (π.χ. φράγματα). Αναμένεται ένταξη περισσότερων έργων την επόμενη περίοδο.

Επιπλέον, σημαντικός χρηματοδοτικός πόρος, τόσο για τον δημόσιο όσο και για την υποστήριξη του ιδιωτικού τομέα και της επιχειρηματικότητας εξακολουθεί να παραμένει το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027, το οποίο εγκρίθηκε από την ΕΕ τον Αύγουστο του 2022. 

Καθυστέρηση στο ΕΣΠΑ

Το πρόγραμμα «Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή», στο οποίο συμπεριλαμβάνονται δράσεις προσαρμογής, έχει συνολικό προϋπολογισμό 3,6 δισ. ευρώ (2,9 δισ. ευρώ ευρωπαϊκή συμμετοχή).

Ωστόσο, σημειώνεται σημαντική καθυστέρηση στην ανακοίνωση προσκλήσεων που ανήκουν στο νέο ΕΣΠΑ 2021-2027, οι οποίες έως τις αρχές του 2023 δεν είχαν ανακοινωθεί.

Ανώριμη η καινοτομία στην Ελλάδα

Ανασταλτικά στην ανάπτυξη νέων λύσεων για την καινοτομία λειτουργεί το πλαίσιο ωρίμανσης της καινοτομίας στην Ελλάδα, το οποίο παρά την ύπαρξη αρκετών ερευνητικών ομάδων περιορίζεται και από την ασθενή αγορά κεφαλαίου. Ως αποτέλεσμα, λύσεις που αναπτύσσονται και επιδεικνύονται με την υποστήριξη ευρωπαϊκής και εθνικής χρηματοδότησης δεν βρίσκουν τον δρόμο για τη μαζική χρήση και εφαρμογή τους (upscale).

Σημειώνεται πως η Ελλάδα έχει την τρίτη χειρότερη επίδοση σε όρους ιδίων κεφαλαίων και επενδυτικών ταμείων ως ποσοστό του ΑΕΠ σε σχέση με την ΕΕ27 για το 2020.

Ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα στην προσαρμογή

Ο ιδιωτικός τομέας καλείται να προσαρμοσθεί στις νέες συνθήκες της κλιματικής αλλαγής, ενώ επιπλέον η ιδιωτική χρηματοδότηση μπορεί μέσω σχετικών επενδύσεων να υποστηρίξει σε μεγάλο βαθμό τον περιορισμό του κενού της χρηματοδότησης της προσαρμογής.

Έως τώρα, η συνολική ιδιωτική χρηματοδότηση για δράσεις προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή αποτελεί μόλις το 1% της παγκόσμιας συνολικής χρηματοδότησης για το Κλίμα.

Στις εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης της προσαρμογής συγκαταλέγονται ενδεικτικά τα πράσινα δάνεια και ομόλογα, ο δανεισμός και τα ομόλογα που συνδέονται με ρήτρες βιωσιμότητας, τα ίδια κεφάλαια, τα καινοτόμα χρηματοδοτικά εργαλεία και οι συμπράξεις ιδιωτικού και δημοσίου τομέα. 

Πράσινα ομόλογα

Η παγκόσμια αγορά βιώσιμης χρηματοδότησης έχει πολλαπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια. Ειδικότερα, η έκδοση πράσινων ομολόγων παγκοσμίως ξεπέρασε τα 567 δισ. δολάρια το 2021, ενώ η αξία των νέων πράσινων ομολόγων στην Ευρωζώνη ανήλθε στα 321 δισ. δολάρια.

Παρά ταύτα, φαίνεται πως μικρό τμήμα των εκδοθέντων πράσινων ομολόγων αφορά δράσεις χρηματοδότησης της προσαρμογής.

Σημειώνεται πως το 2022, η συνολική έκδοση πράσινων ομολόγων, δανείων και ομολόγων με ρήτρα βιωσιμότητας από επιχειρήσεις και κυβερνήσεις διαμορφώθηκε στα 863 δισ. ευρώ, σημειώνοντας πτώση κατά 19% από το ιστορικό υψηλό του 2021 (1,1 τρισ. δολάρια).

Οι χρηματιστηριακές αγορές αποτελούν μια ακόμα ανερχόμενη πηγή χρηματοδότησης για το κλίμα και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Στη διεθνή χρηματιστηριακή αγορά είναι ολοένα και πιο έντονη η παρουσία προϊόντων των οποίων η απόδοση συνδέεται με την πορεία δεικτών παρακολούθησης της βιωσιμότητας.

Αναφορικά με την ελληνική χρηματιστηριακή αγορά, ο δείκτης ATHEX:ESG παρακολουθεί τις περιβαλλοντικές επιδόσεις εισηγμένων επιχειρήσεων, ωστόσο η διαμόρφωση του δείκτη στηρίζεται αποκλειστικά σε δράσεις μετριασμού των εισηγμένων επιχειρήσεων και όχι στην προσαρμογή.

Η ασφάλιση ως εργαλείο προσαρμογής

Η ασφάλιση αποτελεί εργαλείο για την κάλυψη των ζημιών που προκύπτουν μετά από ένα καταστροφικό γεγονός. Σκοπός της ασφάλισης είναι η μεταφορά του κλιματικού κινδύνου από τον ασφαλισμένο στους παρόχους ασφαλιστικών υπηρεσιών, δημιουργώντας ένα ακόμα επίπεδο προστασίας και ανθεκτικότητας.

Το πλήθος των δικαιούχων που συμμετέχουν στο ασφαλιστικό συμβόλαιο, οι τομείς ασφάλισης και το ύψος της αποζημίωσης καθορίζουν το είδος ασφάλισης (μίκρο-, μέσο- και μακρο-ασφάλιση). Ωστόσο, υψηλού ενδιαφέροντος και συνάφειας με την προσαρμογή είναι και η παραμετρική ασφάλιση, η οποία συνδέει την παροχή αποζημίωσης με την εξέλιξη συγκεκριμένων κλιματικών παραμέτρων. Τέτοιου είδους ασφαλιστικά προϊόντα μπορούν να σταθεροποιήσουν το εισόδημα κοινωνικών ομάδων (π.χ. αγρότες, πολύ μικρές επιχειρήσεις) που βρίσκονται σε ευάλωτες περιοχές.

Ωστόσο, περιοριστικός παράγοντας στην ορθή λειτουργία και υποστήριξη της προσαρμογής από τη χρήση ασφαλιστικών προϊόντων, είναι η ύπαρξη ικανού αριθμού ασφαλιζόμενων που θα μοιραστούν τον κλιματικό κίνδυνο, με κάποια από τα παραπάνω προϊόντα να παραμένουν ακριβά για τις περισσότερο ευπαθείς ομάδες.

Αυτή η χώρα δεν αλλάζει

…. Ακούγοντας καθημερινά για επιδόματα …. Επιδόματα ….διάφορες προσπάθειες άμεσης και έμμεσης αύξησης σε δημόσιους υπαλλήλους και συνταξιούχους …. Όλα αυτά φυσικά στο δρόμο προς τις εκλογές. Αναγκαζόμαστε να κάνουμε ένα γρήγορο σχόλιο. Πως όσα χρόνια και αν περάσουνε …. Αυτή η χώρα δεν αλλάζει … Τα ίδια και τα ίδια … Με την εκάστοτε κυβέρνηση να προσπαθεί να γλυκάνει όσο το δυνατόν περισσότερους λίγο πριν τις κάλπες….

“Η ζημιά με τους πλειστηριασμούς Α κατοικίας

Στα ανώτερα κυβερνητικά κλιμάκια κυριαρχεί σκεπτικισμός σχετικά με τη φθορά που μπορεί να υποστεί η Κυβέρνηση προεκλογικά από την τροπή που παίρνει η υπόθεση των πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας μετά την πρόσφατη απόφαση του Αρείου Πάγου που άνοιξε το δρόμο στα funds να προχωρούν σε πλειστηριασμούς. Όπως έγραφε ο Βηματοδότης, ο σκεπτικισμός εντείνεται από τις φήμες ότι μπορεί να έρθουν στο φως και νέες υποθέσεις με εμπλεκόμενους βουλευτές της ΝΔ όπως οι κκ. Πάτσης στα Γρεβενά και Καππάτος στην Κεφαλονιά. Οι ντετέκτιβ του κόμματος έχουν επιδοθεί σε διερεύνηση πιθανών νέων αποκαλύψεων πριν την ανακοίνωση των ψηφοδελτίων ώστε να μην υπάρξουν δυσάρεστες εκπλήξεις κατόπιν εορτής είτε με νυν βουλευτές είτε με νέους υποψηφίους. Ακούγεται μάλιστα ότι έπεσε και η ιδέα ενός non-paper που θα επισημαίνει τους κινδύνους και θα κρούει τον κώδωνα….

Αλλά ξεχάσαμε

Αλλά ξεχάσαμε …. Όπως είπε ο Α. Τσίπρας οι πλειστηριασμοί θα παγώσουνε μόλις γίνει κυβέρνηση. Όπως έγινε και την προηγούμενη φορά θα μας πείτε, με την κυβέρνηση Σύριζα να ψηφίζει έναν νόμο, που μετά από περίπου 4-5 χρόνια, τώρα λέει πως θα καταργήσει όταν γίνει και πάλι κυβέρνηση. Εδώ θα μας πείτε, επί της προηγούμενης κυβέρνησης, ο Σύριζα έβγαζε ανακοινώσεις εναντίον της κυβέρνησης που ήτανε ο Σύριζα (δεν κάνουμε πλάκα, για όποιον το έχει ξεχάσει μπορεί να το ψάξει στο internet). Είπαμε, αυτή η χώρα είναι πάντα ανεξάντλητη.

Σεισμός

Επειδή συνεχίζεται η συζήτηση για τον μεγάλο σεισμό στην Τουρκία και τις πιθανές επιπτώσεις στη δημοτικότητα του Ερντογάν. Αξίζει κανείς να διαβάσει το τελευταίο δημοσίευμα των New York Times.

Συγκεκριμένα:

Επαίνους για τη νομιμοποίηση αυθαίρετων κατασκευών είχε προσφέρει στους βουλευτές του κόμματός του ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας το 2019. Σε προεκλογικές του συγκεντρώσεις στις επαρχίες Χατάι, Καχραμάνμαρας και Μαλάτεια, ο Τούρκος πρόεδρος είχε πει ότι το νομοθέτημα «έλυσε προβλήματα» για περισσότερους από 438.000 ιδιοκτήτες ακινήτων.

Μετά τον σεισμό η τουρκική κυβέρνηση προχώρησε στη σύλληψη εργολάβων, που κατασκεύασαν ή απασχολήθηκαν στα γκρεμισμένα κτίρια, ενώ το υπουργείο Δικαιοσύνης θέσπισε γραφείο ερευνών για εγκλήματα που διαπράχθηκαν στις πληγείσες περιοχές. Οι εργολάβοι, όμως, δεν θα είχαν ολοκληρώσει τα έργα τους χωρίς να έχουν εξασφαλίσει σωρεία αδειών από στελέχη δημοσίων υπηρεσιών, τα οποία δεν έχουν απασχολήσει την έρευνα.

«Η σύλληψη εργολάβων γίνεται για να ικανοποιηθεί το δημόσιο αίσθημα. Οι πραγματικοί ένοχοι είναι η σημερινή κυβέρνηση και οι προηγούμενες, που διατήρησαν το σύστημα αυτό στη θέση του», λέει ο Τανέρ Γιουστσέκ, πρώην πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου της Τουρκίας.

Ο κατασκευαστικός τομέας βρέθηκε από την αρχή στο επίκεντρο της αναπτυξιακής πολιτικής του σημερινού προέδρου. Κατά τη διάρκεια των δύο δεκαετιών του στην προεδρία και την πρωθυπουργία, ο Ερντογάν στήριξε την οικονομική ανάπτυξη της Τουρκίας και τη δημοτικότητά του, στα μεγάλα έργα υποδομής.

Οι περισσότεροι μεγιστάνες των κατασκευών διατηρούν στενούς δεσμούς μαζί του και με το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Ο οικοδομικός οργασμός δημιούργησε, όμως, ερωτήματα για την ποιότητα κατασκευής των σύγχρονων κτιρίων, ενώ η αντιπολίτευση φέρνει τώρα στην πρώτη γραμμή της προεκλογικής επιχειρηματολογίας της την αμνηστία που προσέφερε ο Ερντογάν στους κατασκευαστές αυθαιρέτων.

«Μετέτρεψαν τα σπίτια σε φέρετρα. Ακούσανε τη συνείδησή τους όταν υπέγραφαν την αμνηστία των αυθαιρέτων;», είπε ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου την Κυριακή επισκεπτόμενος την επαρχία Χατάι.

Μέχρι στιγμής η κυβέρνηση έχει στραφεί μόνο εναντίον εργολάβων. Δύο από αυτούς, υπεύθυνοι κατά τον νόμο για δύο κτίρια που κατέρρευσαν στην πόλη Αντιγιαμάν, συνελήφθησαν στο αεροδρόμιο της Πόλης, ενώ προσπαθούσαν να διαφύγουν στη Γεωργία. «Η συνείδησή μου είναι καθαρή. Εχτισα 44 κτίρια, μόνο τέσσερα κατέρρευσαν», είπε ένας από τους συλληφθέντες.

Ο τελευταίος σεισμός έδειξε, όμως, ότι ακόμη και η τήρηση των αυστηρών αντισεισμικών κανόνων, που τέθηκαν μετά τους σεισμούς του 1999 στην Τουρκία, δεν εγγυάται την ασφάλεια των κτισμάτων. Παρ’ όλα αυτά, οι κακοτεχνίες και τα προβληματικά υλικά είναι οφθαλμοφανή στις πληγείσες ζώνες. «Σε όλα τα κτίσματα που κατέρρευσαν έβλεπα καθαρά τα προβλήματα στα υλικά, στις εδαφολογικές αστοχίες και τις ελλείψεις ειδικευμένων τεχνιτών», λέει ο Γιουστσέκ.

Συστημικό πρόβλημα

Ο πρώην εισαγγελέας Αλί Οζκουντούζ, μέλος της ποινικής έρευνας για προβληματικά κτίρια που κατέρρευσαν στον σεισμό του 1999, λέει ότι το πρόβλημα είναι συστημικό. Τα προβλήματα εμφανίζονται σε πολλά επίπεδα, επιτρέποντας την κατασκευή επικίνδυνων κτισμάτων: τοπικοί αξιωματούχοι που «κάνουν τα στραβά μάτια» σε προβληματικές άδειες και επιθεωρητές που δεν επισκέπτονται τα εργοτάξια. «Οσο οι άνθρωποι αυτοί μένουν ατιμώρητοι, αυτά θα συνεχίσουν να γίνονται», λέει ο Οζκουντούζ, που υπογραμμίζει όμως και τις ευθύνες των μικρών ιδιοκτητών ακινήτων και τις απαιτήσεις τους για αμνηστίες και νομιμοποίηση των αυθαιρέτων τους.