"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 18/07/23

Ενδιαφέρον

Θα ξεκινήσουμε με ένα αρκετό ενδιαφέρον ζήτημα με το οποίο έχουμε ασχοληθεί και άλλες φορές, ένα ζήτημα που αφορά την αγορά εργασίας με σύνδεση με το Brain Drain.

H ανεργία επέστρεψε τον Μάιο του 2023 στο επίπεδο του 10,8%, στο ίδιο επίπεδο που ήταν και τον Μάιο του 2004. Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν ότι οι άνεργοι στην Ελλάδα είναι 506.000, ενώ τον Μάιο του 2004 ήταν 517.000, πάνω κάτω δηλαδή ο ίδιος αριθμός.

Αυτό που δεν είναι αντίστοιχο, είναι ο αριθμός των απασχολουμένων, σημειώνει ρεπορτάζ της Καθημερινής. Με ανεργία στο 10,6% τον Μάιο του 2004, η χώρα μετρούσε 4,37 εκατ. απασχολουμένους. Σήμερα, με αντίστοιχο ποσοστό ανεργίας, μετράει 4,186 εκατ. Αρα, από την αγορά εργασίας… λείπουν 190.000 εργαζόμενοι, όσος δηλαδή είναι ο πληθυσμός του Βόλου και των Σερρών μαζί. Το «φαινόμενο» αποδίδεται στη μείωση του πληθυσμού της χώρας αλλά και στο brain drain. Το εργατικό δυναμικό της χώρας, από τα πέντε εκατ. που ήταν πριν μπει η χώρα στα μνημόνια, έχει μειωθεί σήμερα στα 4,7 εκατ. Ο κίνδυνος είναι ορατός: ακόμη και όταν θα επιτευχθεί ο στόχος που έχει οριστεί για μείωση της ανεργίας κάτω από το 8% (ουσιαστικά δηλαδή σε νέο ιστορικό χαμηλό), η χώρα δεν θα φτάσει –αν δεν υπάρξει ουσιαστική αλλαγή στη σύνθεση του πληθυσμού– στον αριθμό των εργαζομένων που είχε πριν μπει η χώρα στα μνημόνια, δηλαδή κοντά στα 4,6 εκατ.

Αγορά εργασίας

Πάμε όμως σε μερικά επιπρόσθετα στατιστικά:

1. Πριν ξεσπάσει η μεγάλη ύφεση, το 2008, ο αριθμός των απασχολουμένων είχε καταγράψει ρεκόρ με 4,592 εκατ. άτομα. Η μεγάλη κρίση έριξε τον αριθμό των απασχολουμένων ακόμη και στα 3,36 εκατ. τον Μάιο του 2020, μήνα κορύφωσης των αναστολών συμβάσεων εργασίας λόγω πανδημίας. Με το τέλος της πανδημίας και την επιστροφή στην ανάπτυξη, φτάσαμε να μετράμε τον Μάιο του 2023 περίπου 4,186 εκατ. απασχολουμένους.

2. Οι άνεργοι ήταν 369.000 τον Μάιο του 2008 και αυτός ήταν ο χαμηλότερος αριθμός που έχει καταγραφεί τα τελευταία 20 χρόνια. Η χειρότερη χρονιά ήταν το 2013 με περισσότερους από 1,35 εκατ. ανέργους, ενώ πλέον ο αριθμός έχει υποχωρήσει στους 506.000. Το ποσοστό της ανεργίας είναι σήμερα στο 10,6%. Για να πέσει στο 8% που είναι και ο επίσημος στόχος, θα πρέπει ο αριθμός των ανέργων να μειωθεί περαιτέρω στους 360.000 και ουσιαστικά να επανέλθει στα επίπεδα του 2008. Χρειάζονται επιπλέον 140.000-150.000 θέσεις εργασίας για να φτάσουμε στον στόχο.

3. Ο μεγαλύτερος αριθμός οικονομικά μη ενεργών πολιτών καταγράφηκε στην Ελλάδα το 2020 λόγω πανδημίας. Οσοι μπήκαν σε αναστολή, χαρακτηρίστηκαν με αυτόν τον τρόπο. Γι’ αυτό και τον Μάιο του 2022 που είχε τελειώσει το μέτρο των αναστολών, ο οικονομικά μη ενεργός πληθυσμός ήταν 3,1 εκατ. άτομα, όσα και σήμερα.

Τι σημαίνει για την ελληνική οικονομία μικρότερος αριθμός εργατικού δυναμικού; Λιγότερα έσοδα για το ασφαλιστικό, χαμηλότερο φορολογητέο εισόδημα –πριν από τα μνημόνια είχε φτάσει στα 115 δισ. ευρώ και το 2022 έκλεισε με 85 δισ. ευρώ, δηλαδή 30 δισ. ευρώ λιγότερα– περισσότερα προβλήματα στελέχωσης των εταιρειών. Οσο μάλιστα συνεχίζεται η μείωση του πληθυσμού της χώρας –από το 2011 και μετά οι θάνατοι είναι περισσότεροι από τις γεννήσεις– τόσο περισσότερο θα διογκώνεται το πρόβλημα. Η ανεργία θα μειώνεται αλλά ο αριθμός των απασχολουμένων δεν θα αυξάνεται ανάλογα.

Το 2022, οι θάνατοι έφτασαν στους 142.573 και οι γεννήσεις στις 77.106, που σημαίνει ότι το ισοζύγιο ήταν αρνητικό κατά 65.500, ενώ και το 2023, στα στατιστικά στοιχεία του ληξιαρχείου έχουν περάσει 67.074 θάνατοι και 35.015 γεννήσεις.

Τα στατιστικά της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής δείχνουν ότι και το τμήμα του μη ενεργού οικονομικά πληθυσμού έχει μειωθεί. Τα 3,1 εκατ. είναι ο μικρότερος αριθμός που έχει καταγραφεί από το 2004 μέχρι σήμερα. Αρα, δεν μπορεί κανείς να υποθέσει ότι σημαντικό τμήμα του πληθυσμού απογοητεύτηκε από τις δυσκολίες στην αγορά εργασίας και επέλεξε συνειδητά να μην εργάζεται. Ως λύση προβάλλει τώρα ο επαναπατρισμός νέων που εγκατέλειψαν τη χώρα την προηγούμενη 12ετία αναζητώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας στο εξωτερικό.

Οι χαμηλοί μισθοί

Το πρόβλημα είναι ότι παρά τις όποιες αυξήσεις έγιναν στους μισθούς, οι αποδοχές στην Ελλάδα παραμένουν σε αρκετά χαμηλά επίπεδα προκειμένου να καταστούν «ελκυστικοί» για αυτούς που άφησαν τη χώρα τους. Για τους επόμενους μήνες, ο κατώτατος μισθός στον ιδιωτικό τομέα θα παραμείνει στα 780 ευρώ, ενώ από τον Μάιο του 2024 και μετά θα ανέβει πιθανότατα στα 810 με 820 ευρώ μεικτά. Στον ιδιωτικό τομέα υπάρχει η δυνατότητα ελεύθερης διαπραγμάτευσης, ωστόσο με τον μέσο μεικτό μισθό να ανέρχεται πλέον περίπου στα 1.200-1.250 ευρώ, τα περιθώρια να γίνει ο μισθός στην Ελλάδα συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δεν είναι πολλά.

Προϋπολογισμός

Δεδομένου ότι κάθε λίγο και λιγάκι αναφερόμαστε στο καυτό ζήτημα της εκτέλεσης του προϋπολογισμού, στο δρόμο της επιστροφής προς τα πρωτογενή πλεονάσματα από το 2024. Οι χθεσινές ειδήσεις από την πορεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού ήτανε κάτι παραπάνω από ευχάριστες. Αποδεικνύουν πως αν και σίγουρα υπάρχουνε κίνδυνοι, η χώρα μπορεί να επιστρέψει στα πλεονάσματα, πολύ πιο εύκολα από ότι θα πιστεύουμε μερικούς μήνες πιο πριν. Αναφορικά με τα στοιχεία:  

Στο τέλος του πρώτου εξαμήνου το πρωτογενές πλεόνασμα διαμορφώθηκε στα 2,1 δισ. ευρώ με μια υπέρβαση σε σχέση με τον αρχικό στόχο η οποία ξεπέρασε τα 2,5 δισ..

Τα καθαρά έσοδα ήταν 1,2 δισ. μεγαλύτερα από το στόχο παρά το γεγονός ότι δεν εισπράχθηκε εντός του Ιουνίου όπως είχε προϋπολογιστεί το τίμημα ύψους 1,5 δισ. για την παραχώρηση της εκμετάλλευσης της Εγνατίας οδού.

Χάρη στην ισχυρή ανάπτυξη της οικονομίας και τον πληθωρισμό τα έσοδα από φόρους ήταν 2,2 δισ. μεγαλύτερα από το στόχο ή σε ποσοστό 8,9%. Αξίζει να σημειωθεί ότι και στο επενδυτικό σκέλος του προϋπολογισμού καταγράφεται υπέρβαση των στόχων (κατά 58 εκατ. ευρώ) με τις επενδυτικές δαπάνες να ξεπερνούν τα 4,7 δισ. ευρώ.

Ειδικότερα σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού, σε τροποποιημένη ταμειακή βάση, για την περίοδο του Ιανουαρίου - Ιουνίου 2023, παρουσιάζεται έλλειμμα στο ισοζύγιο του κρατικού προϋπολογισμού ύψους 2.467 εκατ. ευρώ έναντι στόχου για έλλειμμα 4.265 εκατ. ευρώ που έχει περιληφθεί για το αντίστοιχο διάστημα του 2023 στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2023 και ελλείμματος 6.548 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2022. Το πρωτογενές αποτέλεσμα διαμορφώθηκε σε πλεόνασμα ύψους 2.116 εκατ. ευρώ, έναντι στόχου για πρωτογενές έλλειμμα 415 εκατ. ευρώ και πρωτογενούς ελλείμματος 3.425 εκατ. ευρώ για την ίδια περίοδο το 2022.

Το ύψος των καθαρών εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθε σε 30.870 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 1.202 εκατ. ευρώ ή 4,1% έναντι του στόχου που έχει περιληφθεί για το αντίστοιχο διάστημα στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2023. Η υπερεκτέλεση αυτή, οφείλεται κυρίως: (α) στα αυξημένα φορολογικά έσοδα του εξαμήνου και (β) στην είσπραξη ποσού 603 εκατ. ευρώ από ANFAs, που δεν είχε προβλεφθεί στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2023.

Αντιθέτως δεν εισπράχθηκε το τίμημα, ύψους 1.496 εκατ. ευρώ για την παραχώρηση του δικαιώματος χρήσης και εκμετάλλευσης του αυτοκινητοδρόμου της Εγνατίας Οδού και τριών κάθετων οδικών αξόνων της, για χρονική περίοδο 35 ετών, που είχε προβλεφθεί ότι θα εισπραχθεί κατά το μήνα Ιούνιο, καθόσον η σχετική διαδικασία για την έγκριση της σύμβασης είναι σε εξέλιξη.

Τα έσοδα από φόρους ανήλθαν σε 27.301 εκατ. ευρώ, αυξημένα κατά 2.241 εκατ. ευρώ ή 8,9% έναντι του στόχου που έχει περιληφθεί στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2023. Τμήμα της αύξησης αυτής, ποσού 470 εκατ. ευρώ περίπου, αφορά την παράταση της προθεσμίας πληρωμής των τελών κυκλοφορίας μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου 2023, ενώ είχε εκτιμηθεί ότι το ποσό αυτό θα εισπραττόταν κατά τον μήνα Δεκέμβριο 2022. Το υπόλοιπο ποσό της υπερεκτέλεσης προέρχεται από την καλύτερη απόδοση των φόρων εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων, του προηγούμενου έτους που εισπράχθηκαν σε δόσεις μέχρι και το τέλος Φεβρουαρίου 2023, όσο και από την καλύτερη απόδοση στην είσπραξη των φόρων τρέχοντος έτους. 

Οι επιστροφές εσόδων ανήλθαν σε 3.389 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 586 εκατ. ευρώ από τον στόχο (2.802 εκατ. ευρώ), μέρος των οποίων οφείλεται στην επιστροφή ΦΠΑ, κατά τον μήνα Μάρτιο, στον Διαχειριστή Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και Εγγυήσεων (ΔΑΠΕΕΠ Α.Ε.) ποσού 220 εκατ. ευρώ περίπου, που προκύπτει από έσοδα που έχουν εισπραχθεί από τον ΔΑΠΕΕΠ και αποδοθεί στο Κράτος από τον Προσωρινό Μηχανισμό Επιστροφής Μέρους Εσόδων Αγοράς Επόμενης Ημέρας.

Ανισότητες

Να σταθούμε στα συμπεράσματα μιας άκρως ανησυχητικής έρευνας με τις εισοδηματικές ανισότητες, μετά την πανδημία, αλλά και την κρίση πληθωρισμού να βρίσκονται διεθνώς στο υψηλότερο σημείο όλων των εποχών.

Όπως έγραφε το Bloomberg την προηγούμενη Παρασκευή. Ανησυχητικά είναι τα στοιχεία για τις άστεγες οικογένειες στις ΗΠΑ σε μία ακόμα ένδειξη των συνεπειών που επιφέρουν στην καθημερινότητα των Αμερικανών ο υψηλός πληθωρισμός, η σφιχτή αγορά κατοικίας και ο τερματισμός των πανδημικών επιδομάτων. 

Περίπου 72.700 πολίτες, οικογένειες με παιδιά, είναι άστεγοι σε 20 από τις μεγαλύτερες πόλεις των ΗΠΑ, συμφωνα με τα στοιχεία για το 2023. Ο αριθμός αυτός είναι αυξημένος κατά 37,6% σε σχέση με πέρυσι. Στη Νέα Υόρκη, ο αριθμός αυτός αυξήθηκε κατά δύο τρίτα, ενώ στο Σικάγο, στην Περιφέρεια της Κολούμπια και στο Φορτ Γουόρθ του Τέξας καταγράφηκαν επίσης υπερβολικές αυξήσεις.  

Ωστόσο, η κατάσταση είναι πιθανότατα ακόμη πιο ζοφερή από ό,τι δείχνουν οι συγκεκριμένοι αριθμοί, καθώς πόλεις όπως το Σαν Φρανσίσκο και το Σιάτλ -που αντιμετωπίζουν σοβαρή κρίση αστέγων- εξαιρέθηκαν από την έκθεση επειδή εκεί καταμετρήθηκαν μόνο άστεγοι σε καταφύγια. 

Τα ευρήματα της έρευνας βασίζονται σε στοιχεία που συλλέχθηκαν από πόλεις όπου πραγματοποίηθηκε καταμέτρηση των ανθρώπων που διαμένουν σε καταφύγια ή στους δρόμους και δείχνουν μια επιδεινούμενη κατάσταση ενόψει της κυβερνητικής έκθεσης που αναμένεται στο τέλος του έτους. Το Υπουργείο Στέγασης και Αστικής Ανάπτυξης (HUD) δημοσιεύει συνήθως τον Δεκέμβριο μια ολοκληρωμένη καταμέτρηση.

Γεγονός είναι ότι οι εκτιμήσεις αυτές καταδεικνύουν την ανησυχητική κατεύθυνση προς την οποία οδεύει η έλλειψη στέγης στις οικογένειες. Οι λόγοι είναι πολλοί, όπως ο τερματισμός των απαγορεύσεων στις εξώσεις, ο περιορισμός των μέτρων για την τόνωση της οικονομίας και των προγραμμάτων διατροφής και παιδικής μέριμνας. Οι οικογένειες μαύρων πλήττονται περισσότερο, καθώς αποτελούν το ήμισυ όσων βιώνουν οικογενειακή αστεγία, σύμφωνα με το HUD.

Ο Richard Cho, επικεφαλή σύμβουλος του HUD, δηλώνει ότι σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία ο αριθμός των άστεγων οικογενειών με παιδιά «αυξάνεται δραματικά». Το υπουργείο αναμένει «κάποια πιθανώς πραγματικά επίπονα δεδομένα» στο μέλλον.

Σύμφωνα με το Υπουργείο, περίπου 161.000 οικογένειες με παιδιά έμειναν άστεγες το 2022. Αν και οι μετρήσεις της πανδημίας σηματοδότησαν τις χαμηλότερες τιμές στα στοιχεία που χρονολογούνται από το 2007, ορισμένοι εμπειρογνώμονες προειδοποιούν ότι δεν διεξήχθησαν ακριβείς μετρήσεις κατά τη διάρκεια της υγειονομική κρίσης. Το Υπουργείο Παιδείας χρησιμοποιεί έναν ευρύτερο ορισμό και μετρά επίσης όσους ζουν σε μοτέλ ή με συγγενείς λόγω έλλειψης στέγης. Όπως ανέφερε, περίπου 1,1 εκατομμύρια παιδιά ήταν άστεγα κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Πηγή: Bloomberg