"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 20/06/24

Φτώχεια

Τις αθέατες όψεις της φτώχειας και της στεγαστικής επισφάλειας στον αγροτικό χώρο στην Ελλάδα διερευνά ερευνητικό έργο που υλοποιείται στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και παρουσιάστηκε τη Δευτέρα (17/6) στο 1ο Επιστημονικό Συνέδριο Χωρικού Σχεδιασμού και Ανάπτυξης που διοργανώνεται στη Θεσσαλονίκη από το Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.

Η επιστημονικά υπεύθυνη του έργου, καθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου Θεοδοσία Ανθοπούλου, η αστεγία και η φτώχεια στις αγροτικές περιοχές δεν είναι μελετημένες, παρά το γεγονός ότι στατιστικά το μεγαλύτερο κομμάτι των φτωχών στρωμάτων είναι κάτοικοι της υπαίθρου, εξήγησε στο ΑΠΕ, στο περιθώριο του συνεδρίου.

Οι νέες συνθήκες επισφάλειας είναι παρούσες και πολύ δυναμικά, κάτι το οποίο δεν έχει κατανοήσει η Πολιτεία

«Επιμένουμε λιγάκι να διερευνήσουμε τις αθέατες όψεις, γιατί η φτώχεια δεν έχει αυτή την οπτική συγκέντρωση στον χώρο, δεν είναι όπως στις πόλεις όπου οι φτωχοί, οι περιθωριακοί και οι άστεγοι φαίνονται – δεν θα βλέπαμε δηλαδή στην ύπαιθρο κάποιον να κοιμάται στο παγκάκι, ούτε θα βλέπαμε εικόνες και θύλακες φτώχειας. Κι αυτό γιατί εκεί λειτουργούν περισσότερο τα άτυπα δίκτυα, οι συγγενικοί δεσμοί, οι γείτονες, η εκκλησία, που ΄΄θεραπεύουν΄΄ κατά κάποιο τρόπο αυτά τα προβλήματα», τόνισε.

«Αφού δούμε σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο περιοχές που έχουμε συγκεντρώσεις πληθυσμών κάτω από το όριο της φτώχειας με βάση τους ωφελούμενους του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος, γίνεται χαρτογράφηση ανά περιφερειακή και δημοτική ενότητα, δίνοντας μία χωρική διάσταση του φαινομένου σε μικρότερη γεωγραφική κλίμακα, ώστε να προχωρήσουμε μετά σε έρευνα πεδίου», σημείωσε η κ. Ανθοπούλου.

Ακραία φτώχεια και στεγαστική επισφάλεια

Στο πλαίσιο της έρευνας και όπως προέκυψε από τη συγκεκριμένη μεθοδολογία, έχουν ήδη επιλεγεί 4 περιοχές όπου οι επιστήμονες θα εστιάσουν το ενδιαφέρον τους.

«Είναι η Ροδόπη η οποία σαν επιπλέον στοιχείο έχει τον πληθυσμό των μειονοτικών, η Ηλεία με ιδιαιτερότητα τις μεγάλες συγκεντρώσεις εργατών και ομάδων Ρομά και η Καρδίτσα γιατί η Θεσσαλία αποτελεί την καρδιά του αγροτικού μας τομέα, έχει συγκεντρώσεις Ρομά και πλήττεται από τις ακραίες καιρικές συνθήκες», εξήγησε η καθηγήτρια.

Μάλιστα με τα προβλήματα από τις πλημμύρες, θέλουμε να δούμε πώς η κλιματική κρίση εντείνει τη διακινδύνευση οι ομάδες του πληθυσμού να γλιστρήσουν στην κατηγορία της ακραίας φτώχειας και στεγαστικής επισφάλειας», προσέθεσε η ίδια.

Τέταρτη περιοχή που μπαίνει στο στόχαστρο, είναι ο νομός Ρεθύμνου που, ως νησιωτική, συνδυάζει τουρισμό και αγροτική δραστηριότητα, άρα υπάρχει επίπτωση στην κατοικία που συναντάται ευρέως στις τουριστικές περιοχές.

«Στις αγροτικές περιοχές υπεισέρχονται και νέοι κίνδυνοι, όπως είναι η κλιματική αλλαγή και η ενεργειακή κρίση που μπορεί να οδηγήσει έναν αγρότη να μην μπορεί να αγοράσει σπόρους ή να σπείρει και τα προϊόντα του να χαλάσουν στο χωράφι εξαιτίας της ξηρασίας. Άρα, αυτό έχει άμεσο αποτύπωμα στο εισόδημά του και μια διακινδύνευση να φτωχοποιηθεί», διευκρίνισε η κ. Ανθοπούλου.

Χαμηλές οι τιμές του παραγωγού, ακριβό το τρόφιμο στο ράφι

«Οι νέες συνθήκες επισφάλειας είναι παρούσες και πολύ δυναμικά, κάτι το οποίο δεν έχει κατανοήσει η Πολιτεία. Πλήττουν τον αγροτικό κόσμο και υπάρχουν στρεβλώσεις στην αγορά όπου έτσι κι αλλιώς υπάρχει κρίση της γεωργίας μαζί με όλες τις άλλες κρίσεις, του μοντέλου παραγωγής και των αγορών, δηλαδή έχουμε ολιγοπωλιακές συνθήκες συγκέντρωσης των αγροβιομηχανιών, των δικτύων διανομής και δεν είναι τυχαίο ότι το τρόφιμο είναι ακριβό στο σούπερ μάρκετ αλλά οι τιμές παραγωγού εξακολουθούν να είναι χαμηλές».

Η έρευνα « Φτώχεια και Στεγαστική Επισφάλεια στις Αγροτικές Περιοχές υπό το πρίσμα της Κοινωνικής Ανθεκτικότητα- POVE.R.RE» που συνεχίζεται στο πεδίο, χρηματοδοτείται από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας στο πλαίσιο της «2ης Προκήρυξης Ερευνητικών Έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση Μελών ΔΕΠ και Ερευνητών/τριών», 2022-2024.

Εκτός από την κ. Ανθοπούλου, συμμετέχουν από το Πάντειο Πανεπιστήμιο οι Αφροδίτη Καλτσά, συνεργάτης έρευνας, Νίκος Κουραχάνης, επίκουρος καθηγητής, Σοφία Νικολαϊδου, διδ. ΕΑΠ, συνεργάτης έρευνας, Γλυκερία Σταματοπούλου, μεταδιδάκτορας Παντείου, Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής και η Μαρία Παρταλίδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια ΑΠΘ, Τμήμα Γεωπονίας.

Απαράδεκτα χαμηλό ποσοστό

Επανειλημμένως έχουμε γράψει πως δημογραφικό και κλιματική αλλαγή είναι ίσως τα δύο σοβαρότερα προβλήματα της χώρας μας ….. Περιττό λοιπόν να πούμε πως πέραν του ζητήματος της κλιματικής αλλαγής, αφού υπάρχουνε πλήθος επιπλέον κινδύνων. Πως βρίσκουμε τα παρακάτω στατιστικά πολύ χαμηλά, αφού τουλάχιστον το 50 με 60% θα έπρεπε να είναι πλήρως ασφαλισμένοι ….

Σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα κυμαίνεται ο αριθμός των ελληνικών επιχειρήσεων στην χώρα μας, που έχει προχωρήσει σε ασφαλιστικές καλύψεις.

Αναλυτικότερα, σύμφωνα με στοιχεία που έχουν ανακοινωθεί, το ποσοστό ασφαλισμένων επιχειρήσεων στη χώρα μας εκτιμάται μόλις στο 18%, δηλαδή λιγότερες από 2 στις 10 επιχειρήσεις έχουν προχωρήσει σε ασφαλιστικές καλύψεις.

Για νέους κινδύνους και απειλές που έχουν προκύψει από την εμφάνιση των νέων τεχνολογιών, όπως οι κυβερνοεπιθέσεις (Cyber Attack) το ποσοστό ασφάλισης των επιχειρήσεων είναι ακόμη χαμηλότερο και κυμαίνεται μόλις στο 12% στην Ελλάδα, όταν στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης προσεγγίζει το 70%.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του διευθύνοντος συμβούλου του ασφαλιστικού Ομίλου The Business Insurance (ΤΒΙ) που εξειδικεύεται στον τομέα των επιχειρηματικών ασφαλίσεων Kωνσταντίνου Καρούση, η κρατική παρέμβαση προ ολίγων μηνών περί υποχρέωσης ασφάλισης των επιχειρήσεων με ετήσιο κύκλο εργασιών πάνω από 2 εκατ. ευρώ «αποτελεί μια όαση στην αχαρτογράφητη έρημο των επιχειρηματικών ασφαλίσεων, έχοντας όμως ακόμα να διανύσουμε αρκετή απόσταση μέχρι να φτάσουμε στον τελικό στόχο».

Τα τρία βήματα

Ποια όμως τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσει μια επιχείρηση, ιδιαίτερα μια μικρομεσαία, προκειμένου να ασφαλιστεί σε κινδύνους που την αφορούν και θα της προσδώσουν ταυτόχρονα προστιθεμένη αξία.

Όπως αναφέρει ο κ.Καρούσης θα πρέπει να βασίζεται σε τρία στάδια: Collective (συλλογή δεδομένων), R&D Lab, Consultancy (συμβουλευτικές υπηρεσίες)

Το πρώτο στάδιο, Collective, είναι το στάδιο που έχει ως σκοπό να εξάγει όλα τα αναγκαία δεδομένα που θα οδηγήσουν στην κατανόηση των ασφαλιστικών αναγκών μιας επιχείρησης.

Αρχικά αφορά σε μια εξειδικευμένη διαδικασία συλλογής πληροφοριών που σχετίζονται με την επιχείρηση, όχι μόνο τα στοιχεία της ως νομικό πρόσωπο, αλλά κυρίως πληροφορίες σχετικές με τη δραστηριότητα της. Στην ΤΒΙ ως δραστηριότητα δε νοείται απλά ο κλάδος δραστηριοποίησης μιας επιχείρησης αλλά και ο τρόπος δραστηριοποίησης και στρατηγικής που ακολουθεί μια επιχείρηση, όσο και το επιθυμητό αποτέλεσμα αυτής της στρατηγικής. Αφού συλλεχθούν οι απαραίτητες πληροφορίες ακολουθεί η ανάλυση αναγκών υπό το πρίσμα του επιχειρείν.

Συζητούνται παραδοσιακοί και σύγχρονοι κίνδυνοι και πως αυτοί θα μπορούσαν να βλάψουν μια επιχείρηση σήμερα. Όλες οι πληροφορίες καταγράφονται σε ένα ειδικό έντυπο αναγκών. Συλλέγονται τα εν ισχύ συμβόλαια της επιχείρησης με σκοπό τη διερεύνηση και την κατανόηση της υπάρχουσας ασφαλισμένης κατάστασης, αλλά και τα τελικά συμπεράσματα για την διακράτηση, την αλλαγή ή την κατάργηση μέρους ή όλων.

Στο δεύτερο στάδιο R&D Lab, το έντυπο αναγκών θα αποτελέσει τη βάση στην αναζήτηση των κατάλληλων λύσεων. Οι πληροφορίες που έχουν συλλεχθεί χρησιμεύουν στη διερεύνηση των καλύτερων δυνατών επιλογών από το σύνολο της εγχώριας και της διεθνούς ασφαλιστικής αγοράς. Είναι πολλές οι φορές που οι ανάγκες μιας επιχείρησης δεν μπορούν να καλυφθούν από έτοιμα προτιμολογημένα προγράμματα της αγοράς και είναι επιβεβλημένη μια εξατομικευμένη (tailor made) προσέγγιση κομμένη και ραμμένη στα μέτρα της υπό ασφάλισης επιχείρησης.

Η προτεινόμενη λύση θα πρέπει να μπορεί να απαντά εξατομικευμένα στις ανάγκες της, ενώ την ίδια στιγμή να μην είναι η καταλληλότερη για μια άλλη επιχείρηση του ίδιου κλάδου. Ως αποτέλεσμα αυτής της εργαστηριακής μελέτης είναι πάντοτε η σύσταση κι η δημιουργία εξειδικευμένων προτάσεων επί του συνόλου των πιθανών λύσεων που διερευνήθηκαν.

Στο τρίτο και τελευταίο στάδιο, το Consultancy, η μελέτη κι η διερεύνηση αρχίζουν και παίρνουν μορφή. Προτείνονται στην υπό ασφάλιση επιχείρηση τρεις συγκεκριμένες εναλλακτικές που απαντούν στις ανάγκες της. Ευθύνη της ασφαλιστικής εταιρίας είναι να υποδείξουν τη μια εξ αυτών που με αντικειμενικά κριτήρια υπερτερεί των άλλων, περιγράφοντας και τους λόγους.

Όπως τονίζει ο κ. Καρούσης, διευθύνων σύμβουλος της TBI, που έχει ενταχθεί στον ελληνικό όμιλο επιχειρήσεων GPA, ο ρόλος μιας ασφαλιστικής εταιρείας δε σταματά εκεί, καθώς η έκδοση ενός ασφαλιστηρίου συμβολαίου δεν είναι το τέλος μιας εργασίας αλλά είναι η αρχή μιας συνεργασίας.

Σε τακτά και προκαθορισμένα χρονικά σημεία, επανέρχονται κι ελέγχουν εάν οι συνθήκες που οδήγησαν σε μια συγκεκριμένη επιλογή υφίστανται ακόμη ή όχι, κι αναλόγως επεμβαίνουν στο ασφαλιστήριο συμβόλαιο. Η συγκεκριμένη προσέγγιση βασίζεται στην μέθοδο 3LPS (3 Level Personalized Solution) που ακολουθεί η TBI και αρχίζει να εφαρμόζεται από την πρώτη επικοινωνία με τον πελάτη και δεν περατώνεται ποτέ, καθώς είναι μια συνεχής διαδικασία με απώτερο σκοπό τη διασφάλιση της ασφαλισμένης επιχείρησης.

Πολύ σοβαρές δηλώσεις

Και επί του θέματος θυμίζουμε τα όσα είχε πει προσφάτως ο πάντα σοβαρός κ. Βοτσαρίδης της Interlife …. Απολύτως αναγκαία είναι η θεσμοθέτηση της συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, με τη μορφή ΣΔΙΤ, για τις αποζημιώσεις των πολιτών από φυσικές καταστροφές, καθώς η Πολιτεία δεν μπορεί -και στο μέλλον αυτό θα γίνει ακόμα δυσκολότερο- να αποζημιώνει μόνη της τους πληγέντες. Την εκτίμηση αυτή διατύπωσε χθες, από το βήμα της ετήσιας γενικής συνέλευσης της εισηγμένης Interlife AAEΓΑ ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, Γιάννης Βοτσαρίδης, αποτυπώνοντας την αδυναμία αυτή σε ένα παράδειγμα: "μόνο για τις πλημμύρες στη Θεσσαλία και τις παρακείμενες περιοχές η Πολιτεία έχει καταβάλει μέχρι σήμερα συνολικά 171 εκατ. ευρώ για αποζημιώσεις σε νοικοκυριά, επιχειρήσεις, αγροτικές εκμεταλλεύσεις και κτηνοτροφικές μονάδες. Και αυτό είναι μόνον ένα πολύ μικρό μέρος των τελικών αποζημιώσεων, δεδομένου ότι το συνολικό κόστος για τις πυρκαγιές και τις πλημμύρες του 2023 υπολογίζεται σε 3,8 δισ. ευρώ. Ωστόσο, το εγγεγραμμένο κονδύλι στον φετινό προϋπολογισμό για φυσικές καταστροφές ανέρχεται μόλις σε 1 δισ. ευρώ και είναι εμφανές ότι, πέραν των καθυστερήσεων, οι αποζημιώσεις θα καλύψουν τελικά λιγότερο από το 50% των πραγματικών ζημιών. Από την πλευρά τους, οι ασφαλιστικές εταιρείες εκτιμούν ότι οι δικές τους αποζημιώσεις, για τις πυρκαγιές και τα φαινόμενα Daniel και Elias φτάνουν τα 450 εκατ." επισήμανε και συμπλήρωσε πως, διαχρονικά στην Ελλάδα, οι αποζημιώσεις της Πολιτείας απέναντι σε τέτοιου είδους καταστροφές δεν ξεπερνούν το 40% της ζημιάς (συχνά και πολύ λιγότερο) και οι σχετικές διαδικασίες είναι εξαιρετικά χρονοβόρες.

Πρόσθεσε ότι τα 20 τελευταία χρόνια οι ασφαλιστικές κατέβαλαν περίπου 1 δισ. ευρώ για αποζημιώσεις από φυσικές καταστροφές, ενώ αντίστοιχα το ελληνικό Δημόσιο εκταμίευσε περί τα 2,3 δισ. ευρώ σε μια διετία (2020-2022) για πυρκαγιές και πλημμύρες. "Οι αποκλίσεις είναι τεράστιες και αποδεικνύουν, για άλλη μια φορά, ότι οι Έλληνες συστηματικά δεν ασφαλίζονται. Στην Ελλάδα μόνον το 16%-17%, δηλαδή το 1/7 περίπου των κατοικιών είναι ασφαλισμένες – κι απ’ αυτές, οι περισσότερες μόνον με τις βασικές καλύψεις και όχι έναντι των φυσικών καταστροφών. Η Ελλάδα δαπανά έξι φορές λιγότερα ποσά για ασφαλιστικές καλύψεις ως ποσοστό επί του ΑΕΠ της, σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ και ενώ είμαστε η πιο σεισμογενής χώρα στην Ευρώπη η έννοια της ασφάλισης έναντι σεισμού αγνοείται συστηματικά από πολίτες και κράτος" υπενθύμισε, για να προσθέσει ότι αν δημιουργείτο ένα σχήμα Σύμπραξης Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) για τις αποζημιώσεις από φυσικές καταστροφές, η κάλυψη των ζημιών θα μπορούσε να φτάνει και στο 90%.

Πώς μπορεί να αφυπνιστεί η ασφαλιστική συνείδηση των Ελλήνων; Κατά τον κ. Βοτσαρίδη, κίνητρα όπως η ολική έκπτωση των ασφαλίστρων φυσικών καταστροφών από το φορολογητέο εισόδημα, αλλά και η έκπτωση στον ΕΝΦΙΑ, μπορούν να δώσουν ισχυρή ώθηση. 'Όμως, ειδικά η έκπτωση στον ΕΝΦΙΑ θα πρέπει να γίνει πολύ πιο "γενναία": "Όπως αποδεικνύεται από το πρώτο έτος εφαρμογής του μέτρου έκπτωσης 10% στον ΕΝΦΙΑ, τα αποτελέσματα δεν ήταν τα αναμενόμενα. Από τις περίπου 6.167.000 κατοικίες που έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα, περίπου το 1.000.000 έχει ιδιωτική ασφάλιση. Από αυτές, μόλις οι 215.000 περίπου πιστώθηκαν την έκπτωση του 10% στον λογαριασμό του ΕΝΦΙΑ του 2023 λόγω της ασφάλισης του ακινήτου τους έναντι του κινδύνου φυσικών καταστροφών. Ο λόγος είναι ότι τα περισσότερα ασφαλιστήρια αφορούσαν ακίνητα που είχαν πάρει δάνειο από τράπεζα, με διαμεσολαβητή την ίδια, χωρίς πρόβλεψη για σεισμό ή πλημμύρα. Άρα δεν πληρούσαν τις προϋποθέσεις. Επιπλέον, το όφελος από το παραπάνω μέτρο για κατόχους ακινήτων με χαμηλές τιμές ζώνης ΕΝΦΙΑ, είναι πάρα πολύ μικρό. Κατά συνέπεια, το κίνητρο της έκπτωσης στον ΕΝΦΙΑ είναι κατ’ αρχήν καλό, αλλά το ποσοστό της πρέπει να αυξηθεί τουλάχιστον στο 25%, ώστε να υπάρχουν ουσιαστικά αποτελέσματα" εκτίμησε.

Όσον αφορά το σχέδιο νόμου για ασφάλιση έναντι των φυσικών καταστροφών, είπε πως αφορά μόνο περιορισμένο αριθμό εταιρειών, με τζίρο άνω των 2 εκατ. ευρώ, οι οποίες είναι έτσι κι αλλιώς ασφαλισμένες και ουσιαστικά αφήνει "απ' έξω" το 90% των επιχειρήσεων της Ελλάδας, που είναι μικρομεσαίες. "Αν θέλουμε το μέτρο να έχει επιτυχία θα πρέπει το ποσό να μειωθεί στο 1 εκατ. και μετά από ένα χρόνο να μειωθεί στις 500.000. Και αυτό, γιατί το κυρίως ζητούμενο, είναι να ασφαλιστεί η μικρή προσωπική επιχείρηση" σημείωσε.