"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 21/08/23

Το καλοκαίρι φεύγει ένα νέο κύμα ακρίβειας έρχεται …

Για ακόμη μια φορά στο πρώτο σχόλιο της ημέρας, αλλά και εβδομάδας θα ασχοληθούμε με το κρίσιμο ζήτημα του πληθωρισμού που στοιχειώνει τα νοικοκυριά, τόσο της χαμηλής, όσο όμως και της μεσαίας τάσης, που μετά τα όσα έχουνε συμβεί τα τελευταία χρόνια, δοκιμάζεται όλο και περισσότερο. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε προσφάτως σε άρθρο της η Καθημερινή, ρεκόρ 23 ετών σημείωσε ο δείκτης τιμών της φυτικής παραγωγής τον Ιούνιο του 2023, κάτι που ήδη φάνηκε στην τσέπη των καταναλωτών, κυρίως κατά την αγορά φρούτων και λαχανικών, ενώ αναμένεται να πυροδοτήσει ανατιμήσεις σε σειρά άλλων ειδών διατροφής το επόμενο διάστημα. Η διαμόρφωση του δείκτη σε ιστορικά υψηλά επίπεδα δεν είναι φυσικά αποτέλεσμα μόνο της αύξησης κατά 71,1% σε σύγκριση με πέρυσι της τιμής παραγωγού στο ελαιόλαδο, αλλά ανατιμήσεων σε διψήφιο ποσοστό σε πολλά προϊόντα, όπως τα φρούτα, τα κηπευτικά, αλλά ακόμη και τα κτηνοτροφικά φυτά, κάτι που συνεπάγεται με τη σειρά του ανατιμήσεις στα προϊόντα της ζωικής παραγωγής. Αλλωστε ήδη τον Ιούνιο οι τιμές παραγωγού στα κρέατα κατέγραψαν αύξηση 13,5% σε σύγκριση με πέρυσι, ενώ στα υπόλοιπα προϊόντα της ζωικής παραγωγής, όπως είναι για παράδειγμα τα τυροκομικά και τα γαλακτοκομικά, οι τιμές παραγωγού σημείωσαν αύξηση 29,5%.

Οι παραπάνω εξελίξεις σε συνδυασμό με την άνοδο της τιμής των καυσίμων και τις ανησυχίες για περαιτέρω αύξηση της διεθνούς τιμής του πετρελαίου λόγω μειωμένης προσφοράς, κάτι για το οποίο προειδοποίησε χθες η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας (ΙΕΑ), προκαλούν έντονο προβληματισμό και στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης, καθώς δημιουργούνται ανάγκες για μέτρα ενίσχυσης των εισοδημάτων, τουλάχιστον των ασθενέστερων.

Η λιανική τιμή του ελαιολάδου μπορεί να ξεπεράσει τα 10 ευρώ/κιλό, ενώ έχουν εκτιναχθεί οι τιμές σε φρούτα και λαχανικά.

Ηδη έχει νομοθετηθεί η παράταση του market pass μέχρι τον Οκτώβριο, χωρίς να αποκλείεται το ενδεχόμενο περαιτέρω παράτασής του μέχρι το τέλος του έτους, εάν υπάρχει ο απαιτούμενος δημοσιονομικός χώρος. Η κυβέρνηση, από την άλλη, κλείνει τη συζήτηση περί συνέχισης του fuel pass, ενώ το επόμενο διάστημα θα αποφασισθούν τα κριτήρια για το επίδομα θέρμανσης, αλλά και ποια θα είναι η μορφή των ούτως ή άλλων «ψαλιδισμένων» επιδοτήσεων στους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος. Περισσότερες ανακοινώσεις, πάντως, αναμένονται από τον ίδιο τον πρωθυπουργό από το βήμα της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ) στις 9 Σεπτεμβρίου.

Σύμφωνα, λοιπόν, με όσα ανακοίνωσε χθες η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ), ο γενικός δείκτης τιμών εκροών στη γεωργία – κτηνοτροφία, στον οποίο αποτυπώνονται οι τιμές παραγωγού, αυξήθηκε τον Ιούνιο του 2023 κατά 30,6%, ενώ τον Ιούνιο του 2022 σε σύγκριση με τον Ιούνιο του 2021 είχε αυξηθεί κατά 9,8%. Ειδικά ο υποδείκτης τιμών φυτικής παραγωγής αυξήθηκε τον Ιούνιο του 2023 κατά 34,1% και διαμορφώθηκε στις 157,3 μονάδες, στο υψηλότερο σημείο που έχει καταγραφεί από την ΕΛΣΤΑΤ τα τελευταία 23 χρόνια. Πέρα από το ελαιόλαδο, η λιανική τιμή του οποίου προβλέπεται ότι μπορεί να ξεπεράσει τα 10 ευρώ/κιλό, και την εκτόξευση των τιμών σε φρούτα και λαχανικά τον Ιούνιο λόγω και των δυσμενών καιρικών συνθηκών, οι τιμές παραγωγού σε σειρά άλλων προϊόντων αποτελούν προάγγελο υψηλών πληθωριστικών πιέσεων. Η τιμή του πρόβειου γάλακτος (πρόκειται για τιμές χωρίς επιδοτήσεις) είναι κατά 34% υψηλότερη σε σύγκριση με το 2022, κάτι που συνεπάγεται πολύ υψηλές τιμές στη φέτα και σε άλλα τυριά, στα κτηνοτροφικά φυτά οι αυξήσεις είναι της τάξεως του 10,6%, μετά μια αύξηση 29,9% το 2022, στα αυγά 18,4% και στις πατάτες 27,2%.

Ανησυχητικές ενδείξεις υπάρχουν και από την πλευρά των εισαγόμενων βιομηχανικών προϊόντων. Αν και σε ετήσια βάση ο δείκτης τιμών εισαγωγών στη βιομηχανία υποχώρησε τον Ιούνιο κατά 19,4%, εμφάνισε οριακή αύξηση 0,5% σε σύγκριση με τον Μάιο του 2023, την πρώτη αύξηση μετά επτά μήνες διαδοχικών μειώσεων.

Πληθωρισμός – Καταναλωτικές συνήθειες

Μισθωτοί και συνταξιούχοι παρακολουθούν στενά τις αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων. Ακόμη και αυτοί που περιγράφουν τους εαυτούς τους ως μεσαία τάξη έχουν περιορίσει την κατανάλωση στα απολύτως απαραίτητα, κόβωντας δαπάνες από παντού (εστίαση, ένδυση, διασκέδαση). Μέχρι και οι αυθόρμητες βόλτες στην αγορά για… shopping therapy αποτελούν παρελθόν ενώ για αποταμίευση ούτε λόγος.

Πρόκειται σύμφωνα με τους Financial Time για τις νέες καταναλωτικές τάσεις που αναπτύσσονται στο Ηνωμένο Βασίλειο ως «απάντηση» στην ακρίβεια που κατακλύζει τα ράφια των καταστημάτων. Αλλά και την πίεση που υφίσταται το διαθέσιμο εισόδημα από την εκτόξευση του κόστους εξυπηρέτησης των δανείων και των κάθε είδους λογαριασμών (κυρίως της ενέργειας).

Παρόμοια κατάσταση επικρατεί και στην Ελλάδα, όπως εξηγούν παράγοντες του ελληνικού λιανεμπορίου, επισημαίνοντας πως οι καταναλωτές αναμένεται να κόψουν περαιτέρω τις δαπάνες τους. Υπογραμμίζουν δε πως η περίπτωση της Μ. Βρετανίας και τα μέτρα που λαμβάνουν τα νοικοκυριά εκεί, μας αφορά άμεσα, λέγοντας χαρακτηριστικά πως μπορεί να υπάρχουν σημαντικές διαφορές, ωστόσο δίνουν μια γεύσηαποτελούν… «σκηνές από τα προσεχώς».

Αλλά ας δούμε σταχυολογώντας το δημοσίευμα των Financial Times, τα μέτρα που επιστρατεύουν οι Βρετανοί για να ανταπεξέλθουν εν μέσω πληθωριστικής κρίσης.

Επιλέγουν φθηνότερα προϊόντα. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Διανομής Παντοπωλείων, αυξήθηκε στο 40% το ποσοστό των πιο εύπορων νοικοκυριών στρέφεται πλέον σε πιο οικονομικές λύσεις έναντι 28% περίπου ένα χρόνο πριν. Επιπλέον, «κυνηγούν» με περισσότερη ένταση τα κουπόνια και τις εκπτώσεις.

Περιορίζουν τις δαπάνες για φαγητό εκτός σπιτιού. Σύμφωνα με στοιχεία της Barclaycard, οι δαπάνες στα εστιατόρια έχουν μειωθεί σημαντικά τους τελευταίους πέντε μήνες. Είναι επίσης ενδεικτικό ότι αυξήθηκε η ζήτηση για τις premium σειρές έτοιμων γευμάτων.

«Μαχαίρι» στο delivery φαγητού: Έρευνα διαπίστωσε ότι οι καταναλωτές παραγγέλνουν πλέον λιγότερα γεύματα σε πακέτο και μαγείρευαν περισσότερο στην κουζίνα του σπιτιού τους.

Γυρνούν την πλάτη στις ακριβές μάρκες. Η εταιρεία DFS που πουλά καναπέδες ανέφερε σημαντική πτώση της ζήτησης τον προηγούμενο μήνα ενώ ο επικεφαλής της εταιρείας ανταλλακτικών Halfords είπε ότι οι πελάτες ξόδευαν περισσότερο χρόνο «σκεπτόμενοι προσεκτικά τις μεγάλες δαπάνες τους».

Το ερώτημα που απασχολεί την αγορά είναι εάν οι παραπάνω αλλαγές στην καταναλωτική συμπεριφορά, συνιστούν μια προσωρινή «απάντηση» στην ακρίβεια ή θα αποκτήσει πιο μόνιμα χαρακτηριστικά.

Πώς «απαντά» το λιανεμπόριο

Οι εταιρείες πάντως δεν φαίνονται διατεθειμένες να το βάλουν κάτω. Ακόμη και μέσα στους… χαλεπούς καιρούς του υψηλού πληθωρισμού, προσπαθούν να σκαρφιστούν τρόπους για να διατηρήσουν ζωνταντό το αγοραστικό ενδιαφέρον, κυρίως της λεγόμενης μεσαίας τάξης που κινεί την μηχανή του εμπορίου.

Ειδικότερα, το λιανεμπόριο στην Βρετανία έχει αναπτύξει διάφορες τακτικές στις οποίς περιλαμβάνονται τα ενισχυμένα προγράμματα επιβράβευσης και μεγαλύτερες εκπτώσεις. Για παράδειγμα, το διαδικτυακό σούπερ μάρκετ Ocado έχει βελτιώσει τις προσπάθειες μάρκετινγκ για να διατηρήσει τους υπάρχοντες αγοραστές και να προσελκύσει νέους.

Βέβαια δεν είναι όλα ρόδινα και απλά. Ο διευθύνων σύμβουλος της Ocado, Τιμ Στάινερ εξέφρασε τον προβληματισμό του, λέγοντας πως οι προσφορές έχουν πρόσκαιρα οφέλη. «Οι μεγάλες εκπτώσεις», όπως είπε, μπορεί να φέρουν χιλιάδες πελάτες ωστόσο μόλις τελειώσουν αυτοί φεύγουν. «Το πρόβλημα είναι ότι οι πελάτες δεν συνεχίζουν μαζί σου και μετά», πρόσθεσε.

Σε κάθε περίπτωση, αναλυτές και στελέχη της αγοράς προτρέπουν στις εταιρείες επώνυμων προϊόντων να συνεχίσουν να καινοτομών, παρότι οι καταναλωτές σήμερα στρέφονται σε φθηνότερες λύσεις. Και αυτό γιατί μόλις τελείωσει η κρίση και επιστρέψει η κανονικότητα, οι καταναλωτές θα θέλουν να αγοράσουν νέα προϊόντα και να δοκιμάσουν νέα πράγματα».

Χρεοκοπίες

Για όποιον τώρα δε διάβασε τη συγκεκριμένη είδηση από την προηγούμενη εβδομάδα, αφού πιθανόν οι περισσότεροι ήτανε διακοπές. Την ώρα που όλοι οι περισσότεροι οίκοι προειδοποιούνε για πρόβλημα στις διεθνείς αγορές και ειδικά την Ευρώπη. Αυξητικά για έκτο διαδοχικό τρίμηνο κινήθηκε ο αριθμός των επιχειρήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση που κήρυξαν πτώχευση το δεύτερο τρίμηνο του 2023.

Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε προς τα τέλη της προηγούμενης εβδομάδα η ευρωπαϊκή στατιστική αρχή  (Eurostat), σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο, ο αριθμός των πτωχεύσεων αυξήθηκε κατά 8,4% και έφτασε στο υψηλότερο επίπεδο από την έναρξη της συλλογής δεδομένων το 2015.

Όσον αφορά τις εγγραφές νέων επιχειρήσεων, σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο, μετά από αύξηση 2% το πρώτο τρίμηνο του έτους, αυτές μειώθηκαν ελαφρά κατά 0,6% το δεύτερο τρίμηνο του 2023. Γενικά, από το 2023, ο αριθμός των εγγραφών νέων επιχειρήσεων είναι υψηλότερος σε σχέση με την περίοδο 2015-2022.

Ποιοι κλάδοι πρωταγωνιστούν

Εξετάζοντας τις πτωχεύσεις ανά δραστηριότητα, όλοι οι κλάδοι της οικονομίας κατέγραψαν αύξηση στον αριθμό το δεύτερο τρίμηνο του 2023 σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο.

Τα περισσότερα λουκέτα καταγράφονται στις υπηρεσίες διαμονής και τροφίμων (+23,9%), στις μεταφορές και στην αποθήκευση (+15,2%) στην εκπαίδευση, την υγεία και τις κοινωνικές δραστηριότητες (+10,1%).

Σε σύγκριση με το προ πανδημίας τέταρτο τρίμηνο του 2019, ο αριθμός των πτωχεύσεων το δεύτερο τρίμηνο του 2023 ήταν υψηλότερος στην πλειονότητα των τομέων της οικονομίας. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις στον αριθμό των πτωχεύσεων, σε σύγκριση με το τέταρτο τρίμηνο του 2019, καταγράφηκαν στις υπηρεσίες διαμονής και σίτισης (+82,5%) και μεταφορές και αποθήκευση (+56,7%). 

Κερδισμένοι

Σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η Eurostat, κόντρα στο γενικότερο ρεύμα που επικρατεί στον ευρωπαϊκό επιχειρηματικό κλάδο, το δεύτερο τρίμηνο του 2023, υπήρχαν μόνο δύο τομείς της οικονομίας όπου ο αριθμός των πτωχεύσεων ήταν χαμηλότερος από ό,τι το προ πανδημίας τέταρτο τρίμηνο του 2019: η βιομηχανία (-11,5%) και οι κατασκευές (-2,7%).

Ενδιαφέρον

Θα κλείσουμε με μια διαφορετική είδηση, χαρακτηριστική των νέων δεδομένων που ζούμε παγκοσμίως:

NEETs: Τι κρύβεται πίσω από «τη γενιά που δεν κάνει τίποτα»;

Η Ελίζα πήρε το απολυτήριο του σχολείου και αποφάσισε να κάνει ένα διάλειμμα. Η νεαρή Βερολινέζα εργάστηκε σε ένα καφέ και στη συνέχεια έκλεισε εισιτήριο για τη Χιλή με μια φίλη της. Λίγους μήνες αργότερα πήρε ένα εισιτήριο Interrail για να ταξιδέψει στην Ευρώπη. Δύο χρόνια πέρασαν έτσι. «Απολαμβάνεις να μην έχεις την καθημερινότητα και την πίεση», λέει η νεαρή κοπέλα.

Η Ελίζα εμπίπτει σε μια κατηγορία, για την οποία γίνεται πολύς λόγος τελευταία, τους λεγόμενους NEETs. Πρόκειται για μια κατασκευασμένη λέξη για τους νέους που δεν πηγαίνουν σχολείο, αλλά ούτε και εργάζονται. Η λέξη προέρχεται από τα αγγλικά: Not in Education, Employment or Training.  564.000 τέτοιοι νέοι, ηλικίας 15 έως 24 ετών, καταγράφηκαν στη Γερμανία από την ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία  Eurostat για το 2022. Και αυτό, την ώρα που χιλιάδες επιχειρήσεις δεν μπορούν να καλύψουν δεκάδες χιλιάδες θέσεις μαθητείας και εργασίας. Πώς γίνεται όμως αυτό;

Όπως έγραφε η Deutsche Welle:

Μια ετερογενής ομάδα ανθρώπων

«Το πρόβλημα με τους NEETs είναι ότι είναι μια πολύ ετερογενής ομάδα ανθρώπων», λέει ο ειδικός σε θέματα εκπαίδευσης Κλέμενς Βίλαντ, από το ίδρυμα Bertelsmann. Υπάρχουν νέοι άνθρωποι που είναι απογοητευμένοι, απόφοιτοι λυκείου χωρίς προσόντα, με γλωσσικές δυσκολίες ή άλλα προβλήματα και υπάρχουν νέοι άνθρωποι όπως η Ελίζα, που μετά το σχολείο απλά κάνουν ένα διάλειμμα για να σκεφθούν τι θέλουν.

«Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δεν ξέρουν τι θέλουν να κάνουν», λέει η νεαρή κοπέλα. «Γιατί να πας στο πανεπιστήμιο όταν δεν ξέρεις ποιος είσαι και τι σε ενδιαφέρει, τι θέλεις να κάνεις», λέει.

Η πανδημία έπαιξε και αυτή τον ρόλο της σύμφωνα με την Eurostat. Το ποσοστό των NEETs μεταξύ 15-24 ετών στη Γερμανία αυξήθηκε από 5,7% το 2019 σε 7,4% το 2020 και 7,8% το 2021. Στη συνέχεια μειώθηκε και πάλι στο 6,8 % το 2022, ή σε απόλυτους αριθμούς: από 648.000 το 2021 σε 564.000. Πρόκειται για μισό εκατομμύριο νέων ανθρώπων που οι επιχειρήσεις χρειάζονται οπωσδήποτε. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Απασχόλησης, τον Ιούλιο καταγράφηκαν 228.000 κενές θέσεις μαθητείας και 116.000 υποψήφιοι.

Οι νέοι χρειάζονται υποστήριξη

Ο Κλέμενς Βίλαντ, από το ίδρυμα Bertelsmann δηλώνει πως είναι πολύ σημαντικό να υποστηριχθούν οι νέοι. «Πρέπει να στηρίξουμε τους νέους στο δρόμο τους προς μια επαγγελματική πορεία. Έτσι μειώνεται ο κίνδυνος να μείνουν άνεργοι και η οικονομία αποκτά τους εργαζόμενους που έχει μεγάλη ανάγκη». Οι εργοδότες γενικά θεωρούν ότι η μετάβαση στην εργασία πρέπει να γίνει γρήγορα. Οι νέοι θα πρέπει να παίρνουν γρήγορα μια θέση μαθητείας, να κερδίζουν γρήγορα τα δικά τους χρήματα και γρήγορα να πληρώνουν ασφαλιστικές εισφορές.

Πολλοί νέοι δεν συμφωνούν όμως με αυτό το μοντέλο ζωής. Άλλωστε οι ευκαιρίες και οι δυνατότητες που πλέον τους προσφέρονται είναι πάρα πολλές. Σύμφωνα με έρευνα με τον τίτλο «Τι κινητοποιεί τους νέους το 2022», στην πλειονότητά τους φάνηκαν ικανοποιημένοι από τη ζωή τους αλλά απαισιόδοξοι για την κατάσταση στη Γερμανία.

Όπως λέει και η Ελίζα, ας μην κατηγορούμε τους νέους κι ας μη βιαζόμαστε να τους κρίνουμε. Απλά βλέπουν τον κόσμο διαφορετικά.