"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 24/04/23

Καλή είδηση

Έχοντας χαρακτηρίσει το ζήτημα των πρωτογενών πλεονασμάτων κάτι παραπάνω από σοβαρό (έχουμε συνεχώς σχόλια όπως και την προηγούμενη εβδομάδα). Ουσιαστικά πολύ καλές θα χαρακτηρίζαμε τις τελευταίες ειδήσεις γύρω από την πορεία του δημοσιονομικού αποτελέσματος.  Ένα ζήτημα για το οποίο υπάρχουν σταθερά τον τελευταίο καιρό θετικές ειδήσεις, κάτι το οποίο πραγματικά μας χαροποιεί για λόγους που έχουμε αναφέρει σε αρκετά προηγούμενα σχόλια μας.

Για την ιστορία, οριακό πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 273 εκατ. ευρώ ή 0,1% του ΑΕΠ πέτυχε η Ελλάδα το 2022, επιβεβαιώνοντας τις σχετικές αναφορές του υπουργείου Οικονομικών.

Όπως δημοσιεύτηκε την προηγούμενη Παρασκευή. Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόκειται για μια σημαντική αλλαγή σε σχέση με τον στόχο του προϋπολογισμού για πρωτογενές έλλειμμα 1,6% του ΑΕΠ.

Τα  στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν ότι από έλλειμμα 8,45 δισ. ευρώ το 2021 το 2022 το πρωτογενές ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης γύρισε σε πλεόνασμα 273 εκατ. ευρώ και αντίστοιχα από -4,7% του ΑΕΠ σε 0,1%.

Και μπορεί όπως σχολιάζονταν σε σχετικά δημοσιεύματα, μπορεί αυτή η εντυπωσιακή αυτή βελτίωση, έναντι της πρόβλεψης, να είναι αποτέλεσμα στατιστικών προσαρμογών που έκανε η Eurostat (τα έσοδα από ANFAs και SMPs υπολογίστηκαν στο 2022, ενώ η δαπάνη για την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Τράπεζας Αττικής μεταφέρθηκε στο 2023), αλλά είναι και της υπεραπόδοσης των εσόδων, λόγω υψηλότερης ανάπτυξης (ήταν 5,9% έναντι πρόβλεψης για 5,6%) καθώς και της υποεκτέλεσης ορισμένων δαπανών. Βέβαια όλα αυτά σε μια εποχή υψηλού πληθωρισμού που σίγουρα παίζει τη σημασία της.

Βιώσιμη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη χωρίς πληθυσμό δε γίνεται

Με το δημογραφικό να είναι ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα. Ένα πρόβλημα το οποίο ήδη επηρεάζει τη χώρα και την ελληνική οικονομία. Και τα επόμενα χρόνια θα την επηρεάσει ακόμη περισσότερο. Για όποιον δεν την διάβασε το ΣΚ, πολύ ενδιαφέρουσα θα χαρακτηρίζαμε την παρακάτω έκθεση, μια ακόμη έκθεση που καταδεικνύει το μεγάλο δημογραφικό πρόβλημα της χώρας.

Την αυξητική του πορεία θα συνεχίσει ο πληθυσμός του πλανήτη, φθάνοντας περίπου τα 10 δισεκατομμύρια πριν το τέλος του 21ου αιώνα, σύμφωνα με το ενδιάμεσο σενάριο των προβολών των Ηνωμένων Εθνών. Ωστόσο, ο πληθυσμός της Ευρώπης, με βάση το ίδιο σενάριο, όχι μόνον δεν θα αυξηθεί, αλλά αντιθέτως θα μειωθεί τις επόμενες δεκαετίες, με αποτέλεσμα ενώ το 1950 αποτελούσε το 22% του παγκόσμιου πληθυσμού και το 9,5% σήμερα θα περιορισθεί στο 7,3% το 2050, ενώ θα μειωθεί και ο πληθυσμός της Ελλάδας (πιθανότατα, κατά 1,3 εκατομμύρια, δηλ. κατά 12% σε σχέση με σήμερα).

Οι παραπάνω εκτιμήσεις περιλαμβάνονται στο τελευταίο τεύχος (45o) της σειράς «Δημογραφικά Νέα» με θέμα «Ο πληθυσμός της Ελλάδας στον ορίζοντα του 2050», ένα ψηφιακό δελτίο του Εργαστηρίου Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων του Παν. Θεσσαλίας, στο οποίο οι συγγραφείς (καθ. Βύρων Κοτζαμάνης και μεταδιδάκτορας Γεώργιος Κοντογιάννης), παρουσιάζουν τις προοπτικές για τον πληθυσμό της Ελλάδας με βάση τα πρόσφατά (2022) σενάρια προβολών των Ηνωμένων Εθνών.

Συγκεκριμένα, όπως αναφέρουν, ο πληθυσμός της Ελλάδας μέχρι το 2050 θα συνεχίσει να μειώνεται, ενώ η μόνη ηλικιακή ομάδα που θα αυξηθεί είναι αυτή των 65 ετών και άνω (+800 χιλ. άτομα σε σχέση με σήμερα, από 2,4 σε 3,15 εκατομμύρια το 2050). Αντιθέτως τόσο οι νέοι 0-19 ετών όσο και ο πληθυσμός εργάσιμης ηλικίας θα συρρικνωθούν, με αποτέλεσμα οι 20-64 ετών (6,03 εκατ. το 2022) να είναι λιγότεροι από 4,5 εκατομμύρια το 2050. Εξαιτίας δε της γήρανσης, και παρά το γεγονός ότι η προσδοκώμενη ζωή θα αυξηθεί, οι θάνατοι δεν αναμένεται να μειωθούν κυμαινόμενοι σε όλα τα σενάρια γύρω από τις 125-130 χιλ. ετησίως μέχρι το 2050, όντας πολύ περισσότεροι από τις γεννήσεις. Ειδικότερα δε, ακόμη και αν η ένταση της γονιμότητας αυξηθεί (αν δηλαδή τα νεότερα ζευγάρια κάνουν περισσότερα παιδιά από τους γονείς τους), οι γεννήσεις στο «ενδιάμεσο» σενάριο θα κυμανθούν ετησίως γύρω από τις 75 χιλ. (αρκετά λιγότερες από τις 89 χιλ. κατά μέσο που είχαμε την δεκαετία 2012-2021) στο δε «υψηλό» -σενάριο πολύ λίγο πιθανό-γύρω από τις 98 χιλ. (ελαφρώς περισσότερες). Τα φυσικά ισοζύγια επομένως (η ζυγαριά δηλαδή γεννήσεις -θάνατοι), διαπιστώνουν, θα είναι για όλα τα επόμενα μέχρι και το 2050 χρόνια αρνητικά -αν και διαφοροποιημένα ανά σενάριο.

Αυτό, σύμφωνα με τους αναλυτές, θα οδηγήσει αναπόφευκτα και στη μείωση του πληθυσμού, καθώς το μικρό θετικό προβλεπόμενο μεταναστευτικό ισοζύγιο σε όλα τα σενάρια προβολών των Ηνωμένων Εθνών για την Ελλάδα (+140 χιλ. για την περίοδο 2022-2049) είναι αδύνατον να αντισταθμίσει την εξαιρετικά αρνητική ζυγαριά γεννήσεις -θάνατοι.

Οι λόγοι πίσω από τη μείωση των γεννήσεων

Οι αναμενόμενες δε λιγότερες γεννήσεις τις αμέσως επόμενες δεκαετίες σε σχέση με αυτές της περιόδου 2012-2021 οφείλονται, σύμφωνα με τους ερευνητές, σε δυο βασικά παράγοντες:

ι) στη μείωση του πληθυσμού των γυναικών σε ηλικία απόκτησης παιδιών και

ιι) στη χαμηλή γονιμότητα των νέων ζευγαριών, στον περιορισμένο δηλαδή αριθμό παιδιών που φέρνουν στον κόσμο (1,55 παιδιά/γυναίκα κατά μέσο όρο).

Η «ανόρθωση» της γονιμότητας τις αμέσως επόμενες δεκαετίες, με την δημιουργία ενός ιδιαίτερα ευνοϊκού περιβάλλοντος, εάν και εφόσον επιτευχθεί, θα οδηγήσει πολύ αργότερα -και σίγουρα όχι πριν το 2050-, αφενός μεν στην ανακοπή της μείωσης του πλήθους των γυναικών 25-44 ετών, αφετέρου δε στη σταθεροποίηση των γεννήσεων γύρω από τις 100 χιλ. (και κατ’ επέκταση σε ένα σχετικά πιο ισορροπημένο φυσικό ισοζύγιο). Επομένως, πολιτικές που στοχεύουν σε αυτόν τον στόχο δεν αναμένεται να έχουν επιπτώσεις στον βραχύ-μέσο χρόνο, αλλά μεσο-μακροπρόθεσμα. Κατ’ επέκταση, οι όποιες αρνητικές στο κοντινό μέλλον επιπτώσεις των δημογραφικών εξελίξεων των προηγουμένων δεκαετιών μπορούν εν μέρει να αμβλυνθούν αν, εκτός από την αύξηση της γονιμότητας, ανακοπεί σύντομα η μετανάστευση των νέων μας και μετατραπεί σε ισχυρά θετικό το ισοζύγιο είσοδοι-έξοδοι (πολύ θετικότερο από αυτό που υιοθετούν οι προβολές των Η.Ε).

«Όπως οι δημογραφικές προβολές είναι ασκήσεις γενίκευσης με σχετικά μικρά περιθώρια αβεβαιότητας όταν αναφερόμαστε στον βραχύ και μέσο χρόνο (βλ. 2050), μπορούμε να οριοθετήσουμε από τώρα τα πεδία του πιθανού και να λάβουμε μέτρα» αναφέρει ο κ. Κοτζαμάνης μιλώντας στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων. Όπως επισημαίνει ο ίδιος «οι έχοντες την ευθύνη σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο οφείλουν επομένως να θεωρήσουν ως δεδομένες κάποιες μη αναστρέψιμες τις επόμενες δεκαετίες δημογραφικές τάσεις, να εκτιμήσουν τις επιπτώσεις τους και να λάβουν από τώρα τα προσήκοντα μέτρα και για την μεσο-μακροπρόθεμη αναστροφή τους. Επομένως, προσαρμογή στις αναμενόμενες λόγω του «δημογραφικού» αλλαγές και ενεργές δράσεις θα πρέπει να αντικαταστήσουν παθητικότητα και στάσεις αναμονής».

Εμείς πάντως δεν το αποκλείουμε

Πάμε τώρα στο ζήτημα των εκλογών. Είχαμε αναφέρει την Παρασκευή εκτιμήσεις στελέχους εταιρείας δημοσκοπήσεων πως φαντάζει πολύ δύσκολο, τουλάχιστον με τα δημοσκοπικά δεδομένα που υπάρχουνε αυτή τη στιγμή, να καταφέρει η ΝΔ κυβέρνηση αυτοδυναμίας στις δεύτερες εκλογές. Φυσικά και είναι πιο αρμόδιος και η άποψη του έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία από τη δική μας. Όμως θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς. Κάνοντας τη γνωστή διευκρίνιση πως δεν είμαστε ψηφοφόροι της ΝΔ. Αυστηρά ως άνθρωποι που ασχολούμαστε όλη την ημέρα με αριθμούς. Διαβάζοντας τι ποσοστό χρειάζεται ένα κόμμα στις δεύτερες εκλογές για να σχηματίσει κυβέρνηση. Και βάζοντας τα όλα κάτω. Καταλήγουμε πως τελικά δεν είναι τόσο απίθανο, η ΝΔ στις δεύτερες εκλογές να πετύχει αυτοδυναμία. Θα λέγαμε πως οι πιθανότητες είναι 50-50%.

Αποτελέσματα προηγούμενων εκλογών

Δεν είναι κακό σε αυτό το σημείο να θυμηθούμε μαζί με εσάς τι είχε γίνει στις προηγούμενες εθνικές εκλογές της χώρας, το 2019, παρατηρώντας πως το ποσοστό αποχής ήτανε αρκετά μεγάλο (το λέμε αυτό γιατί περιμένουμε ακόμη υψηλότερα ποσοστά αποχής, ειδικά στις πρώτες εκλογές).

Κακό σενάριο

Και κλείνοντας εμείς θα είμαστε ξεκάθαροι. Πως το αρκετά πιο πιθανό σενάριο κυβέρνησης συνεργασίας είναι κατά την άποψη μας ένα πολύ κακό σενάριο για τη χώρα. Γιατί ναι μεν μερικές από τις πιο σοβαρές χώρες του πλανήτη πορεύονται με κυβερνήσεις συνεργασίας και τα πηγαίνουνε εξαιρετικά. Στη χώρα μας όμως, τέτοιες κυβερνήσεις δεν έχουνε τύχη. Αν  λοιπόν φτάσουμε σε κυβέρνηση συνεργασίας, το πιθανότερο είναι πως σε μερικούς μήνες θα έχουμε και πάλι εκλογές. Πιθανόν το πρώτο μισό του 2024, με ότι όλα αυτά συνεπάγονται για τη χώρα και την ελληνική οικονομία, αν και σίγουρα βρισκόμαστε σε μια τελείως διαφορετική εποχή σε σχέση με τα όσα συνέβαιναν στη χώρα τα χρόνια της κρίσης.