"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 27/01/23

Πολύ - πολύ ενδιαφέρον

Θα ξεκινήσουμε με την ελληνική αγορά κατοικίας και κάποια στοιχεία τα οποία δεν κρύβουμε πως βρήκαμε πραγματικά πολύ ενδιαφέροντα. Στοιχεία που δεν τα γνωρίζαμε, τουλάχιστον σε αυτόν τον βαθμό. «Θωρακισμένα» λοιπόν εμφανίζονται η ελληνική αγορά ακινήτων και το τραπεζικό σύστημα απέναντι στην αλματώδη αύξηση των επιτοκίων. Με βάση τα στοιχεία της πανευρωπαϊκής ανάλυσης της UBS, η Ελλάδα παρουσιάζει το χαμηλότερο ποσοστό μεταξύ των νοικοκυριών που εμφανίζονται να επιβαρύνονται από την εξυπηρέτηση ενός στεγαστικού δανείου. Ειδικότερα, μόλις το 11,8% παρουσιάζεται εκτεθειμένο στο ρίσκο των υψηλότερων επιτοκίων, καθώς τα υπόλοιπα νοικοκυριά είτε είναι ενοικιαστές (26,7%), είτε είναι ιδιοκτήτες χωρίς στεγαστικό δάνειο. Σε κάθε περίπτωση στατιστικά που βρήκαμε πολύ θετικά, κυρίως συγκριτικά με την κατάσταση σε άλλες χώρες, όπως αναφέρουμε στη συνέχεια. Για παράδειγμα, στη Νορβηγία το αντίστοιχο ποσοστό είναι 61,4%, ενώ έπεται η Ολλανδία με 60,4%. Στις χώρες αυτές ο κίνδυνος είναι σαφώς υψηλότερος, δεδομένου ότι προκύπτουν σημαντικές αυξήσεις των μηνιαίων δόσεων που καλούνται να εξυπηρετήσουν τα νοικοκυριά, λόγω της ανόδου των επιτοκίων. Ταυτόχρονα, ναι μεν οι τιμές πώλησης των κατοικιών συνεχίζουν να αυξάνονται, ωστόσο ο ρυθμός της ανόδου έχει αρχίσει να επιβραδύνεται. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της Νορβηγίας η ετήσια αύξηση των τιμών διαμορφώθηκε σε 6,3%, έναντι 9,4% στην Ελλάδα .

Η άποψη μας για τα ακίνητα

Χωρίς να βασίζεται στα παραπάνω στοιχεία, αφού όπως είπαμε δεν τα γνωρίζαμε. Θα επαναλάβουμε την άποψη μας για την αγορά ακινήτων. Διεθνώς, αρκετούς μήνες πριν, έχουμε γράψει πως βλέπουμε το 2023 – 2024 σταδιακή μείωση η οποία σε κάποιες χώρες μπορεί να φτάσει, αν όχι να ξεπεράσει το 20%, χωρίς πάντως να περιμένουμε μια παγκόσμια κρίση λόγω αυτής της πτώσης, όπως είχε συμβεί πριν από μερικά χρόνια. Κανείς δε θα πρέπει να παραβλέπει το ράλι που έχει καταγραφεί στις περισσότερες χώρες, με την άνοδο σε κάποιες από αυτές να έχει ξεπεράσει κατά πολύ, το 100 ακόμη και 150%. Όσον αφορά πάντως τη χώρα μας, δεν περιμένουμε μείωση, Μπορεί να δούμε κάποια μικρή σε κάποιες περιοχές που έχει καταγραφεί πραγματική εκτόξευση, κυρίως κάποιες περιοχές των νοτίων προαστείων και το ευρύτερο κέντρο των Αθηνών. Συνολικά όμως βλέπουμε πως οι τιμές θα σταθεροποιηθούνε κατά μέσο όρο κοντά στα τρέχοντα επίπεδα και πιθανόν να μείνουνε σε αυτά για 2-3 χρόνια, σε μια έμμεση προσαρμογή, λαμβάνοντας υπόψη και τον πληθωρισμό, ο οποίος αν και αποκλιμακωθεί σε έναν βαθμό, τα επόμενα 2-3 χρόνια αθροιστικά θα διαμορφωθεί περίπου στο 10-12% (περίπου 4,5% φέτος, 3,5% το 2024 και περίπου 3% το 2023).

Το μεγάλο πρόβλημα

Τιμές πώλησης ακινήτων οι οποίες κατά την άποψη μας και για τα δεδομένα των ελληνικών δεδομένων μόνο χαμηλές δεν είναι. Ωστόσο τα πράγματα είναι ακόμη πιο σοβαρά στις τιμές ενοικίων, όπου πραγματικά παρακολουθώντας τις τιμές σηκώνουμε τα χέρια ψηλά. Τιμές τις οποίες θεωρούμε σχεδόν σοκαριστικές, κάνοντας μας κατά καιρούς να απορούμε πως ένα μεγάλο μέρος των νοικοκυριών ανταποκρίνεται σε αυτές, λαμβάνοντας υπόψη και τα επίσημα στατιστικά για το ύψος των ελληνικών μισθών. Είμαστε σε ένα σημείο που αν και υπάρχει υψηλό ποσοστό ιδιοκατοίκησης στη χώρα μας, μας κάνει σχεδόν να πούμε πως έχουμε και στην Ελλάδα μια μορφή στεγαστικής κρίσης.

Ρε τι ζούμε

Ε! μια που επί της ουσίας αναφερόμαστε στο μεγάλο, διεθνές, πρόβλημα του πληθωρισμού. Θα σταθούμε σε ένα στατιστικό το οποίο επίσης μας έκανε εντύπωση. Μπορεί να φανεί αστείο …. Αλλά με βάση τα επίσημα στατιστικά, η 12 αυγών στις ΗΠΑ, από 1,79 δολάρια ένα χρόνο πριν, σήμερα είναι 4,25 δοκάρια, μια άνοδος 137% !!  Αυτός είναι και ο λόγος που ως τίτλο του σχολίου χρησιμοποιήσαμε το “Ρε τι ζούμε”.

Ελληνική Οικονομία

Κλείνοντας με την ελληνική οικονομία, για όποιον δεν την έχει διαβάσει, πολύ ενδιαφέρουσα ήτανε η τελευταία έκθεση του ΚΕΠΕ για την ελληνική οικονομία, προβλέποντας έναν αρκετά μέτριο ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας, σχολιάζοντας αυτό που συνηθίζουμε. Πως με δεδομένο το ύψος του αναμενόμενου πληθωρισμού, μιλάμε ουσιαστικά για μια πραγματική αρνητική ανάπτυξη (ονομαστική ανάπτυξη – πληθωρισμός).

Η έκθεση λοιπόν του ΚΕΠΕ αναφέρει τα ακόλουθα:

Στο 2,2% αναμένεται να διαμορφωθεί ο ρυθμός ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας το 2023 σύμφωνα με το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ), πολύ υψηλότερα από τις εκτιμήσεις της Κομισιόν για ανάπτυξη 1%. Σε ο,τι αφορά το 2022, το ΚΕΠΕ αναμένει ανάπτυξη 5,3% έναντι προβλέψεων 6% της Κομισιόν. Αξίζει να αναφερθεί ότι προηγουμένως το ΚΕΠΕ ανέμενε ανάπτυξη 5,5% το 2022.

Οι αναθεωριμένες προβλέψεις αντανακλούν την ευνοϊκή εξέλιξη αρκετών από τα οικονομικά μεγέθη που ενσωματώνονται στην πρόβλεψη, σε συνδυασμό με την εμφανή, πλέον, επίπτωση που έχουν στην πορεία ορισμένων μεταβλητών οι τρέχουσες οικονομικές και γεωπολιτικές εξελίξεις σε πολλά διαφορετικά μέτωπα, σύμφωνα με το ΚΕΠΕ.

Ωστόσο, τονίζεται πως οι προβλέψεις για την εξέλιξη του πραγματικού ΑΕΠ της Ελλάδας υπόκεινται σε σημαντικό βαθμό αβεβαιότητας. Ενώ οι ενδείξεις αποκλιμάκωσης των τιμών της ενέργειας φαίνεται να απομακρύνουν αυτή τη στιγμή ορισμένα πιο απαισιόδοξα σενάρια για την πορεία της ευρωπαϊκής οικονομίας, οι γεωπολιτικές εξελίξεις εξακολουθούν να εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους. Παράλληλα, είναι δύσκολο να προβλεφθεί η ταχύτητα αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού και, συνεπώς, οι σχετικές επιδράσεις στην αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών, το κόστος παραγωγής και τα επιτόκια, ενώ, στην περίπτωση της Ελλάδας, σε αυτές τις αβεβαιότητες προστίθενται και οι ενδεχόμενες επιδράσεις του εκλογικού κύκλου.

Στον αντίποδα, θετικό αντίκτυπο στις προοπτικές ανάπτυξης της χώρας μπορεί να έχει μία θετική έκβαση όσον αφορά την ανάκτηση επενδυτικής βαθμίδας για τα ελληνικά κρατικά ομόλογα, ενώ προς μία περισσότερο ευνοϊκή εξέλιξη του ΑΕΠ θα μπορούσε να συμβάλει η δυνατότητα συνέχισης της εφαρμογής μέτρων στήριξης της οικονομίας σε κλίμακα συμβατή με την τήρηση των δημοσιονομικών στόχων, η υλοποίηση έργων και μεταρρυθμίσεων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και δράσεων του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027, και η εντατικοποίηση των επενδύσεων που συνδέονται με την εξοικονόμηση ενέργειας και τον περιορισμό της ενεργειακής εξάρτησης, σημειώνει το ΚΕΠΕ.

Επιμέρους στοιχεία

Πιο αναλυτικά, για το τρίτο τρίμηνο του 2022, οι παρατηρήσεις σε μη εποχικά και ημερολογιακά διορθωμένη βάση, έναντι του αντίστοιχου τριμήνου του 2021, δείχνουν ότι η ιδιωτική κατανάλωση διατήρησε σε σημαντικό βαθμό τη θετική δυναμική της, ενώ αξιοσημείωτους ρυθμούς ανάπτυξης εξακολούθησαν να εμφανίζουν οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου, σύμφωνα με το ΚΕΠΕ.

Παράλληλα, οι εξαγωγές υπηρεσιών συνέχισαν να κινούνται ανοδικά, με ρυθμό, όμως, πολύ βραδύτερο σε σχέση με τα προηγούμενα τρίμηνα. Στον τομέα της βιομηχανίας, ο γενικός δείκτης βιομηχανικής παραγωγής κατέγραψε αξιοσημείωτη άνοδο, αντανακλώντας μία αύξηση σε όλους τους σχετικούς υποδείκτες, ενώ ο δείκτης κύκλου εργασιών στη βιομηχανία αυξήθηκε με υψηλούς ρυθμούς σε όλες τις επιμέρους υποκατηγορίες, γεγονός όμως που σχετίζεται σε σημαντικό βαθμό με την άνοδο των τιμών των βιομηχανικών προϊόντων. Στο λιανικό εμπόριο, ο δείκτης όγκου αυξήθηκε σε έξι από τις οκτώ σχετικές υποκατηγορίες, με την πτώση να αφορά τα πολυκαταστήματα και την ένδυση-υπόδηση, ενώ στο χονδρικό εμπόριο ο δείκτης
κύκλου εργασιών παρουσίασε μεγάλη αύξηση, εξέλιξη που και πάλι συνδέεται σε σημαντικό βαθμό με την άνοδο των τιμών.

Ισχυρή ανάκαμψη παρατηρήθηκε για ένα ακόμα τρίμηνο στον τουρισμό, όπου οι ταξιδιωτικές εισπράξεις αυξήθηκαν σημαντικά σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους, ενώ ευνοϊκές ήταν οι εξελίξεις και σε ό,τι αφορά τον δείκτη παραγωγής στις κατασκευές και τους δύο σχετικούς υποδείκτες που αφορούν την παραγωγή οικοδομικών έργων (κτιρίων) και την παραγωγή έργων πολιτικού μηχανικού. Αναφορικά με την εγχώρια αγορά εργασίας, παρατηρήθηκε περαιτέρω βελτίωση των συνθηκών, με αύξηση του αριθμού των απασχολουμένων και αντίστοιχη μείωση του αριθμού των ανέργων.

Από την άλλη πλευρά, η διατήρηση του κλίματος αβεβαιότητας ήταν ορατή στην απόδοση του δεκαετούς ελληνικού ομολόγου, η οποία σημείωσε μικρή περαιτέρω άνοδο σε σχέση με το δεύτερο τρίμηνο του 2022. Επίσης, τα δεδομένα του τρίτου τριμήνου για τις τιμές ήταν ενδεικτικά των έντονων πληθωριστικών πιέσεων που διατηρήθηκαν κατά την περίοδο αυτή, με ενδείξεις, ωστόσο, για αντιστροφή της αυξητικής τάσης στο κόστος της ενέργειας. Συγκεκριμένα, σημαντική άνοδος σε σχέση με το τρίτο τρίμηνο του προηγούμενου έτους καταγράφηκε σε όλους τους δείκτες που αντανακλούν τις τιμές των εισροών και το κόστος παραγωγής, ενώ μεγάλη άνοδος σημειώθηκε στον δείκτη τιμών καταναλωτή, ιδιαίτερα στις κατηγορίες της στέγασης και των μεταφορών, οι οποίες επηρεάζονται σημαντικά από τις τιμές της ενέργειας. Παράλληλα, σημαντική υποχώρηση σε σχέση με το αμέσως προηγούμενο τρίμηνο σημειώθηκε στον πετρελαϊκό δείκτη Brent, ενώ, αντίστοιχα, μικρή μείωση παρατηρήθηκε στον ευρωπαϊκά εναρμονισμένο δείκτη τιμών ενέργειας για την Ελλάδα.

Αναφορικά με τους δείκτες που αντανακλούν τις προσδοκίες, οι εξελίξεις κατά το τρίτο τρίμηνο του 2022, σε σύγκριση με το δεύτερο τρίμηνο του έτους, καταδεικνύουν εξασθένηση του οικονομικού κλίματος στην Ελλάδα και την ΕΕ, υποχώρηση των επιχειρηματικών προσδοκιών στην Ελλάδα στους τομείς της βιομηχανίας και των κατασκευών, και μικρή βελτίωση των προσδοκιών στο λιανικό εμπόριο.