"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 27/07/23

Φοροδιαφυγή

Έχοντας αναφερθεί πάρα πολλές φορές στα ζητήματα της φοροδιαφυγής, τις επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία και το μάρμαρο που συνήθως το πληρώνουνε οι γνωστοί. Ενδιαφέροντα έχει κανείς να διαβάσει τα όσα έγραψε και η Ελένη Στεργίου σε ένα τελευταίο της άρθρο στην Καθημερινή, με στοιχεία που και εμείς έχουμε παρουσιάσει πάρα πολλές φορές:

Το μέγεθος της φοροδιαφυγής

Το 2022, από τα 6,5 εκατομμύρια των φορολογουμένων μόλις 27.000 δήλωσαν ετήσιο εισόδημα άνω των 100.000 ευρώ και  2 στους 3 φορολογούμενους δηλώνουν ετήσιο εισόδημα χαμηλότερο από 10.000 ευρώ. Σύμφωνα με τα στοιχεία για την ιδιωτική κατανάλωση το ποσοστό των πληρωμών με κάρτα έχει αυξηθεί από το 2019, από το 2020 στο 37%, ενώ παραμένει κάτω από το 46%, που είναι ο μέσος όρος στην ευρωζώνη. 

Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, τα μη δηλωθέντα εισοδήματα είναι  περίπου 60 δισ. Ευρώ, καθώς  η αποταμίευση αυξήθηκε, άρα δεν τροφοδοτήθηκε από αυτήν η κατανάλωση. Έτσι, αν υπολογίσουμε έναν μέσο συντελεστή φορολογίας 30%, η απώλεια φορολογικών εσόδων, η φοροδιαφυγή, είναι 18 δισ. ευρώ, σχεδόν 10% του ΑΕΠ ή 32% των φορολογικών εσόδων.

Μισθωτοί και συνταξιούχοι πληρώνουν

Πάντως, τα στοιχεία φέρνουν στο προσκήνιο την μαύρη πραγματικότητα: Μισθωτοί και συνταξιούχοι πληρώνουν το μάρμαρο της παραοικονομίας. Ο λογαριασμός της φοροδιαφυγής ξεπερνά τα 40 δισ. Ευρώ, ενώ μόνον το 5% των δηλωθέντων εισοδημάτων προέρχονται από επιχειρηματική δραστηριότητα. Μελέτη Eurobank καταγράφει τους βασικούς υπόπτους της φοροδιαφυγής με τα αποτελέσματα να κινούνται σε ένα εύρος μεταξύ 20%-30% του ΑΕΠ. Το μέγεθος αυτό είναι από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη και για την οποία παθογένεια

Ένα μέρος της παραοικονομίας αντανακλάται στο λεγόμενο κενό του ΦΠΑ δηλαδή διαφορά μεταξύ των πραγματικών εσόδων από τα αναμενόμενα. Το ποσό κατέγραψε σημαντική μείωση μεταξύ 2017 και 2020, κατά 2,8 δις ευρώ ή 9,4 ποσοστιαίες μονάδες των πραγματικών εσόδων (2017: 29,1% και 2020: 19,7%). Ωστόσο, το μέσο χάσμα ΦΠΑ στην ΕΕ για το 2020 ήταν 9,1%. Σε επίπεδο ΕΕ, η Ελλάδα κατέλαβε την 24η θέση μεταξύ 27 κρατών μελών (Ιταλία 20,8%, Μάλτα 24,1% και Ρουμανία 35,9%, Διάγραμμα 5). Η ΕΕ αναμένει το κενό για την Ελλάδα να συρρικνωθεί περαιτέρω το 2021 (14,0%).

Ποιοι δηλώνουν, και πόσα

Από τα 84 δισ. ευρώ εισοδημάτων, λοιπόν, που δήλωσαν για το φορολογικό έτος 2021 τα φυσικά πρόσωπα, τα 66 δισ. ευρώ (78%) προήλθαν από μισθούς και συντάξεις. Μόλις τα 4,3 δισ. ευρώ  (5%)  από επιχειρηματική δραστηριότητα (7% αν συμπεριληφθεί και η αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα). Το 80% των νοικοκυριών που έχουν επιχειρηματική δραστηριότητα δηλώνει εισοδήματα μικρότερα από  10.000 ευρώ.  όπως αναφέρει η Eurobank,   Σε σύγκριση με την κατανάλωση του 2021, προκύπτει μια διαφορά περίπου  47,8 δις  και σε σχέση με την κατανάλωση του 2022, 59,2 δισ. Ευρω.

Ο αριθμός αυτός είναι πολύ κοντά σε αυτόν που ανέφερε ο Διοικητής της ΤτΕ Γιάννης Στουρνάρας προσφάτως (μιλώντας στο in.gr).   Κατηγορίες επαγγελματιών όπως ελεύθεροι επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενοι και ιδιοκτήτες ατομικών επιχειρήσεων δήλωσαν κατά μέσο όρο το 2021 εισόδημα 6,7χιλ από την κύρια πηγή εισοδήματός τους. Αυτό είναι περίπου το μισό από το μέσο εισόδημα που δηλώνουν οι μισθωτοί και το 60% από το μέσο εισόδημα που δηλώνουν οι συνταξιούχοι από τις κύριες πηγές εισοδήματός τους.

Κατανάλωση & εισοδήματα

Και συνεχίζοντας με το ζήτημα, ως προς τη διαχρονική εξέλιξη της διαφοράς μεταξύ δηλωθέντων εισοδημάτων προκύπτει ότι η εκτιμηθείσα κατανάλωση των νοικοκυριών κατά τα έτη 2015-2021 ήταν κατά 50-54 δις. ευρώ ετησίως μεγαλύτερη από τη δηλωθείσα δαπάνη, και κατά 36-49 δις ευρώ ετησίως μεγαλύτερη από τα δηλωμένα εισοδήματα στην ΑΑΔΕ. Το τραγελαφικό της κατάστασης είναι για παράδειγμα ότι  το 2020, το έτος μεγάλης ύφεσης λόγω της πανδημίας, δηλώθηκαν  1,3 δισ. ευρώ παραπάνω σε σχέση με το 2019.

Οι χαμηλές εισπράξεις άμεσων φόρων στην Ελλάδα δεν οφείλονται στην ύπαρξη χαμηλών συντελεστών του φόρου εισοδήματος. Αντίθετα, ενώ αυτοί οι συντελεστές είναι συγκρίσιμοι με τους μέσους ευρωπαϊκούς, ο υψηλός συντελεστής εφαρμόζεται από ένα εξωφρενικά χαμηλότερο επίπεδο εισοδήματος (€40.000 ετήσιου εισοδήματος έναντι €300.000 ή και περισσότερο σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες).

Ακίνητα

Ένα άλλο πολύ σοβαρό θέμα, με το οποίο επίσης έχουμε ασχοληθεί πάρα πολλές φορές είναι η εκτόξευση του κόστους των ακινήτων, με τις τιμές των ενοικίων να έχουνε φτάσει σε επίπεδα, που όπως χαρακτηριστικά έχουμε γράψει, απορούμε πως ο κόσμος βρίσκεται τα χρήματα να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του.

Σε οριακό σημείο βρίσκονται οι οικονομικές «αντοχές» των ενοικιαστών που αναζητούν ακίνητο στην Αττική, ως αποτέλεσμα της ταχείας ανόδου των τιμών των ενοικίων τα τελευταία χρόνια κι ενώ οι μισθοί δεν έχουν αυξηθεί με τον ίδιο ρυθμό. Με βάση τα στοιχεία μεσιτικών γραφείων από το 2017 μέχρι και το 2022, η μέση αύξηση των ενοικίων στην Αττική αγγίζει το 35%, ενώ περιοχές υψηλής ζήτησης, στα βόρεια και τα νότια προάστια, ή στο κέντρο της Αθήνας, έχουν αυξηθεί ακόμα και κατά 45% ή 55%.

Οπως προκύπτει από σχετική ανάλυση που επιμελήθηκε η εταιρεία Recognyte για λογαριασμό της «Κ», σήμερα, η μέση τιμή ενοικίασης στην Αττική διαμορφώνεται σε 684 ευρώ/μήνα, ποσό που μεταφράζεται σε ετήσια δαπάνη ύψους 8.208 ευρώ. Την ίδια στιγμή, το μέσο κατά κεφαλήν δηλωθέν εισόδημα των φορολογουμένων στην Αττική διαμορφώνεται σε 23.430 ευρώ, κάτι που σημαίνει ότι ένας εργαζόμενος που νοικιάζει ακίνητο, χωρίς να επιμερίζεται το κόστος σε περισσότερα μέλη, θα πρέπει να καταβάλει το 35% των εσόδων του μόνο για να καλύψει το κόστος του ενοικίου. Με βάση την ορθή πρακτική διαχείρισης, το ενοίκιο δεν θα πρέπει να ξεπερνάει το 30% των εσόδων ενός νοικοκυριού.

Ωστόσο στην πράξη η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη, εξαιτίας του γεγονότος ότι η πλειονότητα των ενδιαφερόμενων ενοικιαστών είναι νέοι, ηλικίας 25-39 ετών, των οποίων τα εισοδήματα είναι ασφαλώς χαμηλότερα των 23.430 ευρώ, που αντιστοιχούν σε μηνιαίο εισόδημα που προσεγγίζει τις 2.000 ευρώ. Η συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα αριθμεί 907.430 μέλη. Παράλληλα, όπως αναφέρει ο κ. Κώστας Σκεπετάρης, αναλυτής της Recognyte, «το πρόβλημα στην Αττική είναι σαφώς πιο έντονο και εξαιτίας του γεγονότος ότι συγκεντρώνει τον μεγαλύτερο αριθμό νοικοκυριών που αποτελούνται από ένα και μόνο μέλος, με αποτέλεσμα να είναι πολύ δυσκολότερο το να είναι σε θέση να ανταποκριθεί στο αυξημένο κόστος διαβίωσης. Στην Αττική καταγράφουμε 416.608 νοικοκυριά που αποτελούνται από μόνο ένα μέλος. Για τους ανθρώπους αυτούς, η ενοικίαση ενός ακινήτου στην Αττική είναι μια εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση». Η Recognyte ειδικεύεται στην αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογικών εργαλείων, όπως επεξεργασία μεγάλου όγκου δεδομένων και τεχνητή νοημοσύνη, για την εις βάθος ανάλυση της αγοράς ακινήτων.

Τα στοιχεία αυτά καθιστούν επιτακτική την αναζήτηση λύσεων, τόσο προς την κατεύθυνση της συγκράτησης των τιμών των ενοικίων, μέσω και της αύξησης της προσφοράς κατοικιών προς ενοικίαση, όσο και προς την κατεύθυνση της αύξησης των απολαβών των εργαζομένων. Παράλληλα, ήδη έχει καταστεί σαφές ότι για όσους έχουν τη σχετική επιλογή, η μετακίνηση σε κάποια άλλη περιοχή της χώρας ίσως να αποτελεί μια περισσότερο βιώσιμη λύση, τουλάχιστον για κάποια χρόνια.

Μία από τις προτάσεις που έχει καταθέσει η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ιδιοκτητών Ακινήτων (ΠΟΜΙΔΑ), μέσω του προέδρου της κ. Στράτου Παραδιά και που σίγουρα θα βρεθεί στο επίκεντρο των σχετικών διαβουλεύσεων το προσεχές διάστημα, αφορά την παροχή κινήτρων για την αύξηση της προσφοράς κατοικιών προς ενοικίαση. Ενα από αυτά αφορά τη μείωση των φορολογικών συντελεστών κατά τουλάχιστον 10 ποσοστιαίες μονάδες και στις τρεις κλίμακας, ώστε να διαμορφωθούν σε 5%, για ετήσια έσοδα έως 12.000 ευρώ, 25% για έσοδα από 12.000 έως 35.000 ευρώ και 35% για έσοδα που ξεπερνούν τις 35.000 ευρώ ετησίως. Οι σημερινοί συντελεστές είναι 15%, 35% και 45% αντίστοιχα.

Προκειμένου όμως να διασφαλιστεί ότι η μείωση αυτή θα «περάσει» και στις τιμές ενοικίασης, η ΠΟΜΙΔΑ προτείνει να ισχύσει μόνο στις περιπτώσεις νέων μισθωτηρίων συμβολαίων, που θα αφορούν μακροχρόνιες μισθώσεις.

Ενα τέτοιο μέτρο εκτιμάται ότι θα λειτουργήσει ως σημαντικό κίνητρο όχι μόνο για τη μετακίνηση κάποιων ακινήτων από τη βραχυχρόνια στη μακροχρόνια μίσθωση, αλλά και για την επαναδραστηριοποίηση ιδιοκτητών, που σήμερα προτιμούν να κρατούν τα ακίνητά τους κλειστά, λόγω αρνητικών εμπειριών στο παρελθόν, π.χ. από κακοπληρωτές ενοικιαστές ή λόγω πρόκλησης σημαντικών φθορών. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο στον Δήμο Αθηναίων υπολογίζεται ότι είναι κλειστά/ κενά πάνω από 130.000 διαμερίσματα. Σε πανελλαδικό επίπεδο, με βάση τις δηλώσεις του Ε9 εκτιμάται ότι οι κενές κατοικίες ξεπερνούν τις 700.000, αποστερώντας από την κτηματαγορά έναν σημαντικότατο αριθμό ακινήτων, που θα μπορούσαν να διατεθούν προς πώληση ή ενοικίαση, αμβλύνοντας έτσι τις ανοδικές πιέσεις που ασκούνται στις τιμές και καθιστούν απρόσιτη τη στέγη για χιλιάδες νοικοκυριά.

Μπράβο

Να κλείσουμε λέγοντας ένα μεγάλο μπράβο για το γεγονός της αύξησης των καταθέσεων. Έχουμε πει πως είναι αριθμοί που θα παρακολουθούμε πολύ στενά, δείχνοντας σε μεγάλο βαθμό τις αντοχές της ελληνικής οικονομίας, θέλοντας να δούμε πως διαμορφώνονται τα δεδομένα μετά την πανδημία και την κρίση πληθωρισμού.

Για την ιστορία λοιπόν, κατά 3 δισ. ευρώ αυξήθηκαν οι τραπεζικές καταθέσεις επιχειρήσεων και νοικοκυριών τον Ιούνιο έναντι αύξησης 790 εκατ. ευρώ τον Μάιο, σύμφωνα με στοιχεία που ανακοίνωσε η Τράπεζα της Ελλάδος, με ετήσιο ρυθμό αύξησης 3,4% από 3,3%, αντίστοιχα.

Οι καταθέσεις των επιχειρήσεων αυξήθηκαν κατά 2,1 δισ. ευρώ έναντι αύξησης κατά 1,1 δισ. ευρώ τον Μάιο, ενώ των νοικοκυριών ανέκαμψαν μετά τη μείωσή τους κατά 327 εκατ. ευρώ τον Μάιο, σημειώνοντας αύξηση 941 εκατ. ευρώ. 

Η μηνιαία καθαρή ροή της χρηματοδότησης προς τις επιχειρήσεις, τον Ιούνιο του 2023, ήταν θετική κατά 1,633 δισ. ευρώ, έναντι αρνητικής καθαρής ροής 170 εκατ. ευρώ τον προηγούμενο μήνα, ενώ ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής μειώθηκε σε 6,3% από 7,0% τον προηγούμενο μήνα.