"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 30/10/23

Τουρισμός

Πάμε να ξεκινήσουμε με μια ελπιδοφόρα έκθεση, αν και στα συμπεράσματα της υπάρχουνε κάποια πράγματα που θα πρέπει να προσέξουμε, ειδικά όσον αφορά τις ανατιμήσεις και κυρίως την κερδοσκοπία …. Αναφερόμαστε στον ελληνικό τουρισμό, ο οποίος είναι ο πέμπτος δημοφιλέστερος ευρωπαϊκός προορισμός για ταξίδια που σκοπεύουν να πραγματοποιήσουν Eυρωπαίοι από τώρα έως και την άνοιξη του 2024 είναι η Ελλάδα, σύμφωνα με μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα που έγινε για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ταξιδίων.

Ωστόσο, οι τάσεις που εμφανίστηκαν τα τελευταία λίγα χρόνια και ειδικότερα η αναζήτηση ελκυστικά τιμολογημένου πακέτου διακοπών, η αποφυγή προορισμών και χρονικών περιόδων που συγκεντρώνουν ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό τουριστών, αλλά και η μεγάλη ευαισθησία στις καιρικές και κλιματολογικές συνθήκες, ενισχύονται περαιτέρω.

Το 68% των ερωτηθέντων Ευρωπαίων σκοπεύει να ταξιδέψει τους επόμενους έξι μήνες, αλλά οι περισσότεροι υιοθετούν στρατηγικές εξοικονόμησης χρημάτων και ταξίδια εκτός εποχής λόγω της αύξησης των τιμών. Παρ’ όλα αυτά, όμως, το 71% επιλέγει είτε να διατηρήσει είτε να ενισχύσει τις δαπάνες του.

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ταξιδίων (ETC), «Μonitoring Sentiment for Domestic and Intra-European Travel», οι ερωτηθέντες από την Ισπανία και την Ιταλία είναι οι πιο πρόθυμοι να ταξιδέψουν, με 75% πιθανότητες να κάνουν ένα ταξίδι πριν από τον Μάρτιο του 2024. Υψηλή διάθεση για ταξίδια πάντως έχουν και οι Βρετανοί και οι Πολωνοί (73%).

Η πλειονότητα σχεδιάζει είτε ένα ταξίδι αναψυχής (69%) είτε σκοπεύει να επισκεφθεί οικογένεια και φίλους (15%). Καταγράφεται όμως και μια μικρή αύξηση στα επαγγελματικά ταξίδια, με το 8% να σχεδιάζει να ταξιδέψει για δουλειά, σημειώνοντας αύξηση 3% σε σύγκριση με ένα χρόνο πριν.

Εν μέσω αυξανόμενου ταξιδιωτικού κόστους, οι οικονομικές πιέσεις επηρεάζουν τη συμπεριφορά των Ευρωπαίων ταξιδιωτών πριν και κατά τη διάρκεια
των ταξιδιών τους. 22% των ερωτηθέντων ανέφεραν το αυξανόμενο κόστος ως τη μεγαλύτερη ανησυχία τους για τα ταξίδια, ενώ το 16% ανησυχεί για τα προσωπικά του οικονομικά. Προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις των οικονομικών περιορισμών, οι εκδρομείς δίνουν μεγάλη σημασία στην ανταγωνιστικότητα των τιμολογίων κατά τον προγραμματισμό των ταξιδιών τους. Το 22% των ερωτηθέντων ενδιαφέρεται για ταξίδια εκτός εποχής, το 13% σκέφτεται να επισκεφθεί πιο οικονομικούς προορισμούς και ένα επιπλέον 13% σχεδιάζει να επωφεληθεί από έγκαιρες κρατήσεις πτήσεων και δραστηριοτήτων.

Οι Ευρωπαίοι ταξιδιώτες δείχνουν επίσης μεγάλο ενδιαφέρον για στρατηγικές εξοικονόμησης χρημάτων ενώ βρίσκονται στους προορισμούς τους. Το 17% των ερωτηθέντων σχεδιάζει να μειώσει τις αγορές και το 15% δηλώνει ότι θα ξοδέψει λιγότερα για διαμονή και φαγητό.

Παραδόξως, όμως, παρά αυτές τις οικονομικές ανησυχίες, οι Ευρωπαίοι εξακολουθούν να έχουν μεγάλο ενθουσιασμό για ταξίδια. Το 71% σκοπεύει να διατηρήσει ή να αυξήσει τον συνηθισμένο ταξιδιωτικό προϋπολογισμό τους επόμενους μήνες. Η πρόθεση για πολλαπλά ταξίδια είναι υψηλή (54%) και ο αριθμός των Ευρωπαίων που σχεδιάζει να δαπανήσει περισσότερα από 1.500 ευρώ ανά ταξίδι ανά άτομο, πέραν της διαμονής και της μεταφοράς, έχει αυξηθεί σημαντικά (+7%) σε σχέση με πέρυσι.

Ασφαλιστικό

Στα καυτό ζήτημα του ασφαλιστικού τώρα, δεδομένου και του τεράστιου δημογραφικού προβλήματος της χώρας. Πολύ ενδιαφέροντα βρήκαμε τα όσα έγραψε ο Κώστας Παπαδής σε ένα τελευταίο του δημοσίευμα στον Οικονομικό Ταχυδρόμο.  Συγκεκριμένα, η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης μετατίθεται στο μέλλον. Η αυξημένη απασχόληση και η μείωση του προσδόκιμου ορίου επιβίωσης – λόγω του covid – «μετέφερε» σε μελλοντικό χρόνο την ενεργοποίηση της αναπροσαρμογή των ορίων ηλικίας.

Προσφάτως ο αρμόδιος υφυπουργός, Π. Τσακλόγλου εξήγησε πως δεν υφίσταται – άμεσα – λόγος να υπάρξει ανάλογο μέτρο καθώς τα έσοδα του συστήματος αυξάνονται, εξαιτίας της αύξηση της απασχόλησης, ενώ τα όρια εξόδου έχουν – ήδη – «μεταφερθεί» μετά το 62ο έτος της ηλικίας.

«Το ασφαλιστικό σύστημα έχει πάρει ανάσες», τόνισε χαρακτηριστικά, χωρίς ωστόσο να αποκλείσει ότι κάτι ανάλογο, μπορεί να γίνει στο μέλλον.

«Η νομοθετημένη ρήτρα σύνδεσης του ορίου συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο επιβίωσης, κάποτε θα ενεργοποιηθεί» σημειώνει ο υφυπουργός, όχι όμως άμεσα.

Το δημογραφικό πρόβλημα

Η συζήτηση για τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης έχει ανοίξει εκ νέου, λόγω των δραματικών στοιχείων που καταγράφει η ΕΛΣΤΑΤ γύρω από το δημογραφικό πρόβλημα.

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα οξυμένο εθνικό πρόβλημα το οποίο οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε άμεσα, αναφέρει χαρακτηριστικά ο υφυπουργός και σημειώνει τις πρόσφατες αναφορές του πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη στην ανάγκη στήριξης της οικογένειας και συνολικά της κοινωνίας.

Αναφερόμενος στην τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το ασφαλιστικό σύστημα στην Ευρώπη ο κ. Τσακλόγλου σημειώνει ότι εξαιτίας της βελτίωσης που παρουσιάζουν τα έσοδα του ασφαλιστικού συστήματος της Ελλάδος, η ΕΕ μας εντάσσει στα 10 βιώσιμα ευρωπαϊκά συστήματα, υπό την προϋπόθεση ότι θα διατηρήσουμε τους ίδιους κανόνες.

Υπενθυμίζεται, ότι χώρα μας τα τελευταία δέκα έτη έχει λάβει – επανειλημμένως – μέτρα γύρω από τις παραμέτρους του ασφαλιστικού συστήματος, με αποτέλεσμα τα γενικά όρια εξόδου να διαμορφωθούν από το 62ο έτος έως το 67ο έτος της ηλικίας.

Ταυτοχρόνως, από το 2010 έως το 2015 καταγράφηκε αύξηση του προσδόκιμου ζωής (περίπου 7 έως 12 μήνες), ενώ κατά την περίοδο 2015-2020 δεν φαίνεται να υπάρχει αντίστοιχη αύξηση.

Τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της πανδημίας το προσδόκιμο ζωής έχει υποχωρήσει, οπότε και οι ειδικοί εκτιμούν ότι δεν απαιτείται – άμεσα – ανοίξει συζήτηση για αύξηση των γενικών ορίων.

Οι μελέτες

Ωστόσο μελέτες διεθνών οίκων αλλά και Ελλήνων εμπειρογνωμόνων δείχνουν ότι η επιδείνωση των δημογραφικών στοιχείων θα θέσει – αργά η γρήγορα – τα επώδυνα διλήμματα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του δημογραφικού στο ασφαλιστικό σύστημα.

Η μελέτη για το δημογραφικό εκτιμά ότι το προσδόκιμο ζωής θα αυξάνεται – συνεχώς – μέχρι το 2065. Στην περίπτωση αυτή το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, εκτιμάται ότι θα επιβαρυνθεί – μόνο εξαιτίας της αύξησης του προσδόκιμου ζωής – κατά 49,4 δισ. ευρώ. Ως εκ τούτου για την χρηματοδότηση της επιβάρυνσης του συστήματος, θα πρέπει να βρεθούν επιπλέον πρόσθετοι πόροι ύψους 0,5% του ΑΕΠ.

Διαφορετικά απαιτούνται εφιαλτικά μέτρα όπως η μείωση των συντάξεων κατά 30%, η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης στα 73 έτη έως το 2060 η αύξηση των εισφορών για την κύρια σύνταξη από 20% που είναι σήμερα σε 27% και στην επικουρική από 6% σε 8,1%.

Έσοδα

Αρκετές φορές έχουμε σχολιάσει πως θεωρούμε ως ένα από τις πιο σοβαρές προκλήσεις για το μέλλον της ελληνικής οικονομίας, την πορεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού και την ικανότητας επίτευξης των υψηλά σχετικών πρωτογενών πλεονασμάτων. Έχοντας παρατηρήσει πως τα πράγματα πάνε πολύ καλύτερα από ότι θα περιμέναμε, πολύ ενδιαφέροντα είναι τα όσα έγραψε σε πρόσφατο άρθρο του στο capital.gr ο Τάσος Δασόπουλος. Συγκεκριμένα, μόνιμα και επαναλαμβανόμενα έσοδα αποτελεί πια το μεγαλύτερο μέρος της υπέρβασης των φορολογικών εσόδων ύψους 3,09 δισ. ευρώ, που καταγράφει ο προϋπολογισμός για το 9μηνο Ιανουαρίου Σεπτεμβρίου.

Με βάση τα τελικά στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου του κράτους για την εκτέλεση του προϋπολογισμού, είχαν υπέρβαση στην οποία περιλαμβάνονται τα έσοδα από τα τέλη κυκλοφορίας του 2023 (470 εκατ. ευρώ) και περίπου 360 εκατ. ευρώ, που εισπράχθηκαν έναντι των τελευταίων δόσεων για φόρο εισοδήματος και ΕΝΦΙΑ, για το έτος 2022. Ακόμη και χωρίς αυτά τα ποσά αφού πιστώνονται στα έσοδα του προηγούμενου χρόνου, η υπέρβαση είναι πολύ μεγάλη αφού φτάνει τα 2,26 δισ. ευρώ.

Το μεγάλο αυτό ποσό ανταποκρίνεται σε επιμέρους υπερβάσεις και 1,61 δισ. ευρώ από το φόρο εισοδήματος και κατά 779 εκατ. ευρώ από τον κύριο έμμεσο φόρο, το ΦΠΑ. Αντίθετα, τα έσοδα από ειδικό φόρο κατανάλωσης που επιβάλλεται ως γνωστό στην ποσότητες αγαθών που διακινούνται, καταγράφεται μειωμένος κατά 100 εκατ. ευρώ. 

Πιο σημαντική είναι ίσως είναι η υπέρβαση του φόρου εισοδήματος, η οποία μοιράζεται σε αύξηση κατά 830 εκατ. ευρώ από τον φόρο εισοδήματος των φυσικών προσώπων και κατά 563 εκατ. ευρώ, από την υπέρβαση των εσόδων από νομικά πρόσωπα δηλαδή από επιχειρήσεις.

Από πού προέκυψε η υπέρβαση 

Σε ό,τι αφορά την προέλευση της υπέρβασης των εσόδων για τα φυσικά πρόσωπα, σε μια περίοδο μείωσης φόρων, η απάντηση είναι η μείωση της ανεργίας και η αύξηση των εισοδημάτων. 

Με δεδομένο ότι φέτος φορολογούνται τα εισοδήματα του 2022, θα πρέπει να θυμηθούμε τη μείωση του αριθμού των ανέργων κατά περίπου 280.000 άτομα την προηγούμενη τετραετία, μαζί με τα μέτρα στήριξης των εισοδημάτων που έφτασαν τα 13,5 δις, από τα οποία το μεγαλύτερο μέρος, διατέθηκε για - οριζόντιες- επιδοτήσεις στα τιμολόγια του ρεύματος.

Επίσης, θα πρέπει να θυμίσουμε την αύξηση του κατώτερου μισθού κατά 9,7% για 660.000 εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα, την περικοπή των ασφαλιστικών εισφορών κατά 1,21% και τη μέση αύξηση των μισθών κατά 5,5%, που καταγράφει η ΕΛΣΤΑΤ για το σύνολο των μισθών το 2022.

Επίσης, θα πρέπει να σημειωθεί ότι καπό τα στοιχεία της ΑΑΔΕ, καταγράφεται και μια αύξηση της φορολογικής συμμόρφωσης (εμπρόθεσμη πληρωμή φορολογικών υποχρεώσεων κατά περίπου 20% σε σύγκριση με το 2021. 

Σε ό,τι αφορά την υπέρβαση των φόρων των επιχειρήσεων κατά 563 εκ ευρώ, την εξήγηση δείχνει κατά ένα μέρος η μεγάλη αύξηση των τιμών προϊόντων και υπηρεσιών, αλλά και η μεγάλη αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης κατά 7,8% το 2022, παρά το υψηλό πληθωρισμό του 2022. 
 

Ο ΦΠΑ 

Από την άλλη, η υπέρβαση κατά 778 εκατ. ευρώ του ΦΠΑ μοιράζεται κατά 300 εκ ευρώ από την αύξηση των τιμών λόγω του πληθωρισμού, 279 εκ ευρώ από την αύξηση της κατανάλωσης και άρα την ανάπτυξη της οικονομίας και άλλα 199 εκ ευρώ, από την μείωση του λεγόμενου "κενού ΦΠΑ" λόγω της αύξησης των ηλεκτρονικών συναλλαγών του 2021, το οποίο επαναλήφθηκε και το 2022. 

Η υπέρβαση των εσόδων από "υγιή" και επαναλαμβανόμενα έσοδα , βοηθάει το υπουργείο εθνικής οικονομίας και οικονομικών , να σχεδιάσει την οικονομική και κοινωνική πολιτική σε πιο σταθερές βάσεις από τα προηγούμενα χρόνια . 

Αμερικανική Οικονομία

Με διάφορες αφορμές εδώ και αρκετό καιρό εκφράζουμε στο GFF τον προβληματισμό μας για την αμερικανική οικονομία. Χαρακτηριστικά έχουμε γράψει πως αν και σίγουρα μια πολύ μεγάλη οικονομία, θεμελιωδώς η εικόνα είναι εξαιρετικά κακή, με διπλά ελλείμματα και ένα πολύ μεγάλο χρέος, το οποίο σταθερά αυξάνεται. Μια εικόνα που μας ανησυχεί μέχρι και για τον κίνδυνο μιας μεγάλης κρίσης τα επόμενα χρόνια, έχοντας πει πως αν και στις διεθνείς συναλλαγές συνεχίζει να κυριαρχεί το μέλλον του αμερικανικού δολαρίου είναι σκοτεινό, μην αποκλείοντας σημαντική υποτίμηση του τα επόμενα χρόνια.

Από τις ενδιαφέρουσες λοιπόν ειδήσεις της προηγούμενης εβδομάδας ήτανε η ανακοίνωση της εκτίναξης του δημοσιονομικού ελλείμματος των ΗΠΑ στο πρώτο 9μηνο φέτος αναδεικνύει μία ζοφερή πορεία των δημόσιων οικονομικών της και εξηγεί γιατί η απόδοση των αμερικανικών 10ετών ομολόγων κινείται στο 5%.

Το έλλειμμα της κυβέρνησης έφθασε στα 2,02 τρις. δολάρια, αφού εξαιρεθεί η επίπτωση από το πρόγραμμα για την ελάφρυνση των στεγαστικών δανείων που απορρίφθηκε από το ανώτατο δικαστήριο, και ήταν κατά 1,02 τρις. δολάρια υψηλότερο από το πρώτο 9μηνο του 2022 ή σχεδόν διπλάσιο.

Προειδοποιήσεις από οικονομολόγους και οίκους αξιολόγησης

Ο εκτροχιασμός του ελλείμματος δείχνει ξεκάθαρα γιατί υπάρχουν οι προειδοποιήσεις οικονομολόγων, πολιτικών και οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης.

Εξηγεί επίσης γιατί οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων treasuries φθάνουν στα υψηλότερα επίπεδα από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, με την κυβέρνηση να πρέπει να εκδίδει όλο και περισσότερο χρέος για να καλύψει το δημοσιονομικό έλλειμμα.

Ρεπουμπλικάνοι βουλευτές κατηγορούν τον Αμερικανό πρόεδρο, Τζο Μπάιντεν, για ανεξέλεγκτες δημόσιες δαπάνες, με τις ανάγκες να συνεχίζουν να αυξάνονται καθώς ο Λευκός Οίκος έχει ζητήσει έκτακτη χρηματοδότηση 106 δις. δολαρίων για το Ισραήλ, την Ουκρανία και τα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικό.

Βασική αιτία η καθίζηση των εσόδων

Παρά την πολιτική διαμάχη για τις δαπάνες, όμως, η βασική αιτία για την εκτίναξη του ελλείμματος φέτος είναι τα έσοδα, ενώ κατά τα λοιπά οφείλεται στον αντίκτυπο από τον υψηλότερο πληθωρισμό.

Ως ποσοστό στο ΑΕΠ, η διεύρυνση του ελλείμματος φέτος είναι μέσα στις τρεις μεγαλύτερες από το 1950, σύμφωνα με την JP Morgan, με τις άλλες δύο να έχουν σημειωθεί στις χρονιές των κρίσεων 2009 και 2020.

Ωστόσο, το 2023 σημειώθηκε ισχυρή οικονομική ανάπτυξη και η απασχόληση αυξήθηκε κατά 3 εκατομμύρια άτομα, κάτι που κάνει μοναδική περίπτωση τον δημοσιονομικό εκτροχιασμό.

Οι κύριοι μοχλοί της διεύρυνσης του ελλείμματος ήταν

Τα φορολογικά έσοδα

Η βουτιά στα έσοδα από φόρο εισοδήματος ανήλθε σε 456 δις. δολάρια, που ήταν και ο βασικότερος λόγος αύξησης του ελλείμματος. Η μείωση οφείλεται στην πτώση των χρηματοπιστωτικών αγορών το 2022 μετά την άνοδο του 2021, η οποία εξανέμισε τα κεφαλαιακά κέρδη και άλλα κέρδη από επενδύσεις.

Τα έσοδα μειώθηκαν και για τις φορολογικές ελαφρύνσεις που παρατάθηκαν για νοικοκυριά και επιχειρήσεις σε περιοχές που πλήγηκαν από καταστροφές, όπως έγινε στην Καλιφόρνια.

Τα πακέτα Μπάιντεν

Η επίπτωσή τους ήταν οριακή σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, Το πακέτο των 1,9 τρις. δολαρίων για στήριξη από την Covid έχει ολοκληρωθεί, ενώ τα άλλα τρία κεφάλαια του American Rescue Plan δεν επηρεάζουν ακόμη σημαντικά τον προϋπολογισμό.

Πληθωρισμός και επιδόματα

Τα ομοσπονδιακά επιδόματα που καταβλήθηκαν το 2023 ήταν αυξημένα κατά 8,7% λόγω του πληθωρισμού το 2022. Οι δαπάνες για την κοινωνική ασφάλεια συνέβαλαν κατά 134 δις. δολάρια στην αύξηση του ελλείμματος και για το Medicare κατά επιπλέον 92 δις. δολάρια.

Πληθωρισμός και Fed

Η Fed συνήθως μεταβίβαζε ένα μεγάλο ποσό στο υπουργείο Οικονομικών από τα έσοδα που είχε από τόκους στο τεράστιο χαρτοφυλάκιο ομολόγων της. Αυτό το ποσό, όμως, δεν υπάρχει πλέον τώρα που η Fed πληρώνει μεγάλα ποσά τόκων στις τράπεζες που καταθέτουν σε αυτή διαθέσιμά τους.  Το επιτόκιο ήταν παλαιότερα μηδενικό, αλλά τώρα πολύ πάνω από το 5%, επίπεδο αρκετά υψηλότερο από το επιτόκιο που εισπράττει από τα ομόλογα. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε σε αύξηση του ελλείμματος κατά 106 δις. δολάρια.

Πληθωρισμός και ομόλογα

Οι αυξήσεις των επιτοκίων της Fed έχουν αυξήσει και τις αποδόσεις για τα ομόλογα που εκδίδει το δημόσιο. Η μέση σταθμισμένη απόδοση που πληρώνει το Treasury σκαρφάλωσε σε επίπεδο πάνω από το 3%, το υψηλότερο επίπεδο από το 2009. Συνολικά, το καθαρό κόστος επιτοκίων για το χρέος πρόσθεσε 184 δις. δολάρια στο φετινό έλλειμμα.

Τους έβγαζαν με πυροβολισμούς από τα σπίτια τους και τους εκτελούσαν στο δρόμο

Τώρα όπως έγραφε ο Βηματοδότης, πήγαν πρώτα στα Κιμπούτς, κοντά στη Λωρίδα της Γάζας, το αίμα ακόμα δεν είχε καλά-καλά ξεραθεί, η μυρωδιά του θανάτου ήταν παντού, όπως και οι σφαίρες πάνω στις πόρτες, στα αυτοκίνητα, πάνω στους τοίχους σε όσους στέκονταν ακόμα όρθιοι από τη μανία των RPG της τρομοκρατικής οργάνωσης Χαμάς.

Μια ομάδα από βουλευτές και ευρωβουλευτές επισκέφθηκαν το Ισραήλ και είδαν τα πάντα. Ίσως αυτές τις εικόνες να μην τις ξεχάσουν ποτέ. Ανάμεσα στην ομάδα των βουλευτών και ο Μίλτος Χρυσομάλλης βουλευτής Μεσσηνίας της ΝΔ: «Οι εικόνες είναι σπαρακτικές, σ΄όλο το μήκος της γραμμής που χωρίζει το Ισραήλ από την Γάζα», λέει.

Είδαν τα μαξιλάρια των παιδικών δωματίων μέσα στα αίματα και γαζωμένα από σφαίρες: Πρώτα οι τρομοκράτες πυροβολούσαν μέσα στα σπίτια των αμάχων και εν συνεχεία μόλις οι κάτοικοι έβγαιναν έξω, τρέχοντας να σωθούν τους εξολόθρευαν με τα RPG. Γκρέμιζαν με αντιαρματικά ολόκληρα σπίτια μέσα στα Κιμπούτς.

Επισκέφθηκαν οι βουλευτές και οι ευρωβουλευτές το νοσοκομείο του Τελ Αβίβ, στο τέταρτο υπόγειο (ασφαλείας) όπου υποδέχονταν τους τραυματίες. Γιατί οι ρουκέτες δεν σταματούσαν ούτε μια μέρα. Αυτός ο χαρακτηριστικός θόρυβος που κάνουν, σαν να σφυρίζει μια οχιά και μετά η έκρηξη ήταν ανατριχιαστικός. Και όποιον πάρει ο χάρος.

Συνάντησαν στρατιώτες και στρατιωτίνες με τα όπλα τους έτοιμα. Έδειξαν αποφασισμένοι να εισβάλουν στην Γάζα, αλλά δεν ήθελαν να συζητήσουν για το πώς αιφνιδιάστηκαν από την εισβολή της Χαμάς. Ούτε έκαναν κριτική για τις κάμερες ασφαλείας που είχαν στην περιοχή της παραμεθόριας γραμμής. Μίλησαν για το δικαίωμα της αυτοάμυνας, και φαίνονταν αποφασισμένοι να πολεμήσουν. Ορισμένοι από αυτούς ήρθαν άρον- άρον από άλλες χώρες παρουσιάστηκαν πήραν το όπλο τους και τώρα είναι έτοιμοι.

Είδαν τους κατοίκους της παραμεθόριας περιοχής μέσα στα ξενοδοχεία τους στο Τελ Αβίβ. Όπως περιγράφουν οι βουλευτές το ξενοδοχείο που έμεναν είχε 22 ορόφους. Τους 20 τους είχαν καταλάβει οι κάτοικοι- πρόσφυγες της παραμεθορίου που αναγκάστηκαν να εκκενώσουν τα σπίτια τους. Δεν ήταν λίγοι. Ήταν πάνω από 20.000 (πρόσφυγες μέσα στην πατρίδα τους).

Συνάντησαν ταξιτζήδες με τα όπλα να τα έχουν και αυτοί στα ταξί, δίπλα τους, αλλά γεμάτοι παράπονα με την κυβέρνηση: «Με την Χαμάς δεν ξεμπερδεύεις εύκολα, σταμάτησαν πια να έρχονται οι τουρίστες στο Ισραήλ πάει η δουλειά μας», έλεγαν.