00:01 - 30/12/24

Ελλάδα – Κοινωνικό Κράτος

Ας ξεκινήσουμε με τα όσα έγραψε η Κομισιόν στην τελευταία της έκθεση για τη χώρα μας και το ζήτημα του κοινωνικού κράτους, με επισημάνσεις είναι αλήθεια όχι και τόσο ευχάριστες.

Σε ένα πλαίσιο υψηλού πληθωρισμού και μειωμένων κοινωνικών δαπανών σε σχέση με το ΑΕΠ, η Ελλάδα αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις στον τομέα της κοινωνικής προστασίας και ένταξης, με τους περισσότερους δείκτες να υποδεικνύουν μια «κρίσιμη κατάσταση». Συγκεκριμένα, η μείωση της φτώχειας μέσω κοινωνικών μεταβιβάσεων (εκτός των συντάξεων) μειώθηκε κατά 2,1 ποσοστιαίες μονάδες, φτάνοντας μόλις το 18,2%, που είναι 16,5 ποσοστιαίες μονάδες κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Παρότι το ποσοστό των ανθρώπων που κινδυνεύουν από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό (AROPE) παρέμεινε σχετικά σταθερό στο 26,1% μετά από αργή βελτίωση τα τελευταία έξι χρόνια, εξακολουθεί να βρίσκεται πολύ πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ (21,3%).

Επιπλέον, το ποσοστό των νοικοκυριών που επιβαρύνονται υπερβολικά από το κόστος στέγασης αυξήθηκε στο 28,5% το 2023, ένα από τα υψηλότερα στην ΕΕ (8,8% κατά μέσο όρο). Παράλληλα, οι αυτοαναφερόμενες ανικανοποίητες ανάγκες για ιατρική φροντίδα αυξήθηκαν περαιτέρω, φτάνοντας ένα από τα υψηλότερα επίπεδα (11,6% το 2023 από 9,0% το 2022, έναντι 2,4% στην ΕΕ). Το ποσοστό AROPE για τα παιδιά παρέμεινε σταθερό στο 28,1%, αλλά εξακολουθεί να είναι πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ (24,8%), υποδεικνύοντας μια κατάσταση «υπό παρακολούθηση». Η ανισότητα, όπως μετράται από τον λόγο μεριδίου εισοδήματος των πλουσιότερων και φτωχότερων πέντετατημορίων (quintile share ratio), αυξήθηκε οριακά στο 5,3 (έναντι 4,7 στην ΕΕ) και επίσης απαιτεί παρακολούθηση λόγω του υψηλού της επιπέδου.

Η ελληνική αγορά εργασίας παρουσιάζει σημαντικές προκλήσεις, ιδίως για τις γυναίκες και τους νέους. Το 2023, το ποσοστό απασχόλησης αυξήθηκε κατά 1,1 ποσοστιαίες μονάδες χάρη στη συνεχιζόμενη οικονομική ανάπτυξη. Ωστόσο, μόνο το 67,4% του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας ήταν απασχολημένο, πολύ χαμηλότερα από τον μέσο όρο της ΕΕ (75,3%). Το ποσοστό απασχόλησης παρουσιάζει μια «κρίσιμη κατάσταση» ιδιαίτερα μεταξύ των γυναικών και των νέων. Παρότι αυξήθηκε ελαφρώς κατά 1,7 ποσοστιαίες μονάδες στο 57,6% το 2023, το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών είναι ένα από τα χαμηλότερα στην ΕΕ, δημιουργώντας ένα από τα μεγαλύτερα χάσματα απασχόλησης (19,8 ποσοστιαίες μονάδες). Το ποσοστό των νέων που δεν εργάζονται, δεν εκπαιδεύονται ούτε καταρτίζονται αυξήθηκε κατά 0,6 ποσοστιαίες μονάδες στο 15,9% το 2023, πολύ υψηλότερα από τον μέσο όρο της ΕΕ (11,2%).

Κίνδυνοι

Συνεχίζοντας με την έκθεση της Κομισιόν. Επιπλέον, το ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών κατά κεφαλήν, στο 81,6% το 2023, παραμένει από τα χαμηλότερα, παρά την αύξηση από το 2022 (έναντι μέσου όρου ΕΕ 111,1%), μεταβαίνοντας από «κρίσιμη κατάσταση» σε «ασθενές αλλά βελτιούμενο». Από την άλλη πλευρά, το χάσμα απασχόλησης για άτομα με αναπηρίες στην Ελλάδα είναι «μέσο».

Η ανάπτυξη δεξιοτήτων αποτελεί προτεραιότητα για την Ελλάδα ενόψει των ψηφιακών και πράσινων μεταβάσεων και σε ένα πλαίσιο αυξανόμενων ελλείψεων εργατικού δυναμικού σε βασικούς τομείς. Το ποσοστό των ενηλίκων που συμμετείχαν σε εκπαίδευση κατά τους τελευταίους 12 μήνες μειώθηκε από 16,0% το 2016 σε 15,1% το 2022, ένα από τα χαμηλότερα επίπεδα στην ΕΕ, υποδεικνύοντας μια «κρίσιμη κατάσταση». Παράλληλα, το 2023, το 52,4% των ενηλίκων (έναντι 55,6% στην ΕΕ) διέθετε τουλάχιστον βασικές ψηφιακές δεξιότητες, που θεωρούνται «μέσες». Οι βασικές δεξιότητες είναι από τις χαμηλότερες στην ΕΕ, ακολουθώντας μία από τις μεγαλύτερες πτώσεις. Από την άλλη πλευρά, το ποσοστό των πρόωρων αποχωρήσεων από την εκπαίδευση και κατάρτιση μειώθηκε κατά 0,4 ποσοστιαίες μονάδες από το 2022 στο 2023 και παρέμεινε πολύ χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (3,7% έναντι 9,5%), κατατάσσοντας την Ελλάδα στους «καλύτερους επιδόσεις».

Και το πιο σημαντικό είναι αυτό που σχολιάζει η Κομισιόν ολοκληρώνοντας. Πως βάσει των ευρημάτων από την παραπάνω ανάλυση πρώτου σταδίου, και ειδικότερα με 9 δείκτες να χαρακτηρίζονται ως «κρίσιμοι» ή «υπό παρακολούθηση», η Ελλάδα αναγνωρίζεται ότι αντιμετωπίζει πιθανούς κινδύνους για ανοδική κοινωνική σύγκλιση, που απαιτούν περαιτέρω ανάλυση σε δεύτερο στάδιο.

Ελληνική Οικονομία

Ενδιαφέροντα τα όσα έγραψε σε άρθρο του στον Οικονομικό Ταχυδρόμο ο Γιάννης Αγουρίδης:

Ελληνική οικονομία: Μετά το Ταμείο Ανάκαμψης τι; – Πώς θα καλυφθεί το επενδυτικό κενό

Πολλοί είναι εκείνοι που εμφανίζονται επιφυλακτικοί για την πορεία των επενδύσεων στην ελληνική οικονομία μετά το πέρας του Ταμείου Ανάκαμψης. η ισχύς του οποίου εκπνέει το 2026.

Ένα από τα βασικά επίδικα άλλωστε αποτελεί η κάλυψη του επενδυτικού κενού της ελληνικής οικονομίας, κάτι στο οποίο αναφέρεται και το Γραφείο Προϋπολογισμού στην έκθεση που δημοσιοποίησε πρόσφατα.

Όπως σημειώνει, παρά το γεγονός ότι αυτό έχει περιοριστεί στο 5,4% το 2023 από το σχεδόν διπλάσιο 10,7% το 2019, είναι ακόμη σχετικά υψηλό και ο στόχος πρέπει να είναι ο περιορισμός του και η σύγκλιση του λόγου επενδύσεων/ΑΕΠ με τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό.

Ο δεύτερος λόγος στηρίζεται στη διεθνή βιβλιογραφία που συμπεραίνει ότι λιγότερη αβεβαιότητα (μεγαλύτερη σταθερότητα) έχει θετικές επιπτώσεις στις επενδύσεις και την ανάπτυξη, και μειωτικές στο επενδυτικό κενό.

Η θετική σχέση μεταξύ αβεβαιότητας και επενδυτικού κενού για την Ελλάδα, που είναι συμβατή με τη διεθνή βιβλιογραφία, έχει ένα σημαντικό και ξεκάθαρο μήνυμα πολιτικής: η (οικονομική και πολιτική) σταθερότητα στην Ελλάδα συνδέεται με τον περιορισμό του επενδυτικού κενού, με το Γραφείο να θεωρεί ότι λειτουργεί ως αναγκαία συνθήκη για την επίτευξη του στόχου της μείωσής του.

Συνεχίζοντας στις προτάσεις πολιτικής το Γραφείο Προϋπολογισμού, η εφαρμοζόμενη πολιτική φορολογικής συμμόρφωσης θα πρέπει να συνεχισθεί, στοχεύοντας στην όσο το δυνατό πιο ‘ορθή’ ιεράρχηση (ranking) εστιών φορολογικής παραβατικότητας. Για την αποτελεσματικότερη επίτευξη αυτού του στόχου, αλγόριθμοι μεγάλων δεδομένων (random forests, boosting, support vector machines, neural networks) μπορούν να βοηθήσουν, διευκολύνοντας τον αποτελεσματικό στρατηγικό σχεδιασμό στοχευμένων ελέγχων.

Ελληνική οικονομία: Το θέμα των επενδύσεων

Ζητούμενο αποτελούν και οι επενδύσεις. Οι προβλέψεις για την μεγέθυνση των συνολικών επενδύσεων (δημοσίων και ιδιωτικών) στην Ελλάδα – τόσο των διεθνών όσο και εγχώριων οργανισμών – είναι θετικές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις Φθινοπωρινές Προβλέψεις (Νοέμβριος 2024) για την Ελλάδα εκτιμά μεγέθυνση των συνολικών επενδύσεων της τάξεως του 7,4% για το 2024, του 8,9% για το 2025 και του 7,1% για το 2026, προβλέψεις αρκετά υψηλότερες από τς αντίστοιχες για την Ευρωζώνη (-1,9% για το 2024, 1,8% για το 2025 και 2,5% για το 2026).

Παρόμοιες είναι και οι προβλέψεις του ΟΟΣΑ στην Οικονομική Επισκόπηση για το 2024 (Δεκέμβριος 2024), με τον οργανισμό να προβλέπει για την Ελλάδα ρυθμό μεγέθυνσης των συνολικών επενδύσεων κατά 7,5% το 2024, 8,8% για το 2025 και 9,5% το 2026, προβλέψεις αρκετά υψηλότερες από αυτές για την Ευρωζώνη (-1,8% για το 2024, 0,8% για το 2025 και 2,0% για το 2026).

Τι θα συμβεί μετά 

Συνεχίζοντας με το συγκεκριμένο άρθρο:

Φθηνότερη και ευκολότερη χρηματοδότηση και στροφή στην καινοτομία, είναι απαραίτητες για τη διατήρηση της ανοδικής πορείας των επενδύσεων, τα χρόνια μετά το 2026.

Η πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ για την Ελλάδα (Δεκέμβριος, 2024) αναδεικνύει σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές επιχειρήσεις στην ικανότητά τους να καινοτομούν και να αναπτύσσονται.

Παρά τις πρόσφατες βελτιώσεις στις επενδύσεις και τις μεταρρυθμίσεις στο επιχειρηματικό περιβάλλον, οι ελληνικές επιχειρήσεις, και ιδιαίτερα οι μικρές και οι μικρομεσαίες, υστερούν στην υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και στην αύξηση της παραγωγικότητας.

Οι επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη

Οι επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη (R& D) παραμένουν κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ, ενώ, αν και έχει παρατηρηθεί κάποια ανάκαμψη στις επιχειρηματικές επενδύσεις, η υιοθέτηση ψηφιακών τεχνολογιών από τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις είναι ακόμα σχετικά αργή.

Η έκθεση επισημαίνει ότι υπάρχει υψηλή συγκέντρωση μικρών επιχειρήσεων, κάτι που περιορίζει τα κέρδη παραγωγικότητας και τη συνολική δυναμική των επιχειρήσεων. Αυτές οι δομικές προκλήσεις, σε συνδυασμό με τη μειωμένη ανταγωνιστικότητα σε κάποιους τομείς, αποτελούν εμπόδια στην ανάπτυξη και την καινοτομία των ελληνικών επιχειρήσεων.

Κλιματική Αλλαγή

Κλείνουμε με το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, που τόσο πολύ μας απασχολεί τα τελευταία χρόνια. Μας απασχόλησε πάρα πολύ το 2024 … Και είναι σίγουρο πως θα μας απασχολήσει και το 2025 … Δυστυχώς !!

Από το μικρό γαλλικό αρχιπέλαγος της Μαγιότ ως την πλούσια Σαουδική Αραβία και από τις πλούσιες ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις ως τις παραγκουπόλεις της Αφρικής, καμία περιοχή του κόσμου δεν γλίτωσε το 2024 από τις φυσικές καταστροφές οι οποίες, σχεδόν στο σύνολό τους, επιδεινώθηκαν από την κλιματική αλλαγή.

Το 2024, η πιο ζεστή χρονιά που έχει καταγραφεί ποτέ, παρατηρήθηκαν ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών, τόσο στον αέρα όσο και στην επιφάνεια των θαλασσών, και αυτή η ζέστη χρησίμευσε ως καύσιμο για να ενισχύσει τους κυκλώνες, τα κύματα καύσωνα και άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα σε όλο τον κόσμο.

Σύμφωνα με το δίκτυο επιστημόνων του World Weather Attribution (WWA), σχεδόν όλες οι μεγάλες καταστροφές που εξέτασε τους τελευταίους 12 μήνες επιδεινώθηκαν από τις εκπομπές αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

«Οι επιπτώσεις της υπερθέρμανσης που προκαλούν τα ορυκτά καύσιμα δεν ήταν ποτέ τόσο ξεκάθαρες και τόσο καταστροφικές όσο το 2024. Ζούμε σε μια νέα, επικίνδυνη εποχή», δήλωσε η κλιματολόγος Φριντερίκε Ότο του WWA.

Ο θανάσιμος κίνδυνος των καυσώνων αποδείχθηκε με περίτρανο τρόπο τον Ιούνιο, όταν περισσότεροι από 1.200 μουσουλμάνοι προσκυνητές έχασαν τη ζωή τους στη Μέκκα της Σαουδικής Αραβίας, όπου η θερμοκρασία έφτασε τους 51,8° Κελσίου.

Καμία ήπειρος δεν γλίτωσε από την ακραία ζέστη, τον «σιωπηλό δολοφόνο» όπως τη χαρακτηρίζουν οι επιστήμονες, με θύματα να καταγράφονται στην Ταϊλάνδη, την Ινδία ή τις ΗΠΑ.

Στο Μεξικό ο καύσωνας ήταν τόσο έντονος που πίθηκοι «αλουάτα» έπεφταν νεκροί από τα δέντρα, ενώ στο Πακιστάν εκατομμύρια παιδιά παρέμειναν στα σπίτια τους όταν το θερμόμετρο ξεπέρασε τους 50° Κελσίου.

Η υπερθέρμανση δεν είναι συνώνυμο μόνο των καυσώνων: καθώς η θερμοκρασία του νερού των ωκεανών είναι υψηλότερη, εξατμίζεται μεγαλύτερη ποσότητα νερού και η πιο ζεστή ατμόσφαιρα συγκρατεί περισσότερη υγρασία (ως 7% περισσότερη για κάθε έναν βαθμό Κελσίου υψηλότερη θερμοκρασία), δύο παράγοντες που προκαλούν καταρρακτώδεις βροχές.

Τον Απρίλιο στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έπεσε σε μία ημέρα ποσότητα βροχής που κανονικά αντιστοιχεί σε δύο χρόνια, με αποτέλεσμα να πλημμυρίσουν πολλές περιοχές της χώρας και να παραλύσει το αεροδρόμιο του Ντουμπάι.

Η Κένυα μόλις είχε ξεπεράσει ένα επεισόδιο ακραίας ξηρασίας, όταν σημειώθηκαν στη χώρα οι χειρότερες πλημμύρες εδώ και δεκαετίες.

Στη δυτική και την κεντρική Αφρική τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι έχουν ανάγκη ανθρωπιστική βοήθεια έπειτα από ιστορικές πλημμύρες, οι οποίες προκάλεσαν τον θάνατο περισσότερων από 1.500 ανθρώπων. Στην Ευρώπη, κυρίως στην Ισπανία, σημειώθηκαν επίσης φονικές πλημμύρες.

Το Αφγανιστάν, η Ρωσία, η Βραζιλία, η Κίνα, το Νεπάλ, η Ουγκάντα, η Ινδία, η Σομαλία, το Πακιστάν, το Μπουρούντι και οι ΗΠΑ δεν γλίτωσαν από τις πλημμύρες τους τελευταίους 12 μήνες.

Εξάλλου η πιο ζεστή επιφάνεια των ωκεανών αύξησε την ισχύ των τροπικών κυκλώνων, ενισχύοντας τη δύναμη των καταστροφικών ανέμων. Ισχυροί κυκλώνες, όπως ο Μίλτον, ο Μπέριλ και η Ελίν, προκάλεσαν εκτεταμένες ζημιές στις ΗΠΑ και την Καραϊβική, την ώρα που το 2024 καταγράφηκαν περισσότεροι κυκλώνες από τον μέσο όρο.

Τον Νοέμβριο οι Φιλιππίνες επλήγησαν από έξι μεγάλες καταιγίδες, δύο μόνο μήνες μετά τις καταστροφές του τυφώνα Γιάγκι που έπληξε τη νοτιοανατολική Ασία.

Ο κυκλώνας Σίντο, ο οποίος προκάλεσε τεράστιες καταστροφές στη Μαγιότ, θα ήταν λιγότερο ισχυρός χωρίς την κλιματική αλλαγή, σύμφωνα με το συμπέρασμα προκαταρκτικής έκθεσης.

Λόγω της κλιματικής απορρύθμισης κάποιες περιοχές του κόσμου γίνονται πιο υγρές και άλλες πιο ξηρές.

Η ξηρασία έπληξε σοβαρά πολλές περιοχές της Αμερικής, προκαλώντας τεράστιες δασικές πυρκαγιές στις δυτικές ΗΠΑ, τον Καναδά, ακόμη και σε κάποια κομμάτια του Αμαζονίου, που θεωρείται μία από τις πιο υγρές περιοχές του κόσμου.

Λόγω των μηνών ξηρασίας στις χώρες της νότιας Αφρικής περίπου 26 εκατομμύρια άνθρωποι απειλούνταν από την πείνα τον Δεκέμβριο, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα (WFP).

Τα ακραία μετεωρολογικά φαινόμενα κόστισαν τη ζωή σε εκατομμύρια ανθρώπους το 2024.

Από οικονομική άποψη οι φυσικές καταστροφές προκάλεσαν ζημιές 310 δισεκ. δολαρίων σε παγκόσμιο επίπεδο, σύμφωνα με εκτίμηση της Swiss Re.

Από την αρχή του 2024 και ως την 1η Νοεμβρίου οι ΗΠΑ είχαν καταγράψει 24 φυσικές καταστροφές, το κόστος των οποίων ξεπερνά το ένα δισεκ. δολάρια, σύμφωνα με τις αρχές.

Στη Βραζιλία η ξηρασία κόστισε 2,7 δισεκ. στον γεωργικό τομέα από τον Ιούνιο ως τον Αύγουστο.