|
Συνεχίζοντας την
έρευνά μας, στο παρόν άρθρο, από την αρχή
επισημαίνουμε ότι στις σημερινές συνθήκες, ο
μεγάλος φόβος των Δυτικών είναι ότι η Κίνα θα
κλειδώσει την αφρικανική ήπειρο σε μια παγίδα
χρέους, μια τακτική που οι ίδιοι χρησιμοποιούσαν
κάποτε για να χτίσουν την αποικιακή τους
παρουσία. Έτσι η Γαλλία κατέλαβε την Τυνησία το
1881 μετά την αποτυχία της χώρας να αποπληρώσει
τα ομόλογα που εξέδωσε ο Παριζιάνος τραπεζίτης
Emile Erlanger.
Μέχρι τη δεκαετία
του 2000, οι ευρωπαϊκές χώρες ήταν οι κύριοι
χορηγοί στην υποσαχάρια Αφρική. Πλην όμως
σημαντικοί πόροι κατασπαταλήθηκαν από καθεστώτα
που έγραφαν στα παλαιά τους υποδήματα την
ανάπτυξη. Ετσι, το 1996, η Αφρική ήταν
επικίνδυνα χρεωμένη.
Το ΔΝΤ και η
Παγκόσμια Τράπεζα ήθελαν από κοινού να μειώσουν
το χρέος των υπερχρεωμένων φτωχών χωρών (HIPC),
συμπεριλαμβανομένων 33 χωρών στην υποσαχάρια
Αφρική. Τα κακά αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν
οδήγησαν αρχικά σε ανάκαμψη και τελικά σε
κατάρρευση μεταξύ 2005 και 2006.
Η Κίνα και οι
ιδιώτες δανειστές ομολόγων κάλυψαν γρήγορα το
κενό που είχε δημιουργήσει η προσπάθεια
ελάφρυνσης του χρέους. Αν προσθέσουμε και την
Παγκόσμια Τράπεζα, αυτοί οι τρεις παίκτες
κατέχουν πλέον τα 2/3 του αφρικανικού χρέους.
Το μερίδιο όμως
του αφρικανικού χρέους που κατέχει η Κίνα
προκαλεί μεγάλη ανησυχία επειδή, σε περίπτωση
αδυναμίας μιας χώρας να αποπληρώσει, το Πεκίνο
έχει ένα εξαιρετικό επιχείρημα να αδράξει τους
νευραλγικούς μοχλούς του για να αποπληρώσει τον
εαυτό του.
Κατοχή 60% του
χρέους 17 χωρών
Οι αφρικανικές
χώρες που είναι πιο χρεωμένες σε κινεζικά
κρατικά ταμεία ελεγχόμενα από το Κ.Κ. Κίνας και
περιφερειακά του παραρτήματα, είναι η Αγκόλα (36
δισεκατομμύρια δολάρια το 2022), η Αιθιοπία (7,9
δισεκατομμύρια δολάρια το 2022) και η Κένυα (7,4
δισεκατομμύρια δολάρια το 2022). Το 2022,
συνολικά 21 αφρικανικές χώρες είχαν χρέη πάνω
από 211,6 δισ. δολάρια προς το Πεκίνο, ενώ για
17 από αυτές, η Κίνα κατέχει 60% του χρέους τους.
Και από την άποψη
αυτή, θα πρέπει να υπογραμμισθεί, όπως λέει ο
Βέλγος τραπεζίτης Πιερ Μαγιέ, η περίφημη «διπλωματία
του καρνέ επιταγών» δεν είναι καθόλου απλή.
Πρώτον, τα
περισσότερα κινεζικά δάνεια προέρχονται από την
αναπτυξιακή τράπεζα CDB και τον οργανισμό
εξαγωγικών πιστώσεων Eximbank. Οι συμβάσεις που
είναι συχνά σκοτεινές εγείρουν ερωτήματα. Μια
ερευνητική ομάδα από το Ινστιτούτο του Κίελου
ήθελε να αμφισβητήσει τον κίνδυνο αυτών των
χρεών για την κυριαρχία.
Οι ερευνητές
κατάφεραν να αποκαλύψουν 100 μυστικές συμβάσεις
πίστωσης που συνήφθησαν μεταξύ της Κίνας και 24
αφρικανικών χωρών συνολικού ποσού 36,6
δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η παρατήρηση είναι
ξεκάθαρη, τα δάνεια κάθε άλλο παρά μοιάζουν με
γενναιοδωρία ή υπηρεσία που θα μπορούσε να
προσφέρει μια παραδοσιακή τράπεζα.
Ρήτρες εξάρτησης
Σύμφωνα με τη
μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2021, όλες οι
συμβάσεις που συνάπτονται με το CDB περιέχουν
μια πολύ συγκεκριμένη ρήτρα: η διακοπή των
διπλωματικών σχέσεων με την Κίνα θεωρείται
αδυναμία πληρωμής και παραβίαση σύμβασης. Ομοίως,
η Κίνα διατηρεί το δικαίωμα να καταγγείλει
μονομερώς ορισμένες συμβάσεις σε περίπτωση
εσωτερικής πολιτικής αλλαγής. Αυτή η ρήτρα
επιτρέπει στο Πεκίνο να απαιτήσει την άμεση
επιστροφή των οφειλόμενων ποσών, μια οικονομική
καταστροφή για τη στοχευόμενη χώρα.
Οι ερευνητές
βρήκαν επίσης μια ρήτρα «No Paris Club» στα 3/4
των συμβολαίων. Η Λέσχη του Παρισιού είναι μια
ομάδα δημοσίων πιστωτών που συνεδριάζει όταν μια
χώρα αντιμετωπίζει δυσκολίες αποπληρωμής. Βοηθά
την κυβέρνηση να διαγράψει μέρος του χρέους της
και αναδιαρθρώνει τις υπόλοιπες υποχρεώσεις. Στα
συμβόλαια τους, οι Κινέζοι δανειστές τους
απαιτούν ρητά να εξαιρούν τα χρέη τους από
τέτοιους ανασχηματισμούς. Ομοίως, μπορούν επίσης
να απαιτήσουν προτεραιότητα έναντι άλλων
πιστωτών σε περίπτωση δυσκολιών αποπληρωμής.
Αυτές οι μυστικές
ρήτρες προστατεύουν το Πεκίνο από αθετήσεις
πληρωμών και διασφαλίζουν την πολιτική πίστη των
αφρικανών οφειλετών. Κάποιοι την επικρίνουν
επειδή πρότεινε άνισες συνθήκες στην Αφρική,
συνθήκες που κάποτε την γονάτισαν, αλλά μπορούμε
πραγματικά να την κατηγορήσουμε ότι επιδίωξε να
εξασφαλίσει τα χρήματά της;
Η περίπτωση της
Ζάμπια
Η περίπτωση της
Ζάμπια είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική του δυτικού
φόβου. Αυτή η χώρα της νότιας Αφρικής, έκτασης
750.000 km2 με πληθυσμό 20 εκατομμυρίων κατοίκων,
έχει ένα βαρύ χρέος, το 21% του οποίου κατέχει η
Κίνα. Το 2020, που δεν ήταν πλέον σε θέση να
αποπληρώσει, η Ζάμπια έπρεπε να πείσει το Πεκίνο
να αναδιαρθρώσει την πίστωσή του, την οποία
απέκτησε με αντάλλαγμα μια μαζική εισαγωγή των
Κινέζων στην οικονομία της χώρας.
Σήμερα, οι Κινέζοι
αυτοί ελέγχουν την εξόρυξη ορυκτών,
συμπεριλαμβανομένου του χαλκού, πολύτιμου για
τις νέες τεχνολογίες. Σε ένα ντοκιμαντέρ του
τηλεοπτικού δικτύου France 24, για την παρουσία
της Κίνας στη χώρα, ο πρόεδρος της Ζάμπια
επαινεί τα πλεονεκτήματα των κινεζικών εταιρειών,
προτού αντικρούσει - μια σπουδαία στιγμή στο
ντοκιμαντέρ - ο οικονομικός του σύμβουλος που
παραδέχεται μπροστά στην κάμερα: «Δεν υπάρχει
έλεγχος από εμάς. Δεν έχουμε στοιχεία για τις
κινεζικές εξαγωγές χαλκού, είναι τρελό».
Συμπέρασμα
συμβούλου: «Οι συμφωνίες για τη διαφάνεια στον
εξορυκτικό κλάδο δεν είναι παρά ψέματα!».
Ο πληθυσμός της
Ζάμπιας σήμερα βλέπει πολύ αρνητικά την ίδρυση
κινεζικών εταιρειών και έχουν ήδη ξεσπάσει
αρκετές αντικινεζικές διαδηλώσεις, τις οποίες
και μεν το Πεκίνο αποδίδει σε «ξένους δακτύλους»,
πλην όμως εκφράζουν μια μεγάλη κοινωνική
δυσαρέσκεια απέναντι σε νέου τύπου αποικιοκράτες.
Κατά τα λοιπά,
δυτικοί παρατηρητές υποστηρίζουν ότι στην ουσία
ναι μεν η Κίνα θέλει να έχει ισχυρά γεωπολιτικά
στηρίγματα στην Αφρική, αλλά δεν πιστεύει στην
ανάπτυξή της, για ποικίλους λόγους. Συνεπώς το
Πεκίνο χρησιμοποιεί την «παγίδα του χρέους» για
να εισχωρεί σε οικονομίες που το ενδιαφέρουν και
να λεηλατεί ότι μπορεί από τον πλούτο τους. Δεν
ενδιαφέρεται, όμως, να κάνει την Αφρική
προέκταση του εαυτού της και με δεδομένες τις
σημερινές εσωτερικές της δυσκολίες, η διπλωματία
του καρνέ επιταγών έχει όρια.
Με την παρουσία
της στην Αφρική η Κίνα αυτό που τελικά επιδιώκει,
είναι να αυξήσει την επιρροή της στην Ευρώπη, η
οποία για τα χρόνια που έρχονται θα είναι όπως
και κάποτε στο παρελθόν, ισχυρή παραγωγική πηγή
γνώσης, βλέπε Τεχνητής Νοημοσύνης.
Αθανάσιος Χ.
Παπανδρόπουλος (European Business Review) |
