Οι απώλειες ανθρώπινων ζωών ήταν το αναμενόμενο αποτέλεσμα, που μόνο τη χρονική στιγμή δεν μπορούσε να προβλέψει κανείς, της πελατειακής νοοτροπίας που στήθηκε από όλες συλλήβδην τις κυβερνήσεις της Μεταπολίτευσης.

Είναι εξοργιστική η δήλωση έμπειρου πρώην στελέχους του ΟΣΕ ότι ο εκσυγχρονισμός των γαλλικών σιδηροδρόμων στοίχισε 7,5 δισ. ενώ αντίστοιχα ο ελληνικός σιδηρόδρομος Αθηνών – Αλεξανδρούπολης κόστισε 15 δισ.

Ενα μικρό, ευτυχώς, «κομμάτι» της φαύλης και ανίκανης δημόσιας διοίκησης είναι αχτύπητo, οι δικλίδες ασφαλείας ανύπαρκτες και η αντιστάθμιση κινδύνου μηδενική, όπως και ένα σύστημα τηλεματικής παρακολούθησης ανενεργό αλλά ακριβοπληρωμένο. Τα ερωτήματα είναι πολλά και η απόδοση ευθυνών ανάλογη προφανώς σε πολύ περισσότερα άτομα πέραν του σταθμάρχη. Αυτό όμως είναι δουλειά της νέας επιτροπής που θα αναλάβει τη διερεύνηση των αιτιών του μοιραίου δυστυχήματος.

Ωστόσο, αυτό που εδώ θα υποστηρίξουμε με απόλυτη βεβαιότητα είναι ότι μόνο αν απαλλαγούν οι κυβερνήσεις από τη νοοτροπία να τοποθετούν αποτυχόντες πολιτευτές, κομματάρχες και καθηγητές, που στερούνται εμπειρίας στην πραγματική οικονομία, τότε και μόνον τότε υπάρχει ελπίδα να αντιμετωπιστεί το «καρκίνωμα». Από την πλευρά μας, όμως, για να είμαστε χρήσιμοι, θα σταθούμε και θα ξαναθυμηθούμε τις πέντε βασικές ικανότητες που, μεταξύ άλλων, θα πρέπει να διαθέτει και να θέτει σε εφαρμογή ένας διοικητής ή ένας διευθύνων σύμβουλος ή ακόμη και η πολιτική αρχή άμα τη αναλήψει των καθηκόντων τους:

Πρώτον, να διαθέτει όραμα και να έχει συναίσθηση της αποστολής του, δηλαδή επίγνωση της κατάστασης που επικρατεί στον τομέα που προΐσταται και διοικεί, να επικεντρώνεται δε στη χάραξη συγκεκριμένης στρατηγικής ώστε να κατευθύνει τον οργανισμό με τη συνδρομή υλικών και ανθρώπινων πόρων στην επίτευξη συγκεκριμένης και ρεαλιστικής στοχοθεσίας.

Δεύτερον, να διαθέτει τις τρεις θεμελιώδεις δεξιότητες άμεσα συνυφασμένες με τον σύγχρονο τρόπο «διοικείν», όπως: τεχνικές δεξιότητες (άριστη γνώση του αντικειμένου ενασχόλησης), ανθρώπινες (ικανότητα επικοινωνίας με τον ανθρώπινο παράγοντα, καλλιέργεια πνεύματος ομαδικότητας και συνεργατικής αντίληψης) και αντιληπτικής (ικανότητα αντίληψης επερχόμενων γεγονότων και καταστάσεων).

Τρίτον, να γνωρίζει τις βασικές αρχές που διέπουν τη σύγχρονη διοίκηση σε επίπεδο καθημερινής λειτουργίας, π.χ. τον προγραμματισμό ενός έργου, την οργάνωση των εμπλεκομένων στο έργο, τη στελέχωση με το κατάλληλο κατά περίπτωση ανθρώπινο δυναμικό, την επικοινωνία, εσωτερική και εξωτερική του οργανισμού, την ανάθεση αρμοδιοτήτων σε όλα τα κλιμάκια ιεραρχικής διαβάθμισης, την άσκηση διοίκησης – ηγεσίας και την ελεγκτική και εποπτική δράση για την τυχόν ανίχνευση σφαλμάτων και αρρυθμιών στην εκτέλεση ενός έργου.

Τέταρτον, να σχεδιάσει το δικό του swot analysis του οργανισμού και, αφού το συγκρίνει με το υπάρχον, να αναλύσει τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες που σχετίζονται με το εσωτερικό περιβάλλον του οργανισμού, καθώς επίσης να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που υπάρχουν στο εξωτερικό περιβάλλον αλλά και να σταθμίσει τις απειλές που τυχόν εγκυμονούν στο εξωτερικό περιβάλλον. Η χρήσιμη πληροφόρηση θα βοηθήσει στη χάραξη μιας επιτυχημένης στρατηγικής.

Πέμπτον, να κατανοήσει ανάμεσα σε εκκρεμότητες που παραλαμβάνει και συμβάντα που προκύπτουν: Ποια από αυτά είναι μόνο επείγοντα και όχι σημαντικά; Ποια είναι μόνο σημαντικά και όχι επείγοντα; Ποια δεν είναι ούτε σημαντικά ούτε επείγοντα; Και ποια είναι και σημαντικά και επείγοντα; Kαι αυτά τα τελευταία είναι που οφείλει να προτεραιοποιήσει, να κατατάξει και να επιδιώξει να δώσει άμεσα λύσεις, καθώς αυτά έχουν υψηλή στάθμιση κινδύνου και σχετίζονται με την επιτυχία του έργου του.

Aν αυτά λοιπόν είχαν τύχει προτεραιοποίησης, θα είχαν εστιάσει στο μείζον θέμα της ασφάλειας και πιθανόν να είχε αποφευχθεί το τραγικό συμβάν. Διαφορετικά, θα παραπαίει ανάμεσα σε μια ατελέσφορη καθημερινότητα και στην εκτέλεση ασήμαντων διοικητικών πράξεων.

Εάν τα προηγούμενα ληφθούν υπόψη και υιοθετηθούν, θα έχουμε να κάνουμε με μια συμπεριληπτική διοίκηση που γνωρίζει να εισηγείται, να διεκδικεί πόρους από την προϊστάμενη πολιτική αρχή για κάλυψη ουσιωδών κενών σε ανθρώπινο δυναμικό αλλά και για παραγωγικές επενδύσεις, να αποκαθιστά μοιραία λάθη, ατέλειες και σοβαρές παραλείψεις του παρελθόντος. Η ευθύνη στη διοίκηση δεν διαχέεται προς τα κάτω, υπάρχει μόνο στην κορυφή, αλλιώς δεν κάνεις μάνατζμεντ, «παίζεις» το γνωστό παιχνίδι με το μπαλάκι στην εξέδρα. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, υπάρχει και η αξιοπρεπής επιλογή της παραίτησης σε επίπεδο μη αποδοχής των όρων διοίκησης.

* Ο κ. Αντώνης Ζαΐρης είναι μέλος της Ενωσης Αμερικανών Οικονομολόγων (ΑΕΑ).

** Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην Καθημερινή της Κυριακής