Εχοντας ασχοληθεί πολύ με τα γεγονότα εκείνου του καλοκαιριού, προσπαθώ να μπω στα «παπούτσια» του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο οποίος βρέθηκε μέσα σε μία νύχτα να κυβερνάει μια χώρα με την τουρκική εισβολή στην Κύπρο σε εξέλιξη, τους μηχανισμούς του κράτους στα χέρια της χούντας και ένα λαό που είχε ξεσπάσει δικαιολογημένα, αλλά και οργισμένα, απέναντι στη Δύση και στο παλιό κατεστημένο. Εκείνες τις ώρες, όμως, δεν ήξερε αν ο αστυφύλακας που τον φρουρούσε στο δωμάτιό του στη «Μεγάλη Βρεταννία» τον φυλούσε ή τον παρακολουθούσε. Στον Εθνικό Κήπο στρατοπέδευαν πεζοναύτες για να αποτρέψουν μια επίθεση εναντίον του και ένα νέο πραξικόπημα, καθώς απαιτούσε να φύγουν οι μεγάλες μονάδες από την Αττική.

Την ίδια στιγμή, αντιμετώπιζε ένα κρίσιμο δίλημμα, να βοηθήσει την Κύπρο στρατιωτικά ή όχι. Ηξερε ότι αν δεν το έκανε, θα τον κατηγορούσαν ως προδότη. Αν πάλι έπαιρνε το ρίσκο, θα μπορούσε να έχει εμπλέξει τη χώρα σε μια ατέλειωτη περιπέτεια. Η μόνη εισήγηση που είχε μπροστά του ήταν από τους τότε αρχηγούς Ενόπλων Δυνάμεων, οι οποίοι πρότειναν να σταλεί μια νηοπομπή με στρατό, υπό τον όρο ότι «θα είχε την κάλυψη του Εκτου Στόλου». Απαύγασμα στρατηγικής και πρακτικής σκέψης.

Απέναντί του είχε επίσης πολιτικούς αρχηγούς που μιλούσαν για αλλαγή νατοϊκής φρουράς.

Και όμως, μπόρεσε μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα αντίρροπων, ισχυρών δυνάμεων να χαράξει μια συνετή πορεία που μας πέρασε απέναντι χωρίς να χυθεί άλλο αίμα, χωρίς νέα πραξικοπήματα ή εμφυλίους.

Ορισμένοι τον κατηγόρησαν εκ των υστέρων ότι πήρε αποφάσεις που κόστισαν στη χώρα. Πράγματι, η αποχώρηση από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ μάς κόστισε, ειδικά στο Αιγαίο. Και η «σοσιαλμανία» κόστισε, όπως και ο ισοπεδωτισμός που επικράτησε στην ανώτατη παιδεία. Αυτή η κριτική, ωστόσο, αγνοεί την πραγματικότητα. Αγνοεί την εικόνα ενός ηγέτη που βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα τσουνάμι οργής και διαμαρτυρίας, που ξέρει ότι πρέπει να κρατήσει τα μπόσικα, αλλά δεν μπορεί να πάει εντελώς κόντρα στο κύμα. Η ελληνική κοινωνία έβραζε κυριολεκτικά μετά τη χούντα και όσα είχαν προηγηθεί.

Τώρα, σκεφθείτε το κλίμα της εποχής με μέσα κοινωνικής δικτύωσης –που λειτουργούν σαν επιταχυντής στον ακραίο λαϊκισμό– και δημόσιο διάλογο σαν τον σημερινό. Ο Καραμανλής θα έτρωγε «ξύλο» με λύσσα, επειδή δεν εκτέλεσε τους πραξικοπηματίες, δεν έδιωξε τις βάσεις, δεν έφυγε εντελώς από το ΝΑΤΟ, δεν, δεν… Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πού θα είχαμε οδηγηθεί ως χώρα και αν ο ίδιος ο Καραμανλής θα άντεχε την πίεση. Αφήστε και το άλλο… Σκέπτομαι με τρόμο μερικές φορές τι αποτέλεσμα θα είχε βγάλει ένα δημοψήφισμα (με social media στο προσκήνιο) για το αν έπρεπε να μπούμε στην ΕΟΚ.

Αλέξης Παπαχελάς (Καθημερινή)