Δευτέρα, 00:01 - 23/12/2024

Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (ΙΤΣ), ως αποτέλεσμα διαφοράς μεταξύ του εγχωρίου προϊόντος και της δαπάνης (η κεϋνσιανή απορρόφηση), είναι η άλλη πλευρά, ο καθρέπτης του λογαριασμού κινήσεως κεφαλαίων. Ενα έλλειμμα στο ΙΤΣ καθορίζεται κυρίως από τη σχέση του εγχωρίου ισοζυγίου αποταμιεύσεων και επενδύσεων. Στην περίπτωση ενός πλεονάσματος, η πλεονάζουσα ιδιωτική αποταμίευση κατευθύνεται στην αλλοδαπή, στον βαθμό που η δημόσια αποταμίευση δεν απορροφά μέρος ή το σύνολο αυτής με ένα έλλειμμα στον κρατικό προϋπολογισμό. Η διαδικασία αυτή «καθοδηγείται», στους καιρούς της διεθνούς χρηματοοικονομικής ολοκλήρωσης, από τις διεθνείς κινήσεις κεφαλαίων, ένα πλεόνασμα στο ΙΤΣ οδηγεί σε ένα αντίστοιχο έλλειμμα στο ισοζύγιο κινήσεων κεφαλαίων και αντιστρόφως, ένα θετικό ισοζύγιο στις κινήσεις κεφαλαίων καθορίζει ένα σχετικά αντίστοιχο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.

Φυσικά, υπάρχουν περιπτώσεις που οι σχετικές οικονομικές επιδόσεις επηρεάζονται είτε από τον επιχειρηματικό κύκλο, είτε βεβαίως από την εγχώρια νομισματική και δημοσιονομική πολιτική. Οσον αφορά τον οικονομικό κύκλο, οι επιδόσεις των δύο ανωτέρω λογαριασμών επηρεάζονται αναλόγως. Για παράδειγμα, το ελληνικό ΙΤΣ παρουσίασε έλλειμμα 1,5% του ΑΕΠ το 2019, αλλά το 2022 το έλλειμμα εκτινάχτηκε περίπου στο 10,3%, με ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης περίπου στο 6% –διπλάσιο ή και τριπλάσιο των εμπορικών της εταίρων– καθώς η εισροή των διεθνών κεφαλαίων αυξήθηκε με δεδομένη την ανεπαρκή, φυσικά και φυσιολογικά, εγχώρια αποταμίευση.

Εάν δεν υπήρχε η διεθνής αυτή δυνατότητα, τότε η όποια ελληνική προσωρινή «υπερβολική» δαπάνη δεν θα μπορούσε να «εκτονωθεί» διεθνώς και να «αντισταθμιστεί» από μια αντίστοιχη εισαγωγή κεφαλαίων, οδηγώντας την ελληνική οικονομία σε επιπρόσθετο υπερβολικό πληθωρισμό και την αλλοδαπή αντιθέτως σε αποπληθωρισμό. Θέλω να τονίσω στο σημείο αυτό ότι ένα έλλειμμα στο ΙΤΣ καθοδηγείται, αντανακλά, το ανάλογο πλεόνασμα στο ισοζύγιο κινήσεως κεφαλαίων και ότι αυτή η διαδικασία είναι προς όφελος όλων των εμπλεκομένων χωρών. Εάν κοπεί το δεύτερο για κάποιο λόγο, θα κοπεί αναλόγως και το πρώτο.

Υπάρχει βεβαίως και η περίπτωση μια χώρα να παρουσιάζει ένα (προσωρινό) «έλλειμμα ανταγωνιστικότητας» που να αντανακλάται στο ΙΤΣ, το οποίο όμως για να ερμηνεύεται ως τέτοιο πρέπει να συνοδεύεται ήδη από μια σοβαρή υποχώρηση του ΑΕΠ προκαλούμενη από ένα αρνητικό σοκ της ζήτησης.

Ακόμη, μια αυστηρή νομισματική πολιτική που οδηγεί σε ισχυρό νόμισμα, μπορεί να διατηρεί επί μακρόν ένα έλλειμμα στο ΙΤΣ, ιδίως αν συνοδεύεται από μια επεκτατική δημοσιονομική πολιτική. Η ανατίμηση τότε του νομίσματος μπορεί να διατηρεί επί μακρόν ένα έλλειμμα στο ΙΤΣ το οποίο όμως ταυτόχρονα, από την άλλη, «τροφοδοτείται» από ένα αντίστοιχο πλεόνασμα στο ισοζύγιο κεφαλαίων. Αυτή είναι για παράδειγμα η περίπτωση σήμερα της πιο δυναμικής οικονομίας στον κόσμο, αυτής των ΗΠΑ. Σημειώνεται ότι το έλλειμμα του ΙΤΣ εκεί περιφέρεται πλέον σε επίπεδα κοντά στο 4% του ΑΕΠ, με υψηλή ροπή προς κατανάλωση περί του 70% του ΑΕΠ. Αντιθέτως, παραδείγματα όπου οι εγχώριες αποταμιεύσεις υπερβαίνουν τις επενδύσεις αποτελούν χώρες όπως η Γερμανία, η Ιαπωνία αλλά και η Κίνα, όλες με τα γνωστά σημερινά μακροοικονομικά προβλήματα της ανεπαρκούς δαπάνης λόγω υψηλής ροπής για αποταμίευση, υψηλής «αποστροφής κινδύνου» του εγχώριου πληθυσμού κ.ά. Τα πλεονάσματα των αποταμιεύσεών τους τροφοδοτούν διεθνείς επενδύσεις όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και σε μια σειρά ανερχόμενων οικονομιών. Οπως ανέφερε και προσφάτως στο Peterson Institute o καθηγητής Larry Summers, είναι ευκταίο να είσαι καθαρός λήπτης κεφαλαίων διεθνώς και επίσης εάν θα ήθελες να μειώσεις το έλλειμμα στο ΙΤΣ, π.χ. με διοικητικά μέτρα όπως δασμούς, θα έπαιρνες ως αμοιβή μια ύφεση. Ενα σαφές υπονοούμενο για τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ. Εκτός βεβαίως κι αν κανείς τροφοδοτεί ένα αρνητικό ΙΤΣ μέσα από μια αλόγιστη και μη βιώσιμη ελλειμματική δημοσιονομική πολιτική. Μια τέτοια κακή πολιτική έχει οδηγήσει αναπτυσσόμενες οικονομίες στο παρελθόν στο φαινόμενο του «sudden stop», δηλαδή της απότομης φυγής κεφαλαίων, καθώς αίρεται η ευνοϊκή συνθήκη κερδοφορίας του.

*Ο κ. Θεόδωρος Πελαγίδης είναι καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, υποδιοικητής της ΤτΕ και πρώην υπηρ. υπουργός Οικονομικών.

** Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην Καθημερινή της Κυριακής. 

Greek Finance Forum Team

Σχόλια Αναγνωστών