Η έννοια

της φορολογικής κατοικίας για τα φυσικά και νομικά πρόσωπα προσδιορίζεται στον Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (άρθρο 4) και είναι ιδιαίτερα σημαντική, αφού καθορίζει υπό ποιες προϋποθέσεις ένα πρόσωπο οφείλει να φορολογηθεί για το παγκόσμιο εισόδημά του και να υποβάλει φορολογική δήλωση στη χώρα μας.

Συγκεκριμένα, ένα φυσικό πρόσωπο είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας, εφόσον:

α) Εχει στην Ελλάδα τη μόνιμη ή κύρια κατοικία του ή τη συνήθη διαμονή του ή το κέντρο των ζωτικών του συμφερόντων, ήτοι τους προσωπικούς και οικονομικούς δεσμούς του ή

β) Είναι προξενικός, διπλωματικός ή δημόσιος λειτουργός παρόμοιου καθεστώτος ή δημόσιος υπάλληλος που έχει την ελληνική ιθαγένεια και υπηρετεί στην αλλοδαπή.

Επίσης, ένα φυσικό πρόσωπο που βρίσκεται στην Ελλάδα για χρονικό διάστημα που υπερβαίνει τις 183 ημέρες, αθροιστικά, στη διάρκεια οποιασδήποτε δωδεκάμηνης περιόδου, είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας από την πρώτη ημέρα παρουσίας του στην Ελλάδα.

Αυτό δεν ισχύει στην περίπτωση φυσικών προσώπων που βρίσκονται στην Ελλάδα αποκλειστικά για τουριστικούς, ιατρικούς, θεραπευτικούς ή παρόμοιους ιδιωτικούς σκοπούς και η παραμονή τους δεν υπερβαίνει τις 365 ημέρες, συμπεριλαμβανομένων και σύντομων διαστημάτων παραμονής στο εξωτερικό.

Οταν ένα φυσικό πρόσωπο θεωρηθεί, σύμφωνα με τα ανωτέρω κριτήρια, φορολογικός κάτοικος Ελλάδας για ένα φορολογικό έτος, θα πρέπει να αποκτήσει ΑΦΜ στην Ελλάδα, να υποβάλει φορολογική δήλωση και να δηλώσει όλα τα εισοδήματά του, είτε προέρχονται από την Ελλάδα είτε από το εξωτερικό.

Αντίθετα, ένα φυσικό πρόσωπο που δεν είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας, φορολογείται στη χώρα μας μόνο για τα πηγής Ελλάδας εισοδήματά του και υπό την επιφύλαξη των διατάξεων της οικείας σύμβασης αποφυγής διπλής φορολογίας (ΣΑΔΦ), εφόσον υφίσταται. Ομοίως, οι ΣΑΔΦ θέτουν και τη σειρά των κριτηρίων που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη όταν δύο συμβαλλόμενα κράτη διεκδικούν το ίδιο φυσικό πρόσωπο ως φορολογικό τους κάτοικο, προκειμένου να επιλυθεί η διαφορά.

Η μεταβολή της φορολογικής κατοικίας ενός φυσικού προσώπου φορολογικού κατοίκου Ελλάδας, λόγω της μετοικεσίας σου στο εξωτερικό, προϋποθέτει την τήρηση συγκεκριμένης διαδικασίας και την υποβολή καθορισμένων δικαιολογητικών (π.χ. πιστοποιητικό φορολογικής κατοικίας) στην αρμόδια ΔΟΥ του φορολογουμένου, η οποία και θα αποφασίσει επί του θέματος. Σε περίπτωση απόρριψης του σχετικού αιτήματος, ο φορολογούμενος μπορεί να ασκήσει αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας.

Αντίστοιχα, ένα νομικό πρόσωπο είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας για οποιοδήποτε φορολογικό έτος, εφόσον:

α) Συστάθηκε ή ιδρύθηκε, σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο.

β) Εχει την καταστατική έδρα του στην Ελλάδα ή

γ) Ο τόπος άσκησης πραγματικής διοίκησης είναι στην Ελλάδα οποιαδήποτε περίοδο στη διάρκεια του φορολογικού έτους.

Ο «τόπος άσκησης πραγματικής διοίκησης» είναι στην Ελλάδα με βάση τα πραγματικά περιστατικά και τις συνθήκες λαμβάνοντας υπόψη ιδίως τα εξής:

α) Τον τόπο άσκησης καθημερινής διοίκησης.

β) Τον τόπο λήψης στρατηγικών αποφάσεων.

γ) Τον τόπο ετήσιας γενικής συνέλευσης των μετόχων ή εταίρων.

δ) Τον τόπο τήρησης βιβλίων και στοιχείων.

ε) Τον τόπο συνεδριάσεων του διοικητικού συμβουλίου ή όποιου άλλου εκτελεστικού οργάνου διοίκησης.

στ) Την κατοικία των μελών του διοικητικού συμβουλίου ή όποιου άλλου εκτελεστικού οργάνου διοίκησης.

Σε συνδυασμό με τη συνδρομή των παραπάνω περιστατικών και συνθηκών, είναι δυνατόν να συνεκτιμάται και η κατοικία της πλειοψηφίας των μετόχων ή εταίρων.

Οι ανωτέρω διατάξεις είναι ιδιαίτερα σημαντικές, καθώς θέτουν τις προϋποθέσεις και τη νομική βάση για τον χαρακτηρισμό (από τις ελληνικές φορολογικές αρχές) νομικών προσώπων που έχουν τυπικά συσταθεί στο εξωτερικό (π.χ. σε Κύπρο, Βουλγαρία κ.α.) ως φορολογικούς κατοίκους Ελλάδας και συνακόλουθα την υπαγωγή τους σε φορολογία στη χώρα μας.

* Η κ. Τζένη Πάνου είναι υπεύθυνη του Φορολογικού Τμήματος της ASnetwork (www.asnetwork.gr).

** Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην Καθημερινή της Κυριακής.