|
Με αυτά τα δεδομένα, η
αποδεκτή προσέγγιση για
τη διαχείριση του
πληθωρισμού είναι η
άσκηση νομισματικής
πολιτικής με κύριο
εργαλείο την πολιτική
επιτοκίων. Οι κεντρικές
τράπεζες αυξομειώνοντας
τα επιτόκια ελέγχουν τον
πληθωρισμό. Εάν η
πολιτική αυτή επιφέρει
μια βιώσιμη ισορροπία,
ρυθμίζεται
αποτελεσματικά η
προσφορά και η ζήτηση,
ενθαρρύνονται οι
επενδύσεις και, εξίσου
σημαντικό, όλοι οι
παράγοντες της
οικονομίας λειτουργούν
μέσα σε ένα προβλέψιμο
περιβάλλον που
διασφαλίζει έναν εύρωστο
και ενάρετο οικονομικό
κύκλο.
O πληθωρισμός
προκαλείται από διάφορες
αιτίες: οι δύο πιο
συνηθισμένες είναι όταν
η προσφορά δεν μπορεί να
ανταποκριθεί στη ζήτηση
ή όταν το κόστος
παραγωγής αυξάνεται για
ποικίλους λόγους. Στην
περίπτωση της Τουρκίας ο
πληθωρισμός είναι,
κυρίως, το αποτέλεσμα
της ανορθόδοξης
νομισματικής πολιτικής
που εφαρμόζει η
κυβέρνηση. Ενώ ο
πληθωρισμός αυξάνεται, ο
πρόεδρος της Τουρκίας
επιμένει στη μείωση των
επιτοκίων. Αυτό
απορρυθμίζει την
οικονομική λειτουργία,
γενικά, και επιφέρει
πολλές και δυσάρεστες
κοινωνικές επιπτώσεις. Ο
πληθωρισμός πλήττει
δυσανάλογα αυτούς που
διατηρούν αποταμιεύσεις
σε μετρητά και τους
μισθωτούς, που γίνονται
φτωχότεροι μέρα με τη
μέρα. Διευρύνει
ανισότητες και
περιορίζει τις ίσες
ευκαιρίες για τους
πολλούς. Πλήττει όσους
έχουν δανειστεί σε ξένο
νόμισμα και τους οδηγεί
στον προθάλαμο της
χρεοκοπίας. Ο
πληθωρισμός ωφελεί όσους
έχουν μεγάλα χρέη σε
τοπικό νόμισμα, για τους
οποίους γίνεται
ευκολότερο να
αποπληρώσουν τα χρέη
τους με πληθωριστικό
χρήμα. Σε μια πρώτη
ανάγνωση, η τουρκική
οικονομία έχει μπει σε
μια καταστροφική τροχιά.
Οδεύει σε περιοχή όπου
όροι όπως χρεοκοπία,
οικονομική κατάρρευση,
τραπεζική κρίση, πιθανή
παρέμβαση του ΔΝΤ
αποτελούν κοινό τόπο σε
κάθε οικονομική ανάλυση.
Πρόθεσή μου σε αυτή τη
σύντομη επισκόπηση είναι,
κατ’ αρχάς, να
επιβεβαιώσω ότι όλα τα
παραπάνω είναι πιθανά
και προβλέψιμα.
Ταυτόχρονα, όμως, θα
ήθελα να
ευαισθητοποιηθούμε στο
γεγονός ότι οι
οικονομικές προοπτικές
για την Τουρκία μπορεί
να είναι λιγότερο
καταστροφικές αν
στρέψουμε τα μάτια μας
πέρα από το στενό
πλαίσιο της πολιτικής
των επιτοκίων και του
καλπάζοντος πληθωρισμού.
Αρκετοί θεμελιώδεις
οικονομικοί δείκτες για
την Τουρκία παρέχουν μια
διαφορετική αφήγηση. Η
οικονομική ανάπτυξη και
οι επιδόσεις της από τις
αρχές της δεκαετίας του
2000 είναι εντυπωσιακές.
Κατά τη διάρκεια αυτής
της περιόδου, η Τουρκία
αστικοποιήθηκε με
γρήγορους ρυθμούς,
εκσυγχρονίστηκε
παραγωγικά, βελτίωσε
ραγδαία τις εξαγωγές της,
προσέλκυσε τεράστιες
ξένες επενδύσεις,
κατέκτησε ένα σημαντικό
μέρος του διεθνούς
καταμερισμού παραγωγής
και κατέστη διεθνής
διαμετακομιστικός κόμβος.
Αυτές οι εξελίξεις
οδήγησαν σε αύξηση της
απασχόλησης και των
εισοδημάτων, καθιστώντας
την Τουρκία χώρα με
ραγδαία αυξανόμενο
μεσαίο εισόδημα. Η
Τουρκία είναι μια από
τις πλέον
εκβιομηχανισμένες χώρες
του κόσμου. Η συνεισφορά
της βιομηχανικής
παραγωγής στο ΑΕΠ της
χώρας είναι 27%. Το
αντίστοιχο ποσοστό στη
Γερμανία είναι 30,7%,
στην Κίνα 37,7%, ενώ
στην Ελλάδα είναι 16,9%.
Η σύγκλιση προς την Κίνα
και τη Γερμανία είναι
προφανής. Η Τουρκία ήδη
καταγράφει το 20ό
μεγαλύτερο ονομαστικό
ΑΕΠ στον κόσμο, με
πληθυσμό 83,4
εκατομμυρίων και με ένα
από τα καλύτερα
δημογραφικά προφίλ
παγκοσμίως, καθώς το 40%
του πληθυσμού της είναι
κάτω των 20 ετών. Το
οικονομικό της μέλλον
κάθε άλλο παρά δυσοίωνο
μπορεί να θεωρείται.
Ορισμένα άλλα ποιοτικά
στοιχεία είναι εξίσου
πολλά υποσχόμενα. Οι
προηγμένες τεχνολογίες
κατασκευής
εντατικοποιούνται
συνεχώς στην Τουρκία, με
διεθνείς εταιρείες να
πρωτοστατούν. Εχουν
γίνει τεράστια βήματα
στον κλάδο της
αυτοκινητοβιομηχανίας
και των αερομεταφορών,
τα οποία με τη σειρά
τους έχουν συμβάλει στη
δημιουργία πολλών
τοπικών προμηθευτών που
πληρούν τα απαιτούμενα
πρότυπα τεχνολογίας και
ποιότητας. Επιπλέον, οι
βιομηχανίες
καταναλωτικών αγαθών,
ηλεκτρονικών προϊόντων,
μηχανημάτων, παραγωγής
χάλυβα, κατασκευών,
επεξεργασίας τροφίμων,
κλωστοϋφαντουργίας,
ενέργειας και εξόρυξης,
είτε λειτουργώντας
ανεξάρτητα είτε σε
κοινοπραξίες, έχουν
εκσυγχρονίσει την
παραγωγή της χώρας,
παράγοντας διεθνώς
ανταγωνιστικά προϊόντα.
Αυτοκινητοβιομηχανίες
όπως η Toyota, η Honda,
η Opel, η Hyundai, η
Mercedes-Benz και η MAN
Truck & Bus παράγουν
αυτοκίνητα, φορτηγά και
λεωφορεία στα τουρκικά
εργοστάσιά τους και
καλύπτουν την εθνική
αλλά και τη διεθνή αγορά.
Στις ξένες εταιρείες
προστίθενται και οι
τουρκικές, όπως η BMC, η
Otokar και η TEMSA.
Εξίσου σημαντική είναι η
πρόοδος που έχει
σημειωθεί στους τομείς
της στρατιωτικής
τεχνολογίας και της
παραγωγής πολεμικού
υλικού, γεγονός που έχει
καταστήσει την Τουρκία
σημαντικό εξαγωγέα στον
τομέα αυτό. Σημαντική
πρόοδος έχει σημειωθεί
και στις ψηφιακές
τεχνολογίες, στην
τεχνητή νοημοσύνη, στην
ανάλυση μεγάλων
δεδομένων (big data and
data analytics) και τη
ρομποτική, για να
αναφέρουμε μόνο μερικά.
Το εκπαιδευτικό σύστημα
της Τουρκίας, σε
συνεργασία με το
υπουργείο Επιστήμης,
Βιομηχανίας και
Τεχνολογίας
αναπροσαρμόζει τα
προγράμματα σπουδών στις
απαιτήσεις της
βιομηχανίας,
προσφέροντας κίνητρα
στους νέους για καλύτερα
αμειβόμενες θέσεις
εργασίας.
Με αυτά τα στοιχεία μια
νέα αφήγηση αναδύεται.
Συνολικά, η Τουρκία έχει
δημιουργήσει μια πολύ
σταθερή, σύνθετη,
εξελισσόμενη και
ανταγωνιστική βάση
σύγχρονης παραγωγής.
Σύμφωνα με το υπουργείο
Εμπορίου των ΗΠΑ (ITA),
η Τουρκία κατατάσσεται
στη 16η θέση στις
εξαγωγές τεχνολογίας και
μεταποιημένων προϊόντων.
Επί του παρόντος, το 39%
των εξαγωγών της
Τουρκίας αποτελείται από
προϊόντα μέσης ή υψηλής
τεχνολογίας. Η χώρα
στοχεύει να αυξήσει το
ποσοστό αυτό στο 50% έως
το 2023.
Συνοπτικά, λοιπόν, κατά
την περίοδο 2018-2021 η
τουρκική νομισματική
κρίση έχει φτάσει σε
πορτοκαλί επίπεδο. Η
τουρκική λίρα (TRY)
κατρακύλησε σε αξία, ο
πληθωρισμός έχει συνεχώς
ανοδική πορεία, όπως και
το κόστος δανεισμού. Ο
καταγεγραμμένος ρυθμός
πληθωρισμού έφθασε,
επισήμως, το 36% τον
Δεκέμβριο του 2021, το
υψηλότερο ποσοστό από το
2002. Η ανεργία αυξήθηκε,
όπως και οι αθετήσεις
δανείων. Η φτωχοποίηση
των μεσαίων και χαμηλών
εισοδηματικών στρωμάτων
διευρύνεται. Παρά το
δυσάρεστο αυτό
αποτέλεσμα, οι διεθνείς
οργανισμοί προβλέπουν
ότι, όταν επιβεβαιωθούν
τα τελικά στατιστικά
στοιχεία για το 2021, η
τουρκική οικονομία θα
έχει καταγράψει ανάπτυξη
της τάξης του 9%, με
πρόβλεψη για 5% το 2022.
Το ΑΕΠ εκτιμάται ότι θα
φτάσει περίπου τα 810
δισ. δολ. το 2022,
κατατάσσοντας την
Τουρκία 21η (σε
ονομαστικούς όρους) και
11η (σε όρους ισοδύναμης
αγοραστικής δύναμης)
μεγαλύτερη οικονομία
παγκοσμίως το 2021.
Με τον κίνδυνο
υπεραπλούστευσης, θα
ήθελα να επισημάνω ότι
το ζήτημα του
πληθωρισμού και της
πολιτικής επιτοκίων
μπορεί μεν να έχει
ολέθριες προς το παρόν
συνέπειες, αλλά, όπως
είχε πει ο Milton
Friedman, «ο πληθωρισμός
είναι πάντα και παντού
ένα νομισματικό
φαινόμενο». Με αυτή την
έννοια, αποτελεί ένα
πρόβλημα που μπορεί να
ρυθμιστεί αν η παρούσα ή
η όποια μελλοντική
τουρκική κυβέρνηση
δείξει ότι κατανοεί τους
βασικούς κανόνες άσκησης
νομισματικής πολιτικής
και πολιτικής επιτοκίων.
Από την άλλη, δεν πρέπει
να παραβλέπουμε ότι η
παραγωγική βάση της
οικονομίας της, το
ανταγωνιστικό της
πλεονέκτημα, η τάση της
να εκσυγχρονίζει τις
παραγωγικές της δομές με
τη στήριξη ξένων
επενδυτών, σε συνδυασμό
με μια ευνοϊκή
δημογραφική εικόνα,
αποτελούν χαρακτηριστικά
που εγγυώνται πολύ καλές
οικονομικές προοπτικές
για τη χώρα αυτή.
Η Ελλάδα, διαμορφώνοντας
την πολιτική της
απέναντι στην Τουρκία,
θα πρέπει να μετρήσει το
πραγματικό «μέγεθος του
εχθρού» τόσο σε πολιτικό
όσο και σε οικονομικό
επίπεδο. Το να γνωρίζεις
τον εχθρό σου είναι πιο
κρίσιμο και ίσως πολύ
πιο δύσκολο από το να
γνωρίζεις τους φίλους
σου. Η εθνικιστική
μυωπία δεν εξυπηρετεί
ποτέ τα εθνικά
συμφέροντα.
* Ο κ. Γιώργος Στούμπος
διετέλεσε καθηγητής
Πολιτικής Οικονομίας και
στέλεχος της Τράπεζας
της Ελλάδος.
Πρώτη δημοσίευση στην
Καθημερινή |
