Τρίτη, 00:01 - 18/03/2025

Το σχεδιάζειν και το προοράν, έλεγε ο Αριστοτέλης, είναι το βασικό χαρακτηριστικό που ξεχωρίζει τους ελεύθερους ανθρώπους από τους φύσει δούλους. Εκείνη την εποχή, οι πόλεις που δεν προέβλεπαν και δεν σχεδίαζαν να αντιμετωπίζουν τις απειλές και τις ευκαιρίες ήταν ευάλωτες να κατακτηθούν από άλλες και να γίνουν δούλοι.

Η δύναμη μιας χώρας σήμερα κρίνεται από την ικανότητά της να επενδύει με βάση τη συσσωρευμένη σοφία της. Οσο περισσότεροι πόροι δαπανώνται για την εξυπηρέτηση του αυξανόμενου χρέους, τόσο λιγότερα μέσα απομένουν για να διαμορφώσουν ένα πιο ισχυρό, ανθεκτικό και δίκαιο μέλλον. Η ανευθυνότητα στον προϋπολογισμό δεν είναι απλώς μια οικονομική επιλογή, αλλά μια ηθική υποχρέωση απέναντι στις επόμενες γενιές. Δυστυχώς, το αυξανόμενο κρατικό χρέος (όπως συνέβη και στην Ελλάδα) υπονομεύει τις προσπάθειες για ένα λαμπρό μέλλον. Η ραγδαία αύξηση της διαφοράς μεταξύ εσόδων και δαπανών οδηγεί σε συνεχώς αυξανόμενα ετήσια ελλείμματα, που καταλήγουν στη συσσώρευση χρέους.

Οι ΗΠΑ είχαν ένα έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού το 2024 ύψους 1,8 τρισ. δολ. δηλαδή δαπάνησαν 37% (6,75 τρισ. δολ.) περισσότερα χρήματα από ό,τι εισέπραξαν (4,92 τρισ. δολ.). Το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ από τα 22 τρισ. δολ. το 2020 έφθασε στα 36 τρισ. δολ. (αυξήθηκε κατά 14 τρισ. ή κατά 63%). Αντιστοιχεί στο 1/3 του παγκόσμιου ΑΕΠ και στο 123% του ΑΕΠ των ΗΠΑ, πιο πάνω από το επίπεδο του 119% που είχε φθάσει το 1946 σε περίοδο πολέμου. Η τεράστια αύξηση του χρέους των ΗΠΑ από το 2020 σε ειρηνική περίοδο δημιούργησε ελάχιστη ανάπτυξη. Παρόλο που είναι μικρό όταν συγκριθεί με την αξία των περιουσιακών στοιχείων που οι ΗΠΑ κατέχουν, η συνέχιση της αύξησής του θα φθάσει στα 50 τρισ. δολ. εντός της επόμενης δεκαετίας. Οι ετήσιοι τόκοι σήμερα είναι 13% των κρατικών δαπανών (περίπου 900 δισ. δολ.) μεγαλύτεροι από το ποσό των δαπανών για την άμυνα (880 δισ.)! Κάθε μέρα πληρώνονται 2,6 δισ. τόκοι. Σε περίπου 10 χρόνια, οι τόκοι θα διπλασιαστούν και θα ξεπεράσουν το 25% των κρατικών εξόδων. Φέτος θα ξεπεράσουν το 3,2%, το υψηλότερο μεταπολεμικό επίπεδο από το 1991.

Σίγουρα η Αμερική εάν δεν σχεδιάσει και δεν προγραμματίσει πώς θα αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα θα γίνει μια εξαιρετικά ευάλωτη χώρα, η οποία θα έχει τεράστια έξοδα, λιγοστά έσοδα και τεράστια δημοσιονομικά ελλείμματα στον κρατικό προϋπολογισμό. Κάθε δολάριο που δαπανάται για πληρωμές τόκων αντί για επενδύσεις σημαίνει ότι λιγότερα χρήματα είναι διαθέσιμα για την ενίσχυση ενός ισχυρότερου και ανθεκτικότερου μέλλοντος. Η συσσώρευση του κρατικού χρέους έχει σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομία και στην κοινωνία. Μειώνει τις οικονομικές ευκαιρίες, καθώς οι περιορισμένοι πόροι για επενδύσεις εμποδίζουν την ανάπτυξη νέων επιχειρήσεων και την καινοτομία, την υιοθέτηση της τεχνητής νοημοσύνης και άλλων νέων τεχνολογιών, κρίσιμων για μια δυναμική οικονομία. Υπονομεύει το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας, καθώς οι δαπάνες για τόκους αφήνουν λιγότερα διαθέσιμα για προγράμματα κοινωνικής προστασίας που βοηθούν τους πολίτες σε κρίσιμες στιγμές. Μειώνει την προετοιμασία για μελλοντικές κρίσεις καθώς με τους διαθέσιμους πόρους να εξαντλούνται από τις πληρωμές τόκων, μειώνεται η δυνατότητα άμεσης ανταπόκρισης σε οικονομικές ή φυσικές καταστροφές. Επιβαρύνει τις μελλοντικές γενιές αφού η ανευθυνότητα στη διαχείριση του προϋπολογισμού δεν είναι δίκαιη προς τα παιδιά και τα εγγόνια, τα οποία θα κληρονομήσουν αυτό το βάρος. Επηρεάζει την παγκόσμια ηγεσία και την αξιοπιστία, μια και το υψηλό χρέος στέλνει το μήνυμα ότι οι πόροι της χώρας κατευθύνονται σε μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις, αντί για επενδύσεις που θα διατηρήσουν ή θα ενισχύσουν την παγκόσμια επιρροή της Αμερικής.

Τα ελλείμματα και τα τεράστια χρέη ήταν πάντα οι αιτίες πτώσης όλων των αυτοκρατοριών στο πέρασμα της Ιστορίας. Οι πιστωτές του κόσμου δεν θα συνέχιζαν να εκτιμούν τα δολάρια και τα δεκαετή κρατικά ομόλογα εάν οι ΗΠΑ δανείζονται μόνο για να πληρώνουν τόκους παλιών δανείων. Η αξιοπιστία θα χαθεί όταν ο υπόλοιπος κόσμος δει σημάδια ότι οι ΗΠΑ δεν είναι η πρωταρχική υπερδύναμη – όπως συνέβη με τη Βρετανία κατά τις δεκαετία του ’40 και του ’50, όταν συσσώρευσε ένα πολύ μεγάλο χρέος επειδή πολέμησε σε δύο Παγκοσμίους Πολέμους. Μετά από κάποιο σημείο, δεν ήταν πλέον βιώσιμο για τη Βρετανία να διαχειρίζεται τόσο μεγάλο χρέος και τόσο μεγάλη αυτοκρατορία. Το αποτέλεσμα ήταν το τέλος της αυτοκρατορίας.

Το δολάριο θα μπορούσε να αποδυναμωθεί και το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους να αυξηθεί ακόμη περισσότερο. Ετσι, ο κίνδυνος των ΗΠΑ έρχεται εσωτερικά από ενδεχόμενη μη επιτυχή αντιμετώπιση του εξαιρετικά αναποτελεσματικού και «σπάταλου» κράτους. Εάν για κάποιο λόγο υπάρξει και ένα εξωτερικό σοκ, π.χ. σύγκρουση στον Ειρηνικό Ωκεανό, θα αποκαλυφθεί η ευθραυστότητα των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ δεν θα αναλάβουν πλέον άλλα χρέη. Πολλές από τις υπάρχουσες δαπάνες τους, για τις οποίες αναγκάζονταν να δανείζονται, θα τις «μοιράσουν» στους συμμάχους τους.

*Ο κ. Γιώργος Ατσαλάκης είναι οικονομολόγος, αναπληρωτής καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης.

** Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην Καθημερινή της Κυριακής. 

Greek Finance Forum Team

Σχόλια Αναγνωστών