Στις Ηνωμένες Πολιτείες εντοπίζεται ένας έντονος και οριζόντιος εσωτερικός διχασμός, που εύλογα επηρεάζει και την αμερικανική εξωτερική πολιτική. Τρεις είναι εκ των κυριότερων αιτιών:

Η εκτίναξη των ανισοτήτων τα τελευταία χρόνια, αποτέλεσμα της εγκατάλειψης των πολιτικών του New Deal αλλά και των νεοφιλελεύθερων πολιτικών του Ρέιγκαν.

Το ζήτημα των πολιτικών ταυτοτήτων και ο δικαιωματισμός, που ενώ έχει διορθώσει αδικίες και έχει αναδείξει κινήματα όπως το Me2 και το Black Lives matter, αντί να συνθέσει κατακερματίζει την κοινωνία και αναδεικνύει το έτερο άκρο στο ρεπουμπλικανικό κόμμα, που έχει ως βάση του διεργασίες που ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1980, κορυφώθηκαν με το κίνημα του τσαγιού της Πέιλιν και απογειώθηκαν με τον Τραμπ.

Ο περιορισμός της κοινωνικής κινητικότητας και το συνεπαγόμενο τέλος του αμερικανικού ονείρου όπως το γνωρίσαμε. Αυτή η κατάσταση έχει επιφέρει μία εσωτερική κρίση νομιμοποίησης.

Θυμίζω πως ο Τραμπ δεν αποδέχεται το αποτέλεσμα των εκλογών του 2020 και την Κλίντον χρέωσε σε εξωτερικό «δάκτυλο» την ήττα της το 2016.

Επίσης, μετά την αποτυχημένη επέμβαση στο Ιράκ το 2003 και την ανεπιτυχή (εκ του αποτελέσματος) εικοσαετή εμπλοκή στο Αφγανιστάν, υπάρχει (μάλλον προϋπήρχε τουλάχιστον από το 2005) μία κόπωση στην αμερικανική κοινωνία για τον ρόλο των ΗΠΑ στο εξωτερικό. Ήδη από την εποχή Ομπάμα είχε υιοθετηθεί η πολιτική της επιλεκτικής παρεμβατικότητας (selective engagement), ενώ   αν πριν από μερικά χρόνια προτεραιότητα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής ήταν η διάδοση της δημοκρατίας, πλέον το ζητούμενο είναι η διάσωση της δημοκρατίας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την περίπτωση της Ουκρανίας και όσων έχουν ακολουθήσει.

Δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα αν βρισκόμαστε ήδη σε ένα μεταδυτικό-μεταμερικανικό κόσμο, ωστόσο, χαρακτηριστική της μεταβατικότητας στην οποία βρίσκεται το διεθνές σύστημα αλλά και της υποχώρησης της θέσης των ΗΠΑ σε παγκόσμια κλίμακα είναι η ουδέτερη στάση που επέλεξαν παραδοσιακοί σύμμαχοι τους, όπως οι αραβικές μοναρχίες αλλά και το Ισραήλ έναντι της Ρωσίας.

Η εικόνα στην ανατολική Μεσόγειο και η στρατηγική Μπάιντεν στην περιοχή

Εδώ και καιρό οι ΗΠΑ έχουν πειστεί για την αναγκαιότητα ανεύρεσης συμμάχων οι οποίοι θα μπορούν να επωμισθούν την εγγύηση της ασφάλειας και της σταθερότητας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου ώστε οι ίδιες να μπορούν απερίσπαστα να αφοσιωθούν στην ανάσχεση της Κίνας.

Πρόκειται για το περίφημο “Asia Pivot”, που πιθανότατα θα είχε ξεκινήσει όχι από το 2008 αλλά από το 2000 αν δεν είχε ακολουθήσει η 11η Σεπτεμβρίου και η προτεραιοποίηση του πολέμου ενάντια στην παγκόσμια τρομοκρατία.

Εντούτοις, η περίπτωση της Ουκρανίας κατέδειξε την αδυναμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ανταποκριθεί στον ρόλο αυτό. Από την άλλη, οι Συμφωνίες του Αβραάμ δημιουργούν μια δυναμική διευθετήσεων και σταθεροποίησης στην ευρύτερη περιοχή Μεσογείου και Μέσης Ανατολής, μέσα από την οποία εμφανίζονται χώρες οι οποίες θα μπορέσουν να επιτύχουν αυτό τον σκοπό. Μια από αυτές είναι και η Ελλάδα.

Είναι σπουδαίο το γεγονός ότι αυτήν την στιγμή οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις βρίσκονται στο καλύτερο δυνατό επίπεδο, με την Αλεξανδρούπολη να έχει κομβικό ρόλο. Πλην όμως, σε ό,τι αφορά τα ελληνοτουρκικά, είναι σημαντική μεν η στήριξη των ΗΠΑ και της Γαλλίας, ωστόσο δεν πρέπει να εξαντλείται η πολιτική μας στη διαμεσολάβηση τρίτων υπέρ μας, με την Τουρκία να ελέγχει τον διακόπτη της έντασης και να διαπραγματεύεται μαζί τους.

Μπορούμε να αξιοποιήσουμε τις συμμαχίες μας όχι μόνο για να βάλουμε πίεση στην Τουρκία αλλά και προκειμένου να θέσουμε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο συμπεριφοράς στη βάση κοινά αποδεκτών κανόνων, όπως βέβαια και να προωθήσουμε ένα κανονικό διάλογο με την Τουρκία και άλλες γειτονικές χώρες

Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι Αν. Καθηγητής Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδας & Μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής του ΙΔΙΣ, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Πηγή: ΤΑ ΝΕΑ – Κύκλος Ιδεών