Σε μια περίοδο που η οικονομική και ενεργειακή κρίση έχει πλήξει όλες τις χώρες του πλανήτη μιλάμε για μια σημαντική ένεση στην οικονομία, όμως μπορούμε να διασφαλίσουμε τη βιωσιμότητα αυτής της επιτυχίας; Μπορούμε να κατανοήσουμε το ρίσκο από το φαινόμενο του υπερ-τουρισμού, σε σχέση με τις δυνατότητες και τις υποδομές που έχει κάθε προορισμός και τις μελλοντικές επιπτώσεις;

Δεν μπορούμε και δεν πρέπει να αγνοήσουμε όλα τα ανησυχητικά φαινόμενα που παρατηρήθηκαν ή επιδεινώθηκαν λόγω της αυξημένης ζήτησης: πολλοί –νησιωτικοί κυρίως– προορισμοί έφτασαν στα όρια του αριθμού εξυπηρέτησης τουριστών, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα ένα μεγάλο μέρος των ελληνικών νοικοκυριών να αποκλειστεί εξαιτίας των υψηλών τιμών από συγκεκριμένους προορισμούς και να αναζητήσει λιγότερο κορεσμένους, που όμως δεν ήταν έτοιμοι να υποδεχθούν τον αριθμό επισκεπτών που συνέρρευσε σε αυτούς. Αν σε αυτή την εξίσωση προσθέσουμε και τα φαινόμενα αισχροκέρδειας, την έλλειψη υποδομών (π.χ. οδικού δικτύου), την απουσία χώρων στάθμευσης, την ανεξέλεγκτη χρήση ιδιωτικών οχημάτων, την προβληματική υδροδότηση και ηλεκτροδότηση (κυρίως στα νησιά) και την απουσία σχεδιασμού για τη διαχείριση των απορριμμάτων, εύκολα γίνεται αντιληπτό πως χωρίς άμεσο στρατηγικό σχεδιασμό που να εστιάζει σε ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης η ελληνική τουριστική βιομηχανία εύκολα θα πέσει θύμα της επιτυχίας της.

Ποιες είναι λοιπόν οι κυριότερες προϋποθέσεις για μια βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη; Η τουριστική βιομηχανία αντλεί τη δύναμή της από το περιβάλλον, την Ιστορία και τον πολιτισμό. Αυτές οι πηγές όμως πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή και να ενσωματωθούν σε ένα σχεδιασμό που θα εστιάζει στη δημιουργία καλοπληρωμένων και νόμιμων θέσεων εργασίας (με κατάλληλους ελέγχους), ενώ παράλληλα θα φροντίζει να μην επιβαρύνονται το περιβάλλον και η ομαλή λειτουργία της τοπικής κοινωνίας. Οι έρευνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού δείχνουν ότι η πλειονότητα των τουριστών σήμερα επιλέγει να επισκέπτεται περιοχές με υψηλή περιβαλλοντική ποιότητα και έντονα στοιχεία τοπικού πολιτισμού. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, το μοντέλο βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης θα μπορούσε να λάβει υπόψη καταρχήν τις παρακάτω πρακτικές ενέργειες: α) Την υλοποίηση ενδελεχούς περιβαλλοντικής μελέτης σε βάθος χρόνου ανά προορισμό. β) Τη δημιουργία αυστηρού ελεγκτικού μηχανισμού για τον αποτελεσματικό έλεγχο των τοπικών πολεοδομιών και άλλων σχετικών υπηρεσιών και των αποφάσεών τους. γ) Την ανάπτυξη συνεργειών ιδιωτικού – δημόσιου τομέα. Απαραίτητη προϋπόθεση για να πετύχει οποιοδήποτε μοντέλο βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης είναι η καλλιέργεια ουσιαστικής συνεργασίας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, η οποία θα στηρίζεται στον αμοιβαίο σεβασμό και στην καλή θέληση όλων των μερών για την επίτευξη ενός κοινού σκοπού.

Σημεία στα οποία θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα από πλευράς βιωσιμότητας του τουριστικού προϊόντος είναι τα παρακάτω:

– Η μείωση των απορριμμάτων και η εξασφάλιση της 100% ανακύκλωσής τους ανά προορισμό. – Η ενεργειακή αυτονομία με χρήση καθαρής ενέργειας, όπου είναι δυνατό.

– Ο έλεγχος και η μείωση των προβλημάτων κυκλοφοριακής συμφόρησης και ρύπανσης.

– Η προώθηση χρήσης μέσων μεταφοράς φιλικών προς το περιβάλλον.

– Ο έλεγχος της πρόσβασης των τουριστών σε οικολογικά και πολιτιστικά ευάλωτες περιοχές. – Η χορήγηση κινήτρων στις μικρές τουριστικές επιχειρήσεις ώστε να υιοθετούν περιβαλλοντικές πολιτικές ανάπτυξης.

– Η εκπαίδευση των τοπικών κοινωνιών και η εξοικείωσή τους με τις έννοιες, τις αρχές και τις πρακτικές βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης.

– Η υιοθέτηση και υποστήριξη εκ μέρους του υπουργείου Τουρισμού εναλλακτικών και θεματικών μορφών τουριστικής ανάπτυξης.

– Η υιοθέτηση εθνικών κριτηρίων αξιολόγησης μονάδων και προορισμών για το επίπεδο βιώσιμης ανάπτυξης στο οποίο βρίσκονται σύμφωνα με διεθνή κριτήρια, μαζί με δημιουργία ειδικού σήματος, αντίστοιχου με τα αστέρια που έχουν οι ξενοδοχειακές μονάδες.

* Ο κ. Νίκος Αυλώνας είναι πρόεδρος του Κέντρου Αειφορίας (CSE), επισκέπτης καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (IMBA) και στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόι – Σικάγο.

** Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην Καθημερινή της Κυριακής.